قىرىق قۇراق
قىلىشىن سۇيرەپ قىس كەلەدى. جاپالاقتاپ قار جاۋىپ، جاپىراق بەتىن جاباتىن ۋاقىت تا تاياۋ. قىس كەلەتىنىن باسقا ۇمىتسا دا جەتىسۋلىقتاردىڭ ۇمىتاتىن ءجونى جوق. مي قايناتقان شىلدەدە دە تالعار مەن سارجالاق باسىنان كورىنىپ تۇراتىن قار قىستى قالاي ۇمىتتىرسىن. توڭدىرامىن تونىڭدى سايلا دەيدى.
اقتاۋدا تون تىگەتىن دە، پالتو تىگەتىن دە، مانتو تىگەتىن دە كاسىپورىندار جوق ەمەس. ءبىراق، راسىن ايتۋ كەرەك، الا جازداي جينالىپ ايتقانىمىز ءالاۋلاي دەگەندەي وسىنداعى فابريكاداعى كوپ جۇمىسشى سارىلا ءبىر جۇمىس ىستەپ كورگەن جوق. ۋاقىتتىڭ كوبى ۇزدىك-سوزدىقپەن ءوتىپ كەلەدى. ولار ىستەمەيىن دەمەيدى-اۋ، ىستەۋگە جۇمىس جوق. وسىنداي قىس قارساڭىندا ءبىرى پالتو، ءبىرى مانتو تىگىپ وتىرسا، ونى تىگىپ وتىرعاندار دا، ونى كيگەندەر دە جاراسىپ قالماي ما؟ جىلى كيىممەن حالىقتى قامتاماسىز ەتۋ قانداي ارداقتى مىندەت دەسەڭىزشى.
فابريكادا ەرتەلى-كەش ەلتىرىلەر ءتۇسىپ جاتادى. ۇلكەن-ۇلكەن تەندەر جەتكىزىلەدى. بۋما-بۋما بولەكتەرى دە بولادى. جىلميعان جىلبىسقا، سالابا-سالابا سەنسەڭدەر دە كەزدەسەدى. ساقالى سالبىراعان تەكە تەرىلەرى دە بار. جەتكىزىلىپ جاتقان نارسەنىڭ كولەمدى شۋماعىن، اۋىرلىق سالماعىن كورىپ جۇمىسشىلار قۋانىسىپ تا جاتادى. كيىمنىڭ نەشە ءتۇرىن جاساپ شىعاراتىن بولدىق قوي دەسەدى.
ازدان كەيىن تەڭ شەشىلەدى. اۋەلگى شەشىلگەن تەڭ سارىشۇناقتىڭ تەرىسى. ءجىپ-شۋى كەسىلىپ، تەڭىن شەشىسىپ تۇرعاندار ءبىر كوڭىلدەنىپ قالدى. — دۇرىس، دۇرىس! شىن، بىزگە كەرەگى وسى. ساناپ جىبەر، —دەسەدى. جوسپار بويىنشا ءۇش ميلليون بولۋى كەرەك ەدى، بار جىبەرىلگەنى ءبىر جارىم. ياعني جوسپارداعىنىڭ جارتىسىندايى عانا. جارتى بولعانى جاقسى بولماعان عوي، جۇمىس تا، ونىڭ ءونىمى دە جارىم بولادى دەگەن ءسوز عوي. جۇمىسشىلار رەنجىپ قالدى.
— ىستەيتىن جۇمىستىڭ ءونىمدىسى وسى سارىشۇناقتىڭ تەرىسىنەن بولۋشى ەدى، ونىڭ ءوزى جارتى بولدى عوي دەستى جۇمىسشىلار. ناق وسى كەزدە ءبىر جاقتان براكەردىڭ اششى داۋىسى جامان ەستىلدى.
