InfoHub Logo

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى.
فيلوسوفيا جانە ساياساتتانۋ فاكۋلتەتىنىڭ 3-كۋرس ستۋدەنتى ەركىنباي تىنىشاي قۋانىش قىزى
اعا وقىتۋشى:مۇقان نۇرزات
پراكتيكا جەتەكشىسى:ەلنۇر اسكەن ۇلى

بۇگىندە ەلىمىزدە مەملەكەت پەن ءدىني ۇيىمدار اراسىنداعى ءوزارا قارىم-قاتىناستى ايقىنداۋشى سالانىڭ ءبىرى رۋحاني، قۇلىقتىق، پاتريوتتىق ءبىلىم بەرۋ مەن تاربيە بولىپ سانالادى. كەلەشەك ۇرپاقتىڭ رۋحاني تۇرعىدا جانە قۇلىقتىق دامۋ پروبلەماسى – قازىرگى قوعامداعى ەڭ وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. وسىعان بايلانىستى ءدىندى گۋمانيستىك ءبىلىم بەرۋدىڭ اجىراماس كومپونەنتى رەتىندە زەرتتەۋ ماڭىزدى. ءدىن بۇل شەڭبەردە ادام ءومىرىنىڭ باسقا دا سالالارىمەن ءوزارا ارەكەتىنىڭ ارقاسىندا مادەنيەتتىڭ قۇرامداس بولىگى ساناتىندا قاراستىرىلادى.
ۇلتتىڭ بۇگىنى مەن كەلەشەگى  – ءبىلىمدى جاستىڭ قولىندا. انىعىراق ايتقاندا، تاريحىن تەرەڭ بىلەتىن، ۇلتتىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارىن بويىنا سىڭىرگەن ۇرپاق قانا ەل بولاشاعىن قالىپتاستىرا الادى. ال، سول ءبىلىمدى جاستارعا بەرۋگە ەڭ نەگىزگى قىزمەت ەتەتىن تۇلعالار – وقىتۋشىلار قاۋىمى. سوندىقتان دا ءبىلىم بەرۋدە جۇرگىزىلىپ جاتقان جاڭا رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋ – وقىتۋشى قاۋىمىنا ورتاق ءىس. جاڭا زامان وقىتۋشىلارعا جاڭا مىندەتتەر مەن ماقساتتار جۇكتەيدى. وقىتۋشى قاۋىمىنا تىڭ سەرپىلىس، جاڭا كوزقاراس اكەلدى.

بۇگىنگى تاڭدا جاستاردىڭ كوز الدىندا ءدىن رۋحاني-قۇلىقتىق يدەالاردى تاراتۋشى جانە مادەني ءداستۇردى ساقتاۋشى رەتىندە جوعارى دارەجەگە يە بولىپ وتىر. وسىعان وراي ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرى، مەملەكەتتىك ورگاندار الدىندا قازاق قوعامى ءۇشىن ءداستۇرلى دىندەردىڭ الەۋەتىن جاستاردى رۋحاني-تاربيەلىككە جانە وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ تۋرالى ماسەلە تۇر. سونداي-اق، ەلىمىزدە ءوزارا تۇسىنىستىك پەن ءدىنارالىق تاتۋلىقتى ساقتاي وتىرىپ،  مەملەكەتتىلىكتى نىعايتۋ ءۇشىن جاس ۇرپاققا ءداستۇرلى دىندەر، ولاردىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارى، ەڭبەكتەرى، ءدىن عۇلامالارى جايلى ءبىلۋى كەرەك.

ادام ءدىني ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ ارقىلى قوعامعا، قورشاعان ورتاعا دەگەن كوزقاراسى قالىپتاسىپ، كەمەلدەنۋ قۇبىلىسى جۇزەگە اسادى. سوندىقتان ءدىني ساۋاتتىلىقتىڭ ادام ساناسىنىڭ وڭدى دامۋىنداعى ءرولى ماڭىزدى بولماق.

