جايدارى جەڭدى
تالقامباي ءۇيىنىڭ ءىشى تاس-تالقان: اۋزى اشۋلى ساندىقتارى جايراپ جاتىر، بىرەن-ساران تەرىمەن تىستاعان جاستىقتارى وتتىڭ باسىندا، تور الدىندا تەڭكيىپ جاتىر، قۇمان، شىلاپشىن، شەلەكتەرىنىڭ ءبارى دومالاپ، ءۇيىنىڭ ءىشىن سۋمەن شىلقىتقان...
ۇيدە ەرمان وت باسىندا كوسىلىپ وتىر. قاتىنى جايدارى توسەگىنىڭ ۇستىندە سولقىلداپ جىلاپ جاتىر. ۇلجان بايبىشە اشۋ كەرنەگەن پىشىنمەن قولى قولىنا جۇقپاي ءجۇندى شۇيكەلەپ جاتىر.
— بايى بار جالعىز سەن ەمەس، تاياق جەيتىن جالعىز سەن ەمەس... بايىمىز وتكەن ومىرىمىزدە باسىمىزدان تاياق ايىرماعاندا دا ءۇن شىعارماي، شىدايتىنبىز... بەتىمەن كەتكەندىكتى ىستەيسىڭ،— دەپ بايبىشە وقتا-ساندا شاپتىعىپ قويادى.
جىلاپ جاتقان جايدارى توزەيىن دەسە دە، شىدامادى بىلەم: — سەنەن بۇزىق ەمەس شىعارمىن. كورىنگەنگە شۋداندى ءوزىڭ ۇلەستىرەسىڭ دە، جالاسىن ماعان جاباسىڭ. مەن سەنىڭ كۇندەسىڭ ەمەسپىن عوي، — دەپ جىلاۋ ارالاس ءوزىنىڭ اقتىعىن ءبىلدىردى.
بايبىشە ەرماندى سالىپ قالدى:
— كورىم، كورىم!.. قاتىندى بەتىمەن جىبەرىپ وتىرعان سەن — كورىم... سەن ىزعارلى ادام بولساڭ، مەن ءوستىپ ءسوز ەستىپ وتىرماس ەدىم.
اشۋى قايتپاعان ەرمان جايدارىنى تۇرا تاعى تەكپىنىڭ استىنا الدى.
* * *
— تىر-ر-ر...
— بىرەۋ كەلدى بىلەم، دالاعا شىقسايشى، مىناۋ سيقىڭمەن ۇيىندە نەعىپ وتىرماقسىڭ،— دەپ بايبىشە ەرمانعا تاعى قادالدى.
ەرمان سالماقتانىپ تۇرا بەرەمىن دەگەندە ەسىكتەن سىپ ەتىپ اۋىلناي كىرىپ كەلدى. ەرمان دا، بايبىشە دە ساسىڭقىراپ قالدى:
— جوعارى شىق.
— نەمەنە، كوشەيىن دەپ جاتىرسىڭدار ما؟
— مىنا بالامىزدىڭ ىستەپ وتىرعانى عوي، — دەپ بايبىشە سالماقتانىپ جاۋاپ بەرگەن بولدى. ءۇيدىڭ ءىشىنىڭ شاشىلعانىنا، جايدارىنىڭ جىلاعانىنا اۋىلناي ايىرىقشا ماڭىز بەرگەن جوق. ويتكەنى، اشۋى قۇرعىر كەرنەپ كەلگەندە ءوزى دە قاتىنىن جۇندەيتىن. بۇ دا سونىڭ ءبىرى عوي دەپ ويلادى. سوندىقتان ول ءوزىنىڭ جۇمىسىنا كىرىستى.
— كەشە اۋىلدىق جيىلىس بولىپ ەدى. قالادا ايەلدەر جيىلىسى بولادى ەكەن. ءبىزدىڭ اۋىلنايدان 7 ايەل سايلانباقشى ەدى، سونىڭ بىرىنە جايدارىنى ۇيعاردى...
بايبىشە شوشىپ كەتتى:
— قايداعى سۇمدىقتى شىعارىپ جۇرگەندەرىڭ نە؟ جىبەرسەڭدەر، وزدەرىڭنىڭ قاتىندارىڭ جوق پا؟ اتاسى باسقا دەپ ءبىزدى قورلاعىلارىڭ كەلەدى عوي...
