قىز سىرى
ۋمەي وتداۆات سۆويۋ دۋشۋ،
ۋمەي سۆويۋ دۋشۋ حرانيتۆ. بريۋسوۆ
قىز جۇرەگى سىر بۇككىش. تالاي سىردى تۇيىق ساقتاپ، بىلمەگەنسىپ، سەزبەگەنسىپ ىشتە عانا تۇيەمىز. ورىنسىز ءازىل ايتقان كەيبىر ۇرىنشاق جىگىتتەرگە ءتىل قاتىناستان كوزىمىزدى ءبىر توڭكەرىپ، ىشتەي كۇلىپ تۇراتىن دا كەزدەرىمىز بولادى. وسىندايدان وڭاي ۇعىپ، ءبىز تۋرالى كەيبىر كەزدە ارزان سىندار ايتىلا سالاتىنى دا ءمالىم.
سىر — ادامنىڭ جان دۇنيەسى عوي، ونى ۇعۋ وڭاي بوپ پا. بىلمەيدى دەپ بىرەۋگە سىن تاعۋدىڭ ءوزى قيىن. ىشىمدەگىنى ويلاپ تاپ دەۋدەن اۋلاق بولعىم كەلەدى مەنىڭ. ىشكە تۇيگەن سىردى سىرتقا دا ءبىر شىعارىپ كورگەن دۇرىس. مۇمكىن سىرىم قىز بويىنا لايىقسىز، انايى بوپ كورىنەر. مۇنىڭ نەسىن ايتاسىڭ دەپ كەيبىر قىزدار نامىستانىپ، ءمىن تاعار. تاقسا تاقسىن، وعان دا مەن كونەمىن. جالعىز-اق، سولار سىناۋ، مىنەۋ وڭاي دا، ال بار قيىندىق ادام جانىن بىلۋدە ەكەنىن ۇعىنا بىلسە بولعانى.
ءوز باسىم كەمشىلىكتى جاسىرىپ، جاقسى بولعىم كەلمەيدى. سوندىقتان دا قىزدارعا ءتان تۇيىقتىقتى بىلاي قويىپ، بار شىنىمدى، بار سىرىمدى الدارىڭا سالامىن، قۇربىلارىم.
1
— شولپان، سەن وقىعان كىتاپتارىڭنىڭ كەيىپكەرلەرىنە ەلىكتەيسىڭ، — دەدى ول ماعان بۇگىن ءبىر ءسوزدىڭ رەتىندە.
جۇلدىزدىڭ وسى ءسوزى ماعان قاتتى باتادى. راس، ونىڭ ماعان جامانشىلىق ويلامايتىنى دا، كەيبىر قىزدار قۇساپ كۇندەمەيتىنى دە ءمالىم. ول ايتسا تەگىن ايتپايدى. ويلاپ ايتادى، جۇرەگىندەگى شىنىن ايتادى، وزىنشە مەنىڭ قامىمدى جەپ ايتادى.
مۇنىڭ ءبارىن جاقسى بىلەمىن مەن. الايدا، نامىسىم كەلەدى. ول مەنىڭ ويىمشا، اقىلدى قىز، بىلەتىن قىز. ءبىراق، مەن دە ءوزىمدى قۋىس قۋرايمىن دەپ ەسەپتەمەيمىن. مەن دە ءومىردى وزىمشە تۇسىنەم، وزىمشە ۇققىم، وزىمشە ءومىر سۇرگىم كەلەدى. روماندى كوپ وقىسام — ونىڭ كەيىپكەرلەرىنە ەلىكتەۋ ءۇشىن ەمەس، وي-پىكىرىمدى، ءبىلىمىمدى ورىستەتەيىن دەپ وقيمىن. نەگە ۇقپايدى مۇنى ول!
— جۇلدىز، — دەدىم مەن قىزاراقتاپ. — ءتۇسىندىرشى ماعان ءسوزىڭنىڭ ءمانىسىن. مەنىڭشە، نەگىزسىز ايتىلعان ءسوز.
— اۋىر ءتيدى-اۋ، وزىنە بالەم! — دەپ كۇلدى ول.
— راس، اۋىر تيەدى. مەن قۋىس كەۋدە، شۇيكە باس قىز ەمەسپىن عوي، مەنىڭ جانىم تاكاپپار ەكەنى، باسقاعا بولماسا دا ساعان ايان.
— رومانتيكالى قىزبىن دەيسىڭ عوي. مىنە، وسىنىڭنىڭ وزىندە دە روماننىڭ اسەرى ءجۇرى — دەدى ول شىن ءسوزىمدى ازىلگە شاپتىرىپ.
— جوق، جوق، مەنى دوسىم دەيتىن بولساڭ، ءسوزىڭنىڭ ءقازىر سەبەبىن ايت.
— سەنىڭشە، مەن بۇگىنگى ساباققا بارماي-اق قويۋىم كەرەك-اۋ. ونىڭ ءجونى كەلمەس، بيكەش.
سودان كەيىن ول از ويلانىپ تۇردى دا:
— ەرگەن دەمالىس كۇن عوي، سوندا وتىرىپ ايتايىن، — دەدى ءازىلدى قويىپ، بايسالدى پىشىنمەن.
ول ساباعىنا كەتتى. مەن ساباق. ۇستىندە لەكسيادان اسىعىس جازىپ العاندارىمدى جيناقتاپ، قايتا كوشىرۋگە وتىرسام دا، كەجەگەم كەيىن تارتىپ، جازۋعا موينىم جار بەرمەي قويدى. قانشاما ءوزىمدى زورلاسام دا ەشتەڭە شىقپادى. جازۋعا شۇعىلدانا باستاسام، جۇلدىزدىڭ الگى ءسوزى ەسىمە كەلەدى دە، باسقانى ۇمىتتىرىپ جىبەرەدى.
«روماننىڭ كەيىپكەرلەرىنە ەلىكتەيسىڭ!» — دەدى ول. عاجاپ ەكەن! وعان قانداي دالەلى بار؟ مۇنىسى، سەن قۋىس قۋرايسىڭ، ومىرگە ءوز كوزىڭمەن قارامايسىڭ دەگەنى دە. مۇمكىن، مەن شىنىندا دا سولاي شىعارمىن؟ ءوز بويىمداعى كەمشىلىكتى كورە الماي جۇرگەن بولارمىن. وزىمە ونە بويى ءوز كوزىممەن قاراماي، كىسى كوزىمەن دە قاراۋىم كەرەك شىعار.
سەن كىمسىڭ، شولپان، ءا؟ وقىعان قىزبىن، بىلەتىن قىزبىن دەيمىسىڭ؟ وسىدان باسقا ايتارىڭ بار ما؟ مۇمكىن، سەنى ۋلاپ جۇرگەن وسى ۇعىم بولماسىن.
مىنە، مەن باسقانىڭ كوزىمەن دە قاراپ كوردىم وزىمە. ونىڭ ايتقانى وسى عانا بولدى. مەن، ءتىپتى، بوسقا قيالدانىپ وتىرعان بولارمىن، ادام وزىنە باسقانىڭ كوزىمەن قاراي الماي جۇرمەسىن...
ومىرىمە كوز جىبەرىپ كورەيىن. بالالىق شاقتى نە قىلام، بوي جەتىپ، سىلانا باستاعان كەزدەرىمدى شولايىن. ورتا مەكتەپتە وقىدىم، جاقسى ءبىتىرىپ، ينستيتۋتقا ءتۇستىم. ءقازىر ينستيتۋتتىڭ III كۋرسىندا وقىپ ءجۇرمىن. ايتۋعا وڭاي-اق. ءبىراق بۇل ءومىرىمنىڭ سىرتقى تۇلعاسى عانا. ال ىشكى دۇنيەدە وسى ۋاقىتتاردا قانداي وزگەرىس بولدى؟..
مەن كوركەم كىتاپتى جاستاي وقىدىم جانە تاڭداپ ەمەس، قولىما تۇسكەنىن وقىدىم. ماعان ءجون سىلتەرلىك ۇيىمدە ءبىلىمدى ادام بولمادى. جۇلدىز ايتقانداي، ءبىر كەزدە وقىعان روماندارىمنىڭ كەيىپكەرىنە ەلىگىپ تە ءجۇردىم. ءبىراق مۇنىڭ ءبارى قيالىما، ويىما عانا اسەر ەتتى. بار بولعانى سول.
بۇل، ارينە، وتكەن شاق. ونداعىداي ەمەس، دۇنيەگە كوزقاراسىم وزگەردى. روماننىڭ ءوزىن دە تالعاپ وقيتىن دارەجەگە جەتتىم. سويتكەن مەنى روماننىڭ كەيىپكەرلەرىنە ەلىكتەيسىڭ دەپ كىنا تاعادى دوسىم.
الدە، ول مەنىڭ سۇيىسپەنشىلىك سەزىمدەرىمنەن ءبىر وسالدىق تابا ما؟ جاقىپپەن جۇرگەنىمدى ۇناتپاي ما؟ ءيا، ءيا، ول جاقىپتى جاقتىرمايدى. سول جىگىتتەردى ۇناتپايمىن، زىميان، بەرەكەسىز سياقتى بولىپ كورىنەدى دەگەن كەشە ماعان. تىم قاتتى ايتىلعان وسى پىكىرىڭ ءۇشىن، جۇلدىزجان، مەن ساعان قانداي رەنجيمىن. قالاي، قالاي اۋزىڭ بارىپ ايتتىڭ سول ءسوزدى. مەنى جاقسى كورگەنىن سول ما؟ مەن ونى قانداي سۇيەتىنىمدى، مەنى ول قانداي سۇيەتىنىن بىلەسىن بە سەن؟ بۇل تۋرالى وزىنە تالاي ايتپادىم با؟
— شولپانجان، سەنىڭ قۋانىشىڭ — مەنىڭ دە قۋانىشىم دەمەۋشى مە ەدىڭ. سۇيتكەن دوسىڭنىڭ كوڭىلىنە قاراماي، اۋىر ءسوزدى اۋزىڭ بارىپ قالاي ايتادى ەكەنسىڭ.
