InfoHub Logo

ەرتەدە ءبىر كەدەي بولىپتى. ۇلكەن بالاسىنىڭ اتى اشكەن، ورتانشى بالاسىنىڭ اتى مۇشكەن، كىشى بالاسىنىڭ اتى جۇماكەلدى ەكەن. ۇيىندە وتىرىپ، كۇنەلتە المايتىن بولعان سوڭ، ءۇش بالا اكەسىنەن رۇقسات الىپ، الىس جەردەن كاسىپ ىزدەۋگە شىقپاقشى بولىپتى. سونىمەن، كەدەيدىڭ ءۇش بالاسى كىرلەرىن جۋعىزىپ، ءبىر قورجىن مالتا الىپ، ءجۇرىپ كەتەدى. بۇلار ۇزىن جولعا تۇسكەن كەزدە ارتىنان اكەسى ايقاي سالىپ، شاقىرادى.

— توقتاڭدار، اكەمىز شاقىرادى، توسايىق، — دەيدى اشكەن. بالالارى توقتاپ تۇرىپ، اكەسىن توسىپ الادى.

— قاراقتارىم، جولدارىڭ بولسىن! وسى كەتىپ بارا جاتقان جاقتان قوپا كەزدەسسە قونباڭدار، تۇستەنبەڭدەر. ونان ءارى وتە بەرگەندە، جالعىز مولا كەزدەسەدى، وعان قونباڭدار دا، تۇستەنبەڭدەر دە. ونان وتسەڭدەر، ءبىر كوپ مولا كەزدەسەدى، وعان دا قونباڭدار دا، تۇستەنبەڭدەر دە... ال ەندى، قوش، امان بولىڭدار! — دەپ، شال قايتىپ كەتتى.

بالالار ءجۇرىپ كەلەدى. ايلاردان اي ءوتىپ، كۇندەردەن كۇن ءوتتى. تەك مويىندارى ىرعايداي، بيتتەرى تورعايداي بولعاندا، كىشى بەسىن كەزىندە ءبىر قالىڭ قوپا قامىسقا جەتتى. «اكەمىزدىڭ ايتقانى بار، قونبايىق، قوپادان شىعا قونايىق»، — دەستى دە ءجۇرىپ كەتتى. ءالى ءجۇرىپ كەلەدى، ءالى ءجۇرىپ كەلەدى، قوپا بىتەتىن ەمەس، كۇن باتىپ، قاس قارايىپ، ءتۇن بولدى.

— قوي، نە دە بولسا قۇدايدىڭ امىرىمەن بولار. قونايىق، ايتپەسە اداسامىز، — دەدى بىرەۋى.

قالعاندارى مۇنى ماقۇلداپ، قونادى. اشكەن كۇزەتتە تۇرادى. قالعاندارى ىستىقتارىن ءىشىپ، ۇيىقتاپ قالادى.

اشكەن كۇزەتتە ءالى تۇر. الدەنە ۋاقىتتا ايدى بۇلت جاپتى. بۇلت تۇيىلگەن بەتىمەن جاتقان ادامدارعا قاراي داۋىلداتىپ، بەت الدى. بۇلت جەر باۋىرلاپ تومەندەي باستاعاندا قولىنا قانجارىن الىپ اشكەن دە بۇلتپەن ارالاسا كەتتى. نە ەكەنىن ءوزى دە بىلمەدى، قاپ-قاراڭعى، ايتەۋىر، قولىنا جاندى نارسە سياقتى بىردەمەنى ۇستاعانداي بولدى، الىسىپ-الىسىپ الدەنە ۋاقىتتا جەرگە ۇردى. ماڭدايىنىڭ تەرىن ءبىر سىپىرىپ، جان-جاعىنا قاراسا، تاڭ دا سارعايىپ اتىپ قالىپتى. استىندا جاتقان جەتى باسى بار سارى قۇس ەكەن، باستارىن كەسىپ-كەسىپ الىپ تاستاپ، جونىنان قايىس ءتىلىپ الدى. العان قايىستىڭ ۇزىندىعىن ولشەپ جىبەرگەندە، ۇزىندىعى ءتورت ءجۇز قارىس بولىپتى. بۇكتەپ قالتاسىنا سالىپ الىپ، تاڭ اتقان سوڭ ىنىلەرىنىڭ قاسىنا كەلىپ جاتىپ قالادى.

تاڭەرتەڭ ۇشەۋى تۇرادى دا، ىستىقتارىن ءىشىپ، ءجۇرىپ كەتەدى. «سەن نە كوردىڭ؟» — دەپ ىنىلەرى سۇراعان جوق، بۇل: «مەن مىنانى كوردىم»، — دەپ ايتقان جوق، ءجۇرىپ كەلەدى. بۇلارعا ىستەيتىن كاسىپتىڭ ءجونى ءتۇزۋى كەزدەسپەيدى، اناۋ-مىناۋ ىسكە شاتىلمايدى.

ءجۇرىپ وتىرىپ، ءبىر جالعىز مولاعا كەزدەسەدى. ولار الداعىدان امان وتكەن سوڭ، اكەلەرىنىڭ ايتقانىن ەسىنە العان جوق، قونا كەتتى. ەندى بۇگىن كۇزەتۋ كەزەگى مۇشكەنگە كەلدى. قالعاندارى ىستىقتارىن ءىشىپ، جاتىپ قالادى. مۇشكەن كۇزەتتە تۇرادى دا: «وسى اكەمىز نە سەبەپتەن وسىعان قونباڭدار دەدى، بىلەيىنشى»، — دەپ مولاعا جاقىن كەلدى. اي قاراڭعى ءتۇن، مولانىڭ جان-جاعىنان اينالىپ ءجۇرىپ ىشىنە كىرسە، ءبىر تاس جاتىر، ول مولانىڭ ءىشىن جارىق قىلىپ تۇر. تاستى كوتەرىپ جىبەرىپ ەدى، استىنان ءبىر ەسىك شىقتى، كىرىپ كەلسە، ءۇي-ىشى تولعان التىن، اۋىز جاعىندا تاعى ءبىر ەسىك تۇر. اشىپ كەلسە، جەتى باستى ءبىر ءداۋ جاتىر ەكەن، ونى بارىپ وياتىپ ەدى، تۇرا مۇشكەنمەن الىسا كەتتى. الىسىپ-الىسىپ، الدەنە ۋاقىتتا الىپتى الىپ ۇرىپ التى باسىن كەسىپ الىپ، ءبىر باسىن قالدىرادى. سوندا الىپ:

— ەندى مەنى ولتىرمە، دوس بولايىق، — دەپ ءبىر توپ كىلتتى سۋىرىپ بەردى. ءوزى ەرتىپ ءجۇرىپ ءۇي ءۇشىن ارالاتسا، ءۇي تولعان التىن، قازىنا ەكەن. مۇنىڭ ءبارىن كوردى دە، كىلتتى قالتاسىنا سالىپ الدى، ءداۋدىڭ قالعان باسىن تاعى قاعىپ الىپ، ءولتىرىپ، كومە سالىپ شىقسا، تاڭ اتقان ەكەن. تۋىسقاندارىنىڭ جانىنا كەلىپ جاتىپ قالدى. ەرتەڭىنە تۇرىپ، ىستىقتارىن ءىشىپ، ءجۇرىپ كەتتى. ول: «مەن وسىنى كوردىم»، — دەپ ايتپادى، تۋىسقاندارى سۇرامادى.

