جاستىق
انا ۇيگە قاتتى كۇيىنىپ كەلدى. كەلىنى تۋرالى ەستىگەن ءسوز ونە بويىن تىتىرەنتىپ، مازاسىن الىپ بارادى.
— شىنىمەن-اق سورلاعانىم با، — دەپ كۇرسىندى.
انانىڭ كوز الدىنا مۇنان ەكى جىل بۇرىن مايداندا قازا تاپقان جالعىز بالاسى ءجۇنىس ەلەستەدى. بۇرىن: «مەن ولگەنىم جوق، ءتىرىمىن، ءالى-اق قايتىپ ورالامىن»، — دەپ تۇرعانداي بولۋشى ەدى، بۇل جولى انا كوزىنە باسقاشا كورىندى ول. «ولگەنمىن مەن، ەندى قايتىپ كورە المايسىڭ، اپاتاي»، — دەپ مۇڭايىپ تۇرعان تارىزدەندى عازيز بالاسى.
قالايشا بۇگىن بۇلاي كورىندى اناعا؟ «ءولدى» دەگەن سوزگە ەكى جىل بويى يلانباي كەلگەن انانىڭ ءدال ءقازىر مويىن سۇنىپ وتىرعانى قالاي؟ سۇيەنىشى، دەمەۋى نە ەدى بۇعان دەيىن؟ كەلىن، كەلىن، — دەپ تۇرعانداي بولدى جۇرەگىنىڭ سوعىسى. ءيا، ءيا، كەلىن ەدى سۇيەنىشى. بالاسى ەسىنە تۇسكەن اۋىر قاسىرەتتەر ۇستىندە: «مۇڭايماشى، اپاتاي، مەن، مەن بار ەمەسپىن بە جانىندا»، — دەپ جۇباتاتىن ەدى ول. ءزىل بولىپ باسقان اۋىر قايعىدان سەيىلگەندەي انا شۇكىرشىلىك ەتەتىن سول شاقتا.
— جانىم، نازىمىم، تايانىشىم، — دەپ كوز جاسىن جەڭىمەن ءسۇرتىپ، كەلىنىنىڭ ماڭدايىنان يىسكەيتىن.
ءدال سول ساتتە كەلىنى وعان ناق بالاسىنداي بولىپ كورىنەتىن. «ءولدى» دەگەن انىق حابارعا كوزى جەتە تۇرسا دا، كەلىنىڭ وزىنە مەدەۋ ەتەتىن دە، جامانات تۋرالى ويلاماۋعا تىرىساتىن.
سول مەدەۋ، سول ءۇمىت ەندى ءۇزىلدى. تاعدىر ءوز كەسىمىن ايتتى، تابيعات ءوز زاڭىن العا تارتتى. جۇبانىش ەتىپ جۇرگەن كەلىنى ەرگە شىعادى... نە دەگەن سۋىق ءسوز! بۇرىن، بۇرىن انا مۇنى ويلاپ پا ەدى! جوق، جوق، ويلاماعان. ويلاسا دا، ءدال مۇنداي تولعانىپ كورمەگەن.
— كەلىنىڭ ءبىر دارىگەر جىگىتكە تيگەلى ءجۇر، — دەگەن ءسوز بارلىق ءۇمىتتى تالاق ەتىپ، اۋىر ازاپتى ءۇيىپ وتىر انا باسىنا.
مۇمكىن، الدە وسەك شىعار بۇل؟ بۇرىن ەشبىر سىبىسى ەستىلمەگەن ەدى عوي. ءبىراق، جەل تۇرماسا، ءشوپ باسى قيمىلداماس بولار... سوڭعى كەزدە ءتۇرلى سىلتاۋمەن ساباقتان دا كەش قايتىپ جۇرگەن جوق پا سول كەلىن...
— ۋھ، ەندى ءقايتتىم، شىنىمەن-اق كەشەگى اۋىر كۇندە سەرىگىم، دەمەۋىم بولعان كەلىنىم كەتە مە؟.. سەنبەيمىن... ءبىراق، ءوز قۇلاعىممەن ەستىدىم ەمەس پە. كەتەدى... كەتەدى... جالعىز قالامىن... نەگە ەگىلەمىن. نەگە كوزىمە جاس الامان. نەمەنەسىن قيمايمىن سول شىركىندى. مەيلى، بالام ولگەندە دە كۇن كورگەنمىن... قايتەيىن، بۇل دا ءبىر ۋاقىت بولار، — دەپ كۇبىرلەدى ول. وسى كۇبىر ۇستىندە وعان ءبىر وي كەلدى. سول ويعا ارقا تىرەدى دە، كەلىنىنىڭ كەلۋىن كۇتتى.
2
— اپا، اقىرعى ەمتيحاندى دا تاپسىردىم، — دەدى نازىم ەسىكتەن كىرە بەرە ماساتتانىپ. ەنەسىنىڭ سولعىن ەكەنىن اڭعاردى دا:
— ءتۇسىڭىز نەگە قاشىپ وتىر، اپا؟ — دەدى.
كۇيىنىپ وتىرعان انا كوكىرەگىن بيلەگەن اششى ىزانى لىق ەتكىزىپ اقتارا سالعىسى كەلدى دە، ءبىر ويمەن سابىر ەتتى.
— جان، اشەيىن.
نازىم ەنەسىنىڭ موينىنان قۇشاقتاپ، الاقانىن ونىڭ ماڭدايىنا توستى. انا كەلىنىنە تەسىرەيە قارادى، كوزىنە كوزى ءتۇستى. كۇلىمسىرەپ تۇر ەكەن كوزى. بۇل اناعا وسىدان ەكى جارىم جىل بۇرىنعى ءبىر سۋرەتتى ەلەستەتتى. نازىمنىڭ جۇنىسكە جاڭا قوسىلعان كەزى ەدى ول. ءجۇنىس ەكى-ۇش كۇنگە قالانىڭ جانىنداعى ءبىر كولحوزعا كەتكەن. انا ءىس تىگىپ، ۇيدە وتىرعان دا، كەلىنى سىرتتا جۇرگەن. كەنەت، كەلىنىنىڭ ءجۇنىس دەگەن داۋسىن ەستىپ، تەرەزەدەن تىسقا ۇڭىلگەن. بالاسى مەن كەلىنى تەرەزە الدىندا كەزدەسىپ تۇردى سول ءبىر مينۋتتا. انا كوزى ءبىر قۋانىشقا كەنەلگەن. نازىم ەكى كوزى جايناپ ءجۇنىس الدىندا ەركەلى ءبىر پىشىنمەن سىلان قاعىپ تۇر ەكەن. كەلىنىنەن ەرەكشە ءبىر جايدارى ءجۇز كورىپ ءون بويى بالقىپ، تاماشالاي قاراعان ەدى. قاراعان سايىن قۇمارتىپ، تويماستاي، ءبىر شىرىن ءومىردى كورىپ ەدى ەكى جاستىڭ كۇلىمدەگەن كوزىنەن. بويىن انالىق ماقتانىش بيلەپ، ىشىنەن شۇكىرشىلىك ەتكەن دە:
— ءومىرىن ۇزاق قىل ەكەۋىنىڭ جاپپار نەم، — دەپ تىلەگەن.
