كولحوز ءومىرىنىڭ قامقورى، تايانىشى — پارتيا
«ارمان» دەگەن ۇعىم وسى كەزدە وتە وزگەرىپ، وتە كەڭەيىپ كەتكەن ءتارىزدى. مەنىڭ جاس كەزىمدە قىزىلاعاش باۋىرىن قىستاپ، قاراش وزەنىن بويلاي كوشەتىن ءبىزدىڭ اۋىلدا ارمان يەلەرى كوپ بولۋشى ەدى.
مەن جەتىم ەدىم. ءار ءۇيدىڭ بوساعاسى مەنىڭ ورنىم، «تاعدىردىڭ» ماعان ارناعان سىباعاسى ەدى، مەن بوساعادان تەرگە اتتاۋدى تىلەمەيمىن، تەك تاپجىلماي ءوز ورنىمدا وتىرىپ، مەيىرىم مەن «بۇيرىق» كۇتەمىن. وندا مەيىرىم مەن «بۇيرىق» بىرگە ءجۇرۋشى ەدى، مەيىرىمى ءتۇسىپ ءبىر ءۇزىم نان بەرگەن بىرەۋ ءبىر شەلەك سۋ اكەل دەپ بۇيىرادى، مەيىرىمى ءتۇسىپ ءشاي بەرگەن بىرەۋ بۇزاۋلاردى قايىرىپ كەل دەپ بۇيىرادى، مەن ۇنەمى مەيىرىمىن قابىلداپ، بۇيرىقتاردى ورىنداۋشىمىن... بۇل بۇدان قىرىق جىل بۇرىن ەدى. وندا جاڭا دۇنيە تۋماعان، كۇن ءالسىز، ءتۇن مەڭىرەۋ كوز بولاتىن. ءدال وسى ءبىر شاقتا، ءار اۋىلدا، ءار ۇيدە ارمان زارى، ارمان داستانى جىر بولاتىن. مەن سول زاردى، سول داستاندى كوپ تىڭدادىم. ارمان دەگەن ءسوزدى مەن سوندا ەستىپ، سوندا ءتۇسىندىم. وندا ارمان ەتەگى كەلتە، ارمان جەڭى قىسقا ەدى. بىرەۋ ول كەزدە استىنا ات ءمىنۋدى ارمان ەتسە، ەندى بىرەۋ قارنى تويىپ تاماق ءىشۋدى ارمان ەتەتىن، بىرەۋ باسىنا باسپانا تابۋدى ارمان ەتسە، ەندى بىرەۋ ايەل الىپ جار قۇشۋدى ارمان ەتەتىن. مىنە، مەن تىڭداعان ول زامانداعى ارمان داستاندارىنىڭ نەگىزگى سارىنى وسىلار.
سودان بەرى كوپتەگەن جىلدار ءوتتى، ەسكى جالعاندى كۇيرەتىپ، جاڭا دۇنيە ومىرگە كەلدى، تەك قانا ومىرگە كەلىپ قويعان جوق، جاڭا مازمۇن، جاڭا بەدەر اكەلدى. جاڭا دۇنيە شۇعىلاسىنا بولەنگەن ءبىزدىڭ سوۆەت ادامدارىنىڭ ىشكى دۇنيەسى بايىدى، وي ءورىسى كەڭىدى. بۇرىنعى مازمۇنى تايىز ات ءمىنۋ مەن اس تاۋىپ ءىشۋ توڭىرەگىندەگى ارمان بۇگىن وتە باي، ەتە كوتەرىڭكى ماعىناعا اۋىستى. جوقشىلىق قۇلدىعىنان بوساعان ادام ەندى ءوز قۇلاشىن تىم جوعارى، تىم الىسقا سەرمەيدى، مەن جىل سايىن ارالاپ ءجۇرىپ، وسى ءبىر ۇلى ەرلەۋدىڭ، ادام ساناسىنداعى وسى ءبىر جاڭا بەلەستىڭ ايعاعى بولامىن. ەندى ادام ارمانى قارىننىڭ توقتىعىمەن ۇستىنە كۇركە تابۋدا ەمەس، قوعامعا پايدالى، ءوز وتاننىڭ سانالى ازاماتى بولۋدا. مۇنداي كەرەمەت كۇش، ۇلى ارمان قاراپايىم قازاق جۇرەگىنە قايدان كەلدى، مۇنىڭ سارقىلماس كوزى، تاۋسىلماس كۇشى قايدا؟ وي جىبەرسەڭ، ونى ءومىردىڭ ءوزى ايتادى، سوناۋ كولحوزداستىرۋ داۋىرىنەن باستاپ، متس، سوۆحوزدار قۇرىلۋى، تىڭ جەرلەرگە شابۋىل جاساۋ، قىسقاسى كۇنى بۇگىنگە دەيىنگى اۋىل ءومىرىنىڭ كەزەڭدى بەلەستەرىنە كوز سالشى! قارسى الدىڭدا اۋىل ءومىرىنىڭ اپ-ايقىن ەسۋ جولدارى جاتىر، سول جولداردىڭ بارىندە، سول كەزەڭدەردىڭ بارىندە لەنيندىك پارتيامىزدىڭ باستاعان كوسەمدىگى، ۇلى قامقورلىعى، شارۋالارعا بەرگەن ادام ايتقىسىز كومەگى، دۇنيەدە تەڭدەسى جوق ەسكەرتكىشتەي كوز الدىڭا جارىق ەتەدى. سەن پارتياعا جالىندى جۇرەگىڭنەن العىس ايتاسىڭ، كوممۋنيزم بيىكتەرىنە اسقان دانالىقپەن باستاپ بارا جاتقان تۋىسقان پارتيانى وزىڭە ماقتان ەتەسىڭ، سوۆەت ەلىندە حالىق، پەن پارتيا ءبىر، ولاردىڭ جۇرەك تىنىستارى ءبىر سوعادى، ولاردىڭ وي ارمانى ءبىر ارناعا قۇيادى. اسىل ءسوزدىڭ شىن ءمانىسىن اۋىل «ءمىرىنىڭ ەسۋ كەزەڭدەرى سايراپ ايتىپ تۇر.
وتىزىنشى جىلدارى دۇنيەگە كەلگەن كولحوز قۇرىلىسىنىڭ ءبىز ءتىرى كۋاسىمىز. كولحوز قۇرىلىسىمەن بىرگە بۇكىل اۋىل شارۋاشىلىعىنا جاڭا بەت، جاڭا كۇش ورنادى، بىتىراپ جاتقان ۇساق شارۋالار ءبىر جەرگە باس قوسىپ، شارۋاشىلىقتى بۇرىن ادام بالاسى ەستىپ كورمەگەن قارقىنمەن ۇدەتە ءتۇستى، سوۆەت ەلى سوسياليزم شىڭىنا قاراي شارىقتادى، قازاقتىڭ كولحوزدى اۋىلىنا ىرىس پەن بەرەكەنىڭ، ونەر مەن ورلەۋدىڭ تۇڭعىش قارلىعاشى تراكتور كەلدى، بۇرىن ات پەن ەگىز جەگىپ، تۇيە بۇيداسىن جەتەلەگەننەن باسقانى كورمەگەن كەنجەبەك، قايىرجاندار تراكتورشىلار كۋرسىن ءبىتىرىپ، ماشينانىڭ رۋلىنە جابىستى، اۋىل ومىرىمدە ۇلى جاڭالىق، زور تابىستار ءداۋىرىنىڭ العاشقى كىرپىشى وسىلاي قالانىپ، العاشقى شەگەسى وسىلاي قاعىلدى. ءدال وسى كەزەڭدە ورناعان متس-تار قاناتىم جاڭا سەرمەپ، باۋىرىن جاڭا جازا باستاعان جاس كولحوزدارىمىزدىڭ شارۋاشىلىعى نىعايۋىنا، بۇعاناسى بەكۋىنە ۇلكەن تايانىش، ۇلكەن قامقور بولعانى سوۆەت حالىقتارى ءۇشىن دالەلدەپ جاتۋدى كەرەك ەتپەيدى.
جىلدار ءوتتى، سول وتكەن جىلدار — ىلگەرى باسا بەرگەن، نىعايا بەرگەن جىلدار، اۋىل ءومىرىن تابىستار بيىگىنە، جەڭىستەر بيىگىنە كوتەرە بەرگەن جىلدار. زور قيمىل، زور تابىستار اراسىندا ءسۇرىنىپ كەتكەن، جەتپەي قالعان شاقتار دا بار: ۇيىمداستىرۋشىسى، باسقارۋشىسى ناشار بولعان بىرەن-ساران كولحوزدارىمىز وزدەرىنىڭ العاشقى قالىپتاسار كەزەڭدەرىندە كىبىرتىكتەپ اقساي باستى، بويىنداعى بار قۋاتىن ءوز پايداسىنا تۇگەل جۇمىلدىرىپ، ءوز شارۋاسىن ۇقىپتى، زەرەك باسقارا المادى. قالىپتاسا كەلە بۇل كەمشىلىكتەر دە جويىلدى، بارلىق كولحوز ءومىرى ءبىر ارناعا ءتۇستى. كولحوزدى اۋىلدا جاڭا كەزەڭ — جاپپاي ورلەۋ كەزەڭى باستالدى، اسىرەسە XX سەزدەن كەيىن اۋىل شارۋاشىلىعى قۇلاشىن بۇرىنعىدان دا كەڭ جايدى، تابىستان تابىسقا جەتتى، ميلليونەر كولحوزدار كوبەيدى، كولحوز وزاتتارى ءوز مەنشىگىنە جەڭىل ماشينالار ۇستادى. مىنە، وسى جوعارىدا مەن ايتقان ۇلى تابىستار جولىن ءارقاشان دا لەنيندىك پارتيامىزدىڭ ورتالىق كوميتەتى بەلگىلەپ وتىردى، جەڭىستەر شىڭىنا اتتاعان ۇلى كەرۋەندى ءوزى باسقارىپ، ءوزى قۋاتتاندىردى.