سول جۇرگەننەن ءجۇرىپ كەلەدى، كۇندەردەن كۇن وتكەندە، كۇن باتا كوپ مولا كەزدەسەدى. «بۇل دا ءبىر بەلگىلى جەر ەكەن»، — دەپ قونادى. ەندىگى كۇزەتتىڭ كەزەگى جۇماكەلدىگە كەلەدى. ەكى اعاسى ىستىقتارىن ءىشىپ، جاتىپ قالادى. جۇماكەلدى كۇزەتتە تۇرادى. الدەنە ۋاقىتتا جۇماكەلدىگە وي تۇسەدى دە، كوپ مولانىڭ ىشىنە كىرەدى. ارالاپ كەلە جاتىر ەدى، جەردىڭ استىنان ۋ-شۋ داۋىس شىعادى. تىڭداپ تۇرسا، داۋىس:

— الپىسىمىزعا الپىس تاباق جاسا! — دەيدى. بۇل تىڭداپ تۇر.

— ماعان دا ءبىر تاباق جاسا! — دەپ بۇ دا ايقاي سالادى.

سويتكەنشە بولماي، اياعىنىڭ استىنان بىرەۋ شىعا كەلەدى. شىعىپ جۇماكەلدىنى جەتەكتەپ ءبىر تەسىكتەن الىپ تۇسەدى. جەردىڭ استىنا ءبىر تەسىكتەن ساتىمەن ءتۇسىپ كەلەدى، ءبىر ۇلكەن ۇيگە كىرىپ كەلەدى. تولىپ وتىرعان داۋلەر بار. سويتسە، ولار الپىس ءداۋ ەكەن. ولاردىڭ پاتشاسىنىڭ سۇلۋ قىزى بار ەكەن، سونى حاننان زورلاپ، الپىسىنىڭ قاي مىقتىسى الماق ەكەن، ءسويتىپ، كۇرەسۋگە دايىندالىپ جاتىر ەكەن. بۇلار قاشان ءبىرىن-بىرى جەڭىپ، ەڭ مىقتىسى جىققانشا، وسىلاي تۇرماق ەكەن. حان كۇن سايىن بۇلاردىڭ كەشتەگى قوناقاسىلارىنا الپىس تۇيە، تۇستىكتەرىنە الپىس تۋ قويدان سويىپ بەرىپ، كۇتىپ تۇرادى ەكەن. مۇنى حان ىقتيارىمەن ەمەس، قورقىپ ىستەپ تۇرادى ەكەن. مۇنى ەستىپ جۇماكەلدى دە ءبىر جەردەن وتىرادى. ءبىر تاباقتى قايقايتا بەس كىسى ارەڭ كوتەرىپ كەلىپ، جۇماكەلدىنىڭ الدىنا قويدى. جىگىتتەر بىلاي كەتكەنشە بۇل ەتتى جەپ، سۇيەگىن مۇرنىنان شىعارىپ قايتارىپ بەرىپتى. وسىلاي قىپ كايتىپ بەرگەن سوڭ، داۋلەر قورقىپ، تاعى ءبىر تاباق ەت اپارىپ بەردى. ونى دا قاعىپ سالادى. وسىمەن جۇماكەلدى الپىس ءبىر تاباقتى تۇگەل جەپ قويادى. ەندى قالعان داۋلەرگە تاماق قالمادى. داۋلەر پاتشاعا كىسى جىبەرىپ:

— ءقازىر الپىس ءبىر تۋ بيە جەتكىزسىن! — دەپ بۇيىرادى. جۇماكەلدى ءبىر وڭاشا ۇيگە بارادى دا داۋلەرگە:

— مەن شاقىرعاندا بىر-بىرلەپ كەلىپ تۇرىڭدار! — دەيدى.

— جارايدى، تاقسىر! بارايىق، — دەستى داۋلەر.

— الپىس ءبىر تاباقتى جۇماكەلدىنىڭ ءبىر ءوزى جەگەن سوڭ، بۇنىڭ كۇشى الپىسىمىزداي بولدى، — دەپ داۋلەر قايعىرىپ، ءۇرپيىسىپ وتىر ەدى. ولار بىر-بىرلەپ كەلىپ تۇردى. بۇل باستارىن الا بەردى. ءسويتىپ، الپىس ءداۋدى تۇگەل ءولتىرىپ، الپىسىنىڭ الپىس قۇلاقتارىن كەسىپ الىپ، ورامالعا ءتۇيىپ، قالتاسىنا سالىپ الادى. كىرگەن تەسىگىنەن جەردىڭ ۇستىنە شىعىپ، اعالارىنىڭ جانىنا كەلىپ جاتىپ قالادى. تاڭ اتقان سوڭ تۇرىپ، اعالارىن وياتىپ الادى دا، ىستىقتارىن ءىشىپ، ءجۇرىپ كەتەدى. «تۇندە نە كوردىڭ؟» — دەپ اعالارى سۇرامادى. «مەن مىنانى كوردىم»، — دەپ ول دا ايتپايدى.

ءبىر ۇلكەن شاھارعا كەلەدى، ۋ-شۋ ايقاي، جيىن، توپىر.

— بۇل نە؟ — دەپ سۇرايدى ءۇش جولاۋشى.

— بۇل ءبىزدىڭ حاننىڭ قىزىنا تالاسىپ، كۇش سىناسىپ جاتقان داۋلەر بار ەدى، حان قورىققانىنان ولارعا كۇنىنە الپىس تۇيە، الپىس تۋ قوي قوناعاسى مەن تۇستىك بەرەتىن. ول ءۇشىن حان ەلگە سالىق سالىپ، ەلدىڭ ابدەن مازاسى كەتىپ تۇر ەدى... سول داۋلەردى ءبىر ءتاڭىر جارىلقاعىر ءولتىرىپ، الپىسىنىڭ قۇلاعىن كەسىپ اكەتىپتى. ەندى حانىمىز: «سول داۋلەردى ولتىرگەن كىسىگە قىزىم مەن تاعىمدى بەرەم»، — دەپ توي قىلىپ جاتىر. ءبىراق ول ادام تابىلماي جاتىر، — دەيدى.

