جەڭگەيدىڭ تانىسى
جەڭگەسىنىڭ سىرىن كوبىنە قاينىسى بىلەدى. مەن دە ءوز جەڭگەم زاعيپانى جاقسى بىلەمىن. ءتىپتى ونى جاقسى بىلمەۋ مۇمكىن ەمەس. ويتكەنى ول ۇمىت قالاتىن كوزگە كورىنبەيتىن شۇيكەدەي بىرەۋ ەمەس. وتىرىك ايتقان كىسىگە اتان تۇيەدەي. زاعيپانىڭ مەن ەشقاشان جانىنا قاتار كەلمەيمىن. ەگەر كوشەدە ونىمەن بىرگە جۇرۋگە تۋرا كەلە قالسا، مەن قوي سوڭىندا قالعان اقساق قوزىداي ونىڭ ارتىنان ەرىپ وتىرامىن. ول قاراعا ىلەسىپ كەلە جاتقان ماعان زەكىپ، الا كوزىمەن اتا قاراپ:
— بىلاي، جۇرتتىڭ قايىندارىنداي، قاتارعا جۇرسەڭشى،— دەپ قويادى. سودان مەن قاتارعا كەلە قويماعان سوڭ، بىر-ەكى قايتالاعاننان كەيىن شارشاي ما، ۇمىتىپ كەتكەندەي جايىنا جۇرە بەرەدى. ماعان كەرەگى دە وسى ەدى. ءبىراق ايتەۋىر سوڭىنان قالمايمىن.
مەنىڭ ونىمەن قاتار جۇرگىم كەلمەي مە؟ وسىنداي ماڭدايى كەرە قارىس، سەگىز قانات ۇيگە كوتەرگەن شاڭىراقتاي باقىرايعان، شاراسى كەڭ قارا كوزدەرى الەمدى ىشىپ-جەپ قوياتىنداي، كەلبەتتى اداممەن نەگە عانا قاتار جۇرگىم كەلمەسىن. جۇرەتىن دە ەدىم.
دۇنيەدە نە كوپ، كورەگەن كوز كوپ. دۇنيەدە نە كەپ، وتكىر، بۋىنسىز ءتىل كوپ. ءبىر كۇنى جەڭگەيمەن كەك بازارعا كەتىگى بارا جاتقانىمدا تىلىڭە تەرىسكەن شىعىپ،. اۋزىڭا الباستى ۇيالاعىر ءبىر سارى شاقا ايەل ءبىزدى كورىپ مىرس ەتىپ كۇلىپ الدى دا، ماعان ەستىرتە جانىنداعى جولداسىنا تۇپا-تۋرا بىلاي دەپ سالماسى بار ما:
— مىنا ءبىر جۋان مەن جۇدىرىقتى قارا'. اناۋ جەڭگەي ءبىر شەلەك سۋ كوتەرىپ كەلە جاتىر ەكەن دەسەم.
مەن ءوزىمدى ەشكىمنەن كەممىن دەپ جۇرمەگەن جانمىن. سوعىس كوميسسارياتىندا ەسەپتە تۇرامىن. مەملەكەت مەكەمەسىندە قىزمەت ىستەيمىن. دەمەك بۇل مەنىڭ كادىمگى ساناتتاعى ادام ەكەنىمدى اڭعارماسا كەرەك-تى. اسكەري ساپتا تۇرعاندا دا قالىن. شاننىڭ ىشىندە بولاتىنمىن. ال ەندى مىناداي سارى ماسانىڭ تۇمسىعىنداي وتكىر ءسوزدى قالاي كوتەرە الايىن. ماڭدايىمنان تەر بۇرق ەتە ءتۇستى. وسىدان كەيىن-اق زاعيپانىڭ قاتارىنا بارماي شەگىنشەكتەي بەرەتىن بولدىم. وعان قاتارلاسا بەرسەم-اق سارى شاقانىڭ وڭمەنىمنەن وتكەن ءسوزى ەسىمە تۇسەدى. ىلگەرى باسقان اياعىم كەيىن كەتەدى. ءسويتىپ جۇرگەندە جەڭگەم ءوزىن ماعان باسقا ءبىر قىرىنان تانىتتى.