ەلگە تەز تاراعان بۇگىنگى جاڭالىقتىڭ ماڭىزى كۇشتى، ەل ءىشى ۇلى قۋانىشتا، ءار ادامنىڭ اۋزىندا فيەۆرال پلەنۋمىنىڭ قاۋلىسى، ءار ادامنىڭ جۇرەگىندە پارتياعا دەگەن زور العىس. ءاربىر كولحوز مۇشەسى فيەۆرال پلەنۋمى قاۋلىسىن ورىنداۋ جولىندا ءوز ويلارىن ايتىپ، ءوز قۋانىشىن ورتاعا سالادى، پارتيامىزدىڭ دانىشپاندىعىنا ۇلى رازىلىقپەن سۇيسىنەدى، سۇيسىنەدى دە ءوز ويلارىن توپشىلايدى، ءوز تۇجىرىمدارىن ساراپقا سالادى. قىزىلوردا وبلىسىنداعى «قىزىل ديحان» كولحوزىنىڭ مۇشەسى، سوسياليستىك ەڭبەك ەرى اقنيازوۆ:
— كولحوز قۇرىلىسىن ونان ءارى دامىتۋ جانە ماشينا-تراكتور ستانسيالارىن قايتا قۇرۋ تۋرالى پارتيانىڭ قاۋلىسى ءدال كەزىندە حالىق تىلەگىنىڭ، وسكەلەڭ ءومىر تىلەگىنىڭ كىلتىن اشتى. كولحوز قۇرىلىسىنىڭ العاشقى كەزەڭدەرىندە، كولحوز شارۋاشىلىعى شاعىن كولەمدەگى كەزىندە ءوز مىندەتىن جاقسى اتقارعان ماشينا-تراكتور ستانسيالارى ءدال بۇگىنگى كۇننىڭ جان-جاقتى وسكەلەڭ تىلەگىن اتقارۋعا قاعلەزدىگى، شاپشاڭدىعى جەتپەيتىن، ءار كولحوزدىڭ ءوز شارۋاسىن تىلەگىنە ساي ورىستەتۋىنە، كەزەكتى جۇمىسىن تەز جانە مەزگىلىندە ورىنداپ وتىرۋىنا قولبايلاۋ بولاتىن كەزدەرى دە ۇشىراساتىن. سونىمەن قاتار ماشينا-تراكتور ستانسيالارىنان كولحوزعا كەلىپ جۇمىس اتقاراتىن تراكتورشىلاردىڭ ءوز مىندەتىن جەدەل، تىڭعىلىقتى ورىنداپ وتىرۋىن باقىلاۋ كولحوز باسقارماسىنا قيىندىق كەلتىرۋشى ەدى. ەندى فيەۆرال پلەنۋمىنىڭ قاۋلىسى مەن تەزيسىن وقىپ وتىرىپ، حالىق كوڭىلىندە جۇرگەن وسى ويلاردىڭ تىكەلەي جۇزەگە اساتىنىن كورىپ وتىرمىز. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جان-جاقتى تاراۋلارمەن بۇرىنعىسىنان دا كۇشتى دامۋىنا بۇدان ارتىق جاعداي بولا ما! — دەيدى.
