كەلتەگىڭىز قولىڭىزدان تۇسپەيدى
(ءبىر ديرەكتورعا جاسىرىن حات)
ءسىزدى اۋداننىڭ دا، اۋىلدىڭ دا كوپ باسشىلارى ءتاۋىر كورەدى. ءسىز كەلگەندە قىمسىنىپ تا تۇرادى. ءا، بارەكەلدى، ءسىز ىڭعاي جاقسى نيەتتە بولساڭىز، وندىرىستە، ەڭبەكتە ءوزىڭىزدى كورسەتە بىلسەڭىز، وندا ءسىزدى جۇرت تا جاقسى كورەدى. مۇنداي جاعدايدا ءسىزدى سوككەننىڭ جاعاسى سوگىلسىن. ولار ءسىزدى شىنىمەن-اق جاقسى كورە مە؟ سوعان كەلەيىكشى. جەكە حاتتا ايتقانىمدى ەشكىم ەستي قويماس. اشىق ايتايىن. ولار ءسىزدى كورگەندە سىرتىنان جىلتىراي قويادى. ەگەر ولار جايىلىپ جاستىق، ءيىلىپ توسەك بولىپ تۇرماسا، ءسىزدىڭ قولىڭىزدان كەلتەگىڭىز قاشان قالۋشى ەدى، سونىمەن سالىپ كەتەسىز. سوندىقتان ءسىزدى ەركىنەن تىس جاقسى كورگەنسيدى، سويعان تۇلكىدەي ىرجىڭ-ىرجىڭ ەتىسەدى. ولاردىكى قاي ءبىر كۇلكى. جىلىمشى بىردەمە.
تۇبەكە ءوزىڭىزدىڭ مىنەزىڭىزدى الدىڭىزدان وتكىزەيىك، قاراي قويىڭىز. بەتىڭ قيسىق بولسا ايناعا وكپەلەۋگە بولا ما؟ ءوز قىلىعىڭىزدان ءوزىڭىز جيرەنبەس پە ەكەنسىز. ءسىزدىڭ ارەكەتىڭىزدىڭ سىيقىن كوپشىلىك تە ءبىلسىن، كەيىن حاتتا جاريالارسىز دا.
ءسىز 1943 جىلى بوگەتساي ستانسياسىنىڭ ديرەكتورى بولىپ تاعايىندالعاندا ءبىر كۇنى ءسىزدىڭ جولداستارىڭىز كەلىپ، «ورىن قۇتتى بولسىن» ايتتى.
— كەتپەڭدەر، ديرەكتورعا، ياعني ماعان جولداس نوكەر كەرەك، — دەدىڭىز تۇبەكە ءوزىڭىزدى ءوزىڭىز سالماقتاپ. بۇدان كەيىن ءسىز جالعىز ءجۇرۋدى قويىپ، توپ بولىپ ساپ تۇزەپ جۇرەتىن بولدىڭىز.
ديرەكتور تويعا بارادى. مىناۋ ۇيدەن اناۋ ۇيگە، اۋىلدان اۋىلعا ەمەس، ات ارىتىپ، تون توزدىرىپ اۋداننان اۋدانعا بارادى. قۋ باس تا دومالاپ باراتىن سول تويعا «كوكتوبە» ءمتس-ىنىڭ ديرەكتورى ەسەكەڭ دە كەلىپ قالىپتى. ەكەۋىڭىزدى ءبىر ۇيگە قوناققا العان ەكەن. «ەكى قوشقاردىڭ باسى ءبىر قازانعا سىيسىن با» سوزبەن كەكەتىسىپ، قاعىسا باستاپتى. العاشقى ءسوزدى كادىمگى تۇبەكەڭ ءوزىڭىز باستاپ:
— مەنەن مارتەبەڭ بيىك ادامداي مەنەن جوعارى وتىرۋىڭا جول بولسىن؟! — دەدىڭىز. (بۇل ءوزى اتا-باباڭىز مامان مەن كوتىباردان سىزگە مۇرا بولىپ قالعان ۇرىس قوي).