جۋرناليست بايقۇستىڭ ۇيقىسى قانعان با، ەرتەڭ ءبىر دەمالىس العان كۇنىم ەدى. بۇگىن ەرتە جاتىپ، ەرتەڭ ءتۇستى الا تۇرايىن دەپ قام جاساپ جاتقان شاعىمدا تەلەفون شارىلداپ قويا بەردى. ترۋبكادان ەستىلگەن داۋىس زاعيپانىكى. «سەن بالا تان اتا بىزگە كەل. اعاڭ سەنى بوس دەدى. ءبىر شارۋام بار» دەيدى. مىنە، ۇيقى كەرەك بولسا! زاعيپا تەلەفون سوققان سوڭ تىنىش ۇيىقتاپ كور. ەگەر مەن ۋاقتىسىمەن بارماسام «تۋىسقاندارىڭنىڭ سيقى اناۋ، شاقىرىپ كەلتىرە المايمىز» دەپ قىزمەتتە جۇرگەن اعايدىڭ قۇلاعىنىڭ ەتىن جەيدى. وعان جانىڭ اشيدى. ونىڭ ۇستىنە ونداي-مۇندايدى تىڭداماي كەتە بەرەتىن ماعان بىتكەن اعانىڭ جاسى عانا ۇلكەن بولماي، قىزمەتىنىڭ قوسا ۇلكەن بولعانى پالە بولدى. سوندىقتان اعاعا دەگەن سىي ماتەماتيكتەر تىلىمەن ايتقاندا ەكى دارەجەلى بولىپ شىعا كەلەدى. ەندەشە ونىڭ بىرەۋىن اعاڭا كورسەتسەڭ، ەكىنشىسىن قالاي وتەرسىڭ؟ جەڭگەندى سىيلاساڭ اعاڭ وعان قۋانباسا رەنجي قويار ما ەكەن! قۇلاعىنىڭ تىنىش بولعانىن كىم جەك كورسىن. ال، جۇگىر!
تاڭەرتەڭ ەرتەرەك تۇردىم دا، شالا جۋىنىپ جەڭگەمە جەتتىم. ول ۇيىقتاپ جاتىر دەدى ۇيدەگىلەر. ۋاقىت ءوتىپ بارادى. شىركىن، دەمالىسىڭدا ءبىر كوسىلىپ جاتىپ ەركىنشە ۇيىقتاعانعا نە جەتسىن. اراداعى ءبىراز ۋاقىتتى ەسىك الدىندا جۇرۋمەن وتكىزدىم. ساعات توعىزدى سوقتى. گازەت قاراۋعا دۇكەنگە جونەلدىم. بارعان دۇكەندەردىڭ ءبىرازى جابىق بولىپ، الىسىراعىنا كەتىپ قالىپ، اسىقسام دا كەشىگىڭكىرەپ جەتتىم. ساعات ون بولىپ كەتتى. مەنىڭ وكپەمدى قولىما الا جۇگىرگەنىمدە نە جۇمىسى بار، جەڭگەم ءبىر جاقسى جەرى ءالى قالىڭ ۇيقىدا ەكەن.
جارتى ساعاتتان سوڭ، جەڭگەي تۇردى. مەن نە دە بولسا گازەتتەردى تەگىس قاراپ شىعۋعا مۇرسات العانىما قۋاندىم. ۇستىندە جاپىراق-جاپىراق گ ۇلى بار جەلەڭمەن ول اس ۇيگە كىرىپ كەتتى دە، اۋزىنا بۇرالاقتاپ بىردەمەنى تىعىپ قايتا شىقتى. ءماز تاۋىپ وتىرمادى. سونان سوڭ ءوز بولمەسىنە كىردى. سالدەن سوڭ قايتا كورىندى. جەڭگەي جاڭاعىداي ەمەس، تورت-بەس بۋناق بولىپ كەتىپتى. اۋىلدا وزەن كومەيىن بەكىتۋ ءۇشىن كادىمگى قامىس بويرالاردى جازىپ قويىپ، ىشىنە تاس ارالاس توپىراقتى، ءشوپتى بۋاتىن. مىقتى بولۋى ءۇشىن ءجىپ بىرنەشە جەردەن تۇسەتىن. سوندا ول باقا جۇتقان جىلاننىڭ تاماعىنداي بۋناق-بۋناق، بولتەك-بولتەك بولىپ جاتۋشى ەدى. مەنىڭ جەڭگەمنىڭ دە سوعان ءبىر ۇقساستىعى بار سياقتى.
زاعيپا تىرمىشتانىپ، بۋىنتىق-بۋىنتىق بولىپ مەنىڭ الدىما تۇسكەن كەزدە ەسىكتىڭ قوڭىراۋى شىلدىر ەتتى.
