كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيانىڭ ۇلتتىق بولمىستى قالىپتاستىرۋداعى ورنى
كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيانىڭ ۇلتتىق بولمىستى قالىپتاستىرۋداعى ورنى
باعىتى: ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك پروسەستەردى ماتەماتيكالىق مودەلدەۋ
سەكسياسى: ينفورماتيكا
اننوتاسيا
جۇمىستىڭ ماقساتى: وقۋ-تاربيە ۇردىسىندە وقۋشىلاردىڭ بويىنا ۇلتتىق بولمىسىمىزدى ءسىڭىرۋ، دامىتۋ جانە قالىپتاستىرۋدا اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ، ونىڭ ىشىندە كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيانىڭ تيىمدىلىگىن پايدالانۋ.
گيپوتەزاسى: كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيانىڭ مۇمكىنشىلىگىن دۇرىس، مادەنيەتتى قولدانۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ بويىنا ۇلتتىق بولمىستارىمىزدى قالىپتاستىرۋعا ارنالعان جاتىعۋلاردىڭ توپتاماسىن قۇرۋ.
زەرتتەۋ كەزەڭدەرى: عىلىمي جۇمىستىڭ زەرتتەلۋى ءۇش كەزەڭدى قامتيدى. ءبىرىنشى كەزەڭ — باستاۋ كەزەڭى. بۇل كەزەڭدە ءتۇرلى ادەبيەتتەردى، ينتەرنەت ماتەريالدارىن پايدالانا وتىرىپ، زەرتتەۋ ماسەلەسىنە جان-جاقتى تالداۋ جاسالدى. ەكىنشى كەزەڭ — ەكسپەريمەنت جۇمىستارىنىڭ وتكىزىلۋ كەزەڭى. ءۇشىنشىسى — العا قويعان مىندەتتەردى شەشۋدىڭ باستاماسى.
ادىستەمەسى: - ساۋالناما؛
- سحەماتيكالىق ساراپتاما؛
- پراكتيكالىق ءادىس؛
- ۇلتتىق بولمىستىڭ قالىپتاسۋ كوزىن انىقتاۋ؛
جوبامىزدىڭ اتىنان بايقاعاندارىڭىزداي قوزعاپ وتىرعان تاقىرىبىم ەلەڭ ەتكىزەتىن كوكەيكەستى پروبلەما ەمەس. ءبىراق تا كۇندەلىكتى ومىردە ءوزىمنىڭ ارالاساتىن ورتامنىڭ ۇلتتىق بولمىستىڭ ەلەمەنتتەرىن قولدانۋىن، ول تۋرالى قالىپتاسقان بىلىمدەرىن باقىلاي كەلە، ويعا تۇيگەنىمنىڭ ناتيجەسىندە مەندە وسى سالادا قىزىعۋشىلىق پايدا بولدى. سول قىزىعۋشىلىق عىلىمي ىزدەنىس ايدىنىنا جول تارتۋعا تۇرتكى بولدى. قازاقتىڭ ۇلتتىق بولمىسىن وقۋشىلار بويىنا قالىپتاستىرۋدا ينفورماتيكا ءپانى ارقىلى ىسكە اسىرۋعا نەگە بولماسقا دەگەن نيەتپەن جانە ينفورماتيكا عىلىمىنا تيتەي دە بولسىن ۇلەسىمدى قوسقىم كەلدى.
تىكەلەي تاقىرىپتىڭ نەگىزگى وزەكتىلىگىنە كوشسەم، مۇنداعى «اتا سالتىڭ – حالىقتىق قالپىڭ» دەگەندەي، ءوز جۇرتىنىڭ ءقادىر – قاسيەتىنەن مالىمەت بەرەتىن عۇرىپ، باسقا ەلدەردە جوق ءداستۇر ورنەكتەرى، ورتاق مۇرالارى مەن تۇرمىس – تىرشىلىگىندەگى كەرەمەت سالت – عۇرپى ماقتانىش سەزىمىن تۋدىرىپ، مەنى ۇرپاقتان-ۇرپاققا بەرىلۋى قىزىقتىردى. وسى قۇندىلىقتاردىڭ وقۋشىلار اراسىندا قالىپتاسۋ دەڭگەيىنە ۇلەس قوسۋ — عىلىمي جۇمىس تاقىرىبىنىڭ نەگىزگى ماقساتى. بۇل تۇرعىدا مەن ءارتۇرلى اقپاراتتار كوزدەرى مەن عالىمداردىڭ زەرتتەۋ جۇمىستارىنا جانە وقۋشىلارمەن جۇرگىزگەن ساۋالنامالاعا جۇگىنە وتىرىپ، مەكتەپ وقۋشىلارىن وقىتۋ-تاربيەلەۋدە قاجەتتىلىگىن ءوز تۇسىنىگىم بويىنشا ۇسىنامىن.