ءتىپتى، مەنىڭ جار سۇيۋىمە، سۇيگەن ادامىممەن قىزىق ءومىر سۇرۋىمە قارسىمىسىڭ سەن؟ جوق، جوق، قارسى ەمەسسىڭ بىلەمىن...
سەن دە رومانتيكالىق قىز ەكەنىڭدى بىلەمىسىڭ جۇلدىز! ءوزىڭدى قاراپايىم قىزبىن دەگىڭ كەلەدى. بۇل سەنىڭ ءوز كوزقاراسىڭ. بۇگىنگى مەن سياقتى، وزىڭە باسقانىڭ كوزىمەن قاراپ كوردىڭ بە، ءسىرا؟..
ماحاببات! ماحاببات! وسىنى ۇعامىز با ءبىز؟ ۇعا المايمىز كوبىمىز. ءومىر داريا بولسا، سول داريانى ۇستاپ تۇرعان ماحاببات قوي، قۇربىلار.
ايەل مەن ەركەك اراسىندا بولاتىن ماحابباتتى بىلەسىڭدەر مە، قىزدار؟ بىلەمىز، بىلەمىز دەيسىڭدەر، سەندەر. دۇرىس، بىلەسىڭدەر. ال قايدان بىلەسىڭدەر؟ وقىپ بىلەمىز، ەستىپ بىلەمىز، ويلاپ، سەزىپ بىلەمىز دەيسىڭ كەيبىرەۋىڭ. بىلمەيسىڭ دەيمىن مەن وندايلارعا. ماحاببات — دوستىق، ماحاببات — ىستىق سەزىم، كىرشىكسىز ادال سەزىم. وسىنداي سەزىمگە بويلاپ كورمەسەڭ بىلەمىن دەۋىن قاتە، ول اشەيىن سەزۋ، جورامالداۋ عانا.
شىن سۇيگەن ادامدا جالعان سەزىم بولمايدى. ول الداي دا، ارباي دا بىلمەيدى. ول ءوز سەزىمىن سۇيگەن ادامىنان جاسىرا دا المايدى. وسىنى باسقا بىلمەسە دە، جۇلدىز بىلەدى. نەگە دەسەڭ بۇل ونىڭ ءوز باسىندا بار. الىس قالالاردىڭ بىرىندە ارميادا جۇرگەن شاڭگەرەيدى ونىڭ جانىنداي سۇيەتىنى، ارمان ەتىپ، كەلۋىن اسىعا كۇتۋى، وعان تۇرمىسقا شىعۋ ءتاتتى قيال ەكەنى ماعان ءمالىم. سۇيتە تۇرىن مەنىڭ سۇيىسپەنشىلىگىمە ءمىن تاعاتىنى قالاي؟
مەنىڭ سەزىمىم ءقازىر جاس قىزداردىڭ باسىندا بولا بەرەتىن كورسە قىزار، ۇشقىر، بالالىق سەزىم ەمەس، شىن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمى. جۇلدىز نە دەسە دە، جاقىپتى جانىمداي سۇيەمىن. وعان جۇرەگىمدى بەرگەنمىن. ونى قايتىپ الۋعا قۇدىرەتىم ەندى جەتپەيدى دە. ءبىراق ءسۇيۋدى مەن روماننان ۇيرەنگەنىم جوق، ومىردەن ۇيرەندىم. ماعان ونى تابيعاتتىڭ زاڭى ءوزى ۇيرەتتى...
بىرەۋ ەسىك قاقتى.
— كىرىڭىز! — دەدىم مەن ءتاتتى ويىمدى بۇزعانعا جاقتىرماعان پىشىنمەن.
جاقىپ ەكەن. قۋانىپ كەتتىم. ول ادەتتەگى جايدارى جۇزبەن امانداسىپ قاسىما كەلىپ وتىردى دا:
— تاپشى قىزمەتتى تاستاپ نەگە كەلگەنىمدى؟ — دەپ بەتىمە كۇلىمسىرەپ قاراي قالدى. ونىڭ كۇلىمدەگەن وتكىر كوزىنە كوزىمدى قاداي قويىپ ەدىم، كۇلىپ جىبەردى دە:
— جۇلدىز قايدا كەتكەن؟ — دەدى.
— ءتورتىنشى كۋرستىڭ ستۋدەنتتەرى تۇستەن كەيىن وقيدى عوي، ساباعىنا كەتتى. ونى نە قىلاسىڭ ايتشى، تەز! — دەدىم.
— دەمالىسقا جىگىتى كەلە جاتىر دەيدى. ۇيىنە تەلەگرامما كەلىپتى. بىزدە قىزمەت ىستەيتىن ءبىر كورشىسى ايتتى.
— شىن با، جانىم-اۋ، شىن با؟ قۋانتايىن ءقازىر جۇلدىزدى، — دەپ مەن ورنىمنان ۇشىپ تۇردىم.
— توقتا، دوس قىزىڭنىڭ جىگىتى كەلگەنىن ايتقانىما ءسۇيىنشى بەرمەيمىسىڭ، — دەپ كۇلدى ول.
— قالاعانىڭدى ال.
— قالاعانىمدى كەيىن ويلانىپ ايتارمىن، ال ءدال ءقازىر ءبىر سۇيگىزۋىڭ كەرەك، — دەپ جاراسىمدى ءبىر پىشىنمەن قۇشاعىنا قىستى. مەن ۇندەمەدىم...
نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، ۇيدەن شىعىپ بارا جاتىپ چەرنىشيەۆسكييدىڭ ءبىر كەيىپكەرىنىڭ: «ءولىپ بارا جاتساڭ دا، ماحابباتسىز سۇيگىزبە» دەگەن ءسوزى ەسىمە ءتۇستى. قىزىق-اۋ ادام دەگەننىڭ ويى! بۇل نە، كۇماندانۋ ما؟.. مەن سۇيمەسەم سۇيگىزبەس تە ەدىم عوي...
شاڭگەرەي، دوسىمنىڭ اۋزىنان تاستامايتىن شاڭگەرەيى، العاشقى كورگەنىمدە ماعان ۇنامادى. ءبىر بەتكەيلەۋ، ءتىپتى مىنەزى تىكشىل جىگىت بولىپ كورىندى. نەلىكتەن بىلاي كورىنگەنىن ءوزىم دە بىلمەيمىن. ول ماعان پالەندەي ەش نارسە دەگەن دە جوق. ءبىرىنشى كورگەندە ادامدى ادام ۇناتا قويا ما، سودان شىعار.
قالاي دەگەنمەن دە، جاقىن دەگەن ادامىڭ تۋرالى ويلاعان ويىڭدى ۇمىتا قويۋ وڭاي ما، سەبەبىن ىزدەپ، قيالعا شومدىم.
كەشە تورتەۋمىز «ەر تارعىن» وپەراسىنا باردىق. نە سويلەستىك؟ ەسكە تۇسىرەيىنشى. شاڭگەرەي كوپ سويلەگەن جوق. اڭگىمەنىڭ تىزگىنى جاقىپتا بولدى. ءبىر ءسوزدىڭ رەتىندە ول:
— ءاقجۇنىستىڭ بەينەسى مەدەياعا ۇقسايدى.
شاڭگەرەي:
— مۇمكىن، — دەپ جىميدى دا قويدى. ۇزىلگەن ءسوزدى مەن جالعادىم.
— جوق، مەدەيا تىم قان ىشەرلەۋ عوي، ءاقجۇنىس ستەندالدىڭ «قارا مەن قىزىل» اتتى رومانىنداعى ماتيلدا قىزدىڭ بەينەسىنە ۇقسايدى، — دەدىم.
— مۇمكىن، — دەپ شاڭگەرەي تاعى كۇلدى.
— نەمەنە، سەن، بارىنە دە مۇمكىن دەيسىڭ. سودان باسقا ايتارىڭ بار ما؟ — دەدى جۇلدىز جىگىتىنە قاراپ ەركەلى ءبىر نازبەن.
— ءومىردى اركىم وزىنشە ويلاپ، وزىنشە تۇسىنەدى، جۇلدىز. ول ولاي ەمەس، بۇلاي دەپ جاتۋدىڭ ءوزى مۇندايدا ورىندى بولا بەرمەيدى، — دەدى شاڭگەرەي.
جۇلدىزدىڭ ايتۋىنشا، ول ادەبيەتتى جاقسى بىلەتىن ادام بولسا كەرەك ەدى. ءدال وسى ارادا سونىسى ماعان سەزىلمەي تۇر. مۇمكىن، بىزدەن جۇرەكسىنىپ تۇرعان شىعار. مۇمكىن، مەدەيالاردىڭ كىم ەكەنىن بىلمەيتىن شىعار دەگەن وي ساپ ەتە قالدى ماعان. قايدان كەلەدى ەكەن وسىنداي ءۇستىرت ويلار. كەيدە ءوز شامامىزعا قاراماي، ءمىن تاققىشاقپىز-اۋ!
— شاڭگەرەي قۇربىم، سوزىڭە قاراعاندا، ءاقجۇنىس جونىندە وزىڭشە پىكىرىن بار سياقتى عوي، ايتسايشى، ەستيىك سونىڭدى، — دەدى جاقىپ سيقىرلانا كۇلىپ.
شاڭگەرەي ءتۇسىن وزگەرتە قويدى دا:
— ءاقجۇنىس، مەنىڭ ويىمشا، مەدەيا دا، ماتيلدا دا، باسقا دا ەمەس، ول كادىمگى قازاق، قىزى ءاقجۇنىستىڭ ءوزى، — دەدى.