— تۇلا، تۇل،—دەدى. اۋزىنداعى تاماعىنان ءتىلى سوزگە كەلمەي ول بار دەنەسىمەن.ماعان بۇرىلىپ. (ويتكەنى موينى بۇرىلمايدى). توقتاي، قالدىم. ۇيىقتاي تۇر دەمەيدى-اۋ، شىركىن، دەپ تۇرمىن ىشىمنەن. ول اۋزىن شالا-پۇلا سۇرتكەن بولدى. اشىلعان ەسىكتەن جەڭگەيدىڭ ەكىنشى ءبىر ەگىزى سياقتى ايەل. كورىندى. قۇلاعىنداعى سىرعاسى، موينىنداعى القاسى، ءتىپتى ۇستىندەگى كويلەگىنە دەيىن مەنىڭ جەڭگەمنىڭ كيىمىنەن اينىمايدى. بوتا كورمەگەن بىرەۋ ونى كورگەندە «كىشكەنەلىگى بولماسا قۇددى تۇيە» دەگەن ەكەن. سول ايتقانداي انتەك كىشىلىگى بولماسا تۋرا زاعيپا. تەك جاز شىلدەسىندە الدىنا جىلاننىڭ قابىعى تۇستەس شۇلىق كيىپتى. ول ەسىكتەن اتتاپ باسقان كەزدە ۇيگە ادام ەمەس، تابالدىرىقتان الدەقانداي شۇبار وق جىلان كوتەرىلە سىرعىپ كىرىپ كەلە جاتقانداي كورىندى. ول دۋدار قارا شاشىن الدەنەشە جەردەن شەڭبەرلەپ تاستاپتى. باياعىدا كوكپار تارتىپ ءجۇرىپ اتتان قۇلاعان ءبىر جىگىتتىڭ باسىن وتاشىنىڭ وسىلاي قايىسپەن شاندىپ تاستاعانىن كورگەن ەدىم. جەڭگەمە ەسىكتەن كىرگەن ايەل ءبىز سۇعىپ الدى ما دەپ شوشىپ قالدىم. جوق قان شىققان جەرى كورىنبەيدى.
ناق وسى جەردە جەڭگەم قايتا سويلەپ كەتتى. اۋزىندا بۇلتاڭداپ ءالى دە بىردەمە ءجۇر.
— نەمەنە، ءبارىن وزدەرىڭ كيىپ،— دەپ كەلگەن ايەلگە اجىرايا قارادى. ول جەڭگەمنەن قىسىلمادى. الدىمەن سىقىلىقتاپ كۇلىپ الىپ بارىپ سويلەدى:
— مەنىڭ ويلاعانىم سەنىڭ قامىڭ عوي. ناعىپ قۇلقىن سارىدەن ءجۇر دەن ەڭ. ودان دا اكەلشى الدىڭداعى كونفەتىڭنەن.— ايەل قايتا سىقىلىقتادى. قالاي كۇلكىسى كەلەدى ەكەن. كۇلەتىن ءتىپتى ەشتەمە دە جوق. الدە مەنى كەلەكەلەپ تۋر ما دەپ قىسىلىپ بارامىن.
— الدىمەن اكەلگەنىڭدى كورسەت، كونفەتتى سونان سوڭ،— دەدى جەڭگەم، اۋزى بۇل جولى بوساسا كەرەك، ءسوزدى بۇزباي سويلەپ.
