InfoHub Logo

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ "سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس" زاڭى سىبايلاس جەمقورلىققا مىنانداي انىقتاما بەرەدى - بۇل مەملەكەتتىك مىندەتتەردى اتقاراتىن ادامداردىڭ، سونداي-اق سولارعا تەڭەستىرىلگەن ادامداردىڭ لاۋازىمدىق وكىلەتتىگىن جانە سوعان بايلانىستى مۇمكىندىكتەرىن پايدالانا وتىرىپ نە مۇلىكتىك پايدا الۋ ءۇشىن ولاردىڭ ءوز وكىلەتتىكتەرىن وزگەشە پايدالانۋى، جەكە ءوزى نەمەسە دەلدالدار ارقىلى زاڭدا كوزدەلمەگەن مۇلىكتىك يگىلىكتەر مەن ارتىقشىلىقتار الۋى، سول سياقتى بۇل ادامدارعا جەكە جانە زاڭدى تۇلعالاردىڭ اتالعان يگىلىكتەر مەن ارتىقشىلىقتاردى قۇقىققا قارسى بەرۋى ارقىلى ولاردى ساتىپ الۋى".

بۇۇ قۇجاتتارىندا قولدانىلاتىن سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ حالىقارالىق-قۇقىقتىق انىقتاماسى مىنانداي:

- جەكە ماقساتتار ءۇشىن، ءۇشىنشى تۇلعالار مەن توپتاردىڭ ماقساتتارى ءۇشىن مەملەكەتتىك بيلىكتى تەرىس پايدالانۋ.

قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا، سىبايلاس جەمقورلىق-بۇل قىزمەتتىك جاعدايدى جەكە ماقساتتا پايدالانۋ. سىبايلاس جەمقورلىق كورىنىستەرىنىڭ ءبىرى پارا بەرۋ بولىپ تابىلادى.

پارا دەگەن نە؟ بۇل لاۋازىمدى ادامنىڭ باسقا ادامنان ول اتقاراتىن لاۋازىمعا بايلانىستى قانداي دا ءبىر قىزمەت كورسەتىلەتىن اقشانى نەمەسە وزگە دە يگىلىكتەردى الۋى. بۇل رەتتە اتالعان اقشا مەن يگىلىكتەردى پاراقور ءاردايىم جەكە الا بەرمەيدى، كوبىنەسە ولار وعان جاقىن ادامدارعا نەمەسە جاساندى ۇيىمدارعا بەرىلۋى مۇمكىن. پارا بولۋى مۇمكىن:

- زاتتار-اقشا، ونىڭ ىشىندە ۆاليۋتا، بانك چەكتەرى مەن باعالى قاعازدار، باعالى مەتالدار مەن تاستاردان جاسالعان بۇيىمدار، اۆتوماشينالار، پاتەرلەر، ساياجايلار مەن قالا سىرتىنداعى ۇيلەر، ازىق-تۇلىك، تۇرمىستىق تەحنيكا مەن اسپاپتار، باسقا دا تاۋارلار، جەر ۋچاسكەلەرى جانە باسقا دا جىلجىمايتىن مۇلىك.

- قىزمەتتەر مەن پايدالار-ەمدەۋ، جوندەۋ جانە قۇرىلىس جۇمىستارى، ساناتورييلىك جانە تۋريستىك جولدامالار، شەتەلگە شىعاتىن ساپارلار، ويىن-ساۋىق جانە باسقا دا شىعىستاردى وتەۋسىز نەمەسە تومەندەتىلگەن قۇنمەن تولەۋ.

سىبايلاس جەمقورلىق نەگە سونشالىقتى ءقاۋىپتى؟

كوپتەگەن ادامدار پارا بەرۋ مەن سىبايلاس جەمقورلىقتى وزدەرى ءۇشىن پايدالى نەمەسە زياندى ەمەس قۇبىلىس دەپ سانايدى:

- "نەگە جامان؟ مەن اقشاسىن تولەدىم، جانە تەحنيكالىق بايقاۋدان ەش قيىندىقسىز ءوتتىم، ۋاقىتتى دا ۇنەمدەدىم".

- "ديپلوم ساتىپ الدىم، ۇلىمدى بەدەلدى جۇمىسقا قوستىم". بۇنىڭ نەسى جامان؟».

سايىپ كەلگەندە، بۇل بارىنە "جامان" عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە بارىنە دە ءقاۋىپتى.

تالقىلاپ كورەيىك. ءبىز ءبارىمىز ءارتۇرلى سالىق تولەيمىز. الايدا، تابىستىڭ بەلگىلى ءبىر بولىگىن مەملەكەتكە بەرە وتىرىپ، ءبىز ول الەۋمەتتىك قىزمەتتەردى جۇزەگە اسىرۋدى قامتاماسىز ەتەدى دەپ سانايمىز: تەگىن ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ينفراقۇرىلىم قۇرۋ، قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ.