— سەن ءاقجۇنىس جونىندەگى پىكىرگە قوسىلماساڭ ودان دا زورىن ايتايىن، — دەدى جاقىپ داۋىسىن قۇبىلتا سويلەپ، — «ەر تارعىن» «ايدا» وپەراسىنىڭ كوشىرمەسى دەر ەدىم. نانباساڭدار، ەكى وپەرانىڭ مازمۇنىن ويلاپ، سالىستىرىپ كورىڭدەر.
— ليبرەتتودا كەيبىر مازمۇن ۇقساستىعى بولسا، سول ءۇشىن ءبىر وپەرانى ەكىنشى ءبىر وپەراعا تەلي قويۋ، بارىپ تۇرعان بيشارالىق بولار ەدى. «ەر تارعىن» مۋزىكاسى — قازاق مۋزىكاسى، قازاق، تۇرمىسى، ولاي بولسا، ناعىز قازاق، وپەراسى. ال «اندا» بولسا...
ءۇشىنشى قونىراۋ سوعىلدى دا، ىشكى زالعا كىردىك. كەلەسى ۇزىلىستە وپەرا تۋرالى اڭگىمەنى ەشكىم قايتا جاڭعىرتقان جوق.
وتكەن كەشتە بولعان ازدى-كوپتى اڭگىمەمىز وسى عانا. ايتپاقشى، بۇدان باسقا دا ءبىر اڭگىمەلەر تاعى بولدى. ەڭ سوڭعى ۇزىلىستە تومەنگى زالدى ارالاپ ءجۇر ەدىك. ءبىزدىڭ ينستيتۋتتىڭ ءبىرىنشى كۋرسىندا وقيتىن ەكى قىز كەس-كەستەپ كەلىپ الدىمىزعا ءتۇستى.
— قارىنداستار، تەاترعا كىسى جىگىتىمەن كەلمەي مە ەكەن، وزدەرىڭىز عانا جۇرگەندەرىڭىز قالاي؟ — دەدى جاقىپ ازىلدەپ.
— جوق جىگىتتى ساتىپ الامىز با، قازاق، جىگىتتەرى جۇرمەيدى بىزبەن، — دەدى بىرەۋى ارتىنا باجىرايا قاراپ.
— ەكەۋىڭ دە جاس بالا ەكەنسىڭدەر، جاستىقپەن دە ايتاتىن بولارسىڭدار، الايدا، مۇنان بىلاي مۇنداي بەتپاق بولىپ، بەتى اشىلعام كەكسە ايەلدىڭ ءسوزىن ايتۋشى بولماڭدار، قارىنداستار. ول سەندەرگە لايىقسىز. قىز باعاسى مۇندايمەن ارتپاس بولار. قىز ءارى تاكاپپار، ءارى نامىسشىل، ءارى بيازى بولۋى كەرەك، — دەدى شاڭگەرەي سالماقتى پىشىنمەن.
قىزدار ءۇنسىز تايىپ تۇردى.
— سەن قىزىق ەكەنسىڭ، شاڭگەرەي. تەاترعا، تەگى، قىزدارعا مورال وقۋ ءۇشىن كەلگەنسىڭ عوي، — دەدى جاقىپ ساق-ساق كۇلىپ.
— بۇل مورال وقۋ بولمايدى، دۇرىسىن ايتۋ بولادى. ادامعا ادامشا قاراۋ كەرەك، قايدا، قاشان بولسا دا، كەمشىلىگىن تۋرا بەتىنە ايتۋ كەرەك. ودان الگى كىسى پايدا كورمەسە، زيان كورمەيدى.
— جوق، بۇل تەورياڭ بارلىق جەردە بىردەي دۇرىس بولا بەرمەيدى. ايتايىق، جاڭاعى قىزدار سەنىڭ جانىڭ اشىپ ايتقان سوزىڭە ءتۇسىندى دەپ ويلايمىسىڭ. سوزگە تۇسىنەتىن ادام الگىدەي ءسوز ايتپاس تا ەدى. ارينە، تۇسىنگەن جوق. «بىرەۋدى جونگە سالامىن دەپ اۋرە بولىپ نە قىلاسىڭ، ەڭ الدىمەن، ءوزىڭدى جوندەپ الساڭ دا جەتەر»، — دەپ كەتتى. قۇداي بىلەدى، سۇيدەن كەتتى. وعان شاگىڭ بولماسىن.
— مۇمكىن، سولاي دا شىعار. ەگەر مەن ايتقان ءسوزدى ولار ەكىنشى بىرەۋدەن ەستىسە، ءسوز جوق، ويلاناتىن بولادى. ال كىسى ءوزى تۋرالى كوپ ويلانسا، كەمشىلىگىن دە كورە باستايدى. كەمشىلىگىنە كوزى ابدەن جەتكەن ادام جوندەلۋدىڭ جولىن ىزدەيدى. ادامنىڭ ورتاعا باعىناتىنىن بىلەسىن عوي. ەگەر ءوزىڭىز سياقتى قۇربىلار ادام ومىرىنە جاۋاپتىلىقپەن قاراپ، جاقسىلىق جولمەن اسەر ەتسە، ومىرىمىزدەگى كەمشىلىك جويىلا بەرەدى. ءبىزدىڭ كوبىمىزدە بۇل جوق. كەيبىر وقىعان جىگىتتەرىمىز قىزدارعا تاربيەشى بولۋدىڭ ورنىنا، جامان ادەتتىڭ شىڭىراۋىنا يتەرمەلەيدى.
— دوستىم، ءالى بالا ەكەنسىڭ ءوزىڭ، مۇنىڭ بوس يدەال عوي. كورىنگەن جەردە ادامعا ياعني قىزدارعا تاربيەشى بولامىز دەپ ءجۇرىپ شاشىمىز اعارار. جوق، بۇل مەنىڭ ناتۋراما كەلمەيدى، — دەدى جاقىپ مىسقىلداي كۇلىپ.
— راس، ادامگەرشىلىك سەزىم ابدەن بويىنا ءسىڭىپ جەتپەگەن كىسىگە بۇل سولاي. ول اداممەن ىشتەي ءتۇسىنىسۋ دە قيىن. ويتكەنى، ادامگەرشىلىك سەزىم از كۇن ىشىندە ادام كوكىرەگىنە نۇر بولىپ تولا قالمايدى، تەك مىسقالداپ كىرەدى، ۇزاق تاربيەنىڭ جەمىسى عوي ول. ءبىز بىرىمىزبەن ءبىرىمىز، ءبارىبىر، تۇسىنىسە الاتىن ءتۇرىمىز جوق كورىنەدى. ونان دا، بۇل اڭگىمەنى قويعانىمىز ءجون، — دەدى شاڭگەرەي.
ول بۇل ءسوزدى شىن جۇرەگىمەن، سىر ەتىپ ايتىپ تۇرعانعا ۇقسادى. كىم بىلەدى، مۇمكىن شىن نيەتىمەن-اق ايتقان بولار. ءبىراق ماعان ونىڭ ءدال قازىرگى ءبىر ءپىشىنى قۇبىلمالى بولىپ كورىندى.
— سولاي-سولاي، — دەدى جاقىپ سۋىق جىميىپ، — سەندە ادامگەرشىلىك جوق دەگىڭ كەلە مە ماعان. وناي قورتىندى جاساۋعا جانىڭىزدىڭ قۇمارىنشى، قۇربىم.
— جاقىپ، كوڭىلىڭىز اۋىر الماسىن، ءسىز سولايسىز دەگەنىم ەمەس بۇل. جالپى، ءبارىمىز تۋرالى ايتىپ جاتىرمىن. مەن بىرەۋدى مىنەپ، مۇقاتايىن دەيتىن نيەتتەن اۋلاق اداممىن. ال ءبىراق جالعان ءومىر سۇرگىم كەلمەيدى. ويلانعانىمدى قۇربىلارىمنىڭ بەتىنە تۋرا ايتۋدى ابزال كورەمىن.
...ۇيدى-ۇيىمىزگە تارادىق. جولدا شاڭگەرەي مەن جۇلدىزدان بولىنگەن سوڭ جاقىپ:
— ءارى اڭعال، ءارى انايى جىگىت ەكەن. كوپ نارسەلەردى بالاشا ۇعىنادى، — دەدى.
وسى وي مەنىڭ باسىما دا كەلدى. وسى ويمەن ءالى اۋرەلەنىپ وتىرمىن.
ادامگەرشىلىك! ادامگەرشىلىك! ونىڭ ويىنشا، جاقىپتىڭ بويىنا ادامگەرشىلىك سەزىم ءسىڭىپ بولماعان. كۇلەرلىك نارسە ەكەن. ونى قايدان بىلە قويىپتى. سوعان جاۋاپ بەرە الا ما ەكەن ءوزى؟.. بۇل بالاعاتتاۋ عوي بىرەۋدى. ءبىزدىڭ جازىعىمىز ونىڭ كەلگەنىنە قۋانىپ، توبەمىزگە كوتەرىپ، قادىر تۇتقانىمىز عانا. سىيلاعاندى بىلمەيتىن وسىنداي ءبىر قۇربىلارعا كەيدە قارنىڭ اشادى...
ادامعا ءادىل بولۋ كەرەك قوي. ءيا، ءيا، ادامعا ءادىل بولۋ كەرەك. ولاي بولسا، مەنىڭ دە ءادىل بولۋىم كەرەك. سىن تاعا وتىرىپ، ويدى سالماقتاپ كورگەنىم ءجون. سىيلاعاندى بىلمەيدى دەگەنىم شاڭگەرەي سياقتى جىگىت ءۇشىن تىم ورىنسىز بولماسىن. مەنىڭشە، ول مۇنان دا زوردى ۇعىناتىن، تۇسىنەتىن جىگىت. سويتسە دە ول ماعان ۇنامايدى، مىنەزدەرىن توساڭقىراي بەرەمىن سول جىگىتتى.