ءبىزدىڭ جەڭگەيمەن كەلگەن جەڭگەيدىڭ كويلەگىنەن اينىمايتىن سارى الا .قاپشىقتىڭ اۋزى اشىلدى. ءبىر قىزىعى وسى قاپشىق تا جەڭگەم سياقتى بۇدىر-بۇدىر بولىپ كەتكەن ەكەن. قاي بۇيىرىندە نە جاتقانىن كىم ءبىلسىن، ايتەۋىر الدىمەن ءبىر ەزۋىنەن جىلان قابىعى تۇستەس قارا الا شۇلىق يرەلەڭدەپ، شۇبىرىپ شىعىپ كەلە جاتتى. ونى تارتىپ شىعارىپ جاتقان ايەلدىڭ اۋزىنا جەڭگەم ءوز اۋزىنداعى كونفەتتىڭ قالعانىن، سىلەمەي-سىلەمەي قالپىمەن الىپ تىعىپ جىبەردى:
— تۋلا تەنىن تازمەدىڭ،— دەدى ەندى كەلگەن جەڭگەي كونفەتتەن بوساماعان ءتىلى ورالىمعا كەلمەي. ول ايتقان سوزگە تۇسىنبەي بارىپ، سوڭىنان ءبىلدىم. «تۋرا سەنىڭ رازمەرىڭ» دەگەنى ەكەن. ونىڭ كومەيىنە جەڭگەي جانە ءبىر كونفەت تاستاپ جىبەردى. ونىڭ اشقان اۋىزى ماعان شامادان تىس ۇلكەندەۋ كورىنەدى. كونفەتتەن گورى ۇلكەنىرەك نارسە سۇراپ تۇرعانداي. ول قاپشىقتىڭ تاعى ءبىر قۋىسىنان ۇلدىرەك ايەلدەر كەۋدەشەسىن شىعاردى. ءبىزدىڭ جەڭگەي كۇلمەڭدەپ بارادى. سارى الا كويلەكتىڭ قالتاسىنا بىربىق ساۋساقتاردى سۇڭگىتىپ جىبەرىپ ءبىر ۋىس كونفەتتى الىپ ەندى ءوز اۋزىنا ۇرىپ جىبەردى:
— تادى نەن باد؟— دەدى ول كەلگەن جۋانداۋ جەڭگەيگە. ءسويتتى دە ونىڭ اۋزىنا ءوز قولىمەن قايتا كونفەت سالدى.
ال كەلگەن ايەل قولىن قايتا قاپشىققا تىقتى. التىن جۇزىكتەرگە تولى بىربىق ساۋساقتارى قاپشىق ءىشىن شارلاپ جونەلدى.
— پىدا ءبىد دادتە باد ەدى!— دەدى ول كونفەتپەن قوسا ءتىلىن شايناپ. جەڭگەيدىڭ بىربىق ساۋساقتارى سارى الا كويلەكتىڭ قالتاسىنا قايتا ءتۇسىپ شىعىپ، ءبىر ۋىس كونفەتتى اۋىزعا جەتكىزدى.
— ادام!—دەدى جەڭگەي الدەقانداي توقىمانى كورىپ. مەن ونىڭ «الام» دەگەن ءسوز ەكەنىن بىردەن ءبىلدىم. ويتكەنى ونىڭ شاراسى كەڭ كوزدەرى جايناپ سالا بەردى. جەڭگەي العان دۇنيەسىن كورىپ وتىرعاندا «اقساسىن كەدىن» دەپ اۋزىن بۇلتالانداتىپ كەلگەن ايەل شىعا جونەلدى. اياعىنا كوزىم قايتا ءتۇستى. جاڭاعى شۇبار جىلان ارباپ بولىپ، قايقاڭداپ شىعىپ بارا جاتقانداي.
مۇنداي جومارت جاندى بىلمەۋگە قالاي ءداتىڭ بارادى. ول شىعا بەرە-اق جەڭگەيگە قارادىم:
— بۇل كىم؟
— ءداديانى ايتاتىن با؟—دەدى ول. ءالى اۋزى بوساماعان ەكەن. ەر بولساڭ ءتۇسىنىپ كور. ءشاليا ما، الدە ءماديا ءما؟ نە بولسا ول بولسىن «يا» دەن سالدىم.
— تادىس ساتۋتى، دەدى ول جۇتىنىپ. تۇسىنىكتى...
سونىمەن دالاعا شىقتىق. جەڭگەيدىڭ اياعى دا وزگەرىپ قالىپتى. جاڭاعى جىلان قابىق بۇل اياققا دا جارماسىپتى. بۇج-بۇج دەنەگە شۇپ-شۇبار شۇلىق... جىرتىق ەرىنگە كەتىك توستاعان سياقتى بولدى. مەن بۇرىنعىمشا ارتىندا كەلەمىن. ول اندا-ساندا ارتىنا ءبىر قاراپ قويادى. ءالى اۋزى بۇلتالاڭداپ بارادى. اۋزىنداعى كونفەتتەر ونىڭ ءار جەرىنە بارىپ بىتە قالىپ جاتقانداي، بۋىلتىق كوبەيىپ كورىنەدى. ول بۇرىلاتىن جەرگە كەلىپ ارتىنا قارادى. ونىڭ كولەڭكەسىندەي بولىپ، وكشەلەپ مەن كەلەمىن. جەڭگەي قاتتى ەسىنەدى.