— سەن ديرەكتور بولساڭ، مەن دە ديرەكتور. بۇرىن كەلدىم، بۇرىن وتىردىم. تويعا بارساڭ بۇرىن بار، بۇرىن بارساڭ ورىن بار. ءۇي مەنىكى! — دەدى ەسەكەڭ دە قالىسپاي.
— نوكەرلەر، كورسەتىڭدەر مىنا بۇرىن كەلگەن ديرەكتورسىماققا. ءبىلسىن مەنىڭ كۇشىمدى! — دەپ ءسىز ايعايدى سالدىڭىز كەلىپ.
كەكەتۋدىڭ اياعى بىلەك سىبانىپ، جۇدىرىق جۇمساۋعا جەتىپ، سارت-سۇرت توبەلەس باستالدى دا كەتتى...
جاسىراتىنى نە، «ارتىق ەڭبەك» سىڭىرگەن، جۇدىرىعى جۋانداۋ بولىپ «كوزگە تۇسكەن» تۇبەكەڭ ءوزىڭىز بولدىڭىز. ەكى ديرەكتوردىڭ تويداعى «تاماشاسى» ەكى اۋداننان اسىپ، وبلىسقا تارادى. وجار مىنەزىمەن اۋىزعا كوبىرەك ىلىنگەن تۇبەكەڭ تاعى ءوزىڭىز بولدىڭىز. «تۇبەكبايعا ۇساماي قويشى ءارمان» دەيتىن ءسوز جۇرتقا ماتەل بولىپ كەتتى. تۇبەكەڭ بۇعان ءوزىڭىز دە سۇيسىنە تۇسەتىن كورىنەسىز. مۇنداي «زور اتاققا» يە بولعانعا قۇشتارلانىپ، بۇدان بىلاي كەلتەگىڭىزدى تاستامايتىن بولىپسىز. كىم بولسا ول بولسىن، ءسىزدىڭ تۇرپايى مىنەزىڭىزدى بولار-بولماس ءسوز قىلسا بولعانى، كەلتەكپەن سالىپ وتەسىز. شىنىن ايتۋ كەرەك، وسىنداي كۇشتى كەيدە سىزگە قىزعانامىن. ماعان قۇداي ەكەن سىرتتان تۇيرەيتىن نايزا-قالام بەرگەنشە سىزدىكىندەي جۇدىرىق بەرمەگەن ەكەن دەپ تە قالامىن.
ءوزى باتىر تۇبەكە ءسىز كەلگەن جەردەن شاتاق شىقپاي كەتكەن ەمەس. تۇسكەن ءۇيىڭىزدىڭ شىنى-شاينەگى سىنىپ، استان-كەستەن بولماي قالعان كۇنى جوق. ءبىراز ۋاقىتقا دەيىن تۇبەكەڭ تۇسكەن ءۇي انا ءۇي، مىنا ۇيدەن ىدىس-اياق سۇراپ-اق جۇرگەنى. وسىنداي «باتىرلىقتى» قالاي باستايسىز؟ ياپىر-اي!