جايراڭداپ جۇلدىز كەلدى ساباقتان.
— كەلشى، ساۋلەشىم، سەنى اسىعا كۇتۋدەمىن.
ءبىز تۇندە كەش جاتتىق. تاڭەرتەڭ تۇرىپ ساباققا كەتتىم. مەن ينستيتۋتتان قايتقان سوڭ ساباعىنا ول كەتتى. ءسويتىپ، ءبىر بولمەدە تۇرساق تا، سويلەسە المادىق ەمەس پە.
ول كەلگەن بەتىندە بالاشا ەركەلەپ مەنىڭ موينىما ورالدى. قانداي قۇلپىرىپ كەتكەن ءوزى بۇگىن! شىركىن، سۇيىسپەنشىلىك-اي! ادام جانىن شىبىنسىز جاز ەتە دە، قاھارلى قىس ەتە دە بىلەسىڭ-اۋ.
— قالاي ەكەن شاڭگەرەي، شىنىڭدى ايتشى، ۇنادى ما ساعان؟ — بولدى ونىڭ ءبىرىنشى ايتقان ءسوزى.
ەي، جۇرەك-اي، مۇنشا ءوزىمشىل بولارمىسىڭ! باسقانىڭ جايىنان دا ءوز جايىڭدى بۇرىن ويلايتىنىڭ بار-اۋ، سەنىڭ...
— نەگە ۇندەمەي قالدىڭ، ۇناماي ما؟ — دەدى ول ماعان، تەسىلە، كۇلە قاراپ.
نە دەيمىن وعان؟ شىنىمدى ايتۋىم كەرەك شىعار. الدە...
— سەنەن نەسىن جاسىرايىن، كەيبىر مىنەزدەرىن ونشا ۇناتا قويمادىم، جۇلدىزجان.
— عاجاپ ەمەس، ءوزىم دە سولاي ويلاپ ەدىم. ال سەن وعان قاتتى ۇناعانسىڭ.
«مەن وعان قاتتى ۇناعانمىن! قىزىق ەكەن! ءوزىم دە سولاي ويلاپ ەدىم»، — دەيدى. مىنە، عاجاپ! ءبىزدىڭ جۇلدىز بارا-بارا دانىشپان بولار دەيمىن.
— جۇلدىزجان، جۇلدىزجان، — دەپ ورنىمنان ۇشىپ تۇردىم، — ءوزىڭ ايتام دەپ ەدىڭ عوي، ايتشى، ءقازىر ايتشى ماعان قوياتىن كىناڭدى. رومانعا ەلىكتەيتىن دە، ادامگەرشىلىگى جوق جىگىتتى تاپقان دا مەن بولىپپىن عوي...
— ءجا، جەتەر، — دەدى جۇلدىز كۇلىمسىرەپ. — ءوزىن ابدەن رەنجىگەن ەكەنسىڭ. مەيلىڭ. تەك دوس جىلاتا، دۇشپان كۇلدىرە ايتادى دەگەندى ەسىڭنەن شىعارماساڭ بولعانى.
سودان كەيىن ورنىنان تۇردى دا بەتىمە ءۇڭىلىپ:
— كەمشىلىگىمىزدى جاسىرماي بەتىمىزگە ايتىپ وتىرايىق دەيتىنىمىز قايدا؟ — دەدى قيىلعان پىشىنمەن.
— رەنجىمەيمىن، جۇلدىزجان، رەنجىمەيمىن. ادام ءوز كوزى جەتپەگەن كەمشىلىگىن بىرەۋ ايتسا، كوڭىلگە تۇيتكىل بولاتىنىن بىلەسىڭ عوي. تەك سول تۇيتكىل مازامدى كەتىرىپ بارادى.
— ايتپاقشى، ءقازىر شاڭگەرەي كەلەدى. «اباي جىرلارى» كينو-كارتيناسىن كورۋگە ۋادەلەسكەن ەدىك. دايىندال، باسقا ويدى ازىرشە ۇمىتا تۇر، — دەدى جۇلدىز.
— جوق، ەشقايدا بارمايمىن. باسىم اۋىرىپ وتىر، — دەدىم مەن.
— جوق، باراسىڭ، شاڭگەرەي سەنىمەن بارايىق دەگەن.
ءدال وسى ءسوزدىڭ ايتىلۋىن كۇتىپ، كىدىرىپ تۇرعانداي ەسىك قاعىپ شاڭگەرەي كىرىپ كەلگەنى بار ەمەس پە. ول اشىق جايدارى جۇزبەن مەنىڭ قولىمدى الىپ امانداستى دا:
— ءتۇسىڭ قاشىپ وتىر عوي، شولپان، — دەدى جۇزىمە قاراپ.
— اۋىرىپ وتىرمىن.
— ولاي بولسا، تازا اۋادا ءجۇرىپ قايتقانىڭ ءجون. سوندا باسىن جازىلادى. ءجۇر بىزبەن، — دەدى.
ولار قانشا قيىلىپ وتىنسە دە، مەن ءتۇرلى سىلتاۋ ايتىپ، كينوعا بارماي قالدىم.
ول كەشە «ءسىز» دەپ سويلەسكەن ەدى، بۇگىن سەن دەپ سويلەستى، ءبىراق وسى «سەنى» مەنىڭ قۇلاعىما سۇيىكتى اعا ايتقان جىلى سوزدەي بولىپ ەستىلدى. ول كەشە مەنىڭ كوزىمە ادامعا جاقىندىعى جوق، جات مىنەزدەۋ كورىنىپ ەدى، ءدال ءقازىر بيازى، اقجارقىن جىگىت سياقتانىپ كورىندى. كەشە ونى كوڭىلسىز ادام با دەپ شامالاپ ەدىم، تەگى سونىم دا قاتە بولعان با قالاي؟..
ويلاي بەرسەڭ وي تاۋسىلمايدى. جانە كوڭىل-كۇيىڭ ءار ساققا جۇگىرگەندە ادام ءار ءتۇرلى بولىپ كورىنە بەرۋى دە مۇمكىن. ادامدى سىرتتان، بىر-ەكى اۋىز سوزبەن توپشىلاۋ بىلاي تۇرسىن، سىرلاسا ءجۇرىپ ءبىلىپ الساق تا از بولىپ پا!
— مەنىڭ سىرىم، جىگىتتەر، ەمەس وڭاي، — دەپ پە ەدى دانىشپان اباي.
2
— قىزىقسىڭ-اۋ، سەن، شولپان. بىردەمەنى ويلاساڭ ەگجەي-تەگجەيىنە جەتپەي قويمايسىڭ. بۇگىپ اڭگىمەلەسپەسەك، ەرتەڭ اڭگىمەلەسەرمىز. ونىڭ نە وكىنىشى بار. مەنىڭ دە شاشپاۋىمدى كوتەرەتىن ءجونى بار ەمەس پە. كەشە ەكەۋلەپ وسىنشا قيىلعانىمىزدا كينوعا بارماي قالدىڭ، بۇگىن وسىندا وتىرعانىنا وكىنەسىڭ، ءجون بە وسىنىڭ — دەدى جۇلدىز، شاڭگەرەي اۋىز ۇيگە شىعىپ كەتكەندە، ماعان.
شىنىن ايتقاندا، مەن شاڭگەرەيدىڭ ۇيىنە كەلگەنىمە وكىنىپ تە وتىرعانىم جوق. تەك ءبىر كوڭىلسىزدىك پايدا بولىپ وتىر. الدەنەگە الانداي بەرەمىن. الدەكىمدەر جەتپەيتىن سياقتى. سول ءۇشىن دە:
— جاتاقحاناعا قاشان قايتامىز، قاشاپ اڭگىمەلەسەمىز؟ — دەگەن ەدىم. ونىڭ جۇلدىزعا ۇناماپتى. دۇرىسىندا، دوس جۇرەگىمەن دە ەسەپتەسۋ كەرەك قوي. نەگە ەسكەرمەيمىن وسىنى مەن؟
اۋىز ۇيدەن شاڭگەرەي مەن ونىڭ جەڭگەسى كەلدى.
— نەگە كوڭىلسىز وتىرسىڭدار، قىزدار؟ سەندەردەي كۇنىمىزدە ءان سالىپ، ولەڭ ايتىپ، ءۇيدى باسىمىزعا كوتەرۋشى ەدىك. ال سەندەر سىن قوناق بولىپ سىزىلىپسىڭدار دا قالىپسىڭدار، — دەدى جەڭگەي جايراڭداپ.
وسى جەڭگەي ءبىر جاقسى ادام. ونى، ونىڭ ەرىن ەداۋىر ۋاقىتتان بەرى بىلەمىن. ول جۇلدىز ەكەۋىمىزدى بۇدان بۇرىن دا بىرنەشە رەت جاتاقحاناعا كەلىپ، ۇيىنە ەرتىپ اپارعان. وزىنە ابدەن ۇيرەنىپ كەتىپپىز. بالاداي ەركەلەپ تۇرامىز.
ال ول كىسىنىڭ ەرى دە ىزگى ادام ءبىر. ساي قوسىلعان ەكەۋى... اعا، شىن اعا. «وتىرىك اعا دا بولۋشى ما ەدى» دەيسىڭدەر مە، قىزدار؟
ءيا، وتىرىك اعالار دا جوق ەمەس بىزدە دەيمىن مەن.