— ۇيقىم قانباي قالىپتى،— دەدى. «از ۇيىقتادىڭ عوي» دەي جازداپ قالدىم. ءومىر-باقي تىلىمنەن تاياق جەپ كەلە جاتقانىم ەسىمە تۇسە كەتتى. ايتپاعانىم قانداي جاقسى بولدى. اشىلماس تۇمانعا جولىعىپ جىنىم بار ما! «ءىنىڭ ادام سىيلاۋدى بىلمەيدى» دەپ تاعى دا پالەگە ۇرىندىرادى عوي.
جولدان وتە بەرگەنىمىزدە ەڭگەزەردەي بىرەۋ: «سالەماتسىز با؟» دەپ گۇر ەتە قالدى. كوزىندە ءمۇيىز قارا كوزىلدىرىك. تاني المادىم. ادامنىڭ بار قادىر-قاسيەتى، بار نۇرى كوزىندە ەكەنىن وسى جەردە ءبىرىنشى رەت اڭعاردىم. ەگەر كوزىن كولەگەيلەسەڭ-اق ادامدى بىرىنەن ءبىرىن ايىرىپ بولمايدى. شاماسى ءبىر پروفەسسور شىعار. ءبىزدىڭ جەڭگەي تەگىن سويلەسەدى دەيسىز بە؟ قارا كوزىلدىرىكتىمەن جەڭگەي سىبىر-سىبىر، جىبىر-جىبىر ۇزاق سويلەستى. اراسىندا ايتەۋىر اۋەيى بولعاندار وڭاشا كەزدەسكەندە بولا بەرەتىن ىرجالاق كۇلكى جوق. بايقايمىن، ونىسىنا قاراعاندا اڭگىمە اسا ءماندى بولسا كەرەك. ولاي بولعاندا مەن نە ىستەي الماقپىن. ءاتى-جونى جوق قارا كوزىلدىرىكتىمەن توبەلەسە كەتپەكپىن بە. ىشىمنەن تىنىپ جۇرە بەرەر ەدىم عوي. ءبىر كەزدە «كەتتىك» دەدى جەڭگەي ماعان قاراپ. قارا كوزىلدىرىكتى العا ءتۇستى. كەپكەن كوشەدە شۇباپ ءجۇرىپ كەلەمىز. كادىمگى جالعىز اياق جولمەن كەلە جاتقاندايمىز. مەن بولسام زاعيپامەن باستان قاتارلاسپايتىن ادام. ال مىنانىكى نە؟
قارا كوزىلدىرىكتى وڭ جاقتاعى جاسىل قاقپاعا قالت بۇرىلدى. بۋىنتىق-بۋىنتىق جەڭگەم دە ساپ-سارى الا بولىپ جالت ەتتى. مەن قالايىن با، بۇلت ەتە ءتۇستىم. كىرە بەرىستەگى ءبىر جەر استىنداعى ەسىككە تۇستىك. ناق وسى جەردە قارا كوزىلدىرىكتى ارتىنا بۇرىلىپ كۇڭك ەتتى. جەڭگەم ماعان قارادى.
— قال وسى جەردە!— قاققان قازىقتاي قاتىپ قالدىم. جەڭگەمنىڭ داۋسىنىڭ بۇيرىقتى شىققانى سونشا كەڭكيىپ تۇرا بەردىم. ولار نەگە كەتتى، مەن نەگە قالدىم دەگەندى دە ويلاۋعا شامام كەلمەدى. ءبىر كەزدەرى «ال مىنانى» دەگەن ءسوزدى ەستىپ سەلك ەتە ءتۇستىم. ءبىر بۋما زىلدەي بىردەمە. كوتەرە جونەلدىم. ەكەۋمىز كەتتىك. وزىنەن-وزى تۇسىنىكتى بولعاندىقتان قارا كوزىلدىرىكتىنى ىزدەگەنىم جوق. باسقا جاققا بۇرىلماي ۇيگە تۋرا تارتتىق.
مىنە، كورىن وتىرسىزدار، مەنىڭ جەڭگەم سايرانداپ ءجۇر. ۇيگە كەلگەن سوڭ اعامدى ادام قىلعان جەڭگەمنىڭ ءوزى ەكەنىن ونىڭ سوزىنەن ءبىلدىم. ول «سەنىڭ اعاڭ كەڭسەنىڭ جۇمىسىنان باسقا نە ءبىلۋشى ەدى، ءبارىن، ءۇيدى قۇراپ وتىرعان ءوزىم» دەپ ماعان ۇزاق-ۇزاق اڭگىمە ايتتى. كىم بىلەدى، راس تا شىعار.