ال قازىرگى تاڭدا دىنگە بەت بۇرعان جاستار اراسىندا ءدىني ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ ماقساتىندا يسلام مەملەكەتتەرىنە بارىپ، ءىلىم ىزدەنىپ كەلۋشىلەردىڭ سانى كوبەيدى. سول جاستارىمىزدىڭ يسلامنىڭ قازاق قوعامىنىڭ ءداستۇرلى ۇستانىمى مەن ەرەكشەلىكتەرىنە، قۇندىلىقتارىنا ەشقانداي دا قاراما-قايشىلىق تۋعىزبايتىن ءتالىم ۇيرەنىپ كەلىپ جاتقاندار بار. دەسەكتە، ءدىني ساۋاتتىعىنىڭ تايازدىعىنان جات ەلدە الىپ جاتقان ءىلىمنىڭ پارقىنا بارماي، قازاقتىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارى مەن ەرەكشەلىكتەرىن مۇلدەم جوققا شىعارىپ، كەيبىر مەملەكەتتەردىڭ يدەولوگيالارىن الىپ، بۇگىندە ەل اراسىنا ىرىتكى سالىپ جۇرگەن جاستار دا از ەمەس.

مەملەكەتتىڭ ءدىني ساياساتىنىڭ باستى ماقساتى – ەلىمىزدە ءدىني ءومىردىڭ جايلى دامۋى مەن قوعامداعى تۇراقتىلىقتى بەكىتۋ بولىپ تابىلادى. سوڭعى كەزدە عالامتور بەتتەرىندە ءدىني ساۋاتتىلىق جايلى كوپتەگەن تاقىرىپتار قوزعالۋدا. ويتكەنى مەملەكەتتە ساۋاتسىزدىقتىڭ سالدارىنان ءدىني احۋال كۇردەلەنىپ، ءالى كۇنگە دەيىن ناقتى شەشىمىن تابالماي كەلەدى. بۇل كورىنىس ەلدىڭ ەلەۋلى ازاماتتارىن الاڭداتىپ، كەيبىر قالالاردا ءدىني ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋ ماقساتىندا ءىس-شارالار ۇيىمداستىرىلۋدا. ايتسەدە، جاستاردىڭ ءبىرشاماسى مۇنداي ىزگى امالدارعا نەمقۇرايلى قاراپ، ءوز بەتتەرىنشە عالامتور بەتتەرىندەگى بەلگىسىز مالىمەتتەردىڭ اق-قاراسىن اجىراتپاي، بويىنا ءسىڭىرىپ، ونى ءوز ورتاسىنا جايا باستايدى. قازىرگى تەرىس اعىمدار ءۇشىن دە ءوز ماقساتتارىن ۇتىمدى پايدالانۋدا عالامتور وتە ءتيىمدى بولىپ وتىر. 

ستۋدەنتتەر گازەت-جۋرنالداردان كورى، عالامتور، الەۋمەتتىك بايلانىستار، بلوگتاردا بەلسەندى قولداناتىنىن ەشقاشان ەستەن شىعارۋعا بولمايدى. سوندىقتان دا، ءدىني كانالداردا، مۇسىلماندىق تۋرالى سايتتاردا تالقىلانىپ جاتقان تاقىرىپتار توڭىرەگىندە ءداستۇرلى ەمەس جانە راديكالدى دىندەر بەلسەندىلەرىنىڭ كەيبىر قيسىنعا كەلمەيتىن سۇراقتار بويىنشا مەملەكەت تاراپىنان ورىندى جاۋاپتاردىڭ نۇسقالارى ۇسىنىلسا، وندا ءبىزدىڭ ستۋدەنت جاستاردىڭ تەرىس پيعىلداعى اعىمدارعا اڭسارى اۋماسى انىق. جاستاردىڭ ءدىني تاربيەدەگى ساۋاتتىلىعىن ارتتىرامىز دەسەك، ولاردى قمدب وكىلدەرىنەن قۇرىلعان ۇگىت-ناسيحات توپتارىمەن قويان-قولتىق قىزمەت ەتۋدى قولعا الۋ كەرەك دەپ سانايمىز. ءدىني مامانداردىڭ اراسىندا قۇراننىڭ سۇرەلەرىن جاي عانا جاتتاپ الىپ، ونىڭ ءمان-ماعىناسىن، فيلوسوفياسىن تەرەڭ تالداپ، تۇسىندىرۋگە كەلگەندە ءوز دەڭگەيىندە بولا بەرمەيتىندىگى دە شىندىق. سوندىقتان، ەلىمىزدىڭ ءدىنتانۋشىلارى، ءداستۇرلى كوشباسشىلارى، سونداي-اق، ءدىني ماماندار تاراپىنان ءتۇسىندىرۋ جۇمىسى ءالى دە جەتىلدىرە ءتۇسۋدى تالاپ ەتەدى. 