وسى ۇيگە كەلگەن سايىن ماعان ءبىر وي ءتۇسىپ قايتامىن. كوڭىلدى. قىزىق ءومىر كورەمىن دە قىزىعامىن، قيالدانامىن. مەنىڭ دە سولارداي جاقسى ءومىر سۇرگىم كەلەدى. سودان كەيىن وسى ءتاتتى ءومىردىڭ ارقاۋىن ىزدەيمىن... ءسوز جوق، مۇنى سەندەر دە ىزدەيسىڭدەر، قىزدار. ال سوعان جاۋاپ تاپتىڭدار ما؟
— ارقاۋى ماحاببات، — دەيسىڭدەر بىرەۋلەرىڭ. مەن دە بۇعان قوسىلايىن. ءبىراق بۇل تولىق جاۋاپ بولا ما؟ ماحاببات — سۇيىسپەنشىلىك. سەن ءسۇيىپ، ول سۇيمەسە — قىزىق ەمەس. قايتا ۋ بولىپ جابىسپاي ما جۇرەككە.
— ول دا سەنى سۇيەتىن بولسىن دەيسىندەر. مۇنى قايدان ءبىلۋ كەرەك، بىرەۋدىڭ ىشىنە كىرىپ شىعا المايسىڭ. اڭگىمە، اڭگىمە وسىندا جاتىر-اۋ. وسىنى ويلايىقشى.
...ءبىز ۇزاق وتىردىق. ءان سالدىق ولەڭ ايتتىق. ساعات تۇنگى ون بىرلەر شاماسىندا جاتاقحاناعا قايتتىق. مىنە، سوۆەت كوشەسىمەن ءجۇرىپ كەلەمىز. قاسىمىزدا شاڭگەرەي.
— شولپان، باسىڭ جازىلدى ما؟ — دەپ كۇلەدى ول.
— جازىلىپ كەلەدى، — دەيمىن مەن.
— ءبىراق كوڭىلىم قوش ەمەس دە.
— نەگە قوش بولماسىن.
— جاسىرماي-اق قوي، مەن ءبارىن دە بىلەمىن. رەنجۋلىسىڭ بىزگە. سولاي ەمەس پە؟
جۇلدىز. جۇلدىز، مۇنىڭ قالاي، جانىم؟ نە بولدى ساعان؟ سىر شاشپايتىنىڭ قايدا؟ ءبارىن دە، ءبارىن دە ايتقانسىڭ عوي تەگى، دەپ ىشىمنەن قىنجىلدىم. ءبىراق، ول بۋىنسىز جەرگە پىشاق ۇرمايدى. كىمگە سىر ايتىپ، كىمگە سىر ايتپاسىن بىلەدى. الايدا، وسى جولعىسى ورىنسىز.
— جوق رەنجىمە، باۋىرىم. ادال دوس دوسىنىڭ ومىرىنە نەمقۇرايدى قاراي المايدى. سوندىقتان دا، ول دوس ومىرىنە ارالاسۋعا كەيدە ءماجبۇر بولادى. مۇنىڭ ءوزى ونىڭ دوسىنا العاشقىدا ەرسى دە، ورىنسىز دا كورىنۋى مۇمكىن.
ول وسى ءسوزىنىڭ قانداي اسەرى بولدى ەكەن، بىلەيىنشى دەگەندەي مەنىڭ بەتىمە قارادى. مەن ۇندەمەدىم.
— اشىق ايتامىن، جۇلدىز دا، مەن دە جاقىپتى جاقتىرمايمىز. ساعان تەڭ ەمەس دەپ بىلەمىن. راس، مەن ونى بىر-ەكى-اق رەت كوردىم. سونىڭ وزىندە ونىڭ قانداي جان ەكەنىن اڭعارعان سياقتىمىن. ادامدى سوزىنە قاراپ تا ايىرۋعا بولادى. ءسوز ادام جانىنىڭ، اقىل-ويىنىڭ ايناسى عوي. جان كۇيى ءسوز ارقىلى سىرتقا شىعادى، اقىل-وي ءسوز ارقىلى كوزگە كورىنەدى. مەنىڭشە، سول جىگىتتىڭ، دۇنيەگە كوزقاراسى تىم تاياز ءتارىزدى. ال ونداي ادام ومىرگە،- ماحابباتقا تەرەڭ ءۇڭىلىپ قاراي المايدى...
— دوستىقتارىڭىزعا راقمەت، ال اركىم ءوز ولمەسىن بىلەدى عوي.
— قاتەلەسەسىڭ، شولپان، ادام ءوز ارەكەتىن ونە بويى بىلە بەرسە، دانىشپان بولىپ كەتەر ەدىك ءبارىمىز دە... ءبىز جاقىپپەن جۇرمە دەپ ازعىرمايمىز سەنى. وندايدان ءبىز اۋلاقپىز. جالعىز-اق دوستى سىرتقى شىرايىمىزبەن الداعىمىز كەلمەيدى. بۇل ساعان اۋىر تيەدى. ادالدىق انايى بولىپ كورىنەدى. سەزىممەن ويناعىڭ كەلە مە دەپ ويلايسىڭ. سۇيىسپەنشىلىك سەزىمنىڭ نە ەكەنىن مەن دە بىلەمىن. مەندە دە سەزىم بار، مەندە دە جاستىقتىڭ وتى بار... ءبىراق دوس قاتەسىنە كورىپ تۇرىپ ۇندەمەي قالۋعا تاعى بولمايدى. ويلان، ءوز اقىلىڭنىڭ سارابىنان وتكىز ءبارىن دە.
ول سودان كەيىن از ويلاندى دا، تاعى دا سوزىنە كىرىستى.
— سەن ومىردە ەشكىمنىڭ ىقپالىنا كەتپەي، تۇرمىس ماسەلەسىن وزىنشە شەشپەك بولاسىڭ، شولپان. ءبىراق، سونىمەن بىرگە، اڭقاۋسىڭ ءالى. ءومىر ماسەلەسىنە اڭعالدىقپەن قارايسىڭ. جۇرتتىڭ ءبارىن وزىڭدەي كورەسىڭ، وزىڭشە تۇسىنەدى دەپ ويلايسىڭ. دوسقا دەگەن ادال جۇرەك بار سەندە. بارلىق جۇرەكتىڭ سوعىسى وسى ءوز جۇرەگىڭنىڭ سوعىسى سياقتى بولىپ سەزىلەدى ساعان. جوق، جانىم، ادامعا ولاي وڭاي قاراۋعا بولمايدى. ءبىز تۇستەي بىرىمىزگە قانداي ۇقساماساق، ىشتەي دە سونداي ۇقسامايمىز، الا-قۇلامىز. جاقسىمىز، جامانىمىز دا، اسىلىمىز دا، جاسىعىمىز دا بار ىشىمىزدە.
— شاڭگەرەي اعا، مەن ادامنىڭ ءبارى بىردەي دەپ ويلاپ كورگەنىم جوق. ءدال ءسىز ايتقانداي اڭعال دا ەمەسپىن-اۋ دەيمىن. مەن ونى-مۇنىلاردى وقىعان قىزبىن. قىز سىناعان جىگىتتى ءبىز دە سىناپ ءجۇرمىز. ول دا ەسىڭىزدە بولسىن.
— شاڭگەرەي كۇلدى.
— سەنىڭ وقىعانىڭدا داۋىم جوق، شولپان، بىلەسىڭ دە. ءبىراق ءالى وتە از بىلەسىڭ. كوپ نارسەلەر وقىدىم، ءبارىن ءبىلىپ الدىم دەپ ويلاۋدى باسىڭنان شىعار. ءبىلىم — ءومىر. ال، ءومىر سارقىلماس داريا ەكەنىن ۇعاسىڭ عوي.
ءبىز اڭگىمەمەن جاتاقحاناعا قالاي جەتىن قالعانىمىزدى دا بايقاماپپىز.
— شولپان، سەن ماعان رەنجىمە. ەگەر سەن دۇرىس تەڭ تاۋىپ، قىزىق ءومىر سۇرسەڭ، قۋانعاننان باسقا، بىزدە بوتەن نيەت جوق. تەك مىنانى ەسكەر: سەنى مەن ءبىز ءالى جاسپىز. جاقسى ادامداردى كوپ كوردىك، سىرلاس بولدىق دەي المايمىز. ادام جانىن، كوبىنەسە، تەك كىتاپ ارقىلى عانا بىلەمىز ءبىز. بۇل جەتكىلىكسىز. مەن مانادان بەرى اڭگىمەنىڭ ءبارىن سەن بىلمەيدى، ۇقپايدى دەن ايتقانىم جوق، سەن ايتسا ۇعاتىن دا، بىلەتىن دە ادامسىن. دەگەنمەن، ءبىر نارسەنى ۇعا الماي كەلگەنسىڭ، — دەپ كۇلىمسىرەدى ول بىزبەن قوشتاسىپ تۇرىپ.
— مەن نەنى ۇعا الماي كەلىپپىن، ايتىڭىز.
— ماحابباتتىڭ كۇشىن ۇعا الماي كەلگەنسىڭ.
— تۇسىنىكسىزدەۋ مۇنىڭىز.
— سەنىڭ ويىنشا، جاقىپتا ءمىن جوق سياقتى كورىنەدى. ونىڭ اۋزىنان شىققان ءسوزى، ءجۇرىس-تۇرىسى ۇناپ تۇرادى ساعان. يەلىكتەن بۇلاي؟ وسىنى بىلەمىسىڭ؟ ەسىندە بولسىڭ، — دەدى ول داۋسىڭ كوتەرىپ، — شىن سۇيگەن ادام سۇيگەن كىسىسىنىڭ كەمشىلىگىن كورمەس بولار. ونى ايتاسىڭ، كورگىسى دە كەلمەيدى. ويتكەنى وعان سۇيىسپەنشىلىك سەزىممەن، ادال نيەتپەن قارايدى. ءتىپتى ونىڭ كوزگە كورىنىپ تۇرعان كەمشىلىكتەرىن اڭعارماۋعا، ماڭىز بەرمەۋگە تىرىسادى. ەگەر سۇيگەن ادامىڭدا مۇنداي سۇيىسپەنشىلىك سەزىم بولماسا، قاقپاقىلعا اينالدىرادى سەنى... سەن جاقىپتى روماننىڭ كەيىپكەرلەرى سياقتى تەز، شەكسىز سۇيگەنسىڭ دە، ونىڭ جان سىرىن بىلۋدەن قالعانسىڭ، شولپان.