بۇلاردىڭ ونىمەن جۇمىسى بولعان جوق، وڭاشا ءبىر كەمپىردىڭ ۇيىنە بارىپ جاتا بەردى. جۇرت ابدەن سەرگەلدەڭگە ءتۇستى. الپىس ءداۋدى ولتىرگەن ادام تابىلمايدى. اناۋ دا كەلدى «مەن ءولتىردىم» دەپ، شاماسى كەلگەن بىرەۋلەردىڭ قۇلاعىن كەسىپ الىپ، مىناۋ دا كەلدى «مەن ءولتىردىم» دەپ، ءبىر توپ قۇلاقتى ءتىزىپ الىپ. ءبىراق ءداۋدىڭ قۇلاعىنا سالىستىرىپ قاراسا، ءداۋدىڭ قۇلاعىنىڭ ورنى ءپىلدىڭ قۇلاعىنداي بولسا، تابىلعان قۇلاقتىڭ ۇلكەندىگى كىشكەنە مىسىقتىڭ قۇلاعىنداي-اق. ءسويتىپ، داۋلەردى ولتىرگەن كىسى تابىلمادى. جۇرتتىڭ ءبارىن شاقىرتىپ بولدى. «ەلدە ەندى كىم قالدى؟» — دەگەندە:

— پالەن كەمپىردىڭ ۇيىندە ءبىر ءۇش جولاۋشى قالدى، — دەسەدى.

— شاقىرىڭدار! — دەپ بۇيرىق قىلدى حان.

شاقىرۋشى كەلىپ، قوناقتارعا:

— سىزدەردى حان شاقىرادى، — دەيدى.

— قالجىراپ جاتىرمىز، بارا المايمىز، — دەدى جولاۋشىلار.

حانعا «كەلمەيدى» دەپ، حابار ساپ ەتە قالدى.

— شاقىرىپ كەل! — دەپ ءۋازىرىن جۇمسادى.

باس ءۋازىرى كەلىپ:

— سىزدەردى حان شاقىرادى، — دەيدى.

— ءبىز الگىدە «بارا المايمىز» دەگەنبىز، بارا المايمىز. جۇمىسى بولسا، حان ءوزى كەلسىن! — دەپ اقىرىسادى. ءۋازىر ساسقانىنان حانعا بارىپ:

— بارا المايمىز! جۇمىسى بولسا ءوزى كەلسىن دەيدى، — دەدى.

حان از ويلانىپ: «وسىلار بولماسا يگى ەدى»، — دەپ سەسكەنىپ، ءوزى كەلەدى. ءۇش جىگىتتى ۇيىنە ەرتىپ اكەلىپ، جاقسىلاپ قوناق قىلادى.

— جىگىتتەر، قايدان كەلە جاتقان ادامسىڭدار، قانداي ەرلىكتەرىڭىز بار؟ مىنا ولگەن داۋدەن نە حابارىڭىز بار؟ — دەپ سۇرايدى.

حاننىڭ الدىنا اشكەن ءتىلىپ العان تەرىنى تاستايدى. مۇشكەن ءبىر قالتا كىلتتى تاستايدى. جۇماكەلدى الپىس قۇلاقتى تاستايدى. بارلىعىن حان قولىنا سالىپ وتىرىپ، باسىن شايقايدى.

— مىناۋ جەتى باستى ءداۋ مەن سارى قۇس، جالعىز مولاداعى التىنعا تالاسقالى ءۇش جىل بولدى. اقىرى ەكەۋى دە ولگەن ەكەن، — دەيدى. ەرتەڭىنە حان ات شاپتىرىپ، توي قىلادى. الپىس الا ات، جەتپىس جەلباس ات سويىپ، جۇرتىن تۇگەل جيدى. ءسويتىپ، قىزى مەن تاعىن جۇماكەلدىگە بەرمەكشى بولادى. جۇماكەلدى:

— قىزىڭدى بەرسەڭ، ۇلكەن اعاما بەرەسىڭ، بەرمەسەڭ، مەن المايمىن، جول سونىكى، — دەدى.

حاننىڭ بەرمەيتىن ءالى قايسى! تاعىن دا، قىزىن دا اشكەنگە بەردى. اشكەن حان بولىپ تۇرادى. ءبىراز جاتىپ، ەكى ءىنىسى تاعى جول جۇرمەكشى بولدى. ازىق-تۇلىگىن دايىنداپ، ەرتەڭىنە جۇرۋگە بەت الدى. قوش ايتىسىپ، ەكى ءىنىسى كەتىپ بارا جاتىر ەدى، اشكەن قايتا شاقىرىپ الىپ:

— سەندەردىڭ قانداي ەرلىكتەرىڭ بار؟ — دەپ سۇرايدى.

— جاي باتىرلىعىمنان باسقا، قىسىلعاندا ءبىر تەڭىزدىڭ سۋىن ءبىر-اق، ۇرتتاپ الامىن، — دەيدى مۇشكەن.

— باتىرلىعىمنان باسقا مىنانداي قاسيەتىم بار: جانىم وزىمدە ەمەس، دەنەمدە قىرىق قۇلاش بۇكتەمەلى سەمسەرىم بار، سول كەتسە، ولەم، ول كەتپەسە، اتسا دا ولمەيمىن، سۋعا باتپايمىن، وتقا كۇيمەيمىن، — دەيدى جۇماكەلدى.

ەندى بۇلار تۇرىپ:

— ءوزىڭنىڭ حابارىڭدى قالاي ءبىلىپ تۇرامىز؟ — دەپ ەدى، سوندا اشكەن:

— سەندەر جۇرە بەرىڭدەر، سەندەردىڭ امان-جاماندارىڭدى اسپانداعى جۇلدىزدان بىلەمىن، — دەيدى.

قوش ايتىسىپ ەكى بالا ءجۇرىپ كەتتى.

ايلاردان اي، جىلداردان جىل وتكەندە ءبىر شاھارعا كەلىپ جەتتى. قالانىڭ ءبىر شەتىنە ءبىر ۇيگە تۇسە قالسا، ءبىر كەمپىر وتىر.

— ە، شەشە، نە بولدى؟ نەگە جىلايسىڭ؟ — دەيدى بۇلار.

— وي، قاراقتارىم-اي، مەن جىلاماي، كىم جىلاسىن؟ بۇگىن جالعىز قىزىمنان ايرىلىپ وتىرمىن، — دەيدى،

— ە، نەگە ايرىلدىڭىز؟

— قاراقتارىم-اۋ، نە قىپ دەرىڭ بار ما؟ ەلىمىزگە ءبىر ايداھار دۋشار بولعالى بيىل ەكىنشى جىل. سودان بەرى كۇنىنە ءبىر قىز، ءبىر تۋ قويدان جەپ تۇرادى، ەرتەڭ كەزەك حاننىڭ قىزىنىكى، — دەيدى.

— شەشە، جىلاما! بالاڭنىڭ ورنىنا بالا بولامىز، — دەيدى ەكى جولاۋشى.

كەمپىر سورلى قۋانىپ قابىل الىپ، ولاردى كۇتىپ، كىرلەرىن جۋىپ، جاقسىلاپ تاربيەلەپ جاتتى.

ەرتەڭىنە قوناقتارى تۇرىپ، ايداھاردىڭ كەلەتىن جاعىن كەمپىردەن سۇراپ ەدى:

— قالانىڭ مىنا جاعىندا ءۇش شاقىرىم جەردە جالعىز كيىز ءۇي بار، بەسىن كەزىندە ايداھار سوعان كەلەدى، — دەدى.