وسى زاماننىڭ جەڭگەسى. تەلەفون شىر ەتە قالدى. قاپ. پالە بولماسا يگى ەدى دەپ مەن وتىرمىن.
— اللو، مەن ءوزىم. امان، قانشا؟—دەيدى جەڭگەم.— قاينىم. ارينە، باسقاعا سەنەمىن بە؟ جارايدى، ءقازىر.
— كەتتىك،— دەدى جەڭگەم بۇرىلىپ.
— تاعى قايدا؟
سارى الا كويلەك ەسىككە بەتتەدى. بۇل جولى كوبەلەك سياقتى كورىنەدى. كوبەلەك دەگەن دە كوپ نارسە. سىرتى جاقسى بولعانمەن ءىشى جامانى از دەيسىڭ بە، ونىڭ؟..
باراتىن جەرىمىز جاقىن بولدى. كوشەنى كەسىپ ءوتىپ ارعى بەتتە تۇرعان «ازىق-تۇلىك» ماگازينىنىڭ ۇستىندەگى ءبىر ۇيگە كىردىك. ماگازيننىڭ ۇستىندە تۇرعاندىقتان با، الدە جاساۋى تىم ايعايلاپ تۇر ما، وسى ءبىر ءۇي ماعان تۋرا ماگازيندەي كورىندى. ۇي-ىشىندە ورىندىقتان باسقا جەردە ورىن جوق. جالتىراۋىق ستولدىڭ ءۇستى جابىلىپ اراق-شاراپقا تولىپ تۇر. ەسىك اشقان ادام جەڭگەيدى اسقان قۇرمەتپەن قابىلدادى. ول بوساعاعا توقتاماي تورگە ءبىر-اق شىقتى. مەن اتقوسشى رەتىندە ەسىك جاقتان ورىن الدىم. تاۋداي جەڭگەمنىڭ جانىندا توبەشىكتەي بولىپ وتىرعانىمنىڭ ءوزى قانداي وعاش كورىنەر ەدى. جەڭگەم بايگەدەن كەلگەن اتتاي جايناڭداپ كەتكەن. ءۇي-ىشى وعان بايەك بولىپ جاتىر. وتىرار-وتىرماستان ىستىق قۋىرداق بۋى بۇرقىراپ كەلىپ قالدى. تاڭەرتەڭنەن بەرى ساندالۋدان قولى تيمەگەن مەن بايقۇستىڭ مۇرنىن قۋىرداقتان شىققان قارا بۇرىش ءيىسى قىتىقتاپ ەكى رەت تۇشكىرىپ قالدىم. ءۇي يەسى ينەلىكتەي قاتقان قارا كەلىنشەك مەنى كوزىمەن اتىپ بارادى. شاماسى تانيتىن ادام سياقتى. مەن كوڭىل اۋدارماۋعا تىرىستىم. الدىما سالىپ بەرگەن قۋىرداقتى جەي بەردىم. ءبىراق، اتاۋىمدى جەگەندەيمىن. ولار مەنى ءتىپتى كەرەك تە قىلمادى.
جەڭگەي، ءسىزدىڭ دەن ساۋلىعىڭىزعا — دەپ قارا كەلىنشەك ريۋمكا تولى شاراپتى كوتەرىپ تاستادى. ءوز دەنساۋلىعى ءۇشىن ىشپەي جەڭگەمدى اۋرۋ دەپ پە ەدىڭىز، ول دا قاعىپ سالدى. ەكىنشى توستى جەڭگەي كوتەردى:
— دامەتتىڭ دەن ساۋلىعى ءۇشىن!— ە، مىنا ايەلدىڭ اتى دامەت ەكەن عوي. تانىس ات. الدە ول بىزدە ىستەدى مە؟ يا، يا وسى سياقتى بىرەۋ ماشينيستكا بولىپ ەدى... مەنىڭ جەڭگەمە ەكى ريۋمكا دا ۇلكەن جۇك بولدى. دەمنىڭ اراسىندا ونىڭ ءسوزى بۇزىلدى:
مىنانىڭ اعاسى ۇيگە قارامايدى. جۇرتپەن ءتىل تاباتىن، ءبارىن تاباتىن ءوزىم...