— ويباي-اۋ، ءوزى جوسپارداعىنىڭ جارىمى كەمىپ وتىرعانىمەن تۇرماي ونىڭ جارتىسى تاعى براك بولىپ شىقتى. كوپشىلىكتىڭ كوڭىلى «براك» دەگەن داۋىسقا اۋىپ كەتتى. «ءوزىم كەسىر تاپپاي جۇرگەنىمدە مەنەن كەسىر سۇرايدى قىز انتۇرعان» دەگەندەي، ءوزىمىز براكتان قۇتىلا الماي جۇرگەندە...
ولار ەرىنبەستەن-اق ساناي باستادى. سارىشۇناقتىڭ اكەلىنگەن تەرىسى جارىم بولسا دا جاقسى بولمادى. كوپشىلىك تەرىدەگى ءتۇرلى تەسىك، تەڭبىلدەردى اڭگىمە ەتە باستادى.
— مىنا ءبىر سارىشۇناققا شەشەك شىققان ەكەن،
— مىناۋى قوتىر بولعان شىعار.
— مىنانى قاقپان قىرىققان ەكەن.
ءسوز وسىلاي شۇبالا بەردى. ءبارى دە مەحپەن اينالىسىپ كەلە جاتقان ادامدار سارىشۇناقتىڭ تەرىسىن اپ-ساتتە-اق سورتتاپ ءبىتىردى. براك بەس ءجۇز مىڭ بولدى.
— اپىر-اۋ، مۇنى بىزگە جىبەرگەن كىم؟
— باياعى قايىس-ابزەل زاۆودى دا.
— ءداپ ءوزى، ودان باسقا كىم دەيسىز؟
— سونىمەن بەس ءجۇز مىڭ براك بولىپ شىعىپ، جۇمىسشىلار ۇندەمەي قالىستى.
— قايتا جىبەرۋ كەرەك، باس باسقارماعا ايتۋ كەرەك.
وعان ۋاقىتىسىمەن-اق ايتىلدى. ءبىراق باسقارمادا ءۇن جوق. باستىعى باسىمبەك جاماناتتى بولىپ ءقايتسىن، جامان بولعان وسى مەح فابريكاسى-اق جامان بولسىن. ون قولىن سول قولىمەن قالاي كەسسىن. ءبارىبىر ءوز جانى اۋىرماي ما؟ قايىس-ابزەل زاۆودى دا وزىنە قارايدى.
تاعى ءبىر تەڭ شەشىلدى. ءبىراق سابالاق ءجۇندى تەرى بولىپ شىقتى. بۇل جوسپاردا اتىمەن جوق نارسە ەكەن. ەشتەمە ەتپەس دەستى تۇرعاندار. وسىنشا دۇنيەنىڭ ىشىندە ءبىر تەڭ سابالاق تەرى ەشكىمنىڭ ءىشىن جارماس. ولار ونى تاۋىرلەپ تىگىپ جىبەرەتىندىكتەرىن ايتىپ جاتتى تاعى ءبىر تەڭ تاعى شەشىلدى، سابالاق تەرى... جەلكە ءجۇنى ءدۇرديىپ، قۇيرىق ءجۇنى قايقايىپ... بۇدان كەيىن تاعىسى-تاعى سابالاق تەرى بولىپ شىعا بەردى، شىعا بەردى. وسىنداي سابالاق تەرىنىڭ ون ءبىر مىڭى شىقتى. جوسپاردا بەلگىلەنبەگەن اۋپىلدىك تەرىسىنىڭ وسىنشاسىن جىبەرگەن ەكەن. مول قول-اق ەكەن شىركىن!
— اپىر-اۋ، جۇرت سابالاق تەرىدەن باسقانى كيمەسىن دەگەن بە، — دەدى بىرەۋى، كۇيىپ كەتتى بىلەم.
تەڭنىڭ بىرىنەن سوڭ ءبىرى شەشىلە بەردى. بىرىنەن قويان تەرىسى شىقتى. ءبىر جىلعا قويان تەرىسى دە شىدايدى، وسى تۇگەل بولسا ەكەن دەگەن تىلەكتەر بولىپ ەدى، ول دا جوسپارداعىعا جەتپەي قالدى.