ەكى جىگىت ءوزارا كەڭەسىپ، جۇماكەلدى بارماق بولادى. جۇماكەلدى جۇگىرىپ وتىرىپ، قالانىڭ شەتىندەگى ءبىر جالعىز اق ۇيگە كىرىپ كەلەدى. اي دەسە اۋزى، كۇن دەسە كوزى بار، ءبىر سۇلۋ قىز وتىر. جىگىتتى كورگەن سوڭ قىز كۇلىپ جىبەرەدى.

— نەگە كۇلدىڭىز؟ — دەيدى جىگىت.

— جاس جىگىت، اجالعا كىرىپتار بولدىڭ عوي دەپ كۇلدىم، — دەيدى.

— ايداۋىڭىزعا كىرىپتار بولماساق، اجالعا كىرىپتار بولماسپىز، — دەيدى دە، جۇماكەلدى تابالدىرىقتى ءبىر كىسى سياتىنداي ەتىپ قازىپ، ءوزى سوندا جاتادى. «ۇيىقتاپ قالسام، وياتۋ ءۇشىن «مەنىڭ قولىم ەمەس، پايعامباردىڭ قولى» دەپ، ءبىر ۋىس توپىراق تاستاي بەر»، — دەيدى دە ۇيىقتاپ جاتا بەرەدى.

الدەنە ۋاقىتتا جاۋىنداتىپ، داۋىلداتىپ ايداھار كەلە جاتادى. قىز ساستى، ولاي جۇگىرەدى، بۇلاي جۇگىردى، جىگىتتىڭ تىرسەگىنە پىشاق سالدى، بىلعالاپ قاراپ ەدى، ويانبادى.

جىگىتتىڭ ايتقانى ەسىنە تۇسە قالىپ: «مەنىڭ قولىم ەمەس، پايعامباردىڭ قولى»، — دەپ ءبىر ۋىس توپىراقتى تاستاي بەرگەندە جىگىت ۇشىپ تۇرا كەلدى. قاراسا، ايداھار كەلىپ قالعان ەكەن، دالاعا شىعىپ ەدى، تارتىپ بەزەكتەتىپ جىگىتتى الىپ بارادى، جىگىت قىرىق قۇلاش سەمسەردى جازىپ بەلىنە كولدەنەڭ ۇستاي العاندا، ايداھار جۇتىپ جىبەرەدى. سەمسەر ايداھاردى ەكى ايىرىپ تاستايدى، جىگىت ايداھاردىڭ قۇيرىعىنان سىپىرىلىپ قالادى. مۇنى كورە سالا قىز دا جىگىتكە قاراي جۇگىرەدى. جىگىت سەمسەردى جيناپ العاندا، قىز دا كەلىپ ەتەگىنەن: «مەن سەندىك»، — دەپ ۇستاي الادى. جىگىت تۇرا جونەلگەندە، قىز ارتقى ەتەگىن كەسىپ الىپ قالادى. جىگىت كەتە بەرەدى. قىز بەلدەۋدەگى بوز قاسقا تۋ قويدىڭ ءجىبىن موينىنا بايلاپ قويا بەرىپ، ءوزى ەتەگىن ءتۇرىپ الىپ، ۇيگە قاراي تارتادى. قويشى قوي باعىپ جۇرسە، بوز قاسقا قوي قويعا كەلىپ قوسىلادى، كورە سالا قويدى تاستاپ ءسۇيىنشى سۇراپ، ەلگە قاراي شابادى. حان بەسىن نامازىن وقيىن دەپ دارەت الىپ جاتقاندا قويشى كەلىپ، حاننان ءسۇيىنشى سۇرايدى.

— قىزىڭ جۇگىرىپ كەلەدى، بوز قاسقا قوي قويعا كەلىپ كوسىلدى. قىزىڭ ءتىرى قالدى، — دەيدى.

حان نانبايدى. «وسى انتۇرعان ساندىراقتاپ، باياعى جەلىنىپ قالعاندى ايتىپ تۇر ما؟» — دەپ ويلايدى. سويتكەنشە بولماي، قىز دا كەلەدى. حان جىلاپ كورىسىپ:

— ە، نەعىپ بوسادىڭ؟ — دەيدى.

— ءبىر جىگىت كەلىپ ايداھاردى ءولتىرىپ، مەنى ءتىرى الىپ قالدى، — دەيدى.

— ول جىگىت قايدا؟

— قاشىپ كەتتى.

— قايدا قاشىپ كەتتى؟ نەگە ايرىلدىڭ؟ — دەيدى حان.

— مەنى جۇلىپ تاستاپ، قالاعا قاراي قاشىپ كەتتى، ۇستاي الماي قالدىم، — دەيدى قىز.

— بەلگىگە ەش نارسە الىپ قالدىڭ با؟

— ارتقى ەتەگىنەن كەسىپ الىپ قالدىم، — دەيدى قىز.

حان ەرتەڭىنە ەل-جۇرتىن جيىپ، توي قىلىپ، جۇرتتىڭ ءبارىن شاقىرادى.

— ايداھاردى ولتىرگەن ادامعا قىزىم مەن تاعىمدى بەرەم، — دەيدى.

جۇرتتىڭ ءبارى كيىمىنىڭ ارتقى ەتەگىن كەسىپ اكەلەدى، ءبىراق قولداعى كەسىندى وعان ۇقسامايدى جانە قىز دا: «بۇل ەمەس»، — دەپ ازار دا بەزەر بولادى. «ەلدە ەندى كىم قالدى؟» — دەگەندە: «پالەننىڭ ۇيىندەگى قوناقتار كەلگەن جوق»، — دەيدى بىرەۋلەر.

شاقىرۋعا حان بۇيرىق بەرەدى. شاقىرعان سوڭ قوناقتار دا كەلەدى. كەلۋى-اق مۇڭ ەكەن، قىز:

— مىنا جىگىت! — دەپ جۇماكەلدىنى قۇشاقتاي الادى.

ەتەكتى سالىستىرسا، ءدال شىعادى.

— مەن قىزىمدى، تاعىمدى بەرەمىن، — دەيدى حان.

— بەرسەڭ، مىناۋ بىرگە تۋعان اعاما بەرەسىڭ، بەرمەسەڭ، مەن المايمىن، — دەيدى جۇماكەلدى. حان قايقالاققا سالىپ:

— ويلانايىق، — دەيدى، اقىرىندا: «ايداھاردى ولتىرگەن باتىر ءوزىڭ، اعاڭ باتىر ەمەس»، — دەگەن سوزگە كەلەدى.

جۇماكەلدى:

— ەندەشە، مىناۋ اعام تۇرعاندا، مەن المايمىن، — دەيدى.

باتىردىڭ تىرەسىنە شىداسىن با؟ ەرتەڭىنە «بەرەمىز» دەپ ات شاپتىرىپ نەكەسىن قيىپ، تاعىن بەرىپ، تويىن قىلادى.