سول ءبىر كورىنىس ايلا كوكىرەگىندە ساقتالىپ قالا بەرگەن. انا سودان كەيىن كەلىنىنىڭ كوزىنەن ونداي وتتى كورگەن ەمەس-تى. ونىڭ توپشىلاۋىنشا، سول وت سونگەن ءتارىزدى ەدى. الدەقالاي كوزىنە كوزى تۇسكەندە وت ورنىنا قارا كوزدىڭ اياسىندا ىركىلىپ تۇرعان جاستى كورەتىن.
ال بۇگىن شە؟ بۇگىن باسقاشا. بۇگىن سوناۋ ەستەن كەتپەيتىن قۋانىش وتىن، جاستىق وتىن كورىپ وتىر.
— نازىم، — دەدى انا، — نەمەنە ساباعىڭدى ءبىتىردىم دەيسىڭ بە؟
ءيا، ءبىتىردىم ينستيتۋتتى.
— ەندى قايدا بەت العالى تۇرسىڭ؟
كەلىنى تاڭدانعانداي ەنەسىنىڭ بەتىنە قارادى. وسى ارادا قالدىراتىن بولعانىن مۇنان بۇرىن دا وزىنە ايتقان ەمەس نە ەدىم. بىلمەيتىن كىسىشە قايتالاپ سۇراپ وتىرعانى نەسى دەپ ويلادى دا:
— وسىندا قالامىن دا، — دەدى كوڭىلسىز پىشىنمەن.
— جوق، مۇندا قالمايسىڭ، ەلگە بارامىز. اعايىن-تۋمانىڭ اراسىندا بولعانىم ءجون.
— اپاتاي، ول نە دەگەنىڭ. قالادا تۇرعان جاقسى. ەل دەگەنمەن، وندا دا ەت جاقىن شامالى عوي.
— قۇدايدان قورىقساڭ اق شاشتى سىيلاساڭ ەرەسىڭ، ايتپەسە، وسىندا قالا بەرەسىڭ. ال، مەن ەلگە كەتۋگە بەل بايلادىم. ءقازىر بارىپ جۇمىستان شىعامىن. ەندىگىسىن ءوزىڭ بىلەسىڭ — دەدى انا كەلتە قايىرىپ.
مۇنشا شۇعىل كەتكەنىن انا العاشقىدا ءوزى دە اڭعارمادى. الدە ءبىر اساۋ سەزىم: «ايت، كەسىپ ايت»، — دەپ تۇرعانداي بولدى دا، ويدىڭ الدى-ارتىن جيعىزبادى. ءبىراق، ارتىنشا تاعى دا ءبىر وي: «نەگە مۇنشا مورت كەتتىڭ، ءومىرى ءجۇز شايىسپاعان كەلىنىنىڭ كوڭىلىنە قاراساڭ نەتەتىن ەدى»، — دەپ تۇرعان تارىزدەندى. انا دەرەۋ ورنىنان تۇردى دا، فابريكاعا جونەلدى.
نازىم ءمىز باقپاي تۇرىپ قالدى. توبەسىنەن بىرەۋ سۋىق سۋ قۇيىپ جىبەرگەندەي ونە بويى مۇزداپ، تىتىرەپ كەتتى.
— جازىعىم نە، اپاتاي، وسىنشا قاتتى ايتاتىن؟ — دەيىن دەپ ەدى، ونى ايتا العان جوق.
...جۇنىسپەن بىرگە وتكىزگەن التى اي ايرىقشا ىستىق ەدى وعان. بار بولعانى التى اي! التى جىلعا ەمەس، الپىس جىلعا دا بەرگىسىز ەدى وسى التى اي! قىز كۇنىندە وعان كەيبىر جەڭگەلەرى: «سۇيگەن جىگىتىن ون جاقتا عانا قىزىق، ەرىڭ بولعان سوڭ ءقادىرى كەتەدى، جاستىق تولقىندار سايابىرلاي باستايدى» دەيتىن. بۇعان ول نانباۋشى ەدى. دەگەنمەن، شىنىمەنەن سولاي بولا ما ەكەن دەپ ويلاناتىن دا:
— جوق، مۇمكىن ەمەس، جۇنىسكە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىم ءومىرى سۋىنبايدى، — دەيتىن وزىنە سەنگەندەي.
راسىندا دا، سولاي بولعان ەدى. جۇنىسپەن قوسىلعاننان كەيىن سۇيىسپەنشىلىگى قايتا ارتا تۇسكەن. ءجۇنىس وعان كەيدە جان دوسى، كەيدە جىگىتى، ءتىپتى كەيدە ءتىل جەتپەستەي جاقىن ادامى بولىپ كورىنەتىن. نەگە ەكەنىن كىم ءبىلسىن، جۇنىسكە قاراعىسى، كورگىسى كەلىپ تۇراتىن ۇنەمى. قانشاما قارامايىن-اق دەسە دە ىقتيارسىز قارايتىن.
سول ءجۇنىسى ءبىر كۇنى مايدانعا اتتاندى. ءبىراق، سۇيىسپەنشىلىك سەزىم ورشىمەسە، وشكەن جوق. «ەرتەڭ، كۇنى ەرتەڭ كەلەدى» دەگەن ءۇمىت ءبىر ۇلكەن كۇش بولىپ دەمەدى. شارشاۋدى، شالدىعۋدى بىلمەدى. وقىدى، الاڭسىز وقىدى. وبالى نەشىك، ەنەسى دە جاقسى كومەكتەستى وعان.
— زامان بولسا مىناۋ، جالعىز بالام قان كەشىپ سوعىستا جۇرگەندە ۇيدە وتىرعانىم كەلىسپەس، — دەپ تىگىن فابريكاسىنا جۇمىسقا ورنالاستى. ال، كەلىنىنە:
«وقي بەردەن» باسقانى ايتپادى ول.
ولار قيىنشىلىق تا كوردى. ءبىراق ەرتەڭ-اق سوعىس بىتەدى. ءجۇنىس قايتىپ ورالادى دەگەن سەنىم جۇدەتپەدى، جاسىتپادى ولاردى.
ءسويتىپ جۇرگەندە «ءجۇنىس قازا تاپتى» دەگەن حابار جەتتى ءبىر كۇنى. سۋىق حابار انا مەن كەلىننىڭ توبەسىنەن جاي تۇسىرگەندەي بولدى.
جۇرەكتەرىن قايعى باستى.