تاعى ءبىر ماسەلە – وتباسى تاربيەسىنە كەلىپ تىرەلەدى. تاربيە – تال بەسىكتەن باستالاتىنىن ەسكەرسەك، وتباسى تاربيەسىندە كەلەشەك ۇرپاقتىڭ بولاشاعى جاتىر. سوڭعى كەزدە جاستار اراسىندا جاراسىم تاپپاي اجىراسۋ، جانۇيا قۇندىلىعىن ساقتاماۋ، ءتۇنى بويى تۇنگى كلۋبتاردا قىدىرىستاۋ كادۋىلگى ادەتكە اينالىپ بارادى. قازىرگى كەزدە ءداستۇرلى ەمەس جانە دە راديكالدى دىندەر وكىلدەرى ۇيىپ وتىرعان وتباسىنىڭ ىدىراۋىنا دا كوپ اسەر ەتۋدە. قانشاما وتباسى شايقالىپ، ونىڭ مۇشەلەرى جان-جاققا، نەشە ءتۇرلى اعىمداردىڭ ىزىنە ءتۇسىپ، بالا – اكەنى، قىز – شەشەنى تىڭداۋدان قالدى. وسىنداي قيىن تاعدىردىڭ تالكەگىنە تۇسكەن جاستارىمىزعا اۋاداي قاجەت نارسە – بىرەۋ-اق. ول – جاستاردىڭ تاڭداۋ الدىنداعى شىنايى اقپاراتتىڭ قاجەتتىگى. ماسەلەنىڭ ءمانى وسى دەپ تۇسىنگەنىمىز ابزال. ساپالى ءدىني ساراپشىلاردىڭ قورىتىندىلارى – قانشاما اداسىپ جۇرگەن جاستارىمىزعا كومەگىن تيگىزەر ەدى. جالپى، جاستار اراسىنداعى ءدىني تاربيە، اسىرەسە قىلىقتى قىز­دارى­مىزدىڭ، كوركەم قىزدارىمىزدىڭ بويىنداعى قالىپتاسقان قاسيەتتى مىنەز-قۇلىق ماسەلەسى ءجاي عانا ايتا سالاتىن ءسوز ەمەس. ونىڭ استارىندا ۇلت بولىپ ۇيىسۋدىڭ، ەلىن سۇيگەن، جەرىن سۇيگەن ءپاتريوتيزمنىڭ جاتقانىن ەشقاشان ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. سوندىقتان دا، ۇلى مۇحتار اۋەزوۆ ايتقانداي، “ەل بولامىن دەسەڭ – بەسىگىڭدى تۇزە” دەگەن قاعيدا ءار قازاق وتباسىنىڭ ومىرلىك ۇستانىمىنا اينالۋى ءتيىس. ەلىمىزدىڭ تۇراقتى دامۋىندا جاستاردىڭ ۇلەسى زور ەكەنىن ەسكەرسەك، سول جاستارىمىزدىڭ بويىندا پاتريوتيزمگە، رۋحاني كەلىسىمگە، تاتۋلىق پەن بىرلىككە دەگەن قاسيەتتەرى ەلىمىزدىڭ كەمەل كەلەشەگىنە قىزمەت ەتۋدەن تۋىنداعانىن قالار ەدىك.

قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە حالىقتىڭ اسىرەسە، جاستاردىڭ رۋحاني-تانىمدىق تاربيەسىن، ءدىني ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ ماڭىزدىلىعى كوپشىلىكتىڭ اۋزىندا ءجۇر. قوعامنىڭ ءدىني ءومىرىنىڭ تەندەنسيالارىن، ءدىني احۋالدى ەسكەرە وتىرىپ، ونى جاستارعا جەتكىزىپ وتىرۋ قاجەت. كەز-كەلگەن مەملەكەتتىڭ جارقىن بولاشاعى مەن كەمەلدەنۋى وسى جاستاردىڭ بولمىسى مەن ساناسىنا، مادەني دامۋىنا، ءبىلىم مەن تاجىريبە دەڭگەيىنە بايلانىستى بولادى. سوندىقتان جاستاردىڭ زامانعا ساي ءدىني ءبىلىم دەڭگەيلەرىن ارتتىرىپ، ءداستۇرلى قۇندىلىقتاردى ساقتاۋ – بۇگىنگى كۇننىڭ باستى ماسەلەسى.

---