مۇنان كەيىن جۇماكەلدى دەمالىپ، جايلانىپ بولعان سوڭ، تاعى دا جۇرمەك بولادى. ازىق-تۇلىگىن دايىنداپ الىپ ءجۇرىپ كەتەدى.

كۇندەردەن كۇن وتەدى. جۇماكەلدى ءبىر شاھارعا جەتتى. شاھاردىڭ ەكى جاعى ات شاپتىرىم، ونىڭ جانىندا شاماسى بەس-التى شاقىرىمداي جەردە باسى اسپانمەن تىرەسكەن اق كۇمبەز ءۇي تۇر. وعان قاراماي، جۇماكەلدى قالانىڭ جانىنداعى ءبىر كىشىرەك قاراشا ۇيگە كىرەدى. تاعى كەمپىر جىلاپ وتىر، جىگىت ويعا قالدى: «ويپىرىماي! وسى مەن جۇرگەن جەردە وڭكەي جىلاپ وتىرعان كەمپىر! كايىرى بولسا يگى ەدى؟».

— شەشە، نەگە جىلايسىڭ؟ — دەيدى.

— وي، شىراعىم، مەن جىلاماي، كىم جىلاسىن! جان دەگەندە جالعىز ۇلىم بار ەدى، ءبىر ءۇش اعايىندى الىپ بولاتىن، اناۋ تۇرعان اق كۇمبەز ۇيدە تۇرادى. ولاردىڭ سۇلۋ قارىنداسى بار ەدى، سونى وسى شاھاردىڭ حانى الماق بولىپ، كۇللى ەلدىڭ جاستارىن اسكەرگە جيىپ، سول اعايىندى الىپقا اسكەرىن قىرعىزىپ، ءوزى قاشىپ كەلدى. كەشەگى كۇنى سول اسكەردىڭ ىشىندە بالام كەتىپ ءولدى، سونى ويلاپ، جىلاپ وتىرمىن، — دەيدى.

جۇماكەلدى ول اق كۇمبەز ۇيگە قالاي باراتىن جولىن سۇرادى. كەمپىر ايتتى. مۇنىڭ ءبارىن ۇعىنىپ الىپ، جىگىت جاتىپ قالدى. ەرتەڭىنە تۇرىپ، كەشەگى ايتقان جولعا ءتۇسىپ، تەڭىزبەن اينالىپ ءجۇرىپ وتىرىپ، اق كۇمبەز ۇيگە كەلدى. دالادان كەلىپ:

— ۇيدە كىم بار؟ شىق! — دەيدى.

ۇيدە وتىرعان الىپتىڭ ەڭ ۇلكەنى ەڭ كىشكەنەسىن جۇمسادى.

— بار، بار، ازامات شاقىرادى. بار دا ءولتىر، دەنەسىن مىندا الىپ كەل! — دەدى.

شىعا كەلىپ ەدى، جۇماكەلدى ونىڭ باسىن كەسىپ الىپ، مىنا جاق جانىنا قويدى. ۇيدە وتىرعان ەكى ءداۋدىڭ ۇلكەنى ورتانشىسىن جۇمسادى.

— بار! الگى انتۇرعان بىزگە ءبىر جاپىراق بەرمەي، جەپ قويايىن دەپ جاتىر ما؟ — دەدى.

شىعا كەلگەندە، جۇماكەلدى ونىڭ دا باسىن كەسىپ، ەكىنشىسىنىڭ ۇستىنە قالادى. قالعان ءۇشىنشى الىپ: «الگىلەر ماعان ەتتەن ءبىر جاپىراق بەرمەي، جەپ قويايىن دەپ جاتىر ما؟» — دەپ ءوزى جۇگىرىپ شىعادى.

ونىڭ باسىن جانە قاعىپ، ەكى ءىنىسىنىڭ ۇستىنە قالاپ، ۇيگە كىرىپ كەلسە، ءبىر ايداي سۇلۋ قىز وتىر، كورە سالىپ، جۇماكەلدى شالقاسىنان ءتۇسىپ تالىپ قالادى. مۇنى كورگەن سوڭ قىز جۇگىرىپ دالاعا شىعا كەلسە، ءۇش اعاسى ءولىپ جاتىر، جۇگىرىپ كەلىپ، قانجاردى الا سالا جىگىتتىڭ موينىنا تاياپ كەلدى دە، ويعا ءتۇسىپ: «قوي، مەنىڭ اعالارىم دا تالايدىڭ باسىن كەسكەن ەدى، بۇ دا سونىڭ ءبىرى شىعار، ولتىرمەيىن»، — دەپ كوڭىلى ءتۇسىپ، جىگىتكە عاشىق بولىپ قالادى. بەتىنە سۋ بۇركىپ الىپ، سوزگە كەلىپ، جىگىتكە:

— سەن مىنا تۋىسقاندارىمدى جوندەپ، تازا ارۋلاپ كوم، سونان كەيىن ساعان نەكەلەنىپ تيەمىن، — دەيدى.

قىزدىڭ ءۇش اعاسىن تازا ارۋلاپ قويادى، مۇنان كەيىن جۇماكەلدى نەكەسىن قيىپ قىزدى الادى، وسىمەن بىرنەشە جىل ۋاقىت وتەدى. سول شاھاردىڭ پاتشاسى بۇل قىزدان حابار اكەلۋگە ەلشىلىككە كىسى ىزدەيدى. سوندا جاسى ءجۇز جاسقا كەلگەن، ءبىر قۋ اياق مىستان كەمپىر:

— مەن بارىپ قىزدى اكەلىپ بەرەمىن، ءوزىمنىڭ تىك تۇرعان بويىمداي التىن بەر، — دەيدى. حان سۇراعانىن بەرمەك بولادى.

كەمپىر التىننان قايىق جاسايدى، ىشىنە التىننان ۇلكەن ساندىق جاساپ سالادى، ونىڭ ىشىنە جاقسى قىپ مامىقتان قۇس توسەك، جاستىق سالىپ، ءىشىن دە التىنداپ، قايىقپەن سۋعا ءتۇسىپ، اق كۇمبەزدەن الىس جەرگە قايىعىن قويىپ، جۇماكەلدى اڭ اۋلاپ جۇرگەندە جولىنا كەلىپ جاتادى. بۇل كۇنى جۇماكەلدى اڭنان كەلە جاتسا، جولىندا الگى كەمپىر جاتىر.

— ە، شەشە، نە قىلعان ادامسىڭ، قايدان كەلەسىڭ، قايدان ءجۇرسىڭ؟ — دەپ سۇرايدى.

— وي، قاراعىم-اي، سۇراپ نە قىلاسىڭ! مەن سورلى ەلىمدى جاۋ شاۋىپ، سونان قاشىپ شىعىپ، ولەر بولىپ جاتىرمىن، — دەدى.

— ەندەشە، ماعان شەشە بول! — دەيدى.

كەمپىر قۋانىپ كەتەدى. كەمپىردى ارتىنا مىنگىزىپ الىپ كەلىپ:

— قاتىن، شىق، شەشەمدى ءتۇسىرىپ ال! — دەيدى.