...كۇندەر ءوتتى. بىرىنە-بىرى سۇيەنىش بولىپ، ەنە مەن كەلىن دە ءجۇرىپ جاتتى. ءبىر كۇنى نازىمنىڭ ەڭ ءبىر جاقسى كورەتىن وقىتۋشىسى ۆارۆارا يۆانوۆنا وعان:
— سەن كۇن سايىن جۇدەپ باراسىڭ، نازىم. مۇنىڭ جارامايدى. ۋايىمداعانمەن ولگەن ادام قايتىپ كەلە مە. وزىڭە-وزىڭ توقتاۋ سال، — دەپ اقىل ايتتى.
نازىم وقىتۋشىنىڭ بۇل ءسوزىن كوڭىلىنە اۋىر الىپ قالدى. «قايعى دەگەندى جۇرەكتەن سىلىپ تاستاي سالۋ وپ-وڭاي دەي مە ەكەن. باسىنا تۇسپەگەن سوڭ بىلمەيدى عوي» دەپ ويلادى.
كوپتى كورگەن قارت وقىتۋشىسى نازىمنىڭ قاباق شىتىسىنان ونىڭ ۇناتپاي قالعانىن سەزدى دە:
— قايعىنىڭ اۋىر ەكەنىن جاقسى بىلەمىن، نازىم. سول اۋىر قايعىدان ارىل دەمەكپىن... سەن ءالى جاسسىن، كەلەشەگىن الدا، — دەي بەرىپ ەدى، نازىم:
— قايداعى كەلەشەك، — دەپ مىسقىلداعان پىشىنمەن سۋىق جىميدى.
— قاتەلەسەسىڭ، بالالىقپەن ايتاسىن مۇنداي ءسوزدى. ومىرگە ناعىز شىندىق كوزبەن قاراۋ كەرەك بولادى. ادام تىرشىلىك ەتۋگە، ارتىنا ءىز قالدىرۋعا، مۇرا قالدىرۋعا ءتيىس. سەنىڭ حالقىڭنىڭ تاماشا اقىنى:
سەن دە ءبىر كىرپىش دۇنيەگە، كەتىگىن تاپ تا بار قالاڭ، — دەگەن ەمەس پە ەدى. راس، سەن ەڭ جاقىن دوسىڭنان ايرىلدىڭ. اۋىر قازا. ءبىراق سەن ونىمەن بىرگە وشۋگە ءتيىس ەمەسسىڭ. ول ەل قۇربانى بولدى. تەرەڭ ويلاپ، تولعانا كوز جىبەرسەڭ سول قۇرباندىقتىڭ ورنىن تولتىرۋعا قارىزدارسىڭ.
— ۇقپاي قالدىم ءسوزىڭىزدىڭ توركىنىن.
— جاس ءومىرىڭدى وكسىتە بەرمە ءبۇيتىپ، دوس تاڭدا ومىرلىك.
— قالاي دەپ كەتتىڭىز؟ ەرگە شىعۋىم كەرەك پە سىزشە؟
— شامدانبا، نازىم، سوزىمە. اۋەلى باجايلاپ وي تۇبىنە كوز جىبەرىپ ال. قۇلاعىنا جات ەستىلگەن ءسوزدىڭ ءمانىن سوندا ۇعاسىڭ. ولگەن دوسىڭنىڭ ارمانىنا جەتۋدىڭ ورنىنا گۇلدەي سولا بەرسەڭ كىم بولعانىڭ. راس، قايعىرۋ جۇرەك ءىسى. ءبىراق، بىلە بىلسەڭ، سول قايعىنىڭ قۇردىمىنا باتا بەرمەي، ءوزىڭدى-وزىڭ ودان اراشالاۋىن، كەرەك ەمەس پە.
— اراشالاۋدىڭ توتە جولى ورگە شىعۋ بولعانى ما.
— دوس قايعىسىن دوس قۇشاعى ۇمىتتىرادى. جالعىزدىق اۋىر جۇك، قىزىق-قۋانىشسىز تۇل ءومىر. مۇنى ءوزىڭ سياقتى سانالى ادامنىڭ ەسىنەن شىعارۋى ءجونسىز.
قارت وقىتۋشى از ويلانىپ وتىردى دا سوزىنە قايتا كىرىستى.
— ءيا، شىراعىم، سولاي. ادامبىز عوي، ادامشا ءومىر ءسۇرۋىمىز كەرەك. ءومىردىڭ بۇگىنى مەن ەرتەڭىن ۇمىتساق نە بولعانىمىز. ونى ۇمىتۋعا قاقىمىز جوق. جاڭادان جار ءسۇي، قىزىق ءومىر ءسۇر، قىزمەت ەت. ارتىندا ءىز قالدىر، ۇرپاق قالدىر.
قارت ۇستازىڭ ساعان وسىنى تىلەيدى.
قارت وقىتۋشىنىڭ ءسوزى نازىمدى كوپ ويلاندىردى. كەيىن وي دۇنيەسىنە ءبىر وزگەرىس تۋا باستاعان تارىزدەندى. نازىم بۇل قۇبىلىستى العاشقىدا ءوزى دە سەزبەي قالدى. جۇرەكتە ءسوندى دەپ جۇرگەن جاستىق وتى ءوزىنىڭ كەزەگى كەلگەندە قايتا لاۋلادى. بۇرىن اينالاسىندا نە بولىپ جاتقانىن اڭعارمايتىن ول ومىرگە زەر سالا قارايتىن بولدى. قاراعان سايىن كوڭىل توقتارلىق، كوز تارتارلىق قىزىق كوردى. ەڭ اياعى، كوكتەمنىڭ اسەم كۇنىنەن قورەك الىپ، گۇلدەپ كەلە جاتقان گۇل-بايشەشەك، اعاشتار دا ونىڭ كوز الدىنا تىرشىلىكتى ەلەستەتتى. ءوز ءۇيىنىڭ تەرەزەسى الدىندا قۋراعان كارى تەرەك بولۋشى ەدى. ونىڭ دا كوكتەپ كەلە جاتقانىنا كوزى ءتۇستى. وسىنىن ءبارى تەگىن ەمەس سياقتاندى. ءبىر ءومىر كەتسە، ونىڭ ورنىنا ەكىنشى ءومىر كەلەدى. ەكى شەتىنە كوز جەتكىسىز، تىزبەكتەلگەن ۇزاق ءبىر كەرۋەن...
بۇل وي، اسىرەسە، جيىننان، ساۋىق كەشتەردەن قايتقاندا ايرىقشا تۇسەتىن بولدى وعان. ەكى-ەكىدەن قولتىقتاسقان سۇيگەن جاندار، ولاردىڭ ءوزارا ايتقان ءازىل-نازدارى، سۇيكىمدى كۇلكىلەرى قاتتى اسەر ەتەدى، وي سالادى، ونىڭ دا سۇيگەنىمەن سولارداي سىر شەرتكىسى، ءتاتتى قيالدى ءبولىسىپ، نازدانعىسى كەلەدى. وسىندايدا جايشىلىقتا اڭعارمايتىن جالعىزدىق تۇسەدى باسىنا. قىز-كەلىنشەك دوستارى مۇنداي مينۋتتا ونىڭ ويىن بولە المايدى. بۇلار قانشاما جاقىن كورىنسە دە سۇيگەن ادامنىڭ ورنى بولەك بولادى دا تۇرادى. كەيدە ولار سۇيگەندەرىمەن كەتەتىن كەزدەر دە بولىپ قالادى. مۇندايدا وي دەگەن قاپتاپ، تولاس بەرمەي كەتەدى. ءىشى پىسادى، جاس جۇرەك الىپ-ۇشىپ، جان سەرىك ىزدەيدى...
