كوپجاسۋشالى جانۋارلاردىڭ قۇرىلىسى مەن تىرشىلىگى
كۇندەلىكتى جوسپار بيولوگيا 6 سىنىپ
ساباق: 34.
تاقىرىبى: § 36. كوپجاسۋشالى جانۋارلاردىڭ قۇرىلىسى مەن تىرشىلىگى
ساباقتىڭ ماقساتى: ومىرتقاسىز جاندىكتەردىڭ اسقورىتۋ جۇيەسى جانە استىڭ قورىتىلۋى جايلى بىلىمدەرىن قالىپتاستىرۋ؛ قورەكتىك زات تۇرلەرى، جاسۋشاداعى مولشەرى جايلى ماعلۇمات بەرۋ؛ ءتۇرلى تاربيەلىك شارالاردىڭ اسەرىمەن وقۋشى تۇلعاسىندا جاعىمدى وزگەرىستەرگە جەتۋ؛ پانگە، تاقىرىپقا بايلانىستى قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى
ساباقتىڭ ءتيپى: قۇراستىرىلعان
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى
ۇلپا دەگەن نە؟ جانۋارلار اعزاسىنداعى ۇلپالاردىڭ توپتارىن اتاڭدار.
ەپيتەليي ۇلپالارىنىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟ بۇل ۇلپالاردىڭ نەگىزگى قىزمەتىن اڭگىمەلەڭدەر.
دانەكەر جانە بۇلشىقەت ۇلپالارىنىڭ تۇرلەرى مەن قىزمەتىن اڭگىمەلەڭدەر.
جۇيكە ۇلپاسىن تۇزەتىن جاسۋشالاردىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتىن قىسقاشا سيپاتتاپ، ولاردىڭ ءوزارا تاۋەلدىلىگىن تۇسىندىرىڭدەر.
«جاسۋشا – ۇلپا – مۇشە – مۇشەلەر جۇيەسى» تىزبەگىنىڭ ءبىرتۇتاستىعىن بايانداڭدار.
ءىىى. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ كەزەڭى
جوسپار:
1. قورەكتىك زات جانە تىرشىلىك.
2. ومىرتقاسىز جاندىكتەردىڭ اسقورىتۋ جۇيەسى جانە استىڭ قورىتىلۋى.
قورەكتىك زات جانە تىرشىلىك. كەز كەلگەن تىرشىلىك يەسى سياقتى جانۋار اعزاسى دە ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەيدى. مۇنىڭ بارىسىندا كەيبىر جاسۋشالار توزىپ، بۇزىلىپ نەمەسە تىرشىلىگىن جويادى. ولاردىڭ ورنى ءدال سونداي جاڭا جاسۋشالارمەن تولىعىپ، قالپىنا كەلەدى. سونىمەن قاتار بۇكىل تىرشىلىك پروسەستەرىنىڭ ۇزدىكسىز جۇرۋىنە قۋات پايدالانىلادى. جانۋار اعزاسى مۇنداي «قۇرىلىس ماتەريالى» مەن قۋاتتى قايدان الاتىنىن قاراستىرايىق.
اعزاعا قورەك بولىپ، ونىڭ تىرشىلىگىن قامتاماسىز ەتەتىن، ياعني وعان «قۇرىلىس ماتەريالىن» دا، ەنەرگيانى دا بەرەتىن زاتتارعا ءنارۋىز، ماي جانە كومىرسۋلار جاتادى. سونىمەن بىرگە مۇنداي ماتەريالدارعا كوپتەگەن مينەرالدى تۇزداردى جانە سۋدى جاتقىزۋعا بولادى. وسىنداي زاتتاردان اعزا ءوز دەنەسىن قۇرىپ، تىرشىلىك ەتەدى.
ءنارۋىز – مولشەرى مەن تىرشىلىكتەگى قىزمەتى جاعىنان جاسۋشانىڭ ەڭ ماڭىزدى ورگانيكالىق زاتى. ءنارۋىزداردىڭ ءتىرى اعزادا اتقارمايتىن قىزمەتى جوق.