— بۇل نە قىلعان كەمپىر؟ مۇنداي كەمپىر ايلاكەر كەلەتىن، الىپ بارىپ تاستا، كەرەگى جوق، — دەيدى كەلىنشەگى.

جۇماكەلدى كەمپىردى قايتادان بۇرىنعى ورنىنا اپارىپ سالادى، ونىمەن ولاردىڭ جۇمىسى بولمايدى. كەمپىر ءار جەردەن ءبىر-بىر ەتەكتەن تەزەك تەرىپ، ءۇيىپ وتىرىپ الگى ۇيگە جەتەدى، سويتە-سويتە ۇيگە كەلىپ، تەزەك اكەپ بەرىپ، ونان وتىن جاعىپ بەرىپ، ونان شايىن قايناتىپ بەرىپ، بىرتە-بىرتە ءسىڭىپ كەتەدى. ءسويتىپ، ءجۇرىپ، ءبىر كۇنى كەلىنشەكتى ازعىرا باستايدى.

— سەن ۇيدە جالعىز وتىراسىڭ، ويىن جوق، كۇلكى جوق... تىم بولماسا كۇيەۋىڭنىڭ جانىن سۇراپ الىپ، ەرمەك قىلىپ وتىرساشى، — دەيدى،

— شەشە-اۋ، ول نە؟ قالاي بولادى؟ — دەيدى كەلىنشەك.

— ويباي، قاراعىم، بىلمەيدى ەكەنسىڭ عوي! باتىرلاردىڭ جانى بولەك بولادى. سەن بۇگىن شاي ىشپەي قوي، جىلاپ وتىرىپ ال، «نەگە شاي ىشپەيسىڭ؟» — دەسە، «جانىڭدى تاستاپ كەت، مەن ويناپ وتىرايىن»، — دە، سونان كەيىن ءوزى ايتادى، — دەيدى.

— جارايدى، — دەپ، كۇيەۋى قايتقاندا شاي ىشپەي وتىرىپ الادى.

— ە، نە بولدى؟ كەل، شايىڭدى ءىش! — دەيدى كۇيەۋى ايەلىنە.

— ىشپەيمىن! دالادا قىزىقتىڭ ءبارىن سەن كورەسىڭ، ۇيدە مەندە ويىن جوق، كۇلكى جوق، جالعىز وتىرامىن. تىم بولماسا، ماعان جانىڭدى تاستاپ كەت، ويناپ وتىرايىن، — دەيدى.

— جارايدى، تاماعىڭدى ءىش، جاتقان سوڭ ايتايىن، — دەيدى. كەمپىر وتىرىك ۇيىقتاعان بولىپ، تىڭداپ جاتادى. كەلىنشەك جاتىسىمەن-اق بايىنىڭ تىنىشىن الادى. قويماعان سوڭ جۇماكەلدى ءوزىنىڭ جانى ەسىكتىڭ ماڭدايشاسىندا ەكەنىن ايتادى. كەمپىر ەستىپ الىپ، ەرتەمەن تۇرىپ، ەسىكتىڭ ماڭدايشاسىن شاپقىلاپ تاستايدى. تاڭەرتەڭ جۇماكەلدى تۇرىپ تاماعىن ءىشىپ اڭعا شىعىپ كەتە بارادى.

— سۇرادىڭ با؟ — دەيدى كەمپىر.

— سۇرادىم، ايتتى، — دەيدى.

— جوق، ول وتىرىك، سەنى الداعان ەكەن، سەن كەشكە جىلاپ تاعى وتىرىپ ال، — دەيدى كەمپىر.

كەشكە جۇماكەلدى اڭنان كەلسە، ايەلى جىلاپ وتىر.

— ە، نە بولدى؟

— سەن جانىڭدى بەرمەيسىڭ، ايتپايسىڭ، الدادىڭ؟ — دەپ وكسىپ-وكسىپ قويادى.

— جات، جاتقان سوڭ ايتايىن، — دەيدى.

جاتقان سوڭ ايەلى تاعى سۇراپ، جۇماكەلدىنىڭ تىنىشىن الادى.

— مەنىڭ جانىم تۇندىكتىڭ باۋىندا، — دەيدى.

مۇنى كەمپىر ەستىپ الىپ، تۇندە تۇرىپ تۇندىكتىڭ باۋىن كەسكىلەپ تاستايدى. تاڭەرتەڭ تۇرسا، جىگىتى ولگەن جوق، تۇرا كەلىپ اڭعا كەتىپ قالادى. كەمپىر تاعى سۇرايدى. كەلىنشەك ەسىتكەنىن تاعى ايتادى.

— ونىسى قاتە، سەنى الداعان عوي. ەندى ايتار، — دەيدى كەمپىر. كەشكە جۇماكەلدى اڭنان كەلسە، ايەلى جىلاپ وتىر.

— ە، نە بولدى؟

— سەن جانىندى ايتپايسىڭ؟ — دەپ ەڭىرەيدى ايەلى.

— جارايدى، ەندى ايتايىن، مەنىڭ قىرىق قۇلاش قانجارىم بار، مەنىڭ جانىم سوندا. ەگەر ول قانجارىم كەتسە، مەن ولەمىن. قالايشا جانىمدى ساعان بەرەيىن؟ — دەيدى باتىر.

كەمپىر وتىرىك ۇيىقتاپ جاتىپ ءبارىن ەستىپ الادى. ەرتەڭىنە جۇماكەلدى تۇرىپ اڭعا كەتەدى.

كەمپىر جۇگىرىپ بارىپ شاراپ اكەلىپ، ءبىر قۇلىننىڭ ەتىن جاقسىلاپ اسىپ، شاراپقا سالدى. ايەل ەتتەن ءبىراز جەدى دە قۇلاپ قالدى. جۇماكەلدى دە بىلمەدى، جەپ وتىر. ءبىر ۋاقىتتا و دا جىعىلدى. كەمپىر ىدىستارىن جيناپ بولىپ، جۇماكەلدىنى شەشىندىرسە، كىسى كوتەرە الار ەمەس، قىرىق قۇلاش سەمسەردى قولتىعىنىڭ استىنا بايلاپ العان ەكەن، كەمپىر سەمسەردى كوتەرە المادى. بولماعان سوڭ سۇيرەتىپ اپارىپ دارياعا تاستاپ جىبەردى. ءسويتتى دە كەمپىر تۇك كورمەگەن ادامعا ۇقساپ، كەلىپ جاتىپ قالادى. ەرتەڭىنە كەمپىر تاماق دايىنداپ، ايەلدى وياتادى، ايەل ارەڭ تۇرادى.

— تاماق ءپىستى، جۇماكەلدىنى وياتشى، قاراعىم! — دەيدى. كەلىنشەك بارىپ وياتايىن دەسە، جۇماكەلدىنىڭ دەنەسى بىلق-سىلق ەتەدى، جۇگىرىپ كەمپىرگە كەلەدى.