نە ايتىپ تۇر وسى جىگىت، نە ەستىپ تۇرمىن مەن؟ جۇلدىز، جان دوسىم جۇلدىز، سەنىڭ دە ايتپاعىڭ وسى ەكەن عوي... ۇقپايمىن، ۇقپايمىن. ۇزاق ۇزاق ويلانۋىم كەرەك مۇنى ۇعۋ ءۇشىن.
ادالدىق پا، ارباۋ ما بۇل؟ قالاي دەپ ويلايسىڭدار، قىزدار؟ ايتىڭدارشى، بىلسەڭدەر؟..
3
بەيبىت، بەيقام جۇرەك بار ەدى مەندە، تىپشىمدى الىپ، ويعا دۋشار ەتتى وسىلار مەنى. وي دەگەن ءقازىر دوسىم بولىپ الدى، ويلاپ-ويلاپ كەلەمىن دە، شىنىممەن-اق، قاتەلەسىپ ء-جۇرمىن بە دەيمىن. وسى كەزدە كوز الدىما كۇلىمسىرەپ جاقىپ كەلەدى.
— نەگە، نەگە عانا كوپ ويلايتىن بولدىڭ. ەكەۋمىزدىڭ ويىمىز ءبىر-اق ەمەس پە ەدى، ۇرلاعانىڭ ءجون بە ەكەن مەنەن ونى، شولپانجان! — دەپ قىنجىلعانداي بولادى. سودان كەيىن شات جۇزبەن:
— ءبىزدىڭ ماحابباتىمىزعا ەشكىم ارا تۋرا المايدى، ءبىلىپ قوي! — دەپ كۇلەدى. قاسىما كەلىپ، شاشىمدى سيپايدى... موينىمنان قۇشاقتايدى... سۇيەدى... ال مەن بولسام، ۇيقىسى كەلگەن ادامداي ماۋجىراپ، بارلىق ويدى ۇمىتامىن. تەك ەكى كوزىم جاۋدىراپ سۇيگەن جاننىڭ بەتىنە جالتاق-جالتاق قاراي بەرەمىن. ول ەجەلگى ادەتى بويىنشا:
— ايەل جانى ەركەلەتكەندى سۇيەدى. ۇقپايدى وسىنى ءبىزدىڭ ماۋباس جىگىتتەر! — دەپ كوزىڭ ويناقشىتىپ ماعان نازدانا قارايدى.
كەنەت ول كوز الدىمنان عايىپ بولادى. وي سوقپاعىنا قايتا تۇسەمىن مەن... بۇل نە، قىزدار؟ سەندەر مەنى: «جانىڭ تىم نازىك ەكەن، قۇربىم، — دەپ كىنالاپ تا وتىرسىڭدار، بىلەمىن. ءسۇيىپ كورگەندەرىڭ بار ما ىشتەرىڭدە؟ مۇنداي سەزىمدى سولار بىلەدى... قىز شىركىن ۇناتا دا، ەلىگە دە بەرەدى. ول ءبارىمىزدىڭ دە باسىمىزدا بولعان. ءبىراق، ءبىر-اق ءسۇيۋ، شىن ءسۇيۋ — ول باسقا سەزىم، ول جاي سەزىمدەي تەز وشە قالمايدى، ول وسە بەرەدى، ەسەيە بەرەدى...
مەن جاقىپتى شىن سۇيەمىن. سۇيگەندىكتەن دە ول تۋرالى ايتىلعان ءاربىر ءسوز مەنىڭ مازامدى كەتىرەدى. سۇيگەن ادامىمنىڭ جانى وزىمدەي كىرشىكسىز بولعانىن جاقسى كورەمىن، ماحابباتىمدى قورلاعىم كەلمەيدى. بۇل مەن ءۇشىن اۋىر جۇك. تاعدىرىم مەنىڭ ءوز قولىمدا. وسى تاعدىرىمدى دۇرىس شەشۋ — ەڭ الدىمەن وزىمە بايلانىستى. بۇل مەنىڭ قىز باسىما سىن. ءوز ءومىرىمنىڭ قوجاسى بولىپ وتىرىپ دۇرىس دوس تاۋىپ، دۇرىس ءومىر سۇرە الماسام — ءوز جاماندىعىم، ءوز ايىبىم. ءبىز وسىلاي ويلاۋعا ءتيىس ەمەسپىز بە، قىزدار.
ءيا، ءيا، وسىلاي ويلاۋعا ءتيىسپىز. و، جوق، ويلاۋ دا از. تاعدىرىمىزدى ءىس جۇزىندە وسىلاي شەشە دە ءبىلۋىمىز كەرەك قوي. مىنە، بۇل قيىن... جۇرەك دوسىڭ دۇرىس تاڭداي ءبىلۋ كەرەك دەيسىڭدەر مە! دۇرىس تاڭداۋ — ادام جانىن مۇلتىكسىز ءبىلۋ دەگەن ءسوز عوي. كۇنى بويى شەشە الماي وتىرعانىمىز دا وسى ەمەس پە؟..
«سۇيگەن ادام سۇيىكتىسىنىڭ كەمشىلىگىن كورمەيدى...» — دەدى ول. وسىنىڭ جانى بار ءتارىزدى مە قالاي؟.. كوز جىبەرەيىنشى جاقىپتىڭ جان دۇنيەسىنە.
جاقىپ، سەن كىمسىڭ؟ دوسىمبىسىڭ الدە قاسىمبىسىڭ؟ تۋ، قىزىقپىن وسى مەن. قالايشا اۋزىم بارادى بۇعان مەنىڭ. ۇيات ەكەن. سىرت ءسوزدىڭ وسىنشا اسەر ەتكەنىنە تانىم بار. سىرت ءسوز دەدىم بە مەن؟ شىن دوستارىمنىڭ ءسوزى سىرت ءسوز بولعانى ما؟ شىن دوس ەكەنىن قايدان بىلەمىن؟.. ءجا، جەتتى، بارا-بارا وزىمە-وزىم سەنۋدەن دە قالارمىن. جانىم، جاقىپ، ساعان سەنەمىن. جانىم جۇلدىز، ساعان دا سەنەمىن. سەن ءوزىڭنىڭ ادال جۇرەگىڭدى ايتاسىڭ. ءبىراق سەنىڭ قاتەلەسۋىڭ مۇمكىن.
الدە مەن قاتەلەسىپ جۇرگەن بولارمىن. ويلايىنشى، ويلانشى تاعى دا...
جاقىپپەن تانىسقانىما بۇگىن تۋرا ەكى اي. وسى ەكى ايدىڭ ون بەس كۇنىن ەسەپتەگىم كەلمەيدى. بۇل شاڭگەرەيدىڭ الماتىدا بولعان كۇندەرى. ال بۇل كۇندەردە ءومىرىمنىڭ كوبى ويمەن ءوتتى. سوندا قىرىق بەس كۇن قالادى. وسى قىرىق بەس كۇن ىشىندە جاقىپقا شىن جۇرەگىممەن تولىق بەرىلىپ بولعان ەكەنمىن. تىم شۇعىل كەتكەن سياقتىمىن ەندى ويلاپ وتىرسام. تاكاپپار، وركوكىرەك-اق قىز ەمەس پە ەدىم وسى مەن. قالاي عانا تەز بەرىلىپ قالدىم ەكەن. باعىم با، سورىم با، سوعان دەگەن ءبىر ىستىق سەزىم از كۇن ىشىندە-اق بويىمدى بيلەپ المادى ما؟ جىگىت دەگەندى وپ-وڭاي بىلەمىن دەگەن ءبىر سەزىم باسىمدى اينالدىرمادى ما؟
ول وقىعان جىگىت، ءبىلىمدى جىگىت. ونى قايدان ءبىلىپپىن مەن. ينستيتۋتتى ءبىتىردىم، وتان سوعىسى مايداندارىندا بولدىم، سوعىس بىتكەن سوڭ شىمكەنت قالاسىندا ءبىراز كۇن قىزمەت ىستەدىم. ودان وسىندا جىبەردى دەگەن ءوز سوزىنەن باسقا مەن نە بىلەمىن... ءشۇبا دەگەن جامانسىڭ-اۋ، جۇرەككە كەلىپ ءبىر سىڭسەڭ، تەرەڭ تۇبىنە جاتىپ الىپ ادامنىڭ ويىن وڭعا باستىرماۋعا تىرىساسىڭ. سىرلاسامىن، سۇيەمىن، ءسويتىپ تۇرىپ بىلمەيمىن دەيمىن ءشۇباعا ەرىپ... شىنىڭدا دا، بىلمەيتىن شىعارمىن. سىرتى جاز، ءىشى مۇز، قار ءجۇزدى، قۋ جىگىتتەر جوق دەيمىسىڭ. سەن وعان شىن بەرىلىپ، ادال سىرىڭدى ايتاسىڭ ول ءوزىنىڭ ارامزا نيەتى ءۇشىن ساعان ءوز سىرىن ايتقان بولىپ، سۇيىسپەنشىلىگىڭدى ءورشىتىپ، جانىڭدى ۋلاي بەرەدى.
جوق، جوق! ونداي جىگىت جاقىپ ەمەس. جاقىپ جانىن بىلەمىن مەن. مەن ونى قانداي سۇيسەم، ول مەنى سونداي سۇيەدى.
— شولپانجان، وزىمنەن باسقانىن بارىنەن دە قىزعانىپ تۇرامىن سەنى. تەك ءوزىمنىڭ عانا قاسىمدا جۇرسەڭ ەكەن دەپ ويلايمىن! — دەپ ءبىر ەمەس، سان ايتپايتىن با ەدى، ول ماعان شىن سىر ەتىپ.
