جاس تالاپقا جاقسى تىلەك
1
جاس جازۋشىنىڭ شىعارماسىن قاراپ شىعۋ اسا ءبىر جاۋاپتى، اسا ءبىر قيىن جۇمىستاردىڭ ءبىرى. مۇمكىن شىعارماسى تاجىريبەلى جازۋشىنىڭ قولىندا دەگەندە جاس تالاپ تا ءارى قورقىپ، ءارى قۋانىپ اۋرە-سارساڭعا تۇسەتىن بولار. ال، ساقا جازۋشىنىڭ حالى دە وڭاي ەمەس. وڭاي بولمايتىنى سول، ءاربىر سوزىنەن باستاپ، شىعارمانىڭ ءون بويىنان «تىعىلىپ تۇرعان» تالانت ءىزىن، «جاسىرىنىپ قالعان» وت ۇشقىنىنىڭ زارەدەي ساۋلەسىن ىزدەيسىڭ. ءاربىر ءۇمىت ءسۇيىنىشىن كورگىڭ كەلەدى، سەزگىڭ كەلەدى. وقىپ وتىرعان شىعارمانى جازعان جاس تالاپتىڭ كەلەشەكتە ادەبيەت كادرىنىڭ ءبىرى بولارىنا سەنگىڭ كەلەدى. وسى جولعا، جازۋشىلىق جولىنا، ءوز بويىندا بار تالانت، ءوز جۇرەگىندە بار جالىن اكەلگەنىن كورىپ قۋانعىڭ كەلەدى. ىستىق قولامتا ىشىندە جاتقان جالعىز شوقتاي قاپتاعان جولدار اراسىندا جاتقان جىلى لەپ ءبىر ءسات سەزىلە قالادى، ءار جولدى، ءار ءسوزدى جاس تالاپ كوكىرەگىنە قىسقانداي جىلۋعا وراپ اكەلگەنىن بايقايسىڭ، جالىن قىزۋى جەتپەي جاتسا دا ۇرلەپ جىبەرسە قاۋلاپ جانارىنا، مازداپ كوككە ورلەرىنە كوزىڭ جەتكەندەي. مىنە، مۇنداي شاقتاردا تالاپتى جاستى قولتىعىنان كوتەرىپ سۇيەپ جىبەرۋ ازاماتتىق پارىز، ونىڭ بولاشاقتاعى جازۋشىلىق ءومىرىن قاداعالاپ قاراپ وتىرۋ قاجەت.
شىنىن ايتساق، ءبىرسىپىرا شاقتاردا بۇلاي بولمايدى. كوبىنە وقىعان اڭگىمە، پوۆەستەرىڭنىڭ، يا، ولەڭ، پوەمالاردىڭ باس-اياعى تۇگەل، «تارتىس»، «وقيعا» دەگەنىمىز دە وزىنشە بار، تاراۋلارعا دا بولىنگەن بولىپ كەلەدى. ءبىراق، الدەنە جەتپەي تۇرادى. وقىپ شىعىسىمەن سول جەتپەي تۇرعان «الدەنەنى» ىزدەيسىڭ، باسىڭ قاتادى. جاۋاپ تابا الماي ساندالاسىڭ.
سەن ىزدەگەن «الدەنە» تالانت ۇشقىنى بولادى. سوندا دا شىعارما بەتىن جابا سالۋعا ارىڭ جىبەرمەيدى. «ەشتەڭە شىقپايدى» دەۋگە اۋزىڭ بارمايدى. وسى ءبىر كولەمدى، بولماسا كولەمسىز شىعارمادا ادام تاعدىرى تۇرعانىن، ونىڭ ادام ايتقىسىز ەڭبەگى جاتقانىن ەستەن شىعارمايسىڭ. سوندىقتان اينالاقتاپ كەتپەي، ءار بەتتەرىنە قايتا-قايتا قادالىپ كوپ وتىراسىڭ، كاپ ويلايسىڭ. ءبىراق سۋسىز جەردەن قۇدىق قازعانمەن نە تابىلماق! ەڭبەگىڭ زايا، ءۇمىتىڭ بوس، قازعان وردى قايتا جاپقانداي، سەندە شىعارما بەتىن جاباسىڭ دا، ورنىڭنان تۇراسىڭ. ءبىراق سۋسىز دا بولسا قۇدىقتىڭ قازىلعانى انىق قوي...