اقنيازوۆتىڭ بۇل ويى بۇكىل حالقىمىزدىڭ ويى، ونىڭ بۇل قۋانىشى حالقىمىزدىڭ قۋانىشى. راسىندا دا كولحوزدىڭ ءوز قولىنداعى تەحنيكا كولحوز شارۋاسىنا كەرەكتى جۇمىستاردى بوگەتسىز، تەز اتقارىپ تاستاۋعا زور كەپىل عوي. كولحوز قولىنداعى تراكتورعا، كولحوز ىشىندەگى تراكتوريستكە، جەر ايداۋ، ءشوپ شابۋدان باسقا دا مىندەتتەر تابىلماق. قىسقى تەبىندە جاتقان كولحوز مالىنىڭ ءوسىپ، ونۋىنە دە تەحنيكانىڭ زور پايداسى تيمەك قوي، ەندى تراكتورلار وتارعا بارادى، كەيبىر مۇزداق قاتقان لايساڭ قىستاردا، قاھارلى قالىڭ بورانداردا كولحوزشى ايداعان تراكتور مالدى اپاتقا بەرمەك ەمەس. جەرگە قاتقان مۇزدى تراكتورمەن ايداسا مالعا كۇرەك اشادى، جايىلىم بەرەدى، مال بورانعا ۇشىراسا لەزدە ازىق-تۇلىك جەتكىزەدى، سونىڭ ارقاسىندا مال شارۋاشىلىعى قىسقى اپاتتاردان مۇلدە قۇتىلادى، مەيلىنشە وركەندەپ وسەدى. ەندى كولحوز شارۋاسى ءبىر جۇيەمەن عانا ءوسۋدىڭ ورنىنا ءار جۇيەمەن جان-جاقتى، كوپ سالالى بولىپ كوركەيە بەرمەك. بۇرىن ەگىن، بولماسا مال ەسىرىپ وتىراتىن ءبىر جۇيەلى كولحوزدار، ەگىن، مالىمەن قاتار قۇستار اسىرايدى، باقشاشىلىق كاسىبىن قاۋلاتىپ، زىعىر، كەندىر جۇگەرى ەگەتىن بولادى. مىنە، فيەۆرال پلەنۋمى قاۋلىسىنىڭ زور ءمانى وسىندا، ونىڭ تەرەڭ ماڭىزى، كوزدەگەن ۇلى نىساناسى وسى.
بۇل سياقتى شارۋاشىلىعى ءىرى، تابىسى مول كولحوزدارىمىز رەسپۋبليكادا تولىپ جاتىر، بۇل كەلتىرىلگەن فاكتى پارتيا قاۋلىسىنىڭ توقتاۋسىز ىسكە اسۋىنا ۇلى ايعاق، كولحوز شارۋاسىنىڭ ءىرى ادىممەن ىلگەرى اتتاپ بارا جاتقانىنا قالتقىسىز كۋا. بۇلار اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ الدىڭعى كوشى، بىرەن-ساران ارتتا كەلە جاتقان ۇساق كولحوزدار ەرتەڭ-اق وسى الدىڭعى ساپقا تەڭەلمەك، وعان فيەۆرال پلەنۋمىنىڭ قاۋلىسىندا كورسەتىلگەن قاعيدالار ايقىن دالەل.
ءسويتىپ، فيەۆرال پلەنۋمى قاۋلىسىمەن بىرگە كولحوزدى اۋىل ومىرىنە تاعى ءبىر تاريحي جاڭالىق ءومىردىڭ ءوزى تىلەگەن جاڭالىعى كەلدى، كولحوز شارۋاسىنىڭ كوممۋنيزمگە قاراي ۇلى تابىستارمەن ورلەۋ ءداۋىرىنىڭ جاڭا ءبىر جارقىن بەتى اشىلدى، ۇلى كوكتەمنىڭ — كولحوز كوكتەمىنىڭ بارلىق گۇلدەرىمەن جاينار، قۇلپىرار شاعى باستالدى، كوكتەم دۇنيەسىنە ءبىزدىڭ لەنيندىك پارتيا ءوزىنىڭ جىلى دا، نۇرلى ماحابباتىن ۇنەمى توگىپ تۇر، كورەگەن، بايسالدى، قامقور اناداي ۇلى مەيىرىممەن قۋات بەرىپ، جەڭىستەر مۇنارىنا باستاپ بارادى.
— تۋىسقان پارتيا، ساعان مىڭ دا ءبىر راحمەت! — دەيدى قازاق ەلى بۇكىل سوۆەت حالقىمەن بىرگە ءۇن قوسىپ.
You Might Also Like
-
قاتال قىستىڭ قۇشاعىنا ەنگەن تابيعات قىس بويى ءبىر باياۋ اعىنمەن مارعاۋ قيمىلدايتىن ءتارىزدى. اندا-ساندا سوققان بوران، ساقىلداعان اياز سامارقاۋ قىسقى دالا تىرشىلىگىنە ءبىر مەزگىل عانا شيراقتى، قاتاڭ مىنە...
-
اۋدارما ادەبيەتتىڭ ماڭىزى، ونىڭ قازىردە الىپ وتىرعان ورىنى، بۇل جۇمىستاعى كەمشىلىكتەر تۋرالى تالاي ماقالالار جازىلىپ، تالاي باياندامالار جاسالىپ، قاۋلىلار الىنىپ ءجۇر. ءبىراق تا باياعىداعى كەمشىلىكتەر ...