قىزعانىش — ءسۇيۋدىڭ ءبىر بەلگىسى ەمەس پە. سۇيمەگەن ادام قىزعانا الا ما؟ اڭقاۋمىن، اڭقاۋمىن مەن ءالى. قىزعانۋ — ءشۇبالانۋ، ءشۇبالانۋ — سەنبەۋ دەگەن ءسوز عوي. سەنبەۋ — جەتە بىلمەگەندىكتەن، دۇرىس ۇعىنىسا الماعاندىقتان تۋادى ەمەس پە. ءاسىلى، سەزىمى اسىل جاندار، باسقانى دا وزىندەي كورەدى، ول اياعىن قيا باسسا، كۇماندانادى دا تۇرادى. ءبۇيتىپ سۇيگەن جۇرەگىن ءوزى-اق السىن وندايلار!
ون بەس كۇن! سوڭعى ون بەس كۇن! سەن مەنى تاڭداندىراسىڭ. سەن ماعان مەنەن باسقا دا سۇيگەن ادامنىڭ جۇرەگىن كورسەتتىڭ.
راس، ولار دا مەنشە سۇيەدى. ءبىراق ولاردا قىزعانىش سەزىمى جوق، بىرىنە ءبىرى كۇماندانۋ جوق. كىسى سۇيگەندىكتەن قىزعانادى دەسەڭىز ولار نانبايدى، كۇلەدى. ءالى ەسىمدە، ءبىر كۇنى جۇلدىزدان:
— سەن وسى قىزعانۋ دەگەندى بىلەسىن بە، — دەدىم.
— بىلەمىن، — دەدى كۇلىپ، — جىگىتىڭ كەيدە قىز ەرتىپ كەلىپ جۇرەدى، نەگە قىزعانبايسىڭ دەگىڭ كەلىپ تۇر عوي، سولاي ما؟ ونىڭ باسقامەن جۇرمەيتىنىن مەن جاقسى بىلەمىن، سوندىقتان قىزعانبايمىن، تۇسىنىكتى مە. ماحاببات پەن جولداستىقتى اجىراتا ءبىلۋىڭ كەرەك سەنىڭ دە، شولپان.
ول اڭقاۋ قىز ەمەس. مۇنى ونىڭ كوزى جەتىپ ايتادى. دوس جۇرەگىن ابدەن ۇعىنعان. ونىڭ جانىن ءوز جانىنداي بىلەدى. مۇندايدا جۇرەكتىڭ تۇبىندە قىزعانىشقا ورىن دا قالمايدى.
مەن شە؟ مەن جاقىپتى باسقادان قىزعانامىن. ول تۋرالى الدەنەگە سەزىكتەنە بەرەمىن... دەمەك، ءبىز ەكەۋمىز بىرىمىزگە ءبىرىمىز سەنبەيتىن بولعانىمىز عوي. ەندەشە، ءالى ۇعىنىسىپ جەتپەگەنبىز دە...
جانىم-اۋ، قايدان عانا كەلە بەردى، وسىنداي جامان ويلار. ءشۇبا، اۋلاق، اۋلاق ءجۇر ەندى مەنەن. باسقانىڭ ماعان كەرەگى جوق، ءوز جۇرەگىمنىڭ قالاۋىمەن عانا جۇرەمىن مەن. جانىم جاقىپ، مەن ۋادەمە بەرىكپىن. بەرىك بول، ءوزىن دە ۋادەڭە. مەن سەندىك. ەرتەڭ جوق بۇرسىگۇنى توي. ەسىڭدە بار ما ول؟ سولاي دەپ ۋادەلەسكەن ەدىك قوي، ازىرلەن!
ەرتەڭ جوق، بۇرسىگۇنى توي! تۇرمىسقا شىعامىن. ومىرىمدە جاڭا داۋرەن باستالادى!
كەلەر كۇن كەلەدى ەكەن، نە دايىنداپ... بىلەسىڭدەر مە، قىزدار؟..
4
نەنى سەزەسىڭ، جۇرەگىم؟ قاتتى، قاتتى سوعاسىڭ عوي. قۋانعاندا دا وسىندايىن بولۋشى ما ەدى سەنىڭ؟.. جاقىپقا، جاقىبىما قارايىنشى، قانداي ەكەن ءدال ءقازىر ونىڭ ءجۇزى. سولعىن عوي، جانىم-اۋ. قۋانباي ما الدە ول؟ سول دا ءسوز بولىپ پا. قۋانباي نەتۋشى ەدى... انە، ول كوزىنىڭ استىمەن ماعان قارادى. جوق، كۇنى بويى قاراپ وتىرعان عوي، سونى دا اڭعارماپپىن عوي. قوي، ءوز ورنىما بارايىن.
— جۇلدىزجان، ءوز ورنىما وتىرايىن. جالعىزسىراپ قالادى عوي جاقىپ.
— بارساڭ بار، — دەدى ول سولعىن عانا.
— شاڭگەرەي اعانىڭ ءبىزدىڭ تويىمىزدا بولا الماعانىنا وكىنەمىن، جۇلدىزجان!
— نەسى وكىنىش، ەندى ءبىر ءۇش-تورت ايلاردان كەيىن ءوزى دە ءبىرجولاتا كەلەدى. سوندا ءبىزدىڭ تويدا كەزدەسەسىڭ ونىمەن! — دەدى جۇلدىز كوڭىلدى پىشىنمەن.
جاپ-جاڭا كوڭىلسىز ەدى، شاڭگەرەيدىڭ اتى اتالعاندا جايراڭداپ قالعانىن قاراشى. سۇيىسپەنشىلىك، نەدەن ىستىق بولدىڭ ەكەن سەن!
مەن ءوز ورنىما، جاقىپتىڭ جانىنا كەلىپ وتىردىم. وسى كەزدە ازعانا قوناعىمىزدىڭ ەڭ ۇلكەنى كەرەي دەگەن جىگىت ورنىنان تۇرىپ:
— جىگىتتەر، — دەي بەرىپ ەدى، ءبىر قىز ءسوزىن ءبولىپ:
— اعاي، مۇندا تەك جىگىتتەر ەمەس، قىزدار دا بار، ولاردى دا ۇمىتپاۋىڭىز كەرەك! — دەپ ازىلمەن قاعىتىپ تاستادى.
— دۇرىس، دۇرىس، قارىنداس، وزىنە ءبىر مىقتى سوققى بەردىڭ-اۋ بالەمنىڭ!
— ولاي بولسا، جىگىتتەر مەن قىزدار...
— جوق، قىزداردى بۇرىن ايتتىڭىز، اعاي.
— ونىڭ دا بولسىن، قارىنداسىم. سونىمەن، قىزدار مەن جىگىتتەر...
— جالعىز قىزدار مەن جىگىتتەر عانا ەمەس، مۇندا كەلىنشەكتەر دە وتىر. نەمەنە، ونى ءسىزدىڭ كورگىڭىز كەلمەي مە؟ ماسەلەن، مىنا كۇلشەلەر، — دەپ بىرەۋ، سويلەۋشى جىگىتتىڭ ءوز ايەلىن كورسەتتى.
وتىرعاندار دۋ كۇلدى.
— وي، ونى قويشى، ول ءبىزدىڭ كەمپىر عوي.
— ونى كەمپىر دەسەڭ ءوزىڭدى شال دە.
— قويدىم، قويدىم. جانجالى قۇرسىن، — دەدى ءسوز الىپ تۇرعان جىگىت، قۋتىڭداپ، — قىزدار، جىگىتتەر، كەلىنشەكتەر، مەنىڭ ايتايىن دەگەنىم مىناۋ: بۇل ءوزى عوي ەكى جاستىڭ ۇيلەنۋ تويى ياعني تاتۋ، ءتاتتى بولاشاق جاس سەميا تويى. ال تاتۋلىقتىڭ شارابى دا ءتاتتى بولۋ كەرەك شىعار، قالاي دەپ ويلايسىڭدار. اششى شاراپتى تۇششىتۋعا بولماس پا ەكەن دەمەك ەدىم.
— وڭبايسىڭ كەرەي، وڭبايسىڭ.
— اششى، اششى، — دەپ شۋ ەتە ءتۇستى بىرەۋلەر.
— قويىڭدار، قازاق داستۇرىندە ونداي جوق.
— جوق بولسا جوق بولسىن، اششى ەكەنىن جاسىرامىز با!
جۇرتتىڭ نازارى بىزگە اۋدى. جاقىپ سۇيىسەيىك دەگەندەي ماعان بەتىن تاقاي قويدى.
ءدال وسى مينۋتتا بىرەۋ ەسىك قاقتى. ءبارىمىز دە سولاي قارادىق. قالاشا كيىنگەن ءبىر جاس كەلىنشەك كىرىپ كەلدى.
— عاپۋ ەتىڭىزدەر، قۇربىلار، بۇل، ءۇي كىمدىكى، توي جاساپ جاتقاندار كىم؟ — دەدى ايەل ءسوزىن كەلتە قايىرىپ.
شۋ سۋ سەپكەندەي تىنا قالدى.
— توي مەنىكى، مەنىڭ ۇيلەنۋ تويىم! — دەدى جاقىپ ءزىلدى داۋىسپەن.
ايەل ءتىل قاتپاستان اياڭداپ ءبىزدىڭ جانىمىزعا كەلدى. مەن الدەنەدەن سەسكەنگەندەي، ورنىمنان ۇشىپ تۇردىم. ول اۋەلى جاقىپتىڭ، سودان كەيىن مەنىڭ بەتىمە الارىپ ءبىر قاراپ الدى دا:
— قۇربىلار، دۋماندارىڭىزدى بۇزعانىما كەشىرىم وتىنەمىن. مىناۋ جىگىت مەنىڭ كۇيەۋىم ەدى، ءيا، ءيا، ءتورت جىل وتاسقان كۇيەۋىم ەدى، — دەدى جىلامسىراعانداي بولىپ.