مەن كەيبىر وقۋشىلاردىڭ ۇلتتىق ءسالت-داستۇردى ، ىرىمداردى ءجيى قولدانۋىنا بايلانىستى وزىمە «نەلىكتەن؟» جانە «ولارعا بۇل ۇعىمدار كىمنەن جانە قالاي قالىپتاسقان؟»، «قالاي بويىنا ءسىڭىرىپ ،ءارى دامىتتى ەكەن؟» دەگەن سياقتى كوپ ساۋالدار جولدادىم. وسى ساۋالدارعا جاۋاپ بەرۋ ماقساتىندا كوپ ىزدەندىم.
نەگىزگى ءبولىم
2.1 جوباعا قاتىستى عىلىم نەگىزدەرى
بالا تاربيەسىنە، جالپى ادام تاربيەسىنە تەرەڭ ءمان بەرىپ، ونىڭ ءساتتى قاعيدالارى مەن ەرەجەلەرىن جاساعانداردىڭ ءبىرى - ءوزىمىزدىڭ قازاق حالقى. ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ تاربيە تاسىلدەرى مەن تاجىريبەلەرى تۋرالى زەردەلەۋ بارىسىندا مەن ەڭ بىرىنشىدەن حالقىمىزدىڭ عاسىرلار بويى جازعان زور ەڭبەكتەرى – ءسالت-داستۇر، ادەت-عۇرىپ ۇلگىلەرى مەن ونەگەلەرىنە جۇگىنۋىم قاجەت. ويتكەنى، قازاق – كونە داۋىردەن باستاۋ الاتىن كۇردەلى دە باي تاريحى، سان قىرلى مادەنيەتى، وزىندىك يگى عۇرىپ – ءداستۇرى بار، ەتنوگرافيالىق احۋالى ءار قيلى، پەيىلى ءوزىنىڭ بايتاق دالاسىنداي كەڭ دە قوناقجاي حالىق. حالقىمىزدىڭ ءبىتىم بولمىسىن زەرتتەگەن ەتنوگراف عالىمداردىڭ اتاپ وتكەنىندەي، قازاق – جايشىلىقتا تاۋبەشىل، جاۋگەرشىلىكتە تاۋەكەلشىل، زەردەلى دە ويشىل، سابىرلى دا ءتوزىمدى، شىدامدى دا جومارت، ەلگەزەك تە ەلىكتەگىش، كەڭپەيىل دە كىشىپەيىل، ەرەگەسكەنمەن ەرەگەسەتىن، دوسپەن دوس بولا الاتىن، ادىلدىكتى باعالاي بىلەتىن حالىق. قاز داۋىستى قازىبەك ءبيدىڭ سوزىمەن ايتقاندا:
«ءبىز قازاق دەگەن مال باققان ەلمىز،
ءبىراق ەشكىمگە سوقتىقپاي جاي جاتقان ەلمىز.
ەلىمىزدەن قۇت – بەرەكە قاشپاسىن دەپ،
جەرىمىزدىڭ شەتىن جاۋ باسپاسىن دەپ،
نايزاعا ۇكى تاققان ەلمىز.
ەشبىر دۇشپان باسىنباعان ەلمىز،
باسىمىزدان ءسوز اسىرماعان ەلمىز.
دوسىمىزدى ساقتاي بىلگەن ەلمىز،
ءدام – تۇزدى اقتاي بىلگەن ەلمىز» - دەگەن.
