جول ۇستىندە
"ءبىز وندىرىسكە كەرەك كادرلاردى بۇرىنعىداي توپتاپ، توعىتا دايارلاماي، ءاربىر جۇمىس ورنى ءۇشىن ارنايى دايارلاۋعا دەن قويا باستادىق. جاڭاوزەننىڭ مايلى توپىراعىندا دۇنيەگە كەلگەن تالاپتى مۇنايشى بالالارى اقش پەن كانادادا، الماتى مەن اقتاۋدا، جاڭاوزەندەگى مۇناي تەحنيكۋمىندا زامان تالابىنا ساي جوعارى جانە كاسىپتىك ءبىلىم الۋدا. ەرتەڭ-اق ولار وزەن كەن ورنىنىڭ وركەنىن ءوسىرۋ جولىنداعى قات-قابات جۇمىستاردىڭ ورتاسىنان تابىلارى ءسوزسىز. زەردەلەپ قاراسام، مينيستردەن باستاپ ۇلتتىق مۇناي جانە گاز ونەركاسىبىندەگى باسشى قىزمەتتەر تىزگىنىن ۇستاعان ازاماتتاردىڭ اراسىندا ەڭبەك جولى جاڭاوزەنگە، وزەن كەن ورنىنا سوقپاي وتكەندەرى جوقتىڭ قاسى ەكەن. "ەل بولسا ەر تۋعىزباي تۇرا المايدى" دەمەكشى، سولاردان قالعان سوقپاقتى سونى لەك جالعاستىرىپ، "مۇنايشىلار استاناسى — كادرلار ۇستاحاناسىڭ اتانعان جاڭاوزەننىڭ مارتەبەسىن الداعى عاسىرعا اسىراتىنىنا سەنەمىن"، — دەگەن ەكەن ءبىر سوزىندە "كازاحويل" ۇلتتىق مۇناي كومپانياسىنىڭ ۆيسە-پرەزيدەنتى جاقسىلىق سماعۇل ۇلى جانعازييەۆ.
ايتسا ايتقانداي، ءقازىردىڭ وزىندە "وزەنمۇنايگاز" اكسيونەرلىك قوعامى توڭىرەگىندە شەتەلدەردە وقىپ كەلگەن جاستار قاتارى جىل سايىن كوبەيىپ وتىر. ال جاڭاوزەن جەتكىنشەكتەرى تالانتتارى دا جارقىراي اشىلىپ، الۋان ءتۇرلى سالادان كورىنىس بەرۋدە. جول ۇستىندەگى مىناۋ ءبىر كەزدەيسوق اڭگىمە دە ولاردىڭ تالانتى مەن تالاپتارىنىڭ كوكجيەگىنە كوز تىكتىرۋگە جاراپ جاتقانداي...
جاڭاوزەنگە قاراي جۇرەتىن جەڭىل ماشينالار مەن شاعىن اۆتوبۋستار ادەتتە كوپ بولادى. ءقازىر ءجيى جۇرەتىن كولىكتەر سوڭعى كەزدەرى پايدا بولىپ، قاپتاپ كەتكەن ءىشى دە، ءجۇرىسى دە جايلى شاعىن جاڭا اۆتوكولىك تۇرلەرى — "گازەلدەر". بۇگىن دە سولاي قاراي جول كۇتكەندەر بارشىلىق ەكەن. اۆتوستانسيانىڭ بەلگىلى ايالداماسىنا كەلىپ توقتاعان كولىككە سول ارادا تۇرعان جولاۋشىلاردىڭ ۇلكەن توبى لاپ بەردى دە، ونى لەزدە تولتىرا سالعان. كوپتى كورگەن جاننىڭ سابىرلىلىعىنان بولار، تەك شاعىن دەنەلى اقساقال ادام عانا جۇرتتىڭ سوڭىن الا اسىقپاي بارىپ، ورنىنا جايعاسقان. قولىنا ۇستاعان ادەمى تاياعى قارۋىنان گورى ءسانقوي ادامنىڭ ءساندى دۇنيەسىنە كوبىرەك ۇقسايتىنداي. ويتكەنى ونىسىن سۇيەنىپ ءجۇرۋدىڭ ورنىنا سول قولىنىڭ ساۋساقتارىمەن ەركىن ويناتىپ، ادەمى سىلتەپ ءجۇرۋدى ۇناتاتىنى بايقالادى. باسىندا كۇننەن قورعانۋ ءۇشىن كيگەن جەڭىل قالپاعى بار، قىسقا جەڭدى اق كويلەگىنىڭ ۇقىپتى، ۇتىكتەلگەنى كورىنىپ تۇر. جاسى اجەپتاۋىر ەگدەرگەنىن ماڭدايىنا تۇسكەن ءاجىم سىزىقتارى اڭعارتىپ تۇرعانىمەن، كوزقاراسى ءالى ءجىتى، جانارىنا كوپ شاعىم ايتا قوياتىن كىسىنىڭ سىڭايى ەمەس.