جاسۋشا قۇرامىنداعى مايلاردىڭ مولشەرى از، 5 - 10%- دان اسپايدى. ولار دا تىرشىلىك پروسەسىندە قۇرىلىس ماتەريالى، قۋات كوزى، جاسۋشانى سۋمەن قامتاماسىز ەتەتىن زات رەتىندە ماڭىزدى ءرول اتقارادى.
كومىرسۋلار جانۋار جاسۋشاسىندا 1 - 5%- داي بولادى، ال باۋىر مەن بۇلشىقەت جاسۋشاسىندا كوبىرەك كەزدەسەدى:
كومىرسۋلار (گليۋكوزا، ساحاروزا، ت. ب.) – اعزاداعى نەگىزگى قۋات كوزى.
جانۋارلار دايىن ورگانيكالىق زاتتارمەن (وسىمدىكپەن، باسقا جانۋارمەن جانە ت. ب.) قورەكتەنەدى. ءبىراق قورەكتىڭ (جەمنىڭ، ازىقتىڭ) قۇرامىنداعى ءنارۋىز، ماي جانە باسقا قورەكتىك زاتتار ەشبىر وزگەرىسكە تۇسپەي، بىردەن جانۋار جاسۋشالارىن تۇزەدى، ونى «جوندەپ»، قالپىنا كەلتىرەدى دەگەن قاتە ۇعىم تۋماۋى كەرەك. جانۋار اعزاسىندا ول زاتتار ىدىراپ، ەرىتىندىگە اينالادى. سول ىدىراعان بولشەكتەردەن جانۋار اعزاسى تەك وزىنە ءتان ءنارۋىزداردى، مايلاردى جانە باسقا زاتتاردى سينتەزدەپ الادى.
بۇل زاتتار اعزانىڭ مۇشەلەرىندەگى ءوز قىزمەتىن اتقارىپ توزعان، جويىلعان جاسۋشالاردىڭ قايتادان ءتۇزىلىپ جاڭارۋىنا جۇمسالادى. ولاردى «قۇرىلىس ماتەريالى» دەۋگە بولادى. ورگانيكالىق زاتتار ۇزدىكسىز ىدىراعاندا ۇنەمى قۋات ءبولىنىپ شىعادى. ول جاڭا ورگانيكالىق زاتتاردىڭ سينتەزدەلۋىنە، تىنىس الۋعا، قوزعالۋعا جانە ت. ب. جۇمسالادى.
ومىرتقاسىز جاندىكتەردىڭ اسقورىتۋ جۇيەسى جانە استىڭ قورىتىلۋى. كوپجاسۋشالى جانۋارلاردىڭ دامۋ دەڭگەيىنە جانە تىرشىلىك قالپىنا قاراي اسقورىتۋ جۇيەسىنىڭ قۇرىلىسى ءار ءتۇرلى. جاندىكتەردىڭ اسقورىتۋ جۇيەسىنىڭ قۇرىلىسىن، ونىڭ بىرتىندەپ كۇردەلەنۋىن ناقتىلى ءتۇسىنۋ ءۇشىن ەرەكشەلىكتەرى ايقىن كورىنەتىن بىرنەشە وكىلدەرىن سالىستىرىپ قاراستىرالىق.
بۇلاردىڭ ەڭ قاراپايىم قۇرىلىسى بار وكىلدەرىنىڭ ءبىرى – گيدرا. ول نەگىزىنەن سۋلى ورتادا تىرشىلىك ەتەدى. دەنە مولشەرى ۇساق. گيدرا دەنەسىنىڭ ءپىشىنى مەن قۇرىلىسىنىڭ سىزبانۇسقالىق سۋرەتىمەن تانىسىڭدار. ونىڭ دەنەسى جاسۋشالاردىڭ سىرتقى – ەكتودەرما، ىشكى – ەنتودەرما قاباتتارىنان تۇرادى.