قازاق حالقىنىڭ رۋحاني تىرشىلىگىندە، قارتتاردى قۇرمەتتەۋ، ۇلكەندەردى سىيلاۋ، بالالارعا جاناشىرلىق، جاستارعا قامقورلىق ەتۋ، اتا – انانى ارداقتاۋ ىزگى داستۇرگە اينالعان. «قاسقا قاتال، دوسقا ادال بولۋ» - قازاق حالقىنىڭ نەگىزگى مىنەز – قۇلقى.
قازاق حالقىندا تىم ەرتەدەن كەلە جاتقان كوپتەگەن ادەت – عۇرىپتار بار. ولاردىڭ جاسوسپىرىمدەر تاربيەسىندە الاتىن ورنى ەرەكشە، سوندىقتان وسى ۇعىمداردى وقۋشىلاردىڭ بويىنا ءسىڭىرۋدى جان-جاقتىلى جۇرگىزۋ قاجەت دەپ ويلايمىن. ياعني، ينفورماتيكا ءپانىن وقىتۋ بارىسىندا دا كورنەكىلىك رەتىندە ۇلتتىق بولمىستى قالىپتاستىرۋعا كومەگى تيەتىن جيناقتار، ەلەكتروندى وقۋلىقتار قولدانىلسا دەگەن نيەتتەمىن.
2.2 ۇلتتىق بولمىستىڭ ماعىناسى بويىنشا توپتاستىرىلۋى
قازاق حالقىنىڭ كونەدەن كەلە جاتقان سالت – داستۇرلەرى، ىرىمدارى وتە كوپ. قازاق اتىن وسى كەزگە دەيىن قازاقي سالت - داستۇرلەرىمەن، ىرىمدارىمەن، بالا تاربيەسىندەگى وزىندىك ەرەكشەلىكتەرىمەن تالاي ەلدى تاڭ قالدىرىپ كەلەدى. بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاننىڭ ءار ازاماتىنىڭ، اتا-انانىڭ، ءاربىر ۇستازدىڭ كوزدەگەن مەجەلەرىنىڭ ءبىرى –سول اتا- بابامىزدىڭ قالدىرعان اسىل مۇراسىن قادىرلەپ، جوعالعاندى جاڭعىرتىپ جاسوسپىرىمدەر بويىنا ءسىڭىرۋ، ۇلتىمىزدىڭ داستۇرلەرىنەن ۇلگى الا وتىرىپ، ۇلتتىق ءسالت-داستۇر ۇلگىسىندە تاربيەلەۋ. سوندىقتان مەن دە ءوز حالقىمىزدىڭ سالت-داستۇرلەرى، اسىل قازىنالارى، اسىل مۇرالارى تۋرالى وقۋشىلارىمىزعا ءتۇسىندىرىپ، بويلارىنا سىڭىرۋدە قولدانىلاتىن وقۋ-تاربيە قۇرالدارى رەتىندە جاساعان جۇمىسىم ارقىلى شامالى بولسا دا ۇلەس قوسۋ.ەندى ءسالت-داستۇر ۇعىمىنا انىقتاما بەرەتىن بولساق:
سالت – كاسىپكە، سەنىمگە، تىرشىلىككە بايلانىستى ادەت-عۇرىپ، ءداستۇر. ول ۇرپاقتان-ۇرپاققا اۋىسىپ وتىرادى. ۋاقىت وتكەن سايىن سالتقا وزگەرىس ەنىپ، وزگەرىپ، قوعامعا بايلانىستى بەيىمدەلىپ كەلەدى.
جاڭا قوعامدىق قاتىناسقا ساي كەلمەيتىن داستۇرلەر ىعىسىپ، ومىرگە قاجەتتى جاڭالارى دامىپ وتىرادى.
ءداستۇر – ۇرپاقتان-ۇرپاققا اۋىساتىن، تاريحي قالىپتاسقان نورمالار مەن ۇردىستەر. ول – قوعامدىق ۇيىمدار مەن حالىقتىڭ مىنەز-قۇلقىنىڭ، ىس-ارەكەتىنىڭ رۋحاني نەگىزى. ءداستۇر مادەنيەتپەن تىعىز بايلانىستى، سوندىقتان مادەنيەتى دامىعان ەل داستۇرگە دە باي. اتا-انانى قۇرمەتتەۋ، ۇلكەندى سىيلاۋ، ادالدىق، ادىلەتتىلىك، مەيىرىمدىلىك سەزىمدەرى وزىق داستۇرلەرگە جاتادى.