جۇرەكتىڭ تەرەڭ تۇبىنە ورناعان قايعىنى ومىرگە ۇمتىلعان جارقىن وي بىرتە-بىرتە ىعىستىرىپ شىعارا بەردى. وسىنىڭ اياعى نازىمدى ۇلكەن ءبىر وزگەرىسكە جەتكىزدى. العاشقى ماحاببات قايعىمەن بىرگە ىعىسىپ، جاڭا ماحابباتقا جول بەردى. ول جار ءسۇيدى. ءيا، جار ءسۇيدى. جاڭا ماحاببات باستالدى. بۇعان نازىم العاشقىدا مويىنسىنباي، اشەيىن ءبىر جاي نارسە دەپ قارادى. ءبىراق. كەلە-كەلە زورايعانىن، العاشقى ماحابباتتىڭ ساعىمداي بۇلدىراپ ۇمىت بولىپ بارا جاتقانىن سەزدى... كەي كۇندەرى:
— مۇنىم نە؟ ءجۇنىس قايدا؟ — دەپ قىنجىلاتىن.
وسى مينۋتتە ونىڭ كوز الدىنا ءجۇنىس كەلەتىن. «سەن مەنى ۇمىت، ساۋلەم. مەن ءولىمىن. جاڭادان جار ءسۇي، قىزىق ءومىر ءسۇر، ءوز باعىڭدى ءوزىڭ بايلاما»، — دەپ تۇرعان تارىزدەنەتىن ول.
وسىدان كەيىن ونىڭ ەسىنە ەنەسى تۇسەتىن. ايايتىن ونى. ول بايعۇس كەلىنىنىڭ قاس-قاباعىنا قاراپ، رەنجىمەسە ەكەن دەيتىن. كەيدە نازىم ۇيگە كەش قايتقان كۇنى ىشىنەن جاراتپاسا دا، سىرتتان بىلدىرمەيتىن. مۇنى نازىم دا جاقسى ءتۇسىنۋشى ەدى. ەنەسىنىڭ كوڭىلىن اۋلاپ، بالاسىن ويلاتپاۋ جاعىن كوزدەيتىن. «مۇڭايماڭىز، ءسىزدىڭ كوز جاسىڭىزعا قالماسپىن» دەيتىن ىشىنەن. وسىلاي ويلارىن ويلاسا دا، ارتىنان وزىنەن ءوزى قاتتى قىسىلاتىن. شىنىندا، بۇگىن بولماسا ەرتەڭ، ەرتەڭ بولماسا بۇرسىگۇنى ايىرىلۋعا تۋرا كەلەتىنى انىق بولىپ سەزىلۋشى ەدى. قالاي ايىرىلادى؟ ول اراسىن ويلاعاندا باسى مەڭ-زەڭ بولىپ كەتەتىن. ءبىر جاعىنان، ونىڭ سۇيگەن جىگىتى قوسىلۋعا اسىعىپ ءجۇر.
ءوز تاعدىرىن قالاپ شەشەرگە بىلمەي سوڭعى كەزدە نازىم اۋىر ويدا ەدى. ەنەسىنىڭ جاڭاعى ءسوزى مۇنارتقان ويىن قويۋلاتا ءتۇستى.
— تەگى، بىرەۋدەن ءبىز تۋرالى ەستىگەن عوي. ەندى ونى نە دەپ جۇباتامىن. قاراۋعا ۇيالامىن. ءارى قيمايمىن. ەلگە كوشەمىن دەيدى. ول كىسى اشۋ ۇستىندە ايتسا دا، ويلانباي ايتپايدى. كوشەدى. سوندا مەن قايتەمىن؟ شەشۋىم كەرەك.
3
بىرەۋ ەسىك قاقتى، شىرت ۇيقىدا جاتقان دارىگەر جىگىت ويانىپ ورنىنان تۇردى دا، اياعىن سامارقاۋ باسىپ ەسىككە كەلدى.
— كىرىڭىز، — دەدى ەسىكتىڭ ىلگەشەگىن اعىتىپ.
حات تاسۋشى ايەل كىرىپ، دارىگەر جىگىتكە حات ۇسىندى.
— راقمەت!
ايەل كەتىسىمەن دارىگەر جىگىت توسەگىنە وتىردى دا، كونۆەرتتى اشىپ وقۋعا كىرىستى.
ءشارىپ!
قىسقا جازامىن. اشىق جازامىن. قىز باسىمدى تومەن ءيىپ، الدەنەشە جولىقسام دا، حات جازسام دا ءبىر يلىكپەي قويدىڭ. سونداعى تاپقانىڭدى دا كورىپ ءجۇرمىن. وقاسى جوق، وزىڭىزگە سول لايىق بولعان شىعار. سەن مەنى جاقسى بىلەسىڭ. مەنىڭ ساعان دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىمنىڭ دە شەگى جوق ەكەنىن جاقسى بىلەسىن.. ءبىراق، بىلسەڭ دە جىلىمايسىڭ. قانداي تاس باۋىر جان ەدىڭ! بىلمەيسىڭ عوي قىز جانىن. ايتپەسە، بۇيتەر مە ەدىڭ. ول جوق، توزە المادىم. نازىم! ماعان كەدەرگى بولعان سول نازىم. سونىڭ ىزاسىنان بۋلىقتىم دا، كەشە تىگىن فابريكاسىنا بارىپ، ەنەسىنە ءبارىن دە، ءبارىن دە ايتتىم. سەنىڭ جاتاتىن بولمەڭە دەيىن ايتتىم. شىداي المادىم. ايتتىم، ايتتىم! ەندى ولار كوشكەلى جاتىر دەيدى، اقىرىندا، كۇيەۋى ولگەن ايەلدىڭ جۇرتىندا قالدىڭ، سەرى جىگىت، شوق، شوق!
كۇلشە.
P. S. مەن دەسەڭ جولىق بۇگىن. سودان كەيىن، مۇمكىن، كورىسە دە الماسپىز.
كەشىر، ءشارىپجان. اشۋ ۇستىندە نە جازعانىمدى ءوزىم دە بىلمەيمىن».