ەكتودەرما قاباتى تەرى - بۇلشىقەت جاسۋشالارىنان، اتپا جاسۋشالاردان، جۇيكە جانە ارالىق جاسۋشالاردان تۇزىلەدى.
ەنتودەرما قاباتى اسقورىتۋ - بۇلشىقەت جاسۋشالارى مەن بەزدى جاسۋشالاردان تۇرادى جانە ىشەك قۋىسىن استارلاپ جاتادى.
اتپا جاسۋشالار قارمالاۋىشتاردا ورنالاسادى جانە ولاردىڭ ىشىندە ۋلى سۇيىعى بار قاپشىعى (كاپسۋلاسى) بولادى. قاپشىقتا شيىرشىقتالعان جىڭىشكە اتپا تۇتىكشە - ءجىپ جاتادى. مۇنداي جاسۋشانىڭ گيدرا دەنەسى جابىنىنان ءسال قالتيىپ شىعىپ تۇراتىن سەزىمتال تالشىعى بولادى. سۋداعى ۇساق شايان نەمەسە سۋ بۋناقدەنەلىلەرىنىڭ دەرناسىلى گيدرا دەنەسىندەگى سەزىمتال تالشىققا ءتيىپ كەتسە، قاپشىقتاعى اتپا جىپشە لەزدە جازىلادى دا، دەنەسىنە جايىلادى. گيدرا جەمدى قارمالاۋىشتارى ارقىلى اۋىزىنا اپارىپ، جۇتادى. جەم ىشەك قۋىسىنا تۇسكەن سوڭ بەزدى جاسۋشالاردان ءسال ءبولىنىپ، اس ۇساقتالىپ قورىتىلا باستايدى. اسقورىتۋ - بۇلشىقەت جاسۋشالارىنىڭ تالشىقتارى اس تۇيىرشىكتەرىن ارالاستىرادى دا، پايدا بولعان جاسۋشا جالعاناياقتارى (امەبا سياقتى) ول تۇيىرلەردى وراپ الىپ، سيتوپلازماعا وتكىزەدى. اس ودان ءارى ۆاكۋولدەردە قورىتىلادى.
قورەكتىك زاتتار اعزانىڭ بارلىق جاسۋشالارىنا سىڭىرىلەدى. قورىتىلماعان قالدىق زاتتار اۋىزى ارقىلى سىرتقا شىعارىلادى.
اق سۇلاما (پلاناريا) سياقتى قۇرتتار اۋىزى ارقىلى جۇتقىنشاعىن اينالدىرىپ سىرتقا شىعارادى دا، قورەگىنە سۇعىندىرىپ، ونى تۇتاس جۇتادى. قورەك ىشەكتە قورىتىلادى. ءسويتىپ اۋىز، جۇتقىنشاق جانە ىشەك اق سۇلامانىڭ اسقورىتۋ جۇيەسى بولىپ تابىلادى.
ال وزدەرىڭە جاقسى تانىس شۇبالشاڭنىڭ اسقورىتۋ جۇيەسى كۇردەلى. ولاردا اۋىز، جۇتقىنشاق، وڭەش، جەمساۋ، قارىن جانە ىشەك بولادى. اس جەمساۋدا جۇمسارادى، قارىندا ارالاسادى، ىشەكتە قورىتىلادى.
كەمىرگىش بۋناقدەنەلىلەر (مىسالى، زاۋزا قوڭىز) اۋزىنداعى تومەنگى تىسشەلى جاعىمەن جاپىراق ءتۇيىرىن ازداپ ۇساقتايدى. بۇدان سوڭ وڭەش ارقىلى اس تىسشەلى قارىنعا ءتۇسىپ، سوندا ابدەن ۇساقتالىپ، ارالاسادى. ىشەكتە قورىتىلىپ، سىڭەدى.
ءىV. بەكىتۋ.