— جوققا اشۋ شىعارماقشى، سايلاسا سايلاي بەرسىن، قاتىندى كىم جىبەرەيىن دەپ وتىر، — دەپ ەرمان كۇشەيەيىن دەدى.
جايدارى باسىن كوتەرىپ الدى:
— جىبەرمەيتىن سەنبىسىڭ؟ بارام! قايتسەم دە بارام!.. شەشەڭنىڭ ازعىرعانىنا ەرىپ كوكالا تورعايداي قىلىپ ۇرعانىڭدى تورەلەرگە ايتام! — دەپ باسپالاتا باستادى.
ەرمان دا، بايبىشە دە جىم بولىپ، سوزدەرىن قويا قويدى.
اۋىلناي اراعا ءبىتىم ەسەبىندە ءسوز ايتتى:
— جالعىز جايدارى ەمەس، سىلقىمنىڭ دا قاتىنى بارادى، ايجان دا بارادى... بارىپ قايتسىن...
ەرمان الدەنەگە قورقايىن دەدى. اۋىلنايدى اتتاندىرۋعا ەرە شىعىپ اقىلداسىپ ەدى.
— كوپ ورتادان سايلاعان سوڭ جىبەرمەسەڭ، جازالى بولاسىڭ،— دەدى.
اۋىل اقساقالى تىنىمعا بارىپ جولىعىپ ەدى.
— سايلانباۋى كەرەك ەدى. سايلانىپ قويعان سوڭ اپارماساڭ، بىردەمەگە ۇشىراپ جۇرەرسىڭ،— دەپ، و دا جاقىندىق قالىپپەن اقىلىن ايتتى.
ەندىگى كەڭەسەتىن شەشەسى. شەشەسى جىبەرمەۋ جاعىن قولداسا دا، بىرەر ورىس كەلىپ الەك شىعارا ما دەپ قورىققانىنان پالەندەي و دا ەشنارسە ايتا المادى.
— قۇدايعا سىيىنىپ اپارىپ كەل، — دەپ اقىرىندا ريزالىق بەردى.
جايدارى سيەزگە جۇرەردە، ەنەسى: "قاراعىم، كەلىن" دەپ ماپەلەپ، ارباعا كوتەرىپ مىنگىزگەندەي بولدى.
* * *
وزەن بويىن ورلەپ پار اتپەن جايدارى مەن ەرمان كەلە جاتىر. ەكەۋىندە دە ءۇن جوق. ەكەۋىنىڭ دە ويلايتىنى سيەز. ەرمان "سيەزدە قاتىن بۇلىك شىعارىپ، ساباعانىمدى ايتىپ، ءوزىمدى جازاعا ۇشىراتپاسا يگى ەدى"،— دەپ ويلايدى. بىرنەشە جىلدان بەرى وتاسىپ جۇرگەن ايەلى بولسا دا، بۇرىن سىرىن جاسىرماي ايتىپ، سەنىپ جۇرسە دە، ناق بۇگىن سەنۋدەن قالعان ءتارىزدى. بۇرىن جايدارىعا ءوزىن قوجا دەپ ساناسا دا، قازىرگى ساعاتىندا جايدارىنى وزىنە قوجا دەپ سەزەرلىك حالگە كەلگەن...
جايدارىنىڭ ويى ەكىنشى جاقتا. ەلدىڭ قاتىنىنىڭ ءبارى ۇيىندە وتىرعاندا ءوزىنىڭ سيەزگە نە سەبەپتى شاقىرىلعانىنا تاڭداندى. شىنىندا، سيەز دەگەن ءسوزدىڭ نە ەكەنىن ءبىلۋدىڭ ءوزى قيامەت بولىپ كەلەدى. سيەز — ويىن با، الدە جۇرتتى جيناپ الىپ جۇمىسقا سالاتىن جەر مە؟
جايشىلىقتا شاقىرتسا، جايدارىنىڭ بارمايمىن دەپ ايتۋى انىق ەدى. بايىنان تاياق جەپ، ىزالانىپ، كەگىن نەمەن الامىن دەپ جاتقان ۇستىنە تۋرا كەلگەن سوڭ، ءبىر رەت اتىن قيناتسا دا اشۋى قايتاتىن سەكىلدى كورىنىپ ەدى. سوندىقتان بارامىن دەپ وجەتتەنگەن بولار.
