InfoHub Logo

ەرتەدە ءبىر ساقي^* پاتشا بولىپتى. پاتشا ءبىر كۇنى ءۇش ءۋازىرىن سىناماققا بىلايشا سۇراق قويادى: «ۋا، ۋازىرلەر، ساقيلىق نيەتتەن بە، جوق داۋلەتتەن بە؟» ۋازىرلەرى: «داۋلەتتەن عوي، ويتكەنى مال كوپ بولسا ساقيلىق ەتەك الادى. قازىنا، مال بولماسا قانداي ساقيلىق بولادى»، – دەدى. پاتشا: «ولاي ەمەس، ساقيلىق سۇيەككە بىتەدى جانە نيەتتەن بولادى»، – دەدى. ۋازىرلەر وعان قارسى جاۋاپ ايتتى. ءبىر كۇندەردە پاتشا ديۋانا كيىمىن كيىپ، قايىرشى بولىپ ءبىرىنشى ءۋازىرىنىڭ ۇيىنە كەلەدى. ءۋازىر: «رۇقساتسىز ۇيىمە كىرىپ، ءۇيىمنىڭ ءىشىن بىلعادىڭ»، – دەپ، قايىرشىعا اقىرادى. ديۋانا اشتىعىن ايتىپ، اس سۇراپ بوساعادا جىلاپ تۇردى.

سوندا ءۋازىر استىڭ قازانعا جابىسقان قاسپاقتارىن جيناپ، قايىرشىنىڭ قولىنا سالادى. ديۋانا ونى الىپ، ەندى ەكىنشى ءۋازىردىڭ ۇيىنە كەلىپ كىرەدى. كىرىپ تاماق سۇرايدى. ول ءۋازىر دە كۇيگەن نان بەرەدى. جيعاندارىن الىپ كەلىپ ءۇيىنىڭ ءبىر بۇرىشىنا تىقتىرىپ قويدى دا، ديۋانالىق لىپاسىمەن باسقا كوشەلەردى ارالاپ كەتتى. بۇل ەل تۇگەل جاتىپ، ۇيقىعا كىرگەن كەز ەدى. پاتشا كوشەلەردى ارالاپ كەلە جاتىپ وتى جانىپ تۇرعان ءبىر ۇيگە كوزى ءتۇستى. كەلىپ سىرتىنان بايقاسا، ۇيدە ءبىر جىگىت پەن كەمپىر وتىر، جەتى قوي بايلاۋلى تۇر ەكەن. پاتشا «قوناقپىن» دەپ دىبىس قىلدى. جىگىت تىسقا جۇگىرىپ شىعىپ: «قونىڭىز، مەيمان بولىڭىز، ديۋاناەكە!» – دەپ ۇيىنە كىرگىزدى، كيىز سالىپ بەردى. قوناق جايلاسقان سوڭ جىگىت اناسىنا قاراپ: «قوناق ءۇشىن مىنا قويدىڭ ءبىرىن سويالىق»، – دەدى. اناسى: ماقۇل، بالام! – دەدى دە، مەيمانعا بىلاي دەپ جايىن ايتتى:

         — مەيمانەكە، ەرىم جوق، مىناۋ مەنىڭ جالعىز بالام ەدى. ءبىر بايدىڭ قويىن باققانىما بيىل ءۇش جىل بولدى. جالاقىسىنا وسى جەتى قويدى بۇگىن عانا الىپ كەلىپ وتىر ەدىم. بۇرىن مال بىتپەگەن باسىمىز، وسى مالدىڭ قۋانىشىمەن ءتۇن ورتاسىنا دەيىن ۇيىقتاماي وتىرعانىمىزدىڭ جايى وسى ەدى. ەندى وسىنىڭ ءبىرىن سىزگە قۇدايى قوناقتىق قۇرمەتىڭىزگە سويعالى وتىرمىز، – دەپ ريزالىق سۇرادى. ديۋانا قابىل كورىپ باتا بەردى. جىگىت قويدى سويدى دا: «مەيمانەكە، قويدىڭ بارلىق ەتىن اسامىز با، جوق جارتى ەتىن اسامىز با؟» دەپ سۇرادى. سوندا مەيمان بىلاي دەپ جاۋاپ بەردى:

         — ەي جىگىت، مەنىڭ مىناداي مىنەزىم بار ەدى، مەن مالدىڭ باسقا ەتىن جەمەيمىن، جۇرەگىن عانا جەۋشى ەدىم. بۇل قويىڭىزدىڭ جۇرەگىنە تويمايمىن عوي دەپ وتىرمىن.