داعدى، ادەت-عۇرىپ دەگەن ۇعىمدار ادامنىڭ مىنەزى مەن تىرشىلىگىنە بايلانىستى قانعا سىڭگەن قىلىقتاردى بىلدىرەدى.
مەن ۇسىنىپ وتىرعان قوسىمشا وقۋ قۇرالىنىڭ وقۋشىعا ، مۇعالىمگە پايدالانۋدا ءتيىمدى بولۋىن كوزدەدىم. ۇلتتىق بولمىس ۇعىمى اۋقىمدى بولعاندىقتان، ونى ماعىناسىنا قاراي توپتاستىرۋدى ءجون كوردىم. ساباقتاعى وتىلەتىن تاقىرىپقا بايلانىستى كومپيۋتەردە اۋەلگى نەگىزگى بۋما جاسالۋ كەرەك ، ول بۋمانىڭ ىشىنە تاقىرىپقا قاراي بىرنەشە بۋما ورنالاسۋ ءتيىس. ءار بۋمانى تىشقانمەن شەرتۋ ارقىلى اشىپ، ورنالاسقان سىلتەمەلەر ارقىلى وقىپ-ۇيرەنۋگە بولادى.
«ۇلتتىق ۇعىمدار» نەگىزى بۋماسى. ونىڭ ىشىندە ءارتۇرلى ۇعىمدارعا بايلانىستى بۋمالار ورنالاسادى.
1. «جەتى سانىمەن بايلانىستى ۇعىمدار» بۋماسى . بۇل بۋمادا وسى تاقىرىپقا قاجەتتى بىرنەشە فايلدار بولۋى مۇمكىن.
شىعىس قازاقستان وبلىسى، ءۇرجار اۋدانى،ماقانشى اۋىلى،
«سەيفۋللين اتىنداعى ورتا مەكتەپ-باقشا »كمم.
ينفورماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى بەكيشيەۆا عازيزا ەسەن قىزى.
ورىنداعان 11 ا سىنىپ وقۋشىسى مۇسابايەۆا بالجان
باعىتى: ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك پروسەستەردى ماتەماتيكالىق مودەلدەۋ
سەكسياسى: ينفورماتيكا
اننوتاسيا
جۇمىستىڭ ماقساتى: وقۋ-تاربيە ۇردىسىندە وقۋشىلاردىڭ بويىنا ۇلتتىق بولمىسىمىزدى ءسىڭىرۋ، دامىتۋ جانە قالىپتاستىرۋدا اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ، ونىڭ ىشىندە كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيانىڭ تيىمدىلىگىن پايدالانۋ.
گيپوتەزاسى: كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيانىڭ مۇمكىنشىلىگىن دۇرىس، مادەنيەتتى قولدانۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ بويىنا ۇلتتىق بولمىستارىمىزدى قالىپتاستىرۋعا ارنالعان جاتىعۋلاردىڭ توپتاماسىن قۇرۋ.
زەرتتەۋ كەزەڭدەرى: عىلىمي جۇمىستىڭ زەرتتەلۋى ءۇش كەزەڭدى قامتيدى. ءبىرىنشى كەزەڭ — باستاۋ كەزەڭى. بۇل كەزەڭدە ءتۇرلى ادەبيەتتەردى، ينتەرنەت ماتەريالدارىن پايدالانا وتىرىپ، زەرتتەۋ ماسەلەسىنە جان-جاقتى تالداۋ جاسالدى. ەكىنشى كەزەڭ — ەكسپەريمەنت جۇمىستارىنىڭ وتكىزىلۋ كەزەڭى. ءۇشىنشىسى — العا قويعان مىندەتتەردى شەشۋدىڭ باستاماسى.