بۇل حاتتا ءشارىپ ءۇشىن ەشبىر جاڭالىق جوق ەدى. مۇنان بۇرىن وسى سارىنداس ءسوزدى حات جازىپ وتىرعان قىزدان ەستىگەن-دى. جالعىز-اق ونىڭ قىتىعىنا تيگەن «اقىرىندا كۇيەۋى ولگەن ايەلدىڭ جۇرتىندا قالدىڭ، سەرى جىگىت!» دەگەن ءسوز بولدى. ول حاتتىڭ وسى جەرىن قايتا-قايتا وقىدى. وقىعان سايىن نامىسىنا ينەدەي قادالدى. «جوق، ەشكىمگە دە كۇلكى بولا الماسپىن!» — دەدى ىشىنەن.
ونىڭ كوز الدىنا نازىم كەلدى. كەشەگى كەزدەسكەنى ەلەستەدى. ءدال وسى ۇيدە، وسى ارادا سىرلاسىپ تۇرىپ ەدى ونىمەن. سوندا نازىم:
— نە ىستەدىك، ءشارىپ-اۋ؟ — دەپ قارا كوزىن ءبىر توڭكەرىپ، سىرت اينالا بەرگەن. ءشارىپ ونى ۋاتىپ، قۇشاعىنا الىپ، بەتىنە بەتىن تاقاپ ءبىراز ءۇنسىز تۇرعان ەدى. جارىپ ورگەن مويىلداي قارا شاشىن اقىرىن عانا سيپاپ، ويلى پىشىنمەن نازدانا قاراعان نازىم ونى العاشقى رەت كورگەندەي تانداندىرعان. نەتكەن ادەمى، نەتكەن سۇيكىمدى كەسكىن ەدى!
— نازىمجان، قاراسام كوزىم تويار ەمەس ساعان، — دەگەن ءشارىپ كۇلىمسىرەپ.
— سونداي ءسوزدى ايتۋ ساعان جاراسپايدى، قويشى.
ول ءالى ءسابي سياقتى، ويى دا، تىلەگى دە جاس ادام. بويىنا بىتكەن بالالىق ءتاتتى مىنەز، بيازىلىق، يبا وعان سونداي كەلىسەتىن ەدى.
مۇنى ءشارىپ بۇگىن عانا ەمەس، سان رەت اڭعارعان.
سونداي اسىل جانعا ءمىن تاعادى، قورلايدى حات جازعان قىز. «سوندا، سوندا، — دەدى ءشارىپ ويلانىپ، — ءوزىنىڭ نەمەنەسى ارتىق ەكەن. قىزبىن دەگەن اتقا ءماز عوي ول. قىز بولۋ ماڭگى جازىلدى ما ەكەن پەشەنەسىنە. «بىلمەيسىڭ عوي قىز جانىن» دەپ مىنەيتىنىڭ قايتەرسىڭ تاعى. ال، جىگىت جانىن بىلە مە ەكەن سول سۇلۋ؟ جوق، جوق، بىلە المادىڭ، ۋعا المادىڭ جىگىت جانىن. اۋ، ءورىسىڭ تار، ويىن شولاق بولسا وعان قالاي ايىپتى بولامىن مەن؟...»
— كىرۋگە بولا ما؟
— كىرىڭىز، — دەدى ءشارىپ ويدان سەرىلىپ.
ءوزىنىڭ دوسى، جاس اقىن قۇرماش ەكەن.
— ساعات ون بولدى. بۇل قاي جاتىس، — دەي كىردى ول.
دارىگەر جىگىت ورنىنان تۇردى دا قۇرماشقا قىزدىڭ حاتىن ۇسىنىپ:
— وقى مىنانى، — دەدى. سودان كەيىن نازىممەن ەكەۋىنىڭ اراسىندا بولعان كەشەگى وقيعانى قىسقاشا بايانداپ ءوتتى.
قۇرماش اڭگىمەنى تىڭداپ بولىپ، حاتتى وقىپ شىقتى دا:
— دۇرىسىندا، بىرەۋدىڭ كەلىنىن اۋرەلەگەنشە، وسى قىزدى الىپ تىنبايمىسىڭ... اسىرەسە، سايتاننىڭ كوزى جاقسى، — دەدى كۇلىپ.
«بويدا قايرات، ويدا كوز».
بولماعان سوڭ ايتپا ءسوز»، اقىن جولداس.
— بىلمەيسىڭ، بىلمەيسىڭ. كوز دەگەن قاسيەتتى مۇشە. ادام بويىنداعى بارلىق قاسيەت كوز ارقىلى كورىنەدى. «ادامنىڭ كوزى — تەرەزە. باسقا كەلگەن، باسقا جيىلعان ويدىڭ ءبارى سول ارقىلى كورىنىپ تۇرادى» دەگەن عوي ءبىر مىقتى جازۋشى. كوز، ادەمى كوز! نە جەتسىن وعان! قاراقاتتاي قارا كوز كۇلىمسىرەپ قاراپ تۇرسا، جۇرەك شىركىن ماي بولىپ ەرىپ كەتپەي مە.
— اۋ، توقتا، شىعانداپ باراسىڭ عوي ءوزىڭ...
— جوق، كوزدىڭ قاسيەتىن ۇقپاي وتىرسىڭ.
— ءجا، جەتتى. قالىڭ قالاي ءوزىڭنىڭ؟ سونى ايتشى. نە جازىپ جاتىرسىڭ؟ — دەدى ءشارىپ، اڭگىمەنىڭ بەتىن باسقا جاققا بۇرىپ.
— «ادام» دەگەن پوەما جازۋعا دايىندالىپ ءجۇرمىن.
— دۇرىس. ال مەنىڭ پوەزيام — ادامدى ەمدەۋ، ول وزىڭە ءمالىم، — دەدى ءشارىپ كۇلىپ.
— ءوي، — دەدى كەنەت قۇرماش، — كوز، قىز، كەلىنشەك، سۇيىسپەنشىلىك، پوەزيا، — دەپ وتىرىپ قالىپپىز عوي. كۇن بولسا دەمالىس. باققا بارۋ كەرەك. تۇر، كيىن! سالقىن سىراعا ءبىر قاندىر، سودان كەيىن قانداي تاقىرىپتا سويلەسەمىن دەسەڭ دە، مەن ءازىرمىن.
ءشارىپ كۇلىپ، كيىنۋگە كىرىستى. قۇرماش بولمە ىشىندە ەرسىلى-قارسىلى جۇرە باستادى. سالدەن سوڭ تەرەزە الدىنا بارىپ، كوشەگە قاراپ تۇردى دا، شوشىنىپ:
— ءولتىردى-اۋ بايعۇستى، — دەپ ايقايلاپ جىبەردى. ءسويتتى دە، اشىق تۇرعان تەرەزەدەن قارعىپ ءتۇسىپ، سىرتقا جۇگىردى. ءشارىپ تە تىسقا ءۇڭىلدى...