مەملەكەتتىك قاراجاتتى ءبولۋ سىبايلاس جەمقورلىق سحەماسى بويىنشا جۇرگىزىلگەندە نە بولادى؟

مىسال: مەملەكەتتىك ورگان كەلىسىم-شارت جاساسادى. اۋرۋحانا سالۋ نەمەسە جوندەۋ. كەلىسىمشارت جاساسۋ بارىسىندا جەكە مەملەكەتتىك قىزمەتشى وكىلدەرى ونىمەن "سەنىمدى قارىم-قاتىناسقا"تۇسكەن فيرمانىڭ كەلىسىمشارتتى الۋى ءۇشىن پارا الادى. الايدا، قايتارۋ شىعىندارىنىڭ ارقاسىندا بىردە-بىر كومپانيا شىعىنعا ۇشىرامايدى. سوندىقتان "جاقسى" العان مۇنداي كومپانيا جۇمىس پەن پايدالانىلاتىن ماتەريالداردىڭ ساپاسىن تومەندەتەدى، سونىمەن بىرگە ولاردىڭ قۇنىن ارتتىرادى. ناتيجەسىندە بۇكىل قوعام زارداپ شەگەدى.

سىبايلاس جەمقورلىق قوعامعا زيان كەلتىرىپ قانا قويماي، ناتيجەگە كەپىلدىك بەرمەيتىنىن ۇمىتپاعان ءجون! ويتكەنى، سىبايلاس جەمقورلىق سحەماسىندا كوبىرەك بەرە الاتىن ادام جەڭەدى. ءبىراق سىبايلاس جەمقورلىقپەن اينالىسۋ ءسوزسىز ادامنىڭ جانە ونىڭ جاقىندارىنىڭ ساناسىنا، دۇنيەتانىمنىڭ دەفورماسياسىنا زيان تيگىزەتىنى قورقىنىشتى.

بۇل الەۋمەتتىك ءقاۋىپتى قۇبىلىسپەن كۇرەسۋدىڭ وزەكتىلىگى ءبىرقاتار جاعدايلارعا بايلانىستى

- سىبايلاس جەمقورلىق ازاماتتاردىڭ كونستيتۋسيالىق قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن ەلەۋلى بۇزۋشىلىقتارعا الىپ كەلەدى؛

- سىبايلاس جەمقورلىق قىلمىستارىنىڭ سۋبەكتىلەرى، ادەتتە، جوعارى قوعامدىق جاعدايعا يە؛

- بۇل ارەكەتتەن تۋىنداعان ۇلكەن ماتەريالدىق جانە مورالدىق زالال؛

- ەرەكشە كىدىرىس-بۇل قۇبىلىس تۋرالى تولىق مالىمەتتەر نەمەسە كەم دەگەندە وكىلدىك دالەلدەر جوق، قىلمىستىق سوتتىڭ الدىندا تۇرعان كىنالىلەر ودان دا از جانە ولاردىڭ تەك بىرنەشەۋىنە ناقتى قىلمىستىق جازا تاعايىندالادى؛

- سىبايلاس جەمقورلىق جاسىرىن عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە كەلىسىمدىك سيپاتقا يە، ول، ادەتتە، شاعىمدارعا اكەلمەيدى، ويتكەنى كىنالى تاراپتار زاڭسىز مامىلەدەن ءوزارا پايدا الادى؛

- سىبايلاس جەمقورلىق ارەكەتتەرى، ادەتتە، مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ كۇردەلى ناقتى جانە قۇپيا تۇرلەرىندە جۇزەگە اسىرىلادى، مۇندا كاسىپقوي ەمەس ادامدى ءتۇسىنۋ قيىن؛

- سىبايلاس جەمقورلىق مەملەكەتتىڭ بەدەلىن تۇسىرەدى؛

- بۇل قۇبىلىس مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردا تەز تارالادى؛

- شىن مانىندە، زاڭمەن قورعالاتىن بارلىق قوعامدىق قاتىناستار جەمقور شەنەۋنىكتەردىڭ قىلمىستىق ىس-ارەكەتىنىڭ نىسانى بولا الادى.

جوعارىدا اتالعان ءتىزىم ايتا بەرسەڭ تاۋسىلمايدى، ءبىراق ول ءدال ءقازىر سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس بويىنشا تەوريالىق ەرەجەلەردى ازىرلەۋدە دە، كۇندەلىكتى، پراكتيكالىق جۇمىستا دا وتكىر قاجەتتىلىك تۋىنداعانىن كۋالاندىرادى. ءبىراق كەز-كەلگەن تەرىس قۇبىلىسقا قارسى تۇرۋعا شاقىرماس بۇرىن، سەبەپتەرىن ، مەحانيزمدەرىن  انىقتاۋ كەرەك. سونىمەن قاتار ءتۇسىنۋ كەرەك.

دەرەككوز: https://online-zakon-kz

جاقىپبەكوۆ ولجاس

---