         سوندا جىگىت اناسىنا قاراپ:

         — ەي انا، بۇل مەيماننىڭ ريزالىعى ءۇشىن وسى قويدىڭ جەتەۋىن دە سويالىق، سوندا جەتى قويدىڭ جۇرەگىنە مەيمان تويار. ءسويتىپ، مەيمان رازى بولسىن. ونان سوڭ قويلاردىڭ ەتىن ساتىپ تاعى دا ءتىرى قوي الارمىز، – دەيدى. اناسى: «ماقۇل، بالام، بۇل قويلاردا ەشكىمنىڭ اقىسى جوق، ءوزىڭنىڭ ەڭبەگىڭمەن تاپقان مالىڭ عوي! مەيمان ريزا بولسا قۇداي ريزا بولار دەگەن ەدى»، – دەپ، ەكەۋى اقىلداسىپ، قويدىڭ جەتەۋىن دە سويدى. جەتى جۇرەكتى ءپىسىرىپ الىپ كەلىپ مەيماننىڭ الدىنا قويدى. سوندا مەيمان وتىرىپ:

         — مەنىڭ ريزالىعىم ءۇشىن جەتى قويدى سويدىڭىزدار، مەن سىزدەرگە رازىمىن. ەندىگى ايتار ءسوزىم، مەن وسى جەتى جۇرەكتى ۇيىمە الىپ بارىپ بالالارىممەن بىرگە وتىرىپ جەسەم دەيمىن، ۇيدە بالالارىم اش جاتىر ەدى، – دەيدى. جىگىت پەن كەمپىر: «ءسىز ريزا بولساڭىز، ءبىز ريزامىز»، – دەيدى. «ديۋانا» جەتى قويدىڭ جۇرەگىن ۇيىنە الىپ كەلىپ، باياعى قاسپاق پەن كۇيىك نانداردىڭ قاسىنا قويدى. ەرتەمەن ەكى ءۋازىرىن شاقىرىپ الىپ:

         — ساقيلىق نيەتتەن بە، جوق، مالمەن بە؟ – دەپ، تاعى ساۋال سۇرادى. ۋازىرلەرى تاعى دا بۇرىنعى سوزدەرىن ايتىپ: «مالمەن بولادى، تاقسىر!» – دەيدى. سوندا پاتشا ەكى ۋازىرىنە اشۋلانىپ:

         — ەي، اقىماق، نادان ۋازىرلەر، سەندەردەن وتكەن تۇندەگى تاماق سۇراعان ديۋانا مەن ەدىم. سوندا ماعان بەرگەن كۇيىك ناندارىڭ مىناۋ، – دەپ، ناندارىن وزدەرىنە كورسەتتى. سودان كەيىن ساقي جىگىتتىڭ تۇندەگى ىستەگەن قۇرمەتتەرىن جانە جالشىلىقتان العان جەتى قويدى بىردەن مەيماننىڭ قۇرمەتىنە سويعاندىعىن ايتىپ، جەتى جۇرەكتى كورسەتتى. ۋازىرلەر كوڭىلدەرىنە كۇمان كەلتىردى. پاتشا ۋازىرلەردى سەندىرۋ ءۇشىن سويىلعان جەتى قويدىڭ ەتىن جانە جىگىتتى اناسىمەن الدىردى. ودان سوڭ جىگىتكە قوي باققىزىپ، اقىسىنا جەتى قوي بەرگەن بايدى الدىردى. ۋازىرلەر «ناندىق» دەگەن سوڭ، پاتشا ەكى ۋازىرىنە بىلاي دەدى:

         — ساقيلىق سۇيەككە بىتەدى دەگەنگە سەنبەگەن ەدىڭىزدەر، ەندى نە بولىپ وتىر؟ ءسىز ەكەۋىڭىز وسى جىگىتتى ون وراپ العانداي بايسىزدار جانە ءۋازىرمىن دەپ دۇنيە-مۇلىككە قوجاسىڭدار! سوندا مۇساپىرگە جاساعان قايىرلارىڭىز مىنا قاسپاق پەن ءبىر جاپىراق كۇيگەن نان بولدى. ال بۇل جىگىتتىڭ ساقيلىعىنا كوزدەرىڭ جەتتى. ەندى بۇعان نە بيلىك بەرەسىزدەر؟ – دەدى.

         سوندا ەكى ءۋازىر مويىندارىن جەرگە سالىپ:

         — تاقسىر، ساقيلىق نيەتتەن بولاتىندىعىنا قايىم* بولدىق، – دەدى. پاتشا سودان كەيىن ەكى ءۋازىردىڭ مال-مۇلىكتەرىن تۇگەل الىپ، سول شاھاردىڭ عارىپ-عاسەرلەرىنە، جەتىم-جەسىرلەرىنە، كەدەي-كەمباعالدارعا تارتىپ بەردى. ۋازىرلەردىڭ وزدەرىن زىندانعا سالدى. الگى ساقي جىگىتتى وزىنە ءبىرىنشى ءۋازىر ەتىپ الدى. 

* س ا ق ي — مىرزا، جومارت دەگەن ماعىنادا.

* ق ا ي ى م   ب و ل ۋ — قانىق بولۋ.

---