4
انا فابريكادان كەش قايتتى. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، بارعان جۇمىسى تەز بىتسە دە، ۇزاق ءجۇرىپ قالدى. وعان مۇنداعىنىڭ ءبارى دە ەرەكشە اسەم كورىندى بۇگىن. بارىنەن دە بۇرىن وزىمەن ىستەس بولعان تىگىنشىلەردى قيمادى. ۇيرەنىسكەن وسىلاردى تاستاپ، جىلى ورنىمدى سۋىتىپ قايدا بارامىن دەگەن ويعا دا كەلدى. اسىرەسە، انا ويىنا ۇلكەن قوزعاۋ سالعان اقىرعى مينۋت بولدى. سەحقا كىرىپ:
— جۇمىستان شىقتىم، كوشەتىن بولدىم كولحوزعا. قوش بولىڭدار ءبارىڭ دە، دەۋى-اق مۇڭ ەكەن، تىگىنشىلەر:
ءبىرى اجە، ءبىرى اپا، ءبىرى مامالاپ، انانى قورشاپ الدى.
«نە دەگەن جاقسى ادامدار ەدى وزدەرى» دەپ ويلادى انا. بارىنەن دە ديرەكتور بالانى ايتساڭشى، ءوزىنىڭ تۋعان اناسىنداي مەنى قۇرمەتتەپ:
— ەڭ بولماسا بيىلشا بولىڭىز، ءوزىڭىزدى كۋرورتقا، دەمالىس ۇيىنە جىبەرەيىك، — دەپ وتىرىپ المادى ما!
نە دەگەن جاقسى ادام ديرەكتور بالا! قيىن كۇندە قانداي كومەكتەستى ول ماعان...
انانىڭ كوز الدىنا فابريكانىڭ كومسومول ۇيىمىنىڭ سەكرەتارى پەتروۆ، جاس جۇمىسشىلار: ابدوللا، جىبەك، گريشا، پيونەر ەسەنتاي كەلدى. انانى قيماعانداي، ءبارى دە مۇڭايىپ تۇرعان ءتارىزدى. قانداي جاقسى بالالار! وسىلاردىڭ ءبارى دە انانىڭ ۇيىنە سان رەت كەلىپ، قولقابىسىن تيگىزىپ، قامقورلىق جاساپ وتىرمادى ما...
كەنەت، انانىڭ ەسىنە دارىگەر جىگىت ءتۇستى. ول انا كوزىنە تىم سۇيكىمسىز بولىپ ەلەستەدى. مىنە، بۇل جامان ادام. قانداي انادان تۋدى ەكەن سول نەمە... مۇمكىن، ول دا جاقسى ادام شىعار. كورمەي تون پىشپەس بولار. قايدام... بىلە المايمىن.
انا ورنىنان تۇرىپ تورگى بولمەگە بەتتەدى. ەسىك اشىپ قالعان بەتتە ونىڭ كوزى ءتور الدىندا ءىلۋلى تۇرعان ۇلكەن سۋرەتكە ءتۇستى. بۇل بالاسى مەن كەلىنىنىڭ بىرگە تۇسكەن سۋرەتى ەدى. وڭاشا ۇيدە، قاننەن-قاپەرسىز كۇلىمسىرەپ تۇر ەكەن ەكەۋى دە.
انانىڭ ءون بويى بالقىپ، تۇنەرگەن قاباعى اشىلىپ، جابىرقاعان كوڭىلى جادىراپ سالا بەردى. كوز الدىندا قوس شىراق جانىپ تۇرعانداي، كارى كوزىنىڭ جانارى جايناپ كەتتى. ءبىراق، بۇل ءتاتتى كورىنىس كوپ بايانداپ تۇرا المادى. وي اعىنى عازيز بالانى كوز الدىنان الىسقا اكەتتى دە، كىرەۋكە تارتقان جاستى كوزدىڭ اياسىندا بۇلدىراپ كەلىنى عانا تۇرىپ قالدى... قايدا ءوزى؟ — دەدى انا ويلانىپ. جىگىتىنە كەتتى مە؟ ولاي بولعاندا نەسىنە وتىرمىن؟ بارايىن مەن ولارعا، كورەيىن مەن ولاردى...
انا سىرتقا قاراي بەتتەي بەردى دە، سالدەن كەيىن وزەك جارعان ءبىر اششى وي ءتۇسىپ كەتتى دە، كىلت توقتادى. مەن بارعان ۋاقىتتا ەكەۋى قۇشاقتاسىپ وتىرسا قايتەمىن، ءسۇيىسىپ وتىرسا قايتەمىن.
انا قايتىپ ءوز ورنىنا كەلدى. نە دە بولسا تاڭنىڭ اتۋىن كۇتتى. «ەرتەڭ دەمالىس كۇن عوي. ۇيىندە بولار الگىسى. بارايىن...» دەگەن ويعا تىرەلدى.
شارىپكە جولىعىپ قايتىپ كەلە جاتقان نازىم ۇيىنە تايانعان سايىن قىسىلادى، ۇيالادى. «قالاي كىرەمىن ۇيگە؟ ەسىكتى اشادى ول، كەزدەسەدى. مەن دەيمىن سوندا؟» — دەپ قىنجىلادى. ءبىراق، بۇل جولى ەسىكتى ىشتەن ءىلۋدى انا ۇمىتىپ تا كەتكەن ەدى. نازىم ەسىك الدىنا كەلىپ، از ۋاقىت ءۇنسىز تۇردى. سودان كەيىن تۇتقاسىنان اقىرىن تارتىپ ەدى، ەسىك اشىلا باستادى. اياعىن ەپتەپ باسىپ، تورگى ۇيگە ءوتتى. توسەگىنە كەلىپ، كيىمشەڭ قيسايدى.
اۋىز ۇيدە دوڭبەكشىپ انا جاتىر. كەلىنىنە بارىپ، ءتىل قاتپاق بولدى دا، الدەنەدەن يمەنگەندەي، باتىلى بارمادى. الدەن ۋاقىتتا اقىرىن ورنىنان تۇردى. اياعىن ەپتەپ باسىپ تورگى ءۇيدىڭ ەسىگىنەن سىعالادى. نازىم توسەگىنىڭ ۇستىندە الدەبىر سۋرەتتەر مەن قاعازدارعا ۇڭىلە قاراپ مۇڭايىپ وتىر ەكەن.
انا ءىشى-باۋىرى ەلجىرەپ، اياپ كەتتى. «قايتسىن، ءوزى دە قينالادى عوي... جاس قوي. جاستىق نە ىستەتپەيدى.»
قايتىپ ورنىنا كەلىپ جاتتى. ۇيقىسى ۇيقى ەمەس. كەلىنى ءتۇنى بويى كوز الدىنان كەتپەدى. كوزى ءسال ىلىنسە بولدى، ول الدىنا كەلىپ تۇرادى. كەيدە ول: «قوش، مەن كەتتىم» دەگەندەي بولادى. كەيدە: «اپا، اپاتاي، مەن ەشقايدا دا بار.مايمىن» — دەپ قۇشاقتايدى، ەركەلەپ موينىنا ورالادى...
انا دا، كەلىن دە كورەر تاڭدى كوزدەرىنەن اتقىزدى. كەلىنى تۇرىپ، شاي قويدى. كەمپىر بۇگەجەكتەپ ءۇيدىڭ ءىشىن جيىستىرۋمەن بولدى.