ادىستەمەسى: - ساۋالناما؛
- سحەماتيكالىق ساراپتاما؛
- پراكتيكالىق ءادىس؛
- ۇلتتىق بولمىستىڭ قالىپتاسۋ كوزىن انىقتاۋ؛
جوبامىزدىڭ اتىنان بايقاعاندارىڭىزداي قوزعاپ وتىرعان تاقىرىبىم ەلەڭ ەتكىزەتىن كوكەيكەستى پروبلەما ەمەس. ءبىراق تا كۇندەلىكتى ومىردە ءوزىمنىڭ ارالاساتىن ورتامنىڭ ۇلتتىق بولمىستىڭ ەلەمەنتتەرىن قولدانۋىن، ول تۋرالى قالىپتاسقان بىلىمدەرىن باقىلاي كەلە، ويعا تۇيگەنىمنىڭ ناتيجەسىندە مەندە وسى سالادا قىزىعۋشىلىق پايدا بولدى. سول قىزىعۋشىلىق عىلىمي ىزدەنىس ايدىنىنا جول تارتۋعا تۇرتكى بولدى. قازاقتىڭ ۇلتتىق بولمىسىن وقۋشىلار بويىنا قالىپتاستىرۋدا ينفورماتيكا ءپانى ارقىلى ىسكە اسىرۋعا نەگە بولماسقا دەگەن نيەتپەن جانە ينفورماتيكا عىلىمىنا تيتەي دە بولسىن ۇلەسىمدى قوسقىم كەلدى.
تىكەلەي تاقىرىپتىڭ نەگىزگى وزەكتىلىگىنە كوشسەم، مۇنداعى «اتا سالتىڭ – حالىقتىق قالپىڭ» دەگەندەي، ءوز جۇرتىنىڭ ءقادىر – قاسيەتىنەن مالىمەت بەرەتىن عۇرىپ، باسقا ەلدەردە جوق ءداستۇر ورنەكتەرى، ورتاق مۇرالارى مەن تۇرمىس – تىرشىلىگىندەگى كەرەمەت سالت – عۇرپى ماقتانىش سەزىمىن تۋدىرىپ، مەنى ۇرپاقتان-ۇرپاققا بەرىلۋى قىزىقتىردى. وسى قۇندىلىقتاردىڭ وقۋشىلار اراسىندا قالىپتاسۋ دەڭگەيىنە ۇلەس قوسۋ — عىلىمي جۇمىس تاقىرىبىنىڭ نەگىزگى ماقساتى. بۇل تۇرعىدا مەن ءارتۇرلى اقپاراتتار كوزدەرى مەن عالىمداردىڭ زەرتتەۋ جۇمىستارىنا جانە وقۋشىلارمەن جۇرگىزگەن ساۋالنامالاعا جۇگىنە وتىرىپ، مەكتەپ وقۋشىلارىن وقىتۋ-تاربيەلەۋدە قاجەتتىلىگىن ءوز تۇسىنىگىم بويىنشا ۇسىنامىن.
مەن كەيبىر وقۋشىلاردىڭ ۇلتتىق ءسالت-داستۇردى ، ىرىمداردى ءجيى قولدانۋىنا بايلانىستى وزىمە «نەلىكتەن؟» جانە «ولارعا بۇل ۇعىمدار كىمنەن جانە قالاي قالىپتاسقان؟»، «قالاي بويىنا ءسىڭىرىپ ،ءارى دامىتتى ەكەن؟» دەگەن سياقتى كوپ ساۋالدار جولدادىم. وسى ساۋالدارعا جاۋاپ بەرۋ ماقساتىندا كوپ ىزدەندىم.
نەگىزگى ءبولىم
2.1 جوباعا قاتىستى عىلىم نەگىزدەرى
بالا تاربيەسىنە، جالپى ادام تاربيەسىنە تەرەڭ ءمان بەرىپ، ونىڭ ءساتتى قاعيدالارى مەن ەرەجەلەرىن جاساعانداردىڭ ءبىرى - ءوزىمىزدىڭ قازاق حالقى. ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ تاربيە تاسىلدەرى مەن تاجىريبەلەرى تۋرالى زەردەلەۋ بارىسىندا مەن ەڭ بىرىنشىدەن حالقىمىزدىڭ عاسىرلار بويى جازعان زور ەڭبەكتەرى – ءسالت-داستۇر، ادەت-عۇرىپ ۇلگىلەرى مەن ونەگەلەرىنە جۇگىنۋىم قاجەت. ويتكەنى، قازاق – كونە داۋىردەن باستاۋ الاتىن كۇردەلى دە باي تاريحى، سان قىرلى مادەنيەتى، وزىندىك يگى عۇرىپ – ءداستۇرى بار، ەتنوگرافيالىق احۋالى ءار قيلى، پەيىلى ءوزىنىڭ بايتاق دالاسىنداي كەڭ دە قوناقجاي حالىق. حالقىمىزدىڭ ءبىتىم بولمىسىن زەرتتەگەن ەتنوگراف عالىمداردىڭ اتاپ وتكەنىندەي، قازاق – جايشىلىقتا تاۋبەشىل، جاۋگەرشىلىكتە تاۋەكەلشىل، زەردەلى دە ويشىل، سابىرلى دا ءتوزىمدى، شىدامدى دا جومارت، ەلگەزەك تە ەلىكتەگىش، كەڭپەيىل دە كىشىپەيىل، ەرەگەسكەنمەن ەرەگەسەتىن، دوسپەن دوس بولا الاتىن، ادىلدىكتى باعالاي بىلەتىن حالىق. قاز داۋىستى قازىبەك ءبيدىڭ سوزىمەن ايتقاندا:
«ءبىز قازاق دەگەن مال باققان ەلمىز،
ءبىراق ەشكىمگە سوقتىقپاي جاي جاتقان ەلمىز.