دامەت بىرەر رەت «ءسىزدى دە، اسىرەسە، اعايدى سىيلايمىز ءى وي» دەگەندى ەسكەرتپەك بولىپ ەدى، زاعيپا ونى تىڭدامادى. داۋرىعىپ كەتتى. مەن قىپىلداپ بارامىن. كەتۋگە اسىقتىم،
— مەنى سىيلا، اعاڭدى مىنا مەن...— دەپ زاعيپا جۇدىرىعىن جۇمىپ كورسەتتى. اعايدىڭ جانى زاعيپانىڭ جۇدىرىعىنىڭ ىشىندە قالعانداي كورىندى ماعان. مەن ورنىمنان تۇرا باستادىم. زاعيپا زەكىپ قالا ما دەپ لىپ ەتىپ وتىرا قالۋعا دايىن تۇر ەدىم، جوق ول ءبىر ءتاۋىرى ەشتەمە دەمەدى. مەنىڭ ىڭعايىمدى كورگەن دامەت ءبىر تورعا ءتورت شولمەك كونياك سالىپ اكەلدى. زاعيپا ورنىنان تەز تۇردى. سارى الا كويلەكتىڭ قالتاسىنان كونياكتىڭ اقشاسىن تولەدى.
— تورتەۋى نە بولادى،— دەدى زاعيپا.
— تاعى اكەلىپ قويارمىن،— دەدى دامەت. ءبارى تۇسىنىكتى. Meن كونياكتى ءۇن-تۇنسىز كوتەرە جونەلدىم. ارتىما قاراعانىمدا دامەت مەنى كوزىمەن اتىپ تۇرعانىن بايقادىم. ال شىعا بەرگەندە ول «گازەچيككە» دەگەن ءسوزىن قۇلاعىم شالىپ قالدى. ودان كەيىن:
— ول مەنىڭ قاينىم عوي،— دەپ داۋرىعىپ جاتقان بۋىنى بوساپ قالعان جەڭگەمنىڭ كۇرمەلگەن ءسوزىن شالا ەستىدىم.
زاعيپانى ەسىكتەن كىرگىزە سالىپ، ۇيگە تارتتىم. دىڭكەلەپ كەلىپ قۇلادىم. ءبىراق قانشا شارشاسام دا جىلان قابىق شۇلىق كوزىلدىرىكتى ءداۋ، دامەت كوز الدىما ەلەستەپ ويانا بەردىم. كوزىمدى جۇما بەرسەم-اق ولار اعايدى بۋىندىرماق بولىپ كەلە جاتادى...
...تاڭەرتەڭ كەلىنشەگىم ەكەۋمىز قىزمەتكە بىرگە شىقتىق. ترامۆاي ايالداماسىندا ايەلىممەن قىرىقپا شاش، كورمە قاس بىرەۋ ەسكى تاپىسىنداي جالپىلداسىپ جاتتى. ترامۆايعا وتىرعان سوڭ:
— جاڭاعىڭ كىم؟— دەيمىن وعان.
— جەڭگەيدىڭ تانىسى عوي،— دەيدى ول.
— ساتۋشى شىعار.
— يا، ساتۋشى. قايدان ءبىلدىڭ؟— ايەلىم مەنى ءبىر ساۋەگەيلىكپەن ءبىلدى دەسە كەرەك.
— جەڭگەيدىڭ تانىسى بولعان سوڭ...— دەي سالدىم مەن.
1967
You Might Also Like
-
كەلگەن-كەتكەندەردى ەسەپكە الىپ، جۇرگەن-تۇرعاندى جىپكە ءتىزىپ وتىراتىن دەمالۋشىلاردىڭ ادەتى. «بۇگىن كۋرورتقا پالەندەي كويلەگى بار، اققۇبا نەمەسە سارى ايەل كەلدى». ول اۆتوبۋسپەن نەمەسە &la...
-
تورعىن ەگىننەن بەسىندە قايتتى. قايتاردا دەنەسى تىتىركەنىپ ەدى، ەندى ۇيگە كەلىسىمەن ءىشى-باۋىرىن ءبۇرىستىرىپ، الدەنە ءبۇرىپ بارادى. ءتىپتى اياق-قولىن جازۋدان قالىپ، توسەكتە ارى-بەرى دومالاي بەرەدى. تورعى...