بۇدان كەيىنگى شىققان مەحتىڭ ءبارى دە شۇرىق-تەسىك، سالابا-سالابا، ىلۋدە بولماسا ءىلىپ الار ءبىرى جوق. سابالاقتانعان سەنسەڭدەر، قىزىلشاقا جىلبىسقا، جوتا ءجۇنى دۇرديگەن ءبورىباسار، شەشەك شىققان سارىشۇناق. قىسقاسى ايتقاندا تامتىعى جوق تەرىلەردىڭ ءبارى وسىندا جىبەرىلگەن. جوسپاردا بار نارسە جوق بولعان سوڭ جوسپار قالاي ورىندالسىن، جامان بولعان وسى فابريكا جامان بولا بەرەدى.
وسى كەزدە تاعى ءبىر تەڭ شەشىلىپ كەتتى دە، جۇرت سوعان اڭتارىلىپ قالدى. جەتى مىڭ تۇلكى شىقتى. جوسپاردا جوق نارسە. لەنينگرادتان اكەلىنگەن.
— مۇنى كىم الدىرعان؟
— ارينە باسىمبەكوۆ شىعار.
— مۇنى نە ىستەيمىز؟..
— بۇل فابريكا تۇلكى تەرىسىن تىگۋگە يكەمدەلمەگەن ەكەن. ونى زورعا دەگەندە موسكۆاعا جونەلتپەك بولدى. بۇل تۇلكى تەرىسىنىڭ دە ارمانى جوق لەنينگرادتان، الماتىدان، اقتاۋعا، اقتاۋدان موسكۆاعا جونەلتىلدى.
— تۇركسيبتىڭ ارقاسى اۋىرماس، جىبەرە سال، — دەدى باسىمبەك.
«بارىمەنەن بازار، جوقتى قايدان قازار». فابريكا كوللەكتيۆى ىسكە كىرىستى. شوقپىت-شوقپىت سارىشۇناق تەرىسىن توقسان جاماپ، قىرىق قۇراپ كيىم تىگە باستادى. سەڭسەڭنەن سابالاق، بورىكتە جاسالىندى. ءبارىبىر ايتىپ ايتپاي نەمەنە تەرى-اياقكيىم ونەركاسىبى باس باسقارماسىنىڭ باستىعى باسىمبەكتىڭ «ءتاۋىر» باسشىلىعى ارقاسىندا. فابريكا بەس ميلليون سومعا قارىز بولدى. ىسكە جارامسىز سارىشۇناعىن قايىس-ابزەل زاۆودىنا قايتادان
ال دەۋگە اۋزى بارماي، وڭ قولىن سول قولىمەن كەسە الماي باسەكەڭ وتىر. اقتاۋ مەح فابريكاسى قىرىق قۇراق شىعارىپ جاتىر. جوسپار ايدان ايعا ورىندالماي قالا بەرەدى، قالا بەرەدى. قورا تورىندە جاتاتىن اۋپىلدەك تەرىسى بولماسا فابريكا تاقىر مۇزعا وتىرىپ قالعانداي ەكەن، ونىڭ بولعانىنا دا شۇكىرشىلىك.
1953
You Might Also Like
-
قازىرگى تاڭدا الەمدە: ەكولوگتار، دارىگەرلەر، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى رم2.5 ۇساق ديسپەرستى بولشەكتەرى تۋرالى ايتۋدا. ولاي بولسا ءبىز دە ايتا كەتۋدى ءجون كوردىك.
-
پاروۆوز تۇتىندىگىنەن شىققان قويۋ قارا ءتۇتىن بۋداقتاپ، پوەزد ءىى-الماتى ۆوكزالىنا جاقىندادى. الىس اۋداننان اۋىل شارۋاشىلىعى قىزمەتكەرلەرىنىڭ كەڭەسىنە قاتىسۋعا كەلە جاتقان .ازامات نۇرىم كۇن اشىق بولعان...
