جەگىشتىكپەن بولىس بولعان بايەكە
تارباعاتاي تاۋىنىڭ بوكتەرىندە قاراكەرەي ەلىندە قوڭىرباي دەگەن بايدىڭ ون بەس مىڭداي جىلقىسى بار ەكەن. ول:
— مالىمنىڭ ارقاسىندا اعا سۇلتانمەن قۇدا بولسام، ماعان ەشكىمنىڭ ءتىسى باتپاس، — دەپ ويلاپ، وسكەمەن ۋەزىنە قاراستى ۇلان ەلىندە اعا سۇلتان ءالحان تورەگە كىسى جىبەرەدى: «مەنىڭ سىزبەن جاقىن بولعىم كەلەدى. نە قىز بەرىڭىز، نە قىز الىڭىز» دەپ، «مالىم جەتەدى قاي جاعىنا بولسا دا» دەپ.
ارينە، تورە حالقى مال دەسە، قارسى بولمايتىنى بەلگىلى. قارسىلىق بىلدىرمەي، «بالالارىمنىڭ باسى بوسى جوق، باسى بوس كىشى قىزىم بار. سوعان قۇدا بولام دەسە، تۋار ايدىڭ ون بەسىندە كەلىپ قۇدا ءتۇسسىن» دەپ كەلىسىم بەرىپ، كەلگەن كىسىنى قايتارادى.
ايتقان ۋاعىندا قوڭىرباي باي قىرىق كىسىمەن بارادى. ءالحان التى قانات اق ءۇي تىككىزىپ، قۇدالاردى قىسىردىڭ تايىن، سەمىز قويلاردى سويىپ، قۇدالارعا تورتەۋ ارا ءبىر تاباقتان ەت تارتادى. ەتتى تۇگەل جەپ، سۇيەگىن ءمۇجىپ، تۇزدىعىنا دەيىن ءىشىپ، قۇر تاباققا سۇيەگىن سالىپ قانا قايتارادى. ەرتەڭىنە تۋ بيە سويىپ، ۇشەۋ ارا ۇيەمە تاباق قىپ تارتادى. ونى دا تۇك قالدىرماي جەيدى. ەكەۋارا تارتادى. ونى دا تازالاپ جىبەرەدى. «بۇل قالاي جىگىتتەر» دەپ باقىلاسا، وزگەلەر جەپ بولىپ وتىرادى ەكەن. ورتالانعان تاباقتاردى ىشىندە ءبىر جىگىت كەلىپ، ءار تاباقتى بوساتىپ شىعادى ەكەن. قۇدالار كيىتىن كيىپ، امان-ەسەن اتتانادى. قوڭىرباي ءبىر ايدان كەيىن كىسى جىبەرىپتى:
«كەلەر جىلى وسى ۋاقىتتا كەلىپ، قۇدا ءتۇسىپ، مالىن السىن. قىزىقشىلىق ءۇشىن بىلاي بولسىن: مەندە ءبىر جەگىش ادامىم بار. ەل عوي، ءسىز دە ەلىڭىزدەن ءبىر جەگىش تاۋىپ اكەلىڭىز. ەكەۋىن جارىستىرايىق، سىنايىق. ەگەر ءسىزدىڭ جەگىشىڭىز جەڭسە، مالىم جەتەدى، قالىڭمالدى قانشا الامىن دەسەڭىز دە، ءوزىڭىز ءبىلىپ ايداپ كەتىڭىز. ەگەر مەنىڭ جەگىشىم جەڭسە، قالىڭدى ءوزىم ءبىلىپ بەرەمىن» دەپ سالەم ايتقان. ءالحان ءوز ەلىنەن جەگىش تابا الماي، سۇلۋسارى ەلىنىڭ بولىسى ءجۇنىس تورەگە حات جازىپ، كىسى جىبەرەدى: «قول استىڭداعى ەلدەن جەگىش ادام تاۋىپ بەر» دەپ. ءجۇنىس تورە ەلىنەن سۇراستىرادى. ءبىر جۇمىسشى كاريا:
— سىنتاس زاۆودىندا استاۋباي ىستەپ جۇرگەن كەدەي جىگىت بار. اتى — بايەكە، ءومىرى تاماققا تويمايدى، — دەپتى.
بولىس بايەكەنى الدىرىپ:
— سەن جەگىشپىسىڭ؟
— جەگىشپىن.
— قانشا جەيسىڭ؟
— ءاي، ءبىر قۇنان وگىزدىڭ ەتىنە تويىڭقىراماي قالامىن-اۋ، — دەپتى.
بولىس دەرەۋ مال سويعىزىپ سىنايدى. «جارايدى ەكەنسىڭ» دەپ، ۇستىنە دۇرىستاپ كيىم كيگىزىپ، استىنا ات مىنگىزىپ، جانىنا كىسى قوسىپ، بايەكەنى ءالحانعا جىبەرەدى. ءالحان دا سىناپ:
— جارايسىڭ، جەگىشىم، وسى ۇلكەن باسەكەدەن جەڭىلمەي وتسەڭ، جاقسى بولار ەدى، — دەيدى.