2
ءشاربانۋ قۇماروۆا قازاق ادەبيەتىنىڭ تاريحىندا پروزا جازعان ءبىرىنشى قازاق قىزى. قازاق ايەلدەرىنىڭ ادەبيەتكە كەلۋى وتە سيرەك، سوۆەت ادەبيەتىنىڭ تۋعان كۇنىنەن باستاپ بۇگىنگە دەيىنگى جازۋشىلار وتريادىنىڭ قاتارىنا بىرلى-ەكىلى عانا ايەلدەر بار. وسى جۇيەدەن قاراعاندا ءشاربانۋ قۇماروۆا پروزا تىڭىنا ءبىرىنشى بوروزدا تارتقان پيونەر قىز، پروزاعا ەندىگى كەلەر قازاق قىزدارىنىڭ جىبەرگەن جارشىسى، بارلاۋشىسى (رازۆەدچيسا) ءتارىزدى كورىنەدى. كوپ كەشىكپەي-اق ءشاربانۋ قاتارىنا تالاي قىز-كەلىنشەكتەر قوسىلاتىن سەكىلدى، بۇل وتە زاڭدى، ءومىر، بولاشاق كۇتىپ وتىرعان ءجايت.
سونىمەن ادەبيەت ومىرىنە جاڭا، جاس پەرزەنت كەلدى. ول الدىڭعى اقىن اپالارىنا تارتپاي، پروزاشى اتالارى مەن اعالارى جورالعىسىن قۇپتاي كەلدى. مەن شىن جۇرەگىمنەن پروزا جانرىنىڭ قازاق ادەبيەتىندەگى ءبىرىنشى قىزىن، ءبىرىنشى پەرزەنتىن قۇتتىقتايمىن. قادامىڭ قۇتتى بولسىن، جەمىستى بولسىن، قارىنداسىم.
ءالى قالامى توسەلمەگەن، جاستىعىنا قاراماستان ءشاربانۋ اڭگىمەلەرى وقۋشىنى وزىنە تارتا قويادى، اڭگىمە جولدارىندا الدەنەندەي جىلى لەپ، سۇيكىمدى، جاڭا ساز بار سياقتى. گەرويلارىن سيپاتتاۋ مانەرىندە، بولماسا سول اڭگىمەگە بايلانىستى جايلاردى جازۋ تاسىلدەرىندە ونىڭ ءوزى قالاعان قابىرعاسى بار، ءوز كوزىنە كورىنگەن تۇرمىس، ءومىر نىشاندارى بار. ول ءاربىر ءومىر قۇبىلىسىنا وزىنشە قاراپ، وزىنشە كورگىسى كەلەدى، ءاربىر تىرشىلىك قۇبىلىسىن وزىنشە سەزىپ، وزىنشە بايىپتاعىسى كەلەدى. ءشاربانۋ «ءىرى»، «ۇساق» تاقىرىپ دەپ بولمەي قايناپ جاتقان ۇلى ءومىردىڭ ءوزى كورىپ، ءوزى تەبىرەنگەن قوزعالىس جايلارىنىڭ ءبارىن دە جازۋعا، كوركەم اڭگىمەگە اينالدىرۋعا تىرىسادى. جازۋ ۇستىندە تەك الدىنا فاكتىلەردىڭ ءتىزۋشىسى عانا بولماي، سول كورىنىستەرگە ءوز تۇرعىسىنان قارايدى، سول ءجايت، سول بولمىس جونىندە ءوز كوزقاراسى، ءوز توقتامى، ءوز شەشىمى بار.
ونىڭ ۇستىنە ءشاربانۋ اڭگىمەلەرىندە كوپ سوزدىلىك، اسىرەسە بوس سوزدىلىك جوق.
ءشاربانۋ سوزگە ساراڭ، از سوزبەن اڭعارتۋ، العان وقيعاسىنا تىكەلەي قاتىناسى جوق كورىنىستەردى تەرە بەرمەي، اڭگىمەنى وقيعا توڭىرەگىندە ءوربىتۋ ونىڭ ۇستاعان جولى. بۇل جوعارىدا ايتىلعان ءسوزىمدى ءشاربانۋدىڭ «باعيراش»، «ورىندىق»، «اداسۋ» دەگەن اڭگىمەلەرى تولىق دالەلدەي الادى.