تاعى ءبىر كۇنى تۇبەكە ماشيناڭىزبەن سىرعاناتىپ كەلىپ، «تۇششىايرىق» كولحوزىنىڭ پرەدسەداتەلى مەڭدەشتىڭ ۇيىنە توقتاي قالدىڭىز. ءۇي يەسى تۇبەكەن كەلگەندە قاشاندا گرافيننىڭ ورتا-تولىسىن كورسەتۋگە ءتيىس. ەگەر ورتا بولا قالعان كۇندە، «اقماعامبەتتى» تۇبەكەڭە ارناپ الدىرماعان بولسا، وندا قاي جەردەن شاتاق شىعارۋدى ويلاي باستايدى. مىنە ويلاماعان جەردەن وسى جاعداي بولا قالدى. ەكى ءبۇيىرىڭىزدى تايانىپ، توردە وتىرىپ تاباقتاعى ىستىق تاماققا جۋىلماعان قولىڭىزدى مالىپ الىپ:
— قاپ، اكەڭدى... قولىمدى كۇيدىرىپ الدىم، — دەپ جۇدىرىق ءتۇيىپ، جازىقسىز شامدى قويىپ كەپ جىبەردىڭىز. ەدەنگە قۇلاپ تۇسكەن شام كۇل-تالقان بولدى. ءۇي ءىشى قاراڭعى، تارس-تۇرس... قاراڭعىدا كەلتەگىنەن ايرىلىپ قالعان تۇبەكەڭ دەرەۋ ەتىگىن شەشىپ الىپ، قاراڭعى ۇيدەگىلەردى توقپاقتاي جونەلدى. بۇل باتىرلىعىڭىز دا مەن سياقتى قالامنان باسقا تۇك ۇستاپ كورمەگەن جۋرناليست! تاڭدانتپاي قويا ما؟
— وي، توقپاعىڭ ءوز باسىڭا تيگىر-اي، قايدان عانا كەلىپ ەدى؟ — دەپ جەڭگەي زار قاعىپ ءجۇر. ازدان كەيىن ءسىز:
— جاعالبايلى، جاعالبايلى! — دەپ ايعاي سالىپ، ازاماتتارىنا تۇسىنىكسىز، الدەقاشان ۇمىت بولعان، كوپتەن بەرى اتالمايتىن رۋ اتى دەيتىن بىردەڭەنى اتاپ، داۋرىعىپ، مىيات شاقىردىڭىز. كوپشىلىك اڭ-تاڭ. «جاعالبايلىسى قالاي، ءبىز «تۇششىايرىق» كولحوزى بولىپ اتانۋشى ەدىك قوي» دەستى ولار.
ءادىلىن ايتساق ءسىز دە كىشىرەيەتىن جەردى بىلەسىز. ول قىزمەتى جوعارى اعالارىڭىزدىڭ الدى عانا. ولار وتىرعاندا قۇرداي جورعالايسىز. سوندىقتان دا سىبايلاستارىڭىز ەرىك بەرىپ تالتەكتەتىپ قويدى. ءسىز ءتىپتى ەشكىمنەن دە سەسكەنبەيسىز، متس پارتيا ۇيىمىنىڭ سەكرەتارى گوريايەۆتى شە؟ ونى دا كلۋبتا... بىردە قىزمەت جۇزىندە كەزدەسە قالعان، وبلىس وكىلى رىسبايدى ىرسيتىپ ۇرىپ جىقتىڭىز. مۇنداي كۇشتى قالاي ارمانداماسسىز!
ال وسىعان سىزگە نە ايتتى؟ «جىگىتتىك جەلىك قوي، ىشكەن بولار» دەمەپ پە ەدى. دۇرىس ايتاسىز، باسشىلار ءسىزدىڭ ىشپەيتىن، توبەلەسپەيتىن كۇنىڭىز جوعىن جاقسى بىلەدى. ءدال ايتقاندا، كەلتەگىڭىزدىڭ قولىڭىزدان تۇسپەيتىنىن دە بىلەدى. ءبىراق تۇبەكەڭنىڭ توبەلەسىن جۇرت ايتا ءجۇرسىن دەيتىن بولۋ كەرەك. ءبىر ماماپ، ءبىر كوتىبارسىز بولا ما دەيدى بۇل ايماق. سالەممەن قوش ايتۋشى، تۋرا ايتىپ تۋعانىنا جاقپاي جۇرگەن ءوزىڭىزدىڭ قىدىربەك ۇلى دەگەن ءىنىڭىز.
1950
You Might Also Like
-
كۇن كۇلىمدەپ تۇرعان جاز كۇنىنىڭ ءبىرى بولاتىن. گۋريەۆتەگى ونەر باسقارماسىنىڭ باستىعى اڭداماسوۆتىن كابينەتىنىڭ ەسىگى جاي عانا تىقىلدادى.
-
جۋالى اۋدانىنا قاراستى كارل ماركس اتىنداعى كولحوزدىڭ وسى ءبىر مال جايىلىمىنداعى ون شاقتى ۇيدەن قۇرالعان اۋىل ءقازىر كۇندە ءىزى شۋ، قۇم قۋىت بولادى دا جاتادى. اۋەلى مۇندا ءداۋىت ايتقۇلوۆ بريگادير بولدى....