انا شاي ۇستىندە:
— جۇمىستان شىقتىم، ونداعى بالالار بارلىعىن دا رەتتەپ بەردى. ەندى ايالدايتىن ەشتەڭەم قالعان جوق، اقىرعى ەتكەن جاقسىلىعىڭ بولسىن، ماعان پوەزعا بيلەت الىپ بەر! — دەدى.
— اپا، تىم بولماسا...
— ءجا، نە ايتارىڭدى بىلەمىن. ءما، اقشا، ماعان قۇداي ءۇشىن بيلەت الىپ بەر.
كەلىنىنىڭ الدىنا اقشانى لاقتىرىپ تاستاپ:
— مەن ءقازىر كەلەمىن، — دەدى دە ۇيدەن شىعىپ كەتتى.
نازىم نە ۆوكزالعا بارارىن، نە ەنەسىنىڭ سوڭىنا ەرەرىن بىلمەي داعداردى.
انا دارىگەر جىگىت جاتاتىن مەيمانحاناعا قاراي بەت الدى. «بارعاندا نە دەيمىن؟» دەگەن وي كەلدى جولشىباي. وسى ويدىڭ باسقا كەلۋى-اق مۇڭ ەكەن، انا كوڭىلى بەي-جاي بولدى. «اق شاشىممەن الدىنا بارعانىمدا، تۇسىنسە جاقسى، تۇسىنبەسە، جەرگە كىرمەيمىن بە» دەگەن ويمەن كىلت توقتالدى. ءبىراق، ءبىر ءۇمىت، اقىرعى ءۇمىت: «بارىپ قايت، ۇعار» دەپ دەمەدى. «بارانىن»، «بارمايىن» دەگەن ەكى سەزىممەن الىسقان انا دارىگەر جىگىتتىڭ ۇيىنە جەتىپ قالعانىن دا اڭعارمادى وسى كەزدە كوشە بويلاپ اعىپ كەلە جاتقان ءبىر ماشينا دۇنيەنىڭ ءبارىن ۇمىتىپ، اۋىر ويمەن ارپالىسىپ كەلە جاتقان اناعا مۇيىستەن شىعا كەلگەن بەتتە تاپ بولا كەتتى. قاپەلىمدە انانىڭ بۇرىلۋعا مۇرشاسى دا كەلمەدى. ماشينا قاعىپ جىبەردى.
ءولتىردى-اۋ بايعۇستى، — دەپ تەرەزەدەن قاراپ تۇرعان قۇرماش ايقايلاپ جىبەرگەن ەدى ءدال وسى مينۋتتا.
جۇرت جيىلىپ قالدى. قۇرماش پەن ءشارىپ تە كەلدى. تالىقسىپ انا جاتتى.
— جەدەل جاردەم كورسەتۋ كەرەك.
— بيشارا-اي، دەمىن ارەڭ الىپ جاتىر.
ءشارىپ ەلىم حالىندە جاتقان اق شاشتى انانى كورىپ، اياپ كەتتى. ءولىپ بارا جاتقان ادام الدىندا قول قۋسىرىپ قاراپ تۇرۋ ەرسى سياقتاندى وعان. جوق، كومەكتەسۋ كەرەك، تەز كومەكتەسۋ كەرەك دەدى ىشىنەن. انانى قاعىپ كەتكەن ماشينانىڭ شوفەرىنە بۇرىلدى.
— كەل بەرمەن!
شوفەرمەن ەكەۋى انانى كوتەرىپ ماشيناعا سالدى. ودان كەيىن قۇرماشقا قاراپ:
— اۋرۋحاناعا كەتتىم. باققا، مۇمكىن، كەشكە شىعارمىز، — دەدى.
5
انا وپەراسيا بولمەسىندە. كەزەكشى دارىگەر:
— ىشتەي قانسىراعان. دەرەۋ قان قۇيىپ، وپەراسيا جاساماسا ولەدى، — دەپ مازاسىزدانىپ تۇر.
انانىڭ قانى تەكسەرىلدى.
— قان جوق، قان جوق! — دەدى ءبىر سەسترا تۇرىپ. — قان قۇياتىن اۋرۋحاناعا اپارۋ كەرەك.
انا بوزارىپ ءالى ءبىتىپ بارا جاتتى. بۇل قالپىندا ەندى از جاتسا، ءولىپ كەتەتىنىنە ءشارىپتىڭ دە، كەزەكشى دارىگەردىڭ دە كوزى ايقىن جەتتى. «جوق، ادام ولۋگە ءتيىس ەمەس». وسىنى عانا ويلاعان ءشارىپ:
— مەنىڭ قانىمدى الىڭدار، گرۋپپاسى دۇرىس كەلەدى. بول، بولىڭدار! — دەدى.
جاس جاننىڭ ىستىق قانى السىرەپ، ءبىتىپ بارا جاتقان كارى دەنەگە شىمىرلاپ سىڭگەن سايىن، ءومىر كەڭ قۇشاعىن اناعا قايتا اشىپ، تىرشىلىك، ءۇمىت دۇنيەسىن جاقىنداتىپ الىپ كەلە جاتتى...
— قايدامىن، نازىمجان، قايدامىن مەن؟ — دەپ كۇبىرلەدى انا الدەن ۋاقىتتا.
ءوز كابينەتىنە بارىپ، ەداۋىر ۋاقىتتان كەيىن قايتا ورالعان شارىپكە سەسترا:
— ءسىزدى ىزدەدى، — دەدى.
— مەنى قايدان بىلەدى ەكەن؟
— ول ەسىن جيعاننان كەيىن جاعدايدى سۇراستىرا باستادى. ءبىز وعان ءسىزدىڭ ەتكەن جاقسىلىعىڭىزدى تۇگەل ايتتىق.
ءشارىپ انانىڭ قاسىنا كەلدى.
— الگى بالاڭىز وسى، — دەدى كەزەكشى دارىگەر اناعا.
كەلشى، بالام، جانىما كەلشى... ءجۇزىڭ جىلى ەكەن، ۇلىم.
كوزىڭنەن ءبىر جارىق ساۋلە كوردىم عوي... مەنىڭ دە ءدال وزىندەي ۇلىم بار ەدى، — دەدى دە، كەمسەندەپ ارجاعىن ايتا المادى.
ءدال وسى كەزدە ءونى قۇپ-قۋ بولىپ نازىم كىرىپ كەلدى. ول كەلگەن بەتىندە:
— اپا، اپاتاي، — دەپ انانى قۇشاقتاي الدى. انا ەمىرەنىپ:
— جالعىزىمنىڭ — كوزى، جالعىزىم، — دەپ مەيرىمدى قۇشاعىن جايىپ سالا بەردى.
ءشارىپ ايالداپ تۇرا الماي، تىسقا بەتتەدى.