ەلىمىزدەن قۇت – بەرەكە قاشپاسىن دەپ،
جەرىمىزدىڭ شەتىن جاۋ باسپاسىن دەپ،
نايزاعا ۇكى تاققان ەلمىز.
ەشبىر دۇشپان باسىنباعان ەلمىز،
باسىمىزدان ءسوز اسىرماعان ەلمىز.
دوسىمىزدى ساقتاي بىلگەن ەلمىز،
ءدام – تۇزدى اقتاي بىلگەن ەلمىز» - دەگەن.
قازاق حالقىنىڭ رۋحاني تىرشىلىگىندە، قارتتاردى قۇرمەتتەۋ، ۇلكەندەردى سىيلاۋ، بالالارعا جاناشىرلىق، جاستارعا قامقورلىق ەتۋ، اتا – انانى ارداقتاۋ ىزگى داستۇرگە اينالعان. «قاسقا قاتال، دوسقا ادال بولۋ» - قازاق حالقىنىڭ نەگىزگى مىنەز – قۇلقى.
قازاق حالقىندا تىم ەرتەدەن كەلە جاتقان كوپتەگەن ادەت – عۇرىپتار بار. ولاردىڭ جاسوسپىرىمدەر تاربيەسىندە الاتىن ورنى ەرەكشە، سوندىقتان وسى ۇعىمداردى وقۋشىلاردىڭ بويىنا ءسىڭىرۋدى جان-جاقتىلى جۇرگىزۋ قاجەت دەپ ويلايمىن. ياعني، ينفورماتيكا ءپانىن وقىتۋ بارىسىندا دا كورنەكىلىك رەتىندە ۇلتتىق بولمىستى قالىپتاستىرۋعا كومەگى تيەتىن جيناقتار، ەلەكتروندى وقۋلىقتار قولدانىلسا دەگەن نيەتتەمىن.
2.2 ۇلتتىق بولمىستىڭ ماعىناسى بويىنشا توپتاستىرىلۋى
قازاق حالقىنىڭ كونەدەن كەلە جاتقان سالت – داستۇرلەرى، ىرىمدارى وتە كوپ. قازاق اتىن وسى كەزگە دەيىن قازاقي سالت - داستۇرلەرىمەن، ىرىمدارىمەن، بالا تاربيەسىندەگى وزىندىك ەرەكشەلىكتەرىمەن تالاي ەلدى تاڭ قالدىرىپ كەلەدى. بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاننىڭ ءار ازاماتىنىڭ، اتا-انانىڭ، ءاربىر ۇستازدىڭ كوزدەگەن مەجەلەرىنىڭ ءبىرى –سول اتا- بابامىزدىڭ قالدىرعان اسىل مۇراسىن قادىرلەپ، جوعالعاندى جاڭعىرتىپ جاسوسپىرىمدەر بويىنا ءسىڭىرۋ، ۇلتىمىزدىڭ داستۇرلەرىنەن ۇلگى الا وتىرىپ، ۇلتتىق ءسالت-داستۇر ۇلگىسىندە تاربيەلەۋ. سوندىقتان مەن دە ءوز حالقىمىزدىڭ سالت-داستۇرلەرى، اسىل قازىنالارى، اسىل مۇرالارى تۋرالى وقۋشىلارىمىزعا ءتۇسىندىرىپ، بويلارىنا سىڭىرۋدە قولدانىلاتىن وقۋ-تاربيە قۇرالدارى رەتىندە جاساعان جۇمىسىم ارقىلى شامالى بولسا دا ۇلەس قوسۋ.ەندى ءسالت-داستۇر ۇعىمىنا انىقتاما بەرەتىن بولساق:
سالت – كاسىپكە، سەنىمگە، تىرشىلىككە بايلانىستى ادەت-عۇرىپ، ءداستۇر. ول ۇرپاقتان-ۇرپاققا اۋىسىپ وتىرادى. ۋاقىت وتكەن سايىن سالتقا وزگەرىس ەنىپ، وزگەرىپ، قوعامعا بايلانىستى بەيىمدەلىپ كەلەدى.