اقساقال ابدەن جايعاسىپ العان سوڭ اينالاسىندا وتىرعاندارعا ءبىر كوز جۇگىرتىپ وتكەن. ماناعى اۆتوكولىككە اسىعا ۇمتىلىسقان ۇلكەندى-كىشىلى جولاۋشىنىڭ ءبارى "جىنىن الدىرعان باقسىداي" تىنا قالىپ، ەندى بۇرىنعىلارىنان گورى جايباراقاتتاۋ ءبىر كۇيگە تۇسكەن ەكەن. بىرەۋلەرى جولعا الىپ شىققان سۋسىندارىن شىعارىپ، ۇزىندى-قىسقالى بوتەلكەلەر، موينىنا جارماسسا، ەندى بىرەۋلەرى ورىندىقتارىندا راحات جايعاسىپ، بەت ورامالدارىمەن جەلپىنۋگە كىرىسىپتى. ال اقساقالدىڭ ءدال جانىندا جانە وڭ قاپتالىندا ورنالاسقان ءۇش-تورت بالانىڭ قولدارىندا بىر-بىردەن بالمۇزداق. مەكتەپ جاسىنداعى وسى ءبىر ءجاسوسپىرىم جانداردىڭ تىرلىگى اقساقالعا ابدەن ۇناپ وتار ما الدە ەسىنە ءوزىنىڭ بالا كەزى ءتۇستى مە ەكەن، ءبىرازعا دەيىن سولاردان كوزىن الا الماعان. ونىڭ ەسىنە، شىنىندا دا، ءوزىنىڭ بالالىق شاعى تۇسكەن. ءبىراق ول بالا كەزىندە بۇلار سياقتى بالمۇزداق سورىپ، ءشولىن باسا الماعان. قاڭىرىعى تۇتەپ، شولدەگەن شاقتارىندا ءتاتتى سۋسىن بىلاي تۇرسىن، قاراپايىم قارا سۋعا دا زار بولعان شاقتارى از بولماپ ەدى-اۋ. قار سۋىنان جازعا قور جاساپ، جەردىڭ استىنا تەرەڭ كومىپ تاستايتىن سوناۋ ءبىر اۋىر كۇندەردىڭ باسىنان وتكەنىن ايتسا، ءقازىر مىنا بالالاردىڭ ءبىرى سەنسە، ءبىرى سەنبەس ەدى-اۋ...
اقساقال ءوزى دە بايقاماي، تەرەڭ كۇرسىنىپ قالدى. جانىنداعىلار وزىنشە كەربەز وسى ءبىر ۇلكەن ادامنىڭ ءجۇرىس-تۇرىسىن مانادان بەرى باقىلاپ وتىرعان. ەندى مىنا كۇرسىنىستەن كەيىن ءبىرتالايى-اق بۇرىلىسىپ، جۇزىنە زەر سالا قاراعانداي. ءوزى ىڭعايسىزدانىپ قالدى. سونى سەزدىرگىسى كەلمەگەندەي:
— ءيا، بالالار، اڭگىمە ايتىڭدار، جول قىسقارادى؟ — دەگەن جانىندا قاتارلاسا وتىرعان بالمۇزداق جەگىشتەرگە جاعالاي كوز تاستاپ. ىشىنەن "وسىلاردىڭ اتا اجەلەرىنىڭ اراسىندا باياعىدا بىرگە جورتقان ءوز ساربازدارىمىز دا بار شىعار-اۋ. ءتىپتى اناۋ تولىپ وتىرعان ەرەسەك جاندارمەن دە ءجون سۇراسا باستاسام، تالايىمەن جەكجات بولىپ شىعار ەدىم-اۋ"، — دەپ، ويلاپ قالعان. ويىن جولسەرىكتەرى ءبولىپ كەتتى.