6
انا توسەگىنەن تۇرىپ، تەرەزە الدىنداعى تەرراسقا شىقتى. بۇل ونىڭ وسىندا جاتقالى دالانى العاش رەت كورۋى ەدى. ءۇش قابات بيىك ءۇيدىڭ تەرراسىنان اينالانىڭ ءبارى سامالاداي بولىپ كوزگە ءتۇستى. كوك اسپان قول شاتىرداي توبەدە توڭكەرىلىپ، دۇنيە ماناۋراتىپ تۇر ەكەن. كوشە دە، بارلىق توڭىرەك تە جاپ-جاسىل. قالا وسى اسەمدىككە بولەنىپ، بالقىپ تۇر. سول عاجايىپ دۇنيەنىڭ اياسىندا جاس ءومىر قايناپ جاتقان سەكىلدى. كوشەلەرمەن ەرسىلى -قارسىلى اعىلعان ادامدار وسى ءومىردىڭ بەينە ءبىر ءامىرشىسى سياقتى. الدەقايداعى زاۆودتان ەستىلگەن موتور داۋسى قالانىن جۇرەگى تارىزدەنىپ، دامىلسىز سوعادى. تاماشا ءومىر، تاماشا دۇنيە! وسى كەرەمەتتەردى انا بۇعان دەيىن اڭعاردى ما ەكەن. ونىڭ شىنايى سىرىنا تەرەڭ بويلاپ، شومدى ما ەكەن.
ول بۇرىن كەلىنىنەن باسقا قامقورشى جوق دەپ ويلايتىن، بار جاقىنى، بار قىزىعى سول كەلىنى عانا بولىپ كورىنەتىن. ەندى ويلاپ وتىرسا، ولاي ەمەس ەكەن. ول بىلمەسە دە، ونى بىلەتىن، قادىرلەيتىن جاقسى ادامدار كوپ ەكەن. ءبىر كەزدە سۇيكىمسىز كورىنگەن دارىگەر بالانىڭ ءوزى قانداي. سول ەمەس پە جۇرەگىن قايتا سوقتىرعان. سەسترا، بۇيرا شاشتى سەسترا قىزدى قالاي ۇمىتپاق. ول سارعايا ءتۇن كۇزەتىپ، اۋىر دەرتىنە شيپاسى بولمادى ما! ءومىرى كورمەگەن، بىلمەگەن اقىن بالا دا نازىممەن بىرنەشە كەلىپ، ونىڭ ءحالىن ءبىلىپ تۇرمادى ما.
وسىنىڭ بارىنە كوز جۇمىپ قاراۋعا بولا ما؟ وسىلاردان بەزىنەر نە ءجونىم بار. كىممىن سونشا مەن؟ ءوز اناسىنداي قادىرلەپ، ءيىلىپ توسەك بولسا، ونداي بالانىن نە بوتەندىگى بار ماعان!
نازىمجان، جازعىرسام دا ايايمىن سەنى. نە جازىق بار سەندە! نە دەگەن تاس باۋىر جان ەدىم مەن! قىزىق كورمە، ءسون دەيمىن قىزعالداقتاي جاس جانعا...
وسى كەزدە نازىم مەن قۇرماش تەرراسقا شىقتى. ولار ساۋىعىپ قالعان انانى كورىپ قۋاندى.
— مىنە، ەندى جازىلعانسىز، شەشە، — دەدى كەلگەن بەتىندە قۇرماش انانىڭ ەكى قولىن قاۋسىرا ۇستاپ.
— شۇكىر، شىراعىم. — ءسويتتى دە ول: — جۇدەپ كەتىپسىڭ عوي ءوزىڭ، — دەدى نازىمعا ەمىرەنىپ.
بۇل ءسوزدى ايتارىن ايتسا دا، ىڭعايسىزدانىپ قالدى.
— نازىمجان، دارىگەر بالانى شاقىرشى.
— مەن شاقىرايىن، — دەدى قۇرماش.
ول ءشارىپتى ءوز كابينەتىنەن تاپتى.
كۇلشە جايىنداعى حاباردى ەستىدىڭ بە؟ — دەدى قۇرماش كەلە جاتىپ.
ءشارىپ جۇلىپ العانداي:
— جوق، نە بولىپتى؟ — دەدى.
— مۇندا تۇرمايمىن دەپ، موسكۆاعا كەتىپتى دوكەيىڭ!
— دۇرىس بولعان.
ولار تەرراسقا شىققاندا انا دا، نازىم دا تومەن قاراپ ءۇنسىز وتىر ەكەن. انا ءشارىپتى كورىپ، ەڭسەسىن كوتەردى. امانداسىپ بولعاننان كەيىن، سوزگە كىرىستى.
— بالام، — دەپ باستادى ءسوزىن ول، — كوپ قينالدىم، كوپ ويلاندىم سوڭعى كۇندەرى. اقىرى جاس تىلەكتىڭ نازاسىنا قالعىم كەلمەدى. توقسان ويدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى وسى بولدى. جالعىز-اق تىلەگىم — نازىمجان مەنى شىعارىپ سالسىن. اقىرعى رەت ارمانسىز قوشتاسىپ، ماۋقىمدى باسايىن.
انا وسىنى ايتتى دا، كوز جاسىن توگىپ، ءۇنسىز وتىرىپ قالدى. نازىم شارىپكە، ءشارىپ نازىمعا قارادى. ءبىراق، ەشقايسىسى ءتىس جارىپ پالەن دەي المادى.
الدەن ۋاقىتتان كەيىن ءشارىپتىڭ كوزى اناعا ءتۇستى. قارت انا قالانىن سىرتىنداعى جاسىل ورمانعا بولەنگەن اسقار تاۋعا سۇقتانا قاراپ وتىر ەكەن.
«شىركىن انا، عازيز انا، سەنىڭ قۇشاعىڭنان كەڭ، سەنىڭ ماحابباتىڭنان بيىك نە بار ەكەن! اتتاماسپىن نازاڭدى»، — دەدى ىشىنەن ءشارىپ. ول بويىن تەز جيدى دا:
— انا، ءسىز ەشقايدا بارمايسىز. وسىندا قالاسىز. ۇشەۋ بولىپ ءومىر سۇرەمىز. مەن انادان جاستاي قالدىم. ماعان انا، سىزگە بالا كەرەك، — دەدى.
انا نازىمعا سۇيەنگەن بويى جاسىل دۇنيەدەن، جاس دۇنيەدەن كوز الماي ءۇنسىز قاراۋدا بولدى. ونىڭ بۇل قاراسى: «مۇنداي جاسىل اتقان جاس دۇنيەدە، مۇنداي ادامدار اراسىندا جالعىزبىن دەپ جابىعۋ دا قاتە ەكەن» دەگەندەي ەدى.
جانى راحات تاۋىپ، سۇيسىنگەن جاس اقىن:
— بولدى قىزىق، ادام تۋرالى داستان باستالدى ەندى، كىرىسپەسىن تويدا وقيمىن، — دەدى شاتتانىپ.
You Might Also Like