جاڭا قوعامدىق قاتىناسقا ساي كەلمەيتىن داستۇرلەر ىعىسىپ، ومىرگە قاجەتتى جاڭالارى دامىپ وتىرادى.
ءداستۇر – ۇرپاقتان-ۇرپاققا اۋىساتىن، تاريحي قالىپتاسقان نورمالار مەن ۇردىستەر. ول – قوعامدىق ۇيىمدار مەن حالىقتىڭ مىنەز-قۇلقىنىڭ، ىس-ارەكەتىنىڭ رۋحاني نەگىزى. ءداستۇر مادەنيەتپەن تىعىز بايلانىستى، سوندىقتان مادەنيەتى دامىعان ەل داستۇرگە دە باي. اتا-انانى قۇرمەتتەۋ، ۇلكەندى سىيلاۋ، ادالدىق، ادىلەتتىلىك، مەيىرىمدىلىك سەزىمدەرى وزىق داستۇرلەرگە جاتادى.
داعدى، ادەت-عۇرىپ دەگەن ۇعىمدار ادامنىڭ مىنەزى مەن تىرشىلىگىنە بايلانىستى قانعا سىڭگەن قىلىقتاردى بىلدىرەدى.
مەن ۇسىنىپ وتىرعان قوسىمشا وقۋ قۇرالىنىڭ وقۋشىعا ، مۇعالىمگە پايدالانۋدا ءتيىمدى بولۋىن كوزدەدىم. ۇلتتىق بولمىس ۇعىمى اۋقىمدى بولعاندىقتان، ونى ماعىناسىنا قاراي توپتاستىرۋدى ءجون كوردىم. ساباقتاعى وتىلەتىن تاقىرىپقا بايلانىستى كومپيۋتەردە اۋەلگى نەگىزگى بۋما جاسالۋ كەرەك ، ول بۋمانىڭ ىشىنە تاقىرىپقا قاراي بىرنەشە بۋما ورنالاسۋ ءتيىس. ءار بۋمانى تىشقانمەن شەرتۋ ارقىلى اشىپ، ورنالاسقان سىلتەمەلەر ارقىلى وقىپ-ۇيرەنۋگە بولادى.
«ۇلتتىق ۇعىمدار» نەگىزى بۋماسى. ونىڭ ىشىندە ءارتۇرلى ۇعىمدارعا بايلانىستى بۋمالار ورنالاسادى.
1. «جەتى سانىمەن بايلانىستى ۇعىمدار» بۋماسى . بۇل بۋمادا وسى تاقىرىپقا قاجەتتى بىرنەشە فايلدار بولۋى مۇمكىن.
شىعىس قازاقستان وبلىسى، ءۇرجار اۋدانى،ماقانشى اۋىلى،
«سەيفۋللين اتىنداعى ورتا مەكتەپ-باقشا »كمم.
ينفورماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى بەكيشيەۆا عازيزا ەسەن قىزى.
ورىنداعان 11 ا سىنىپ وقۋشىسى مۇسابايەۆا بالجان
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
جۇمىستىق وقۋ باعدارلامالارىن، وقۋ جوسپارلارىن ازىرلەۋدە وقۋ ورىندارى مەن مەملەكەتتىك، جەكە مەنشىك، ارىپتەستىك قاتىناستاردىڭ ىقپالداستىعى