— ءبىز جاڭاوزەننىڭ بالالارىمىز، — دەدى وزىنە جاقىن وتىرعان قاراسى.
... اقتاۋعا قىدىرىپ كەلگەن ەكەنسىڭدەر عوي. بۇل جەردەن قانداي قىزىق كوردىڭدەر؟ نەنى ۇناتتىڭدار؟ قارت ادامنىڭ سۇراۋىنا جاۋاپ بەرۋ ولارعا سونشالىقتى قيىن ەمەس بولۋ كەرەك، كەلەسى ورىندىقتا وتىرعان سارى بالا شالا جاۋاپ قايتاردى:
ءبىزدىڭ قالانىڭ بالالارى جازعى كانيكۋل كەزىندە رەسەي جەرىندە وتكەن سپورت جارىستارىنا قاتىسىپ كەلگەن، سول بالالاردىڭ ۇستەرىنەن ادەمى سپورت كيىمدەرىن كورىپ، وزىمىزگە سونداي كيىمدەر الايىق دەپ، وسىندا كەلىپ ءجۇرمىز.
— مىنە قىزىق سوندا سەندەر الدىمەن جارىسقا قاتىسىپ، جەڭىسكە جەتپەي جاتىپ ادەمى كيىم ىزدەپ جۇرسىڭدەر مە؟! — اقساقال شىنىمەن تاڭدانىپ قالعان. ماسەلە كيىمدە مە ەكەن، ماسەلە سايىستا جەڭىپ شىعۋدا ەمەس پە... سەندەر دە نەگە الدىمەن جەڭىسكە جەتىپ، سونان سوڭ ىزدەمەيسىڭدەر ادەمى كيىمدەردى؟!
— ءبىز دە دايىندالىپ جاتىرمىز، — دەپ، بىرەۋى اقتالا باستاپ ەدى، جولاۋشىلار اراسىنان ولارعا ارا تۇسۋشىلەر تابىلا كەتتى.
— اقساقال، جاڭاوزەندىك بالالار قاشان دا ابىرويسىز ەمەس. مەن ءوزىم جاڭاوزەندىك بالالارعا ءدان ريزامىن. جۋىردا رەسپۋبليكالىق تەلەديداردان كورگەن بولارسىزدار "XXI عاسىر مايتالمانى" دەگەن ينتەللەكتۋالدىق حابار ءوتىپ ءجۇر عوي. سوعان وسى جاڭاوزەننەن نۇرلان قۇلشىمبايەۆ دەگەن جاس بالا قاتىسىپ، ءتىپتى ريزا بولدىق، ءتىل اۋزىم تاسقا، ەندى ءبىر بولعالى تۇرعان بالا ەكەن. ءوزىم وسى جاققا ىسساپارمەن كەلە جاتقان ادام ەدىم، سول بالاعا ريزا بولىپ، ءاتى-جونىن جاتتاپ الدىم. ەگەر بىلگىڭىز كەلسە، مەن ءقازىر ءسىزدى ورىس ەلىنە بارىپ، التىن-كۇمىس جۇلدەلەردى الىپ كەلگەن جاڭاوزەننىڭ جاس ورەندەرىمەن دە جاقسىلاپ تۇرىپ تانىستىرايىن، — دەگەن سول مەزەت ارتتاعى ەگدە ادام. اقساقال بۇرىلىپ ەدى، ول قولىنداعى كەيسىنەن ءبىر نارسە ىزدەپ جاتىر ەكەن. ىلە-شالا شاعىن عانا ءبىر گازەتتى الىپ، بۇعان ۇسىندى. — وقىڭىز، جاڭاوزەندىك ورەندەردىڭ كىم ەكەنى وسىندا جازىلعان. مۇمكىن مىنا بالالار دا تەگىن بولماس...