كوڭىلىندە تۇيتكەلەنگەن جۇمباق "سيەز" بولعاندىقتان، سيەزدىڭ جايىن ەرماننان سۇراپ بىلۋگە ويلاسا دا، ۇندەمەي كەلە جاتقان سوڭ، اشۋلانىپ كەتەر دەپ ويلاپ، باتىرلىعى بارمادى. ايتپەسە "سيەزدى" جۇمباق قىلىپ قالدىرۋدى لايىق كورمەي، سىلتاۋراتىپ ءسوز قوزعادى.
— ءبىز قايدا بارامىز؟
— سيەزگە بارامىز.
— سيەزىڭ نە؟
— سيەز — جيىلىس.
سيەزدىڭ تولىق ماعىناسىن ەرماننىڭ ءوزى دە بىلمەيدى. تەك جۇرتتىڭ باس قوساتىنىن عانا سەزەدى.
ەرمان سوزگە كىرىستى.
—... ءبىراز جىل بىرگە ءومىر سۇردىك. ارازدىق، تاتۋلىعىمىز رەتىنە قاراي بولعان شىعار. ءبىراق ونى كەك قىلماي، جاراسىپ كەتە بەرۋشى ەدىك قوي... بۇل جولى دا سونىڭ ءبىرى عوي دەيمىن. سيەزدە پالەن-تۇگەن دەپ مەنى رەنجىتىپ جۇرمەگەيسىڭ!
— جارار! — دەدى جايدارى.
بۇدان بىلاي ەكەۋى اشىلىپ، ويىن-كۇلكىگە كىردى.
جايدارى مەن ەرمان سيەزدە بولدى. جينالعان قاتىنداردى كوردى. قالادان كەلگەن وكىلدىڭ ءبىرتالاي ءسوزىن ەسىتتى. ونىڭ سوزىنە قاراعاندا ەرمانعا تاڭ اتۋ جوق. سيەز اياعىندا جايدارى قالاداعى سيەزگە باراتىن بولىپ سايلاندى. ەرماندا ءۇن جوق. قايدا سايلانسا دا اپارا بەرۋگە مويىن ۇسىنعاندىعىن ءبىلدىرىپ وتىر.
سيەزگە سيەز جالعاستى. ادەيى سايلاسا دا، قالجىڭ ەسەبىنەن سايلاسا دا اۋىلناي جايدارىنى سايلاماي قالدىرمايتىن بولدى. جايدارى اۋىلدىق كەڭەستىڭ مۇشەسى بولدى. وبلىستىق جيىلىسقا وكىل بولىپ بارىپ، جاردەم كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى بولىپ الدى. ۇيدە تۇرۋىنان تۇزدەگىسى، جۇمىستاعىسى كوپ بولدى. ەنەسى دە، بايى دا بۇرىنعىداي ۇرسۋ، سوگۋ، ۇرۋدىڭ ورنىنا الاقاندارىنا سالىپ ماپەلەيتىن بولدى.
جايدارى ەل جۇمىسىمەن ءجۇرىپ كەلگەندە بازاردان كەلگەندەي الدىنان جۇگىرە شىعاتىن بولدى.
You Might Also Like
-
... كوپتەن ساقتاۋلى سىر ەدى. ەسكىرگەن ءبىر جىل ەدى. ەل تالقىسىنا سالىپ، الەۋمەت سىنىنا بەرەيىن دەسەم دە، كەزى كەلمەي جۇرەدى. بۇگىن تولقىناي بايبىشەنىڭ قارعىسىن ەستىگەن سوڭ، سىر اقتارىلعالى وتىر، جىر...
-
"مەدەت دايرابايەۆقا" دەگەن جازۋى بار كونۆەرتتى مەدەت قولىنا ۇستاپ، سىرتىنداعى جازۋىنا ءسال كوز سالىپ وتىردى دا، ىشىندەگى بۇكتەۋلى حاتتى الىپ، جايىپ سالىپ وقۋعا كىرىستى، بۇل حاتتى بۇدان ەكى ...