ەگەر ءسوزىمىزدى قورىتا ايتساق ءشاربانۋ اڭگىمەلەرىنىڭ تاقىرىبىن جاقسى مەن جاماننىڭ كۇرەسى، ونىڭ نەگىزگى يدەياسىن ادامگەرشىلىك، مەيىرباندىق دەۋگە بولار ەدى. جاس جازۋشىنىڭ گەرويلارى اتقان وقتاي تۇپ-تۋرا، ءتۇپ-تۇزۋ جولدارمەن سىرعىپ وتىرمايدى، كەدەرگى تومار، تومپەشىكتەر ارقىلى سۇرىنە، قۇلاي ءجۇرىپ داڭعىل جولعا شىعادى. مىنە، سوندىقتان دا ونىڭ اڭگىمەلەرىن وقۋ قىزىق، تارتىمدى. ءشاربانۋ جاماندى جاقسىعا بىردەن جەڭدىرە سالمايدى، ەكىۇشتى سوقتىعىسقا تۇسىرەدى، ءتىپتى كەيبىر كەزدەردە ءبىر ءسات قارا كۇش جەڭگەندەي اسەر ەتكەنمەن جاقسى نىشاننىڭ ادال تازا كۇشتىڭ ءورىس العانىن، العا سۇيرەگەنىن كورەمىز. بۇل ءجايت «قىز سىرىندا» جەڭىل مىنەزدى، قۋ جىگىت قۇسان مەن سىرت ءجۇرىسى اتاققا شىققان سۇلۋ قىز مايراش ارقىلى ءبىراز بوي كورسەتسە، «باعيراش» اڭگىمەسىندە تەرەڭدەي تۇسەدى. «اداسۋ»، «ورىندىق»، «كەلىن قوناقتا» دەگەن قىسقا اڭگىمەلەردە دە وسى جاي، وسى سارىن ءسوز بولىپ، وسى ادامگەرشىلىك پەن زۇلىمدىق قاعيداسى باياندالادى.
قىسقاسى ءشاربانۋ اڭگىمەلەرىن تەگىس وقىپ شىققاننان كەيىن ادەبيەت دۇنيەسىنە ءبىر جاس تالانت يەسى كەلە جاتقانىنا سەنەسىڭ، ونىڭ العىر ويىن، جازۋشىعا بىتەر سەرگەك، نازىك سەزىمىن كورىپ رازى بولاسىڭ. ۇلكەن جازۋشى، شەبەر، اتاقتى جازۋشى بولۋ ءۇشىن تالاي جىلدار تاجىريبەسى كەرەك ەكەنىن، وراسان زور ەڭبەك، كوپ ىزدەنۋ، كوپ ءبىلىپ، كوپ زەرتتەۋ كەرەك ەكەنىن، اسىرەسە ءبىزدىڭ كوممۋنيستىك جاڭا ادامداردىڭ سەزىم-كۇيىن، وي دۇنيەسىن جاقسى ءبىلۋ كەرەك ەكەنىن مەن ايتپاسام دا ءاربىر سانالى ادام تۇسىنەدى، ۇعادى. ءشاربانۋ بيىل عانا جوعارعى وقۋ ورنىن بىتىرگەلى وتىرعان جاس، ونىڭ بولاشاعى الدا. ول ءوز بولاشاعىن قاجىماي، تالماي ەتەر ۇزاق ەڭبەگى ارقىلى، توقتامى جوق ۇزدىكسىز ءوسۋ، ىزدەنۋ ارقىلى، ەڭبەك ادامىنىڭ ومىرىنە ءوز ومىرىندەي ءبىلۋى ارقىلى عانا، كۇرەس، تارتىسى مول تىرشىلىك دۇنيەسىنە بەلسەنە قاتىناسار كۇرەسكەرلىك قابىلەتى ارقىلى عانا قىزىقتى، تابىستى، ءونىمدى ەتپەك.
اسىرەسە جاس تالانتقا مەنىڭ ايتارىم: ساپارىڭ ءساتتى بولسىن، ەڭبەگىن جەمىستى دە، باياندى بولسىن!
You Might Also Like
-
ادام-تىرشىلىگىنىڭ تۇتقاسى مەن كوركى، اقىل، وي بايلىعىنىڭ قوزعاۋشىسى، ونەر مەن ءبىلىمنىڭ بەسىگى بولعان جەر-انانى كىم اشتى، جەر ۇستىنە ءبىرىنشى قادام باسقان ادام كىم؟ مۇنى تاريحتا ايتپايدى، مەن دە ءبىلم...