ەكىنشى بەتتىڭ تومەنگى جاعىنداعى "جۇلدەمەن ورالدى" دەپ اتالعان شاعىن حاباردا تيۋمەن وبلىسىنىڭ توبولسك قالاسىندا "جاس سپورتشىدان سپورت شەبەرىنە دەيىن" اتتى حالىقارالىق تۋرنير وتكەنى، وعان روسسيا مەن قازاقستان قالالارىنان ءجۇز جيىرما سپورتشى قاتىسقانى، ولاردىڭ اراسىنان جاڭاوزەن قالاسىنان بارعان بالعىن بوكسشى بالالاردىڭ ەرەكشە كوزگە تۇسكەنى جازىلىپتى. جاڭاوزەندەگى №6 ورتا مەكتەپتىڭ 7 سىنىپ وقۋشىسى ماحامبەت قاڭباقبايەۆ 34 كيلولىق سالماقتا قارسىلاستارىن ۇتىپ، اقتىق ويىندا ماگنيتوگورسك قالاسىنىڭ وكىلى پەتر ءدوروحيندى ايقىن باسىمدىلىقپەن جەڭگەن. وسى جەڭىسى ءۇشىن التىن مەدالعا يە بولىپ، اقشالاي سىيلىق العان ەكەن. "مىنە، ازامات" — دەپ قالدى اقساقال شىن جۇرەگىمەن ءسۇيسىنىپ. بۇل عانا ەمەس، №10 مەكتەپتىڭ تۇلەگى قۋانىش سۇيىندىكوۆ كۇمىس جۇلدەگە نە بولعان. تاعى دا وزەندىك ەكى ورەن قولا جۇلدەگەر اتانعان. ودان 38 كيلولىق سالماقتا جانە 30 كيلولىق سالماقتا جەڭىسكە جەتكەن قۋانىش ستامبەكوۆ پەن جاندوس ىزماعامبەتوۆ ەكەن..
اقساقالدىڭ ريزا بولعانى سونشالىق كومەيىنە جاس تىعىلىپ ونىسىن بالالارعا بايقاتپاۋ ءۇشىن تەرەزەگە قاراي بۇرىلىپ كەتكەن گازەتكە ءۇڭىلىپ وتىرىپ بايقاماپتى، كولىكتەرى الدەقاشان جولعا شىعىپ كەتكەن ەكەن. وزىنە ەجەلدەن تانىس دالا جولىمەن، جانىنا ەتەنە جاقىن وزەنگە قاراي زۋلاپ بارادى. سونى تاماشالاپ وتىرىپ، وزىنە-وزى كەلگەن سوڭ عانا قولىنداعى گازەتتى ادەمىلەپ بۇكتەپ، يەسىنە قايىردى. جانىنداعى جاسوسپىرىمدەردى دە جاڭا كورگەندەي، ەندى عانا تانىعانداي ءبىر جىلى سەزىممەن ولارعا ەلجىرەي، وزىمسىنە قاراپ:
— بالالارىم، سەندەر وزدەرىڭنىڭ قانشالىقتى باقىتتى ەكەندەرىڭدى كەيدە سەزىنبەي قالۋلارىڭ دا مۇمكىن. ويتكەنى ءومىردىڭ ەشقانداي دا قۇقايىن كورگەن جوقسىڭدار. اشتىق پەن جالاڭاشتىققا ۇشىراماي، اتا-انالارىڭنىڭ مال-مۇلكى تالاپايعا تۇسپەي، وتباسىلارىنىڭ بەرەكەسى كەتپەي، سوعىس تاۋقىمەتى دە ۇمىتىلعان مامىراجاي كەزەڭدى باستان كەشىپ جاتىرسىڭدار. اللا تاعالا سەندەرگە ادام بالاسى ءۇشىن، جاس ۇرپاق ءۇشىن وسىنىڭ ءبارىنىڭ قانشالىقتى قىمبات ەكەنىن، باستارىنداعى ب ا ق ەكەنىن ءارقاشان دا سەزدىرىپ جۇرسە ەكەن دەپ تىلەيمىن...
تولقىپ سويلەگەن اتانىڭ ۇنىندەگى تەرەڭ ءدىرىلدى بايقاپ، بالالار وعان جاپاق-جاپاق قاراپ ءۇنسىز قالدى. سول مەزەت اۆتوبۋستىڭ سوڭعى ورىندارىنىڭ بىرىندە ەلەۋسىز عانا اڭگىمە تىڭداپ وتىرعان قاراتورى ادەمىشە ايەل جۇرت نازارىن وزىنە اۋدارعان.
— بالالار، مەن سەندەردى تانىماعانىممەن، مۇعالىمدەرىڭمەن ءجيى كەزدەسىپ تۇرامىز. ويتكەنى وبلىستىق وقۋ ءبولىمىنىڭ قىزمەتكەرىمىن. ايتايىن دەگەنىم، سەندەر وزدەرىڭ اڭگىمەلەسىپ كەلە جاتقان اتا سياقتى ادامداردى جاقسى بىلۋگە تيىسسىڭدەر. ول كىسى مىنا وزدەرىڭنىڭ تۋعان قالالارىڭ تۇرعان وڭىرگە تۇڭعىش رەت ادام اياعىن باستىرۋ ءۇشىن جان اياماي تەر توككەن جانە وسى وڭىردەگى تولىپ جاتقان كەن ورىندارىن اشقان ادام، — دەگەن الگى ايەلدىڭ ءسوزىن جولاۋشىلاردىڭ ءبارى تىڭداپ قالدى.
— جاڭاوزەن قالاسىنىڭ العاش قاداسىن قاققان راحمەت وتەسىنوۆ وسى ەمەس پە، — دەدى ارادا ءبىر بىلگىش الگى سوزگە ءسال كۇماندانعانداي...
— وعان داۋىم جوق، ءبىراق مەنىڭ ايتىپ وتىرعانىم مۇلدە باسقا نارسە. جاڭاوزەن قالاسى تۇرعان جەر ءبىر كەزدە جاپان دالا، قۇلا ءدۇز بولاتىن. ول ارادا ادام بالاسى ءومىر سۇرۋگە بولادى دەپ ەشكىم ەسەپتەمەيتىن. ال ءقازىر قۇداي ايداپ بىزبەن ءبىر كولىككە ءمىنىپ، ساپارلاس بولىپ كەلە جاتقان قامىسباي مىرزاعالييەۆ دەگەن اعامىز ەل ءىشىن ارالاپ، ول جەردە ءومىر سۇرۋگە بولاتىنىن جۇرتقا دالەلدەپ ءجۇرىپ، سول اراعا ەڭ العاش اقشىمىراۋ مەن تاۋشىقتان بىرنەشە وتباسىن كوشىرىپ كەلگەن. سودان كەيىن بارىپ ەمبىدەن، باۋتين كەنتىنەن بىرەر وتباسى كوشىپ كەلىپتى. سويتە-سويتە ولاردىڭ قاتارى كوبەيە بەرگەن. ول كىسى جاڭاوزەن قالاسىنىڭ ەڭ ءبىرىنشى تۇرعىنى دەپ ەسەپتەلسە ارتىق بولماس ەدى... اۆتوبۋستاعىلاردىڭ وزىنە ەندى ەرەكشە قۇرمەتپەن قاراي باستاعانىن سەزگەن الگى اتا ەندى قىسىلا باستاعانداي، ءسوزدىڭ بەتىن وزىنەن اۋدارعىسى كەلىپ:
— شىراعىم، مەنى جاقسى بىلەتىن سياقتىسىڭ، قاي بالاسىڭ، تانىماي جاتىرمىن، — دەگەن.
— ءسىزدى بىلەتىن سەبەبىم، قازاقستان مۇنايىنىڭ ءجۇز جىلدىعى كەزىندە اتىڭىز كوپ اتالدى. بىلگىڭىز كەلسە ايتايىن، وسى ماڭعىستاۋداعى ءبىر قىزىڭىزبىن، — دەدى ادەمى كەلىنشەك كۇلىپ. كۇلگەندە ءتىپتى ادەمىلەنىپ كەتەدى ەكەن، اۆتوبۋستاعىلار جادىراي ءتۇسىپ، ءبارى دە بىرىنە-بىرى جىلى قاباق تانىتىسقان.
— ءوزىم وقۋ ءبولىمىنىڭ قىزمەتكەرى بولعان سوڭ بىلۋگە ءتيىستىمىن عوي، جالپى جاڭا ايتىلعان اڭگىمەلەردىڭ نەگىزىندە ۇلكەن شىندىق بار. جاڭاوزەن مۇنايشىلارىنىڭ ۇرپاقتارى ءوز قاتارلارى اراسىندا ەرەكشە كوزگە ءتۇسىپ ءجۇر دەگەن راس اڭگىمە. ءقازىر ەكى مىڭىنشى جىلدىڭ جازى عوي، الگى ايتىلعان ءسوزدىڭ بارلىعى وسى جىلدىڭ ىشىندە بولعان جايلار. ال وسىدان بىرەر جىل بۇرىن وسى قالا مەكتەپتەرىندە اعىلشىن ءتىلىن ۇزدىك وقىپ جۇرگەن ءبىر توپ بالا انگلياعا بارىپ، ءتىل ۇيرەنۋ كۋرستارىندا وقىپ قايتتى. ولاردىڭ ىشىندە قارا حالىق قاتتى سىيلايتىن، زامانداستارى ىسكەرلىگىنە تالاي رەت ءتانتى بولعان، ءوز ءىسىنىڭ شەبەرى مارقۇم امانگەرەي ورىنبايەۆتىڭ بولات دەگەن بالاسى دا بار. ال ەڭ سوڭعى جاڭالىقتىڭ ءبىرى رەتىندە جاڭاوزەننىڭ قىزى گۇلناز وتەسىنوۆا تۋرالى ايتۋعا بولار ەدى. ونىڭ ىزدەنىسىنىڭ ءجونى ءتىپتى وزگەشە. گۇلناز اعىلشىن ءتىلىن جەتىك مەڭگەرۋ ءۇشىن عانا جازعى كانيكۋلدا ءوز بەتىمەن جول تاۋىپ، انگلياعا جالعىز ءوزى بارىپ، ءبىر ايلىق كۋرستان ءوتىپ كەلدى. ءوزى الماتىدا وقيدى. ءبىرىنشى كۋرستى جاڭا بىتىرگەن جاس قىزدىڭ ءوز تالابىمەن جاساعان بۇل قادامى اتا-اناسىن دا تاڭ قالدىرىپ وتىر. دارىندى بالالار، شۇكىر، بارشىلىق قوي. ءبىراق سونداي بالالاردىڭ ءوز اتا-اناسى ءۇشىن دە ماقتانىپ، قۋانىپ تۇرعانى قانداي جاراسىمدى. گۇلنازدىڭ اكەسى دە ماڭعىستاۋدىڭ مايتالمان مۇنايشىسى، — دەپ، ادەمى كەلىنشەك اڭگىمەسىن جالعاستىرا ءتۇسىپ ويلانىپ قالعان.
— وۋ، مىنا ءجۇز ەلۋ شاقىرىمدىق جولىمىزدىڭ ءوزى لەزدە وتە شىعىپتى-اۋ. پىسىناپ وتىرعانىمىزدى دا ۇمىتىپپىز. مۇنىڭ ءوزى ءبىر جايلى ساپار بولدى-اۋ، — دەپ، بىرەۋلەر ۋاقىتتىڭ تەز وتكەنىنە ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ جاتتى.
وسىنداي اڭگىمەلەر ۇستىندە اۆتوبۋس قالاعا كەلىپ كىرگەن. اپتاپ قىسقان قالا كوشەلەرى شاقىرايعان كۇن كوزىنەن قاشىپ قۇتىلعىسى كەلگەندەي، ءار تۇستاعى ماردىمسىز كولەڭكەلەرگە قاراي ەمىنە ءتۇسىپ قالىپ جاتىر. اقتاۋمەن اراداعى ەكى ساعاتتىق جول بويى بايقالعان قۋاڭشىلىق تاڭباسىن سەرپىپ تاستارداي كۇي جاڭاوزەن كەيپىنەن تانىلا قويماعان. ايتسە دە اۆتوبۋس اينەگىنەن اينالاسىنا بەرىلە ۇڭىلگەن قاماڭ اقساقالدىڭ جۇزىنەن سۇيىنۋدەن وزگە كۇي بايقالمايتىنداي. ءيا، مۇندا ءالى سۋ تاپشى ۇيلەر قانشاما سالىنسا دا، حالىقتىڭ قاجەتى ءالى وتەلىپ بولعان جوق. قانشا اعاش ەگىلسە دە، اقتاۋداعىداي جاسىل جەلەككە ورانا الماي كەلەدى-اۋ... ءبىراق سونىڭ ءبارى دە ول كىسى ءۇشىن جاڭاوزەن ءسانىن كەمىتە المايتىنداي. زەينەتكە شىقسا دا وسى توڭىرەكتەن قونىس اۋدارماي جۇرگەن اعايىندار، قاراقالپاقستان مەن تۇركمەنستاننان كەلىپ قونىس تەۋىپ، تاپجىلماي وتىرىپ قالىپ جاتقان قانداستارىمىز ءوز الدىنا، جىل سايىن رەسپۋبليكانىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كوشىپ كەلەتىندەر قانشاما دەسەڭىزشى؟! ءقازىر قالا حالقىنىڭ سانى الپىس بەس مىڭنان اسىپ كەتكەن. ەسكى قۇرىلىستار قاتارىن جاڭادان تولىقتىرۋدا. ولاردىڭ ءسان-سالتاناتى دا وزگەرۋدە. وسى كۇندە قولىنان كەلگەندەر "وسوبنياك" دەگەن جەكە ساۋلەتتى ۇيلەر سالۋعا كىرىسكەن، "حان سارايىڭداي كەڭ دە كەلىستى مەكەن-جايدى ءبىزدىڭ جاڭاوزەندە دە سالۋعا بولاتىنىن دالەلدەيمىن"، — دەپ، قۇلشىنىپ شىعا باستاعان داۋلەتتىلەر دە جوق ەمەس. قالانىڭ ءبىر شەتىن كوپشىلىك "باي اۋىل" اتاندىرىپ جىبەرگەن جاڭا اۋدان تولىقتىردى. جۋىردا "وزەنمۇنايگاز" اكسيونەرلىك قوعامى دا اقتاۋداعىداي شەتەلدىك ۇلگىمەن سالىنعان ساۋلەتتى عيماراتقا كوشكەلى وتىر. مۇنداعى جاڭالىقتارعا ىلعي دا سىرتتاي قۇلاق تۇرە جۇرەتىن قامىسباي اقساقال سوڭعى ايالداماعا كەلىپ توقتاعان اۆتوبۋستان تاعى دا اسىقپاي ءتۇسىپ، ەندى ءتۇن تۇندىگىن تۇسىرە باستاعان. جاڭاوزەن قالاسىنىڭ ءار ۇيىنە، ءاربىر وزگەرىسىنە زەر سالا قاراپ كەلەدى.
سوناۋ ءبىر جىلدارى وزدەرى سالعان العاشقى جەركەپەلەر، ءبىر جەرگە جۇمىسقا بارسا جاپپاسىن جىعىپ، بالا-شاعاسىن وزىمەن بىرگە الا جۇرەتىن قايران قازاعىنىڭ بالا مىنەزدەرى ەسىنە ءتۇسىپ، كۇرسىنە كۇلىپ تە، سۇيسىنە ەلجىرەپ تە كەلە جاتقانداي. جالپى قازاق دەگەن نار حالىق قوي. وسىناۋ وڭىردە باسقا ءبىر حالىق وكىلدەرىنە تۇرۋعا تۋرا كەلسە بۇلار باستان كەشكەن سول ءبىر قيىنشىلىقتاردى كوتەرۋگە قاجىرى جەتەر مە ەدى، جەتپەس پە ەدى، كىم ءبىلسىن...، — دەگەن وي كەلگەن وعان. ولار بىردە قۋانتسا، بىردە نالىتادى. بىردە سۇيىندىرسە، بىردە كۇيىندىرەدى دە. ءبىراق قالاي بولعاندا دا، قازاقتى ەل رەتىندە ەرەكشەلەپ، حالىق رەتىندە قاستەر تۇتقىزىپ وتىرعان ويعا-قىرعا شاشىلىپ، باسىن قۇراي الماي جۇرگەن سول ءبىر ۇزىندى-قىسقالى، جۋاندى-جىڭىشكەلى، قارا كوزدى، كوك كوزدى سول باۋىرلارىمىز ەمەس پە؟!