سونىمەن كەز كەلگەن اعزانىڭ تىرشىلىك ەتۋى ءۇشىن قورەكتىك زات قاجەت. سول ءۇشىن اعزا قورەكتەنەدى؛ ونىڭ اعزاسىندا اس قورىتىلادى. استىڭ قورىتىلۋى – ەرەكشە جولدارمەن جۇزەگە اساتىن كۇردەلى قۇبىلىس. مۇنىمەن جوعارى سىنىپتا تەرەڭىرەك تانىساسىڭدار.
سونىمەن گيدرا سياقتى ىشەك قۋىستىلاردا جاسۋشاىشىلىك اسقورىتۋ جانە ىشەك قۋىسى ىشىندەگى اسقورىتۋ بولادى.
ءۇي تاپسىرماسى. § 36 وقۋ، 79 - سۋرەتتى سالۋ.
ساباق: 34.
تاقىرىبى: § 36. كوپجاسۋشالى جانۋارلاردىڭ قۇرىلىسى مەن تىرشىلىگى
ساباقتىڭ ماقساتى: ومىرتقاسىز جاندىكتەردىڭ اسقورىتۋ جۇيەسى جانە استىڭ قورىتىلۋى جايلى بىلىمدەرىن قالىپتاستىرۋ؛ قورەكتىك زات تۇرلەرى، جاسۋشاداعى مولشەرى جايلى ماعلۇمات بەرۋ؛ ءتۇرلى تاربيەلىك شارالاردىڭ اسەرىمەن وقۋشى تۇلعاسىندا جاعىمدى وزگەرىستەرگە جەتۋ؛ پانگە، تاقىرىپقا بايلانىستى قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى
ساباقتىڭ ءتيپى: قۇراستىرىلعان
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى
ۇلپا دەگەن نە؟ جانۋارلار اعزاسىنداعى ۇلپالاردىڭ توپتارىن اتاڭدار.
ەپيتەليي ۇلپالارىنىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟ بۇل ۇلپالاردىڭ نەگىزگى قىزمەتىن اڭگىمەلەڭدەر.
دانەكەر جانە بۇلشىقەت ۇلپالارىنىڭ تۇرلەرى مەن قىزمەتىن اڭگىمەلەڭدەر.
جۇيكە ۇلپاسىن تۇزەتىن جاسۋشالاردىڭ قۇرىلىسى مەن قىزمەتىن قىسقاشا سيپاتتاپ، ولاردىڭ ءوزارا تاۋەلدىلىگىن تۇسىندىرىڭدەر.
«جاسۋشا – ۇلپا – مۇشە – مۇشەلەر جۇيەسى» تىزبەگىنىڭ ءبىرتۇتاستىعىن بايانداڭدار.
ءىىى. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ كەزەڭى
جوسپار:
1. قورەكتىك زات جانە تىرشىلىك.
2. ومىرتقاسىز جاندىكتەردىڭ اسقورىتۋ جۇيەسى جانە استىڭ قورىتىلۋى.
قورەكتىك زات جانە تىرشىلىك. كەز كەلگەن تىرشىلىك يەسى سياقتى جانۋار اعزاسى دە ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەيدى. مۇنىڭ بارىسىندا كەيبىر جاسۋشالار توزىپ، بۇزىلىپ نەمەسە تىرشىلىگىن جويادى. ولاردىڭ ورنى ءدال سونداي جاڭا جاسۋشالارمەن تولىعىپ، قالپىنا كەلەدى. سونىمەن قاتار بۇكىل تىرشىلىك پروسەستەرىنىڭ ۇزدىكسىز جۇرۋىنە قۋات پايدالانىلادى. جانۋار اعزاسى مۇنداي «قۇرىلىس ماتەريالى» مەن قۋاتتى قايدان الاتىنىن قاراستىرايىق.