— اجە-اۋ، بالاڭ ءولىپ قالىپتى، — دەيدى.

— قويشى، جاعىڭنان العىر! مىناۋ نە دەيدى؟ — دەپ، كەمپىر جۇگىرىپ كەلىپ، قاراعان بولىپ جاتىر. ولاي-بۇلاي قوزعاپ كوردى. ولگەن ادام تىرىلە مە؟ كوپ جىلا، از جىلا، ەشتەڭە ونبەيدى. كەلىنشەك تالىپ قالادى. جەتى كۇن، جەتى ءتۇن تاماق تاتپاي شالا ولىك جاتادى. ءبىر كۇنى باسىن كوتەرىپ:

— اجە، بالاڭدى ەندى تازا ارۋلاپ، جۋىپ كوم، — دەيدى.

كەمپىر دە جىلاعان بولىپ ءجۇر. ءبىر قۇلاعان مولالاردا كۇلاماعان ءبىر ءبۇتىن قابىرعا تۇر ەكەن، ولگەن ادامدى كەمپىر سونىڭ ىرگەسىنە سۇيرەپ اكەلىپ، كيىمىمەن تاستايدى دا، ۇستىنە مولانىڭ قابىرعاسىن قۇلاتا سالادى.

بىرنەشە زامان ءوتتى، ايەل ازدى. قۋارعان قۋ شۇبەرەكتەي بولدى. ءبىر كۇنى كەمپىر اقىل ايتادى:

— قالقام، جىلاعانمەن ولگەن ادام كەلمەيدى. ماعان دا وڭاي ءتيىپ وتىرعان جوق. قايتەيىن امال بار ما؟ تۋماسا دا تۋعانداي ەدى. ەندى جىلاما، باسىڭدى كوتەر، تاماق ءىش، — دەپ تاماق ىشكىزەدى.

مۇنان كەيىن كەمپىر تاعى دا: «كيىمىڭدى كي، بويىڭدى كوتەر، سۋ جيەگىنە بارايىق»، — دەيدى.

شەشەسى قاستىق ىستەيدى دەگەن ويىندا دا جوق، كيىمىن كيىپ الىپ، سۋ جيەگىنە شىقتى. جاعالاپ قىدىرىپ ءجۇر ەدى، كۇننىڭ استىندا كوز كورىم جەردە جالتىراعان ءبىر نارسە كورىنەدى.

— شەشە، انە ءبىر جالتىراعان نە نارسە؟ — دەيدى.

— ءجۇر، بارايىق! — دەيدى كەمپىر.

ەكەۋى جاعالاپ كەلسە، ءبىر التىننان جاسالعان قايىق. كەمپىر ەكەۋى قايىققا ءمىنىپ الىپ، سۋدى قىدىرادى. كەلىنشەك سۋدىڭ ار جاعىنان قاراسا، ۇلكەن ساندىق تۇر، ءىشىن اشىپ قاراسا، قۇس توسەك سالۋلى، جۇپ-جۇمساق ءبىر كىسىلىك توسەكتى كورەدى. كەمپىر ونىڭ كورگەنىن بايقايدى دا:

— قاراعىم، ىشىنە جاتىپ كورشى، سيار ما ەكەنسىڭ؟ — دەيدى.

كەلىنشەك ىشىنە كىرىپ جاتا بەرگەندە، كەمپىر ساندىقتىڭ اۋزىن جابا قويىپ، سۋمەن ءجۇزىپ وتىرىپ، حاننىڭ ۇيىنە كەلەدى.

... كۇيەۋى ءوزى ولمەي تۇرعاندا قىزعا اعالارىنىڭ بارلىعىن ايتقان، ولاردى قىز جاقسى بىلەدى، كەمپىرگە ءتىسىن باسىپ ءجۇر، بايىن دا سول ولتىرگەنى ەندى سەزىلە باستادى. قىزدى اكەلگەن سوڭ حان ات شاپتىرىپ، توي قىلىپ، ءماز-مايرام بولىپ جاتىر. قىزدا ويىن دا جوق، كۇلكى دە جوق، تەك وتىرۋ. حان قىزعا ءسوز سالدىرادى.

— مەن ءقازىر حانعا تيمەيمىن، مەن قايعىلى بولىپ وتىرمىن، وتىز كۇن وينىمدى، قىرىق كۇن تويىمدى ىستەسىن، وعان دەيىن حاننىڭ سول سالتاناتى ارقاسىندا قايعىمدى ۇمىتايىن، ونان كەيىن حانعا تيەيىن، — دەدى قىز. — جانە ماعان كۇتۋشى ەتىپ، ءوزىمنىڭ ۇيرەنگەن شەشەمدى بەرسىن، وزىمە جەكە ءۇي تىگىپ قويسىن، باسقا جان وندا اياعىن باسۋشى بولماسىن.

سۇلۋدىڭ ءسوزى ەكى بولا ما؟! ءبارى ورىندالىپ جاتىر. بۇلار وسىمەن جاتا بەرسىن.

ەندى اشكەنگە كەلەيىك. اشكەن ءبىر كۇنى دالاعا شىعىپ، ۋازىرلەرىمەن تۇرسا، اسپاندا ءبىر جۇلدىزدان قان تامىپ تۇر ەكەن. كورە سالىپ اشكەن: «ۋف، مەنىڭ ىنىلەرىمنىڭ ءبىرى ولگەن ەكەن!» — دەپ ۇيگە كىرىپ، ۋازىرلەرىنە جىلدام ات، اسكەر، ازىق دايىنداپ، ەرتەڭ ءبىر جەرگە جۇرەتىنىن ايتىپ، جاتىپ قالادى. تاڭەرتەڭ ۋازىرلەرى كەلىپ:

— حان تاقسىر! كەشەگى ايتقانىڭىز دايار بولدى، — دەيدى. حان بارىپ كيىمى مەن ساۋىتتارىن كيىپ، ساداقتارىن الىپ، ءجۇز اسكەر مەن التى ايلىق ازىق الادى، تۇلپاردان ءجۇز اتتى ءمىنىپ، ءجۇزىن جەتەككە الىپ، ىنىلەرىنىڭ كەتكەن بەتىمەن بۇ دا جۇرەدى. ءجۇرىپ كەلەدى. تۇلپارعا جول الىس پا؟ الدەنە ءبىر ۋاقىتتا شاھارعا جەتەدى. قالانىڭ شەتىندەگى ءبىر لاشىق ۇيگە توقتاپ، حاننىڭ ورداسىن سۇرايدى. بىرەۋ وردانى كورسەتەدى. كەلىپ قوناقتار ءتۇسىپ جاتىر، حاننىڭ داياشىلارى جالاقتاپ قوناقتاردى قوناق ۇيگە اكەلىپ، كۇتىپ ءجۇر. حاننىڭ باس ءۋازىرى كەلىپ ءجۇرىپ اشكەنگە كوزى ءتۇسىپ: «مىناۋ ءبىزدىڭ حانىمىز ەمەس پە؟» — دەپ بەتىنە قاراپ، كيىمى باسقا بولعان سوڭ، حاننىڭ ورداسىنا كىرىپ كەلسە، حان ۇيىندە وتىر.