«سۇمدىق! سۇمدىق! توبەمنەن اكەپ جاي ءتۇسىردى مىنا ايەل! جانىم-اۋ، بۇل نە كەرەمەت ەدى! ءونىم تۇگىل تۇسىمدە كورەم دەپ پە ەدىم مۇندايدى مەن! جانىم جۇلدىز، قايداسىڭ، قايداسىڭ سۇيەي بەر مەنى!..»
— مەن مۇنى كەشەگى اۋىر كۇندە ارىمدى اق مالتاداي ازىق ەتىپ، سارعايا كۇتكەن ەدىم-اۋ، — دەدى ايەل ءسوزىن سوزىپ، — بۇل ەسۋاس سونى دا بىلمەدى عوي. وسىدان ءۇش اي بۇرىن ارميادان ءبىرجولا بوساپ كەلىپ، ءبىر ايداي بىرگە تۇردى دا، الماتىعا قىزمەتكە جىبەردى، بارىپ ورنالاسقان سوڭ الدىرامىن دەپ كەتىپ وتىردى. الدىرعانى سول، ءبىر رەت حات جازدى ما ەكەن سودان بەرى. كۇيەۋىڭ بىرەۋگە ۇيلەنەيىن دەپ ءجۇر دەگەن ءبىر سىبىسپەن كەلىپ تۇرعان بەتىم ەدى بۇل. كەشىكپەپپىن، توي ۇستىنەن شىقتىم. يا توي بولار، يا باتا وقىرىڭ بولار بۇل، سەن ەسۋاستىڭ!
— جەتتى، قىسقارت ءسوزىڭدى، — دەدى جاقىپ شىجالاقتاپ، — بىردەمە كورەرسىڭ مەنەن!
— بۇدان ارتىق نە كورسەتپەكشى ەدىك تاعى.
— شولپان، بۇل ايەلدى تاستاپپىن. مەنىڭ ايەلىم سەنسىڭ.
— ار بار ما مۇندا. ءجۇزىنىڭ جانباۋىن قاراشى، — دەپ ايەل جيىركەنىشتى پىشىنمەن ماعان قارادى.
ونىڭ بۇل ءسوزى جۇرەگىمدى ءتىلىپ ءتۇستى. بىرنارسە دەيىن دەپ ەدىم، اۋزىما ءسوز تۇسپەدى. ايەل بەتىمە ءبىراز تەسىرەيە قاراپ تۇردى دا:
— مۇمكىن، سەندە جازىق جوق شىعار، بايعۇس بالا! — دەپ كۇبىرلەدى.
وسى ءسوز مۇز بولىپ قاتا قالعان جۇرەگىمدى، وت بولىپ جىلىتىپ جىبەرگەندەي اسەر ەتتى. جازىقسىزبىن، اپاتاي، — دەپ بەتىنەن بارىپ ءسۇيىپ العىم كەلدى. ءبىراق نامىسىما باعىپ، سازارعان كۇيىمدە تۇرىپ قالدىم.
— تۇرما بۇل ۇيدە، تۇرما، جانىم، ءجۇر! — دەپ جۇلدىز سىبىرلاپ ماعان ەسىكتى مەڭزەدى.
— توقتاشى، جۇلدىز! قال، ايەلىم سەنسىڭ دەپ تۇرعانىن ەستيمىسىڭ؟ — دەدىم سۋىق جىميىپ. سودان كەيىن جاقىپقا قارادىم.
— قال دەدىڭ بە، سەن، ماعان؟
— ءيا، قال سەنسىڭ مەنىڭ سۇيگەنىم.
بۇل نە دەگەن ارسىز جان ەدى! ءجۇزى ءبىر جانسايشى! شىن بەينەسى كوزىمە جاڭا عانا ايقىن كورىندى عوي. ادام بەينەلى سىرت ءپىشىننىڭ ىشىندە مايمىل جاندى ابىلەت جاتىر ەكەن عوي. ابىلەت، مايمىل! كوز الدىمدا كۇلىمسىرەپ جاقىپ تۇر عوي دەسەم، جانسىز، ماحابباتسىز بىردەمە تۇر عوي. جيىركەنەمىن، ەندى سەنەن، اۋلاق كەت.
— جوق، جوق، ساعان، سەن سياقتى وزگە جار بولا الماسپىن ەندى مەن! — دەدىم تەپسىنىپ.
— سولاي ما، مەن ءۇشىن ءبارى ءبىر. «مەنىڭ جۇرەگىم بارلىق سۇلۋلاردىكى» دەگەن عوي دون جۋان». وسىنىڭ ءوزى قىزىق ماعان، — دەدى ەشبىر شىمىركەنبەستەن كۇلىمسىرەپ.
— «دون جۋان» دەيمىسىڭ. بۇل تۋرالى وقىساڭ جاقسى عوي، تەك بىرەۋدەن ەستىپ الىپ، كەكيدى سەندەيلەر! — دەدى جۇلدىز ىزاعا بۋلىعىپ.
— دون جۋاندى وقىپ نە قىلسىن، ءوزى دە دون جۋان كورىنەدى عوي سابازىن! — دەدى بىرەۋلەر مىسقىلداپ.
جۇرەگىمدى نامىس پەن اششى ىزا بيلەپ الدى. قانىم قايناپ، ءون بويىم وت بولىپ جانىپ بارا جاتقانداي تارىزدەندى. الدەبىر سەزىم مويىما، اشىنا ءتۇس، دەپ تۇرعانداي بولدى. وسى كەزدە الگى ايەلگە كوزىم ءتۇستى. ول مۇڭدى پىشىنمەن ماعان قيىلا قاراپ تۇر ەكەن.
— اپاتاي، ادال ماحابباتىمىزدى قارالاعان ادامسىماق ازعىندى ۇمىتايىق! كوشتەن قالعان كۇشىكتەي جۇرتىمىزدا قالسىن، قارعىس ايتىپ كەتىڭىز! — دەدىم قيىلىپ.
قالاي ايتتىم بۇل ءسوزدى، قايدان ويىما كەلدى، ءوزىم دە بىلمەيمىن. ايەل كۇلىمسىرەگەندەي بولدى. مۇمكىن، ءتىپتى، كۇلىمسىرەمەگەن دە شىعار، ايتەۋىر، ماعان سولاي كورىندى. الاقاي! ءقازىر ماحابباتتىڭ كەسىمىن ايتادى ول. كوپ الدىندا قارا بەت ەتىپ قالدىرامىز ەزدىكتى. انە، ول سويلەيىن دەپ تۇر. تىڭداڭدار، تىڭداڭدار، قۇربىلارىم!
— قىز شىركىننىڭ جۇرەگى قىزىقسىڭ-اۋ، سەن! تەز كۇيىنىپ، تەز سۋىنار ادەتىڭ دە بار سەنىڭ ءبىر.
ءومىردىڭ توبەسىنەن قاراعىڭ كەلەدى، ءار نارسەدەن دە اسەر العىشسىڭ ءسىڭلىم، ويىن ۇشقىر، جانىن سەزىمتال جان ەكەنىڭدى اڭعارتادى بۇل. ال مەن ومىرگە ولاي قاراي المايمىن. ءاربىر قۇبىلىستى ءوز تۇلعاسىندا، ءوز قالپىندا كورۋگە تىرىسامىن. مەن مىنا تۇرعان سىلقىمنىڭ سىرىن ءتورت جىل وتاسقاندا بىلمەي كەلدى دەپ ويلايمىسىڭ جوق بىلەمىن. بىلە تۇرسام دا سۇيەمىن. جامان-جاقسى بولسىن، ءبىرقالىپتى تۇرمىسقا داعدىلانۋ، ادەتتەنۋ، بۇل دا ومىرگە الدانىش بولا الادى. مەن وعان ۇيرەنگەنمىن، ۇيرەنە ءجۇرىپ سۇيگەنمىن. ەستىپ وتىرسىڭ با ۇيرەنگەنمىن، سۇيگەنمىن. مۇمكىن، مۇنىم سۇيىسپەنشىلىك تە ەمەس شىعار... الايدا، ودان ايىرىلا المايمىن. تاڭداناسىڭ با، سەن؟ تاڭدانباي-اق قوي. بۇل سولاي.
«و، ماحاببات، ءقاۋىپتى سوفيست، تۇسىنەمىن مەن سەنى»، — دەپ پە ەدى ديدرونىڭ ءبىر كەيىپكەرى، قىزدار! كىمدىكى وڭ، كىمدىكى تەرىس، اجىراتا الاتىن ەمەسپىن ءقازىر مەن. تەك ومىردەن العان ساباعىمدى ايتتىم. ءادىل تورەلىكتى قۇربىلار وزدەرى ايتار...
You Might Also Like
-
ساپارعا جارقىننىڭ ىزاسى جامان ءوتتى. تۇنەۋگى ءبىر جانجالدان كەيىن مۇنىڭ يىعىنا شىعىپ الدى. بۇل دا دەس بەرمەي، قانشاما بوي تەڭەستىك جاساپ باقسا دا، قيۋى كەلمەي، امالسىز «جىڭىشكەرىپ» بارادى...
-
بۇل كىشكەنتاي قىز ءبىزدىڭ كورشىمىزدىڭ قولىنا جاقىندا عانا كەلدى. سوندا دا، ول وسى ماڭايداعى تۇرعىنداردىڭ بارىمەن كوپتەن تانىس، سىر مىنەز ادامداي ەتەنە بوپ، ارالاسىپ كەتتى. ونى بالا دا، ۇلكەن دە جاقس...