اعزاعا قورەك بولىپ، ونىڭ تىرشىلىگىن قامتاماسىز ەتەتىن، ياعني وعان «قۇرىلىس ماتەريالىن» دا، ەنەرگيانى دا بەرەتىن زاتتارعا ءنارۋىز، ماي جانە كومىرسۋلار جاتادى. سونىمەن بىرگە مۇنداي ماتەريالدارعا كوپتەگەن مينەرالدى تۇزداردى جانە سۋدى جاتقىزۋعا بولادى. وسىنداي زاتتاردان اعزا ءوز دەنەسىن قۇرىپ، تىرشىلىك ەتەدى.
ءنارۋىز – مولشەرى مەن تىرشىلىكتەگى قىزمەتى جاعىنان جاسۋشانىڭ ەڭ ماڭىزدى ورگانيكالىق زاتى. ءنارۋىزداردىڭ ءتىرى اعزادا اتقارمايتىن قىزمەتى جوق.
جاسۋشا قۇرامىنداعى مايلاردىڭ مولشەرى از، 5 - 10%- دان اسپايدى. ولار دا تىرشىلىك پروسەسىندە قۇرىلىس ماتەريالى، قۋات كوزى، جاسۋشانى سۋمەن قامتاماسىز ەتەتىن زات رەتىندە ماڭىزدى ءرول اتقارادى.
كومىرسۋلار جانۋار جاسۋشاسىندا 1 - 5%- داي بولادى، ال باۋىر مەن بۇلشىقەت جاسۋشاسىندا كوبىرەك كەزدەسەدى:
كومىرسۋلار (گليۋكوزا، ساحاروزا، ت. ب.) – اعزاداعى نەگىزگى قۋات كوزى.
جانۋارلار دايىن ورگانيكالىق زاتتارمەن (وسىمدىكپەن، باسقا جانۋارمەن جانە ت. ب.) قورەكتەنەدى. ءبىراق قورەكتىڭ (جەمنىڭ، ازىقتىڭ) قۇرامىنداعى ءنارۋىز، ماي جانە باسقا قورەكتىك زاتتار ەشبىر وزگەرىسكە تۇسپەي، بىردەن جانۋار جاسۋشالارىن تۇزەدى، ونى «جوندەپ»، قالپىنا كەلتىرەدى دەگەن قاتە ۇعىم تۋماۋى كەرەك. جانۋار اعزاسىندا ول زاتتار ىدىراپ، ەرىتىندىگە اينالادى. سول ىدىراعان بولشەكتەردەن جانۋار اعزاسى تەك وزىنە ءتان ءنارۋىزداردى، مايلاردى جانە باسقا زاتتاردى سينتەزدەپ الادى.
بۇل زاتتار اعزانىڭ مۇشەلەرىندەگى ءوز قىزمەتىن اتقارىپ توزعان، جويىلعان جاسۋشالاردىڭ قايتادان ءتۇزىلىپ جاڭارۋىنا جۇمسالادى. ولاردى «قۇرىلىس ماتەريالى» دەۋگە بولادى. ورگانيكالىق زاتتار ۇزدىكسىز ىدىراعاندا ۇنەمى قۋات ءبولىنىپ شىعادى. ول جاڭا ورگانيكالىق زاتتاردىڭ سينتەزدەلۋىنە، تىنىس الۋعا، قوزعالۋعا جانە ت. ب. جۇمسالادى.
ومىرتقاسىز جاندىكتەردىڭ اسقورىتۋ جۇيەسى جانە استىڭ قورىتىلۋى. كوپجاسۋشالى جانۋارلاردىڭ دامۋ دەڭگەيىنە جانە تىرشىلىك قالپىنا قاراي اسقورىتۋ جۇيەسىنىڭ قۇرىلىسى ءار ءتۇرلى. جاندىكتەردىڭ اسقورىتۋ جۇيەسىنىڭ قۇرىلىسىن، ونىڭ بىرتىندەپ كۇردەلەنۋىن ناقتىلى ءتۇسىنۋ ءۇشىن ەرەكشەلىكتەرى ايقىن كورىنەتىن بىