كارىبوز بەن سالتورى
ەرتەرەكتە جۇيرىك اتتى جازباي تانيتىن سىنشى، اتبەگى بولىپتى. ونىڭ وزىمەن بىرگە قارتايعان كارىبوز دەگەن جۇيرىگى بولسا كەرەك. كارىبوزدىڭ داڭقى قۇنان كۇنىنەن شىعىپ، قاشان ارسا-ارسا بولىپ قارتايعانعا دەيىن نەبىر ەگەلەسكەن جارىستا الدىنا قارا سالمايدى ەكەن. تىپتەن، كارىبوزدىڭ داڭقى دۇرىلدەپ تۇرعان كەزدە تالاي تويدىڭ باس بايگەسىن شاپپاي-اق الىپ ءجۇرىپتى.
ءبىراق، ماڭگىنى قۇداي جاراتقان با، كارىبوز دا ابدەن شەگىنە جەتە قارتايادى. «ومىرىمە سەرىك بولىپ، تالاي قىزىق كۇندەردى بىرگە وتكىزگەن پىراعىم ەدىڭ عوي» دەپ، يەسى كارىبوزدى بوس قويا بەرەدى.
اقتىلى قوي، الالى جىلقى باققان ەل ءىشى جۇيرىكسىز بولاما، سول كەزدە سالتورى دەگەن ءبىر اتتىڭ اتاعى شىعا باستايدى. جۇيرىك اتقا ماراپات كوپ، سالتورىنىڭ بىتىم-قاسيەتى جۇرت اۋزىنان تۇسپەيتىن بولادى. اسىرەسە، سالتورىنىڭ شىعا شاباتىن ۇشقىرلىعى، سول بەتىندە الدىنا تۇياقتىنى شىعارماستان مارەگە جەكە-دارا كەلەتىنى ەل ىشىنە اڭىز بولىپ تارايدى.
كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە ۇلان-اسىر توي بولادى. توي يەسى ات جارىسىنىڭ باس بايگەسىنە قىرىق تاي تىگەمىن دەپ، دامەلى جۇرتتى قىزىقتىرا جار سالادى. ۇلى ءدۇبىر بايگەگە سالتورى باستاعان نەبىر جال-قۇيرىعى سۇزىلگەن جۇيرىكتەر كەلەدى. مۇنداي ءدۇبىرلى شاقتى تالاي كورگەن كارىبوز سول كۇنى ءبىر بولەك مىنەز شىعارىپ، وزىنەن-وزى تىقىرشىپ، ءۇي جەلكەسىندەگى ات بايلار ماما اعاشتى شىرق اينالىپ، جەر تارپىپ تۇرىپ الادى. بۇعان يەسى ونشا ءمان بەرمەيدى. «جانۋارىم، ابدەن الجىپ، ۇيكۇشىك بولدىڭ-اۋ ەندى!» دەيدى دە قويادى.
وسىنىڭ ءبارىن كورىپ، بايقاپ جۇرەتىن ءبىر تازشا بالا بولادى ەكەن. ءوزى دە ءبىر، جىلاننىڭ كۇيسەگەنىن بىلەتىن زەرەك بولسا كەرەك. سول تازشا بالا كارىبوزدىڭ يەسىنىڭ جانىنا كەلەدى دە: «اقساقال، كارىبوزدىڭ ءالى دە ءبىر شابارلىعى بار ەكەن، تىلەنىپ تۇر عوي، وبالىنا قالماڭىز. ەگەر ءتىلىمدى الساڭىز، باس بايگەنىڭ قىرىق تايى ءورىسىڭىزدى تولتىرادى. كارىبوزدىڭ شىن جۇيرىككە لايىق ەڭ سوڭعى ونەرىن كورەسىز. ال ءتىلىمدى الماساڭىز، وسى ۇيدەن ءوز سۇيەگىڭىزدى كارىبوزعا ارتىپ شىعارادى»، — دەيدى.
مىنا ءسوزدى ەستىگەندە شالدىڭ زارەسى ۇشىپ كەتەدى. «قوي، وسى بالانىڭ اۋزىنا قۇداي ءسوز سالىپ تۇرعان شىعار» دەيدى دە، كارىبوزعا تازشا بالانى مىنگىزىپ قويا بەرەدى.
ۇلى ءدۇبىر بايگە دە باستالىپ كەتەدى. ادەتتەگىدەي، سالتورى سۋىرىلىپ العا شىعادى. سول بەتىندە الدىنا قارا سالماي، سوزىلا سىلتەپ كەلە جاتادى. سالتورىنىڭ شابىسى كورگەن جاننىڭ ايىزىن قاندىرعانداي ەدى دەيدى.
ال، كارىبوز بولسا، ءا دەگەندە كارىلىگىن جەڭە الماي كىبىرتىكتەپ بارىپ، بىرتە-بىرتە باۋىر جازادى. سودان كومبەنىڭ قاراسى كورىنگەنشە سالتورىنىڭ ارتىندا ارقان بويى كەلە جاتادى.
كەشىكپەي-اق، كومبەنىڭ قاراسى كورىنىپ، ات قوسقان ەلدىڭ ۇرانداعان داۋىسى ەستىلەدى. سول كەزدە قىرقىلجىڭ تارتقان كارىبوزدىڭ بەلى كوتەرىلىپ، دەلەبەسى قوزىپ، سالتورىنى تىقسىرا تۇسەدى. سالتورىمەن جەسىسىپ كەلە جاتقان كارىبوزدىڭ ۇستىندەگى تازشا بالا:
«الىسپان دا سالىسپان،
سالتورىدان قالىسپان.
سالتورىدان قالىسسام،
بايدىڭ تايىن الىسپان.
بۇل كارىبوز ءالى دە
قالعان ەمەس جارىستان!» —
دەپ، قامشىنى باسادى عوي. كارىبوز ىشقىنا شاۋىپ، كوسىلە سىلتەگەندە سالتورىنى تۇساعان اتتاي ارتىنا قالدىرىپ، كومبەگە وق بويى بۇرىن كەلەدى. كەلگەن بەتتە پىشاققا ىلىنگەن ەكەن. كارىبوزدى بىلەتىن حالىق مۇنى دا قاس جۇيرىككە ءتان قاسيەتكە بالاپ، ىرىم كورىپ، ەتىن ءبىر-بىر جاپىراقتان پىشاق ۇستىنەن ءبولىسىپ اكەتەدى.
«كارىبوز بەن سالتورى» كۇيى ءۇش بۋىنعا ءبولىنىپ تارتىلادى. كۇيدىڭ باسىن «مىناۋ سالتورىنىڭ شابىسى» دەپ، كۇيدىڭ ورتاسىن «مىناۋ — كارىبوزدىڭ شابىسى» دەپ، كۇيدىڭ اياعىن «مىناۋ — كارىبوزعا تازشا بالانىڭ قامشى باسقان جەرى» دەپ تارتادى دومبىراشىلار. ەل ىشىندە بۇل كۇيدىڭ اڭىزى ءبىر بولعانىمەن، تارتۋعا كەلگەندە ەكى ءبولىپ «مىناۋ — كارىبوز كۇي»، «ال مىناۋ — سالتورى كۇي» دەپ، بولەك-بولەك تارتاتىن ءداستۇر دە بار.
You Might Also Like
-
ءبىر بايدىڭ ءۇش ۇلىنىڭ ورتاسىندا بۇلعاقتاپ وسكەن جالعىز قىزى بولىپتى. قىزدىڭ ءبىر اياعىنىڭ تۋا بىتكەن سىلتىماسى بولسا كەرەك. ءبىراق اكە داۋلەتىنە شالقىپ، ءۇش اعاسىنا ارقا سۇيەپ وسكەن قىز كوكىرەگىن كوتەرى...
-
ارعى، الىس زاماندا قازاق دالاسىندا بارىمتا-سىرىمتا دەگەن بولماپتى. ول كەزدە جاۋدى الىستان كۇتىپ، ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارعان زامان ەكەن. تىپتەن، الالى جىلقىنى بارىمتالاۋ بىلاي تۇرسىن، ...