جاڭاوزەندە دە سولاردىڭ تالايى تۇرىپ، ءوسىپ-ونىپ، ەلدىڭ تاڭدايىن جىبىتكەن. جەر بايلىعىن ءوندىرىپ، ەل ىرىسىن قولدان جاساپ جاتقانى وتىرىك ەمەس قوي. ارينە، كەمشىلىكتەر دە جەتكىلىكتى شىعار، ءبىراق كەمشىلىكسىز كىم بار دەيسىڭ، تۇزەلەدى دە بىرتىندەپ...
قاريا بەينە بالاسىنىڭ وتكەن-كەتكەنى تۋرالى وي تولعاعانداي، تۋعان حالقىنىڭ، ءوز جۇرەگىنە ەتەنە جاقىن وسىناۋ ادامنىڭ وتكەنى مەن كەلەشەگىنە وي جۇگىرتىپ، ۇزاق تولعانعان كۇنى جاڭاوزەن ادامدارى جايلى بۇرىن-سوڭدى ايتىلعان اڭگىمەلەردى ەسىنە العان. ولاردىڭ ومىرلەرى بىرتىندەپ ەرتەگىدەگىدەي سۇلۋ دا ساۋلەتتى كورىنسە، بىرەسە ءدال وزىنىكىندەي، مازمۇندى ەمەستەي سەزىلىپ، ءبىراز مازاسىن الدى. جوق ولاي بولۋى ءتىپتى دە مۇمكىن ەمەس، ولاردىڭ الدىندا زور مۇمكىندىكتەر، بۇل كورمەگەن قىزىقتار كوپ. بۇگىنگى شاق عىلىم مەن تەحنيكانىڭ داۋىرلەگەن شاعى. ادام بالاسى بۇكىل دۇنيەجۇزىلىك تاجىريبەدەن ۇلگى، ونەگە الىپ، قۇلاشىن كەڭگە سەرمەپ وتىر. ەندەشە تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ دە ادامدارى، ونىڭ ىشىندە جاڭاوزەندىكتەر دە ەل ءۇمىتىن اقتاپ، ەرتەڭىنە قاراي باتىل قادامدار جاساي بەرەرى ءسوزسىز.
اقساقالدىڭ كوز الدىنا ماناعى ءبىر كوزدەرى جاۋدىرەگەن ءجاسوسپىرىم بالالار كەلىپ، ويىنا ولار تۋرالى ايتىلعان ءۇمىت پەن سەنىمگە تولى اسەرلى اڭگىمەلەر ورالعان. سول-اق ەكەن كوڭىلى كوتەرىلىپ، جان دۇنيەسىن كوپتەن بەرى ۇمىتىلا باستاعان ارماندى سەزىم جايلاعان... ول ءومىردىڭ جاڭا كوكتەمىن كورگەن ەدى...
2000 جىل
You Might Also Like
-
1985-جىلدىڭ ون ءۇشىنشى دەكابرى. بۇل كۇنى شيەۆچەنكو قالاسىنداعى اباي اتىنداعى مادەنيەت سارايىندا كەزەكتى وبلىستىڭ پارتيا كونفەرەنسياسى باستالعان. وعان باسقا دا كوممۋنيستەرمەن بىرگە ءاپالى-سىڭلىلى جۇماگ...
-
كىشكەنتاي انەستىڭ ەس ءبىلىپ، ەرەسەكتەردىڭ اڭگىمەلەرىنەن اسەرلەنىپ، ءجۇرىس-تۇرىستارىنا ەلىكتەي باستايتىن شاعى تۋعان ولكەسىندە گەولوگيالىق گەوفيزيكالىق جۇمىستار كەڭ ءورىس الىپ، ماڭعىستاۋ ايماعىندا بولۋى...