بۇلار ءجۇز ادام بولىپ، بايەكە ىشىندە ءالحان قوڭىربايعا قۇدالىققا بارادى. قۇداسى قارسى الىپ، قۇدا ءتۇسۋ سالتىن ىستەدى. ەندى جەگىشتەردى سالىستىرۋ كەرەك. سەرە قازى تۇسەتىن ءبىر تۋ بيە سويىلدى. ەكى ءىرى ەركەك اتان قوي سويىلدى. تايقازاندا اسىلىپ جاتىر. ەكى جەگىشتى سىناۋ ءۇشىن ءۇش كىسىنى كوميسسيا تاعايىندادى. التى ادام ەتتى تۋراپ، استاۋمەن مايلى سورپاسىمەن ارالاستىرىپ ءبىر ستۋلدىڭ ەكى جاعىندا ەكى جەگىشتەر،
بىر-بىرىنە قارسى قاراپ بىلەكتەرىن سىبانىپ وتىر. تۋرالعان ەت استاۋعا كەلىپ قۇيىلىپ جاتىر. ءبىرىنشى جەگىش بەس ساۋساقتى سالىپ كوسىپ الىپ ءبىر تارتسا، ەكىنشىسى دە سولاي تارتادى. ولار شايناماي جۇتادى ەكەن. ەت ءبىتتى. ءبىر سابا قىمىزدى دايىنداپ قويعان. ونى ەكى تەگەنەگە ءبولىپ قۇيىپ ەكەۋىنە بەردى. ەكەۋى دە ءىشىپ سالدى. ءالى بەرىسپەي وتىر. ءبىرى جەڭىلۋ كەرەك. ەت تە جوق، قىمىز دا جوق. ەندى نە ىستەۋ كەرەك؟
سوندا بايەكە ايتتى:
— اۋ، قاراكەرەي شيكى ىركىت ىشەدى دەۋشى ەدى عوي. ەت پەن قىمىزدارىڭ جوق بولسا، شيكى ىركىت اكەلىڭدەر، — دەپتى.
ەكەۋىنە ەكى تەگەنە ىركىت اكەپتى. باەكەڭ ءىشىپ سالعان. انا جەگىش ورتالاي بەرگەندە، اۋزىنان اتقىپ كەتىپتى. ەل شۋلاپ «مىناۋ جەڭىلدى، ءالحاننىڭ جەگىشى جەڭدى» دەپتى. قوڭىرباي باي:
— ال، قۇدا، ايتقانىم ايتقان. ەندى جىلقىدان قانشا الاسىز، بارىپ ايداپ الا بەر، — دەدى.
ءالحان:
— جوق، قۇدا، مەن سىزبەن قۇدا بولىپ وتىرىپ، جىلقىڭىزعا تيەم بە؟ جەڭىس بىزدىكى. ەندى ءوزىڭىز ءبىلىپ بەرىڭىز، — دەدى.
بايەكە:
— ولاي بولسا، جارايدى، — دەپ تاۋدىڭ باسىنا شىعىپ تۇرىپ، تاۋ بوكتەرىن جاپپاي جاۋىپ جاتقان ون بەس مىڭ جىلقى. باي:
— ۋاۋ، جىگىتتەر، مىنا شەت جاقتان مىنا ءبىر كەتىكتەن بىلاي ءبولىپ ايداڭدارشى، — دەپ، ءبىر توپ جىلقىنى ءالحاننىڭ الدىنا سالدى. بىلاي ۇزاپ شىعىپ الگى جىلقىنى ساناسا، بەس ءجۇز جەتپىس جىلقى بولىپتى. بايەكەگە ەكى قۇلىندى بيە، ءبىر ات مىنگىزىپ ءجۇنىس تورەگە «بولىس توڭىرەگىنەن بايەكەگە ءىرى قىزمەت بەر» دەپ حات جازىپ بەرەدى. ونى ءبىر بولىس ەلدىڭ ۋكازنوي مولداسى ەتىپ تاعايىندايدى. بايەكە ءبىر جىلدىڭ ىشىندە پىتىر-عۇشىرىمەن-اق باييدى. كەلەر جىلى ءجۇنىستىڭ بولىستىعىن تارتىپ الادى. ولگەنىنشە بولىس بولىپ، وزىنەن كەيىن ونىڭ بالالارى بولىس بولىپ كەتە بەرگەن.
بۇل ون توعىزىنشى عاسىردىڭ اياعى مەن جيىرماسىنشى عاسىردىڭ باس كەزى ەدى. ءوز اكەم دۇيسەكتەن ەستىپ ەدىم.
You Might Also Like
-
سەمەي وبلىسى، جارما اۋدانى، سىبان دەگەن ەلدە ناۋرىزباي دەگەن كىسىنىڭ اقبىلەك دەگەن سۇلۋ قىزى ەلقوندىدا جاڭاباي دەيتىن بايدىڭ كەلىنى ەكەن.