— حان تاقسىر! — دەدى ءۋازىر.

— نە ارىزىڭ بار؟ ايت! — دەدى حان.

— قوناقتاردىڭ ىشىندە ءبىر ادام بار ەكەن، سىزدەن ەشبىر اۋماعان. جاڭا ءسىز ەكەن دەپ، سويلەسە جازدادىم، — دەدى.

— جانسىز بولىپ ءبىلشى. مەنىڭ تۋعانىم بولاتىن، ءبىراق ول كىسى حان بولاتىن. ەگەر سول بولسا، مۇندا كەلسىن، — دەدى.

ءۋازىر جۇگىرىپ شىعىپ قوناقتاردىڭ بىرىنەن ءجون سۇرادى. ءۋازىر جۇگىرىپ كەلىپ ءوز حانىنان ءسۇيىنشى سۇرادى. حان ءوزى كەلىپ، اشكەنگە سالەم بەرىپ، امانداسىپ، جاي-كۇيىن ايتتى.

— مۇشكەن، ەندى سەن ءتىرى ەكەنسىڭ، ولگەن جۇماكەلدى بولدى. قارۋ، كۇش جينا، ەرتەڭ ىزدەيىك، — دەدى اشكەن.

تاڭ اتقانشا بارلىق قارۋ-جاراق، ات، كولىك، اسكەر دايار بولدى. جۇماكەلدىنىڭ كەتكەن بەتىنە قاراپ، ەكى حان ءجۇرىپ كەتتى. تۇلپارعا جەر الىس پا؟ ءا دەگەنشە، ءبىر شاھارعا جەتىپ كەلدى. بۇلاردىڭ شاھارى بۇل شاھارعا قاراعاندا شاھار ەمەس، بۇلار شاھارعا قاراپ، تاڭ قالدى. ءجون سۇراۋعا قالانىڭ شەتىندەگى ءبىر لاشىق ۇيگە كىسى جىبەردى. بۇل ءۇي جۇماكەلدىنىڭ العاشقى تۇسكەن ءۇيى ەكەن. كىرىپ كەلسە، ءبىر كەمپىر جىلاپ وتىر.

— ە، شەشە، نەگە جىلايسىڭ؟

— وي، قاراعىم، مەن جىلاماي كىم جىلاسىن؟ ءتىرى بالادان ءتىرى ايرىلىپ، ءولى بالادان ءولى ايرىلىپ وتىرمىن، — دەپ ءوز بالاسىنىڭ ولگەنىن، ونان كەيىن جۇماكەلدىنىڭ اق كۇمبەزگە كەتكەنىن، ونان حابارىنىڭ جوعىن ايتتى. ول بالا ىزدەپ كەتكەن قىزدى حان الىپ كەلىپ، وتىز كۇن ويىنى بولىپ، قىرىق كۇن تويى بولىپ جاتقانىن ايتتى.

اشكەن تۇرىپ:

— كانە، باياعى ونەرىڭ قايدا؟ — دەگەن سوڭ مۇشكەن ءىشىن بوساتىپ الىپ، ىشقىنىپ سۋدى ءبىر ۇرتتاپ العاندا، قۇپ-قۇرعاق بولىپ، جول اشىلىپ قالدى، اسكەرلەرى بەرى ءوتىپ الدى. اق كۇمبەز ۇيگە جاقىن كەلسە، جەردى سىزىپ ءبىر ءىز جاتىر. اشكەن كورگەن زاماندا-اق:

— مىناۋ، جۇماكەلدىنىڭ سەمسەرىنىڭ ءىزى ەكەن، — دەپ، ىزگە ءتۇسىپ وتىرسا، ۇيدەن شىعىپ، سۋعا كەلىپ تىرەلەدى.

— كانە، تاعى ۇرتتاپ كور! — دەدى اشكەن مۇشكەنگە.

مۇشكەن سۋدى ۇرتتاپ الىپ ەدى، ەشتەڭە دە كورىنبەدى. سۋدى قايتا قۇيىپ جىبەردى. الدەنە ۋاقىتتا كۇشىن جيناپ، قايتا تارتقاندا جەردىڭ ءبىر قابات قىرتىسى ۇرتتالدى، سوسىن جىلتىراعان بىردەمە كورىندى، قازىپ جىبەرىپ قاراسا، سەمسەر بۇكتەلگەن قالپىندا قۇمعا كىرىپ جاتىر ەكەن، الا سالا مولا بىتكەندى اسكەرلەرگە اقتارتسا، جۇماكەلدىنىڭ ءتانى سارى تات بولىپ كيىمىمەن جاتىر ەكەن، الىپ جۋىندىرىپ جىبەرىپ، اشكەننىڭ ءوزى: «مەنىڭ قولىم ەمەس، پايعامباردىڭ قولى»، — دەپ سەمسەردى بۇرىنعى ورنىنا بايلاپ جىبەرگەندە، بالا كوزىن اشىپ تۇرا كەلدى.

— وتە قاتتى ۇيىقتاپ كەتكەنمىن، — دەدى.

— ۇيىقتاعان جوقسىڭ، ءولىپ ءتىرىلدىڭ، — دەپ ەدى، نانبادى. ۇيىنە كەلسە ايەلى دە، شەشەسى دە جوق، كەمپىردىڭ تۇبىنە جەتكەنىن سوندا عانا ءبىلدى. جۇماكەلدى باردى دا توعاي تولعان جىلقىدان ەكى ءجۇز تۋ بيەنى ايداپ كەلىپ:

— مىنانى تاماق قىلا بەرىڭدەر! مەن حان جاققا بارىپ كەلەيىن، — دەپ جانىنا ءبىر باتىردى الىپ كەتىپ قالدى.

كەلسە، ەل جينالعان توي، حاندى سول تاباندا ۇستاتىپ الىپ، ءوز ۋازىرلەرىنە بۇيرىق بەرىپ، دارعا تارتقىزدى. حاننىڭ كومەكشى ۋازىرلەرىنىڭ ءبارىن ادامىنا ءولتىرتىپ، ۇيگە كەلسە، كەلىنشەك اپپاق قۋداي بولىپ جۇدەگەن، قۇر سۇيەك، تەك ءىلىنىپ وتىر ەكەن. جىگىت كىرىپ كەلگەندە كەلىنشەگى تالىپ قالدى. جىلاۋعا دا شاماسى كەلمەدى. ونى جۇباتىپ، قۋانتىپ الىپ، كەمپىردى ۇستاتىپ، تىرىلەي سويىپ ولتىرەدى. ءوزى حاننىڭ تاعىنا مىنەدى. ءسويتىپ، تۋعاندارىن قايتا قايىردى.

اكە-شەشەسىن، باياعى مولاداعى التىندى الدىرىپ، ۇشەۋى ءۇش جەرگە پاتشا بولىپ، بارشا مۇراتىنا جەتىپتى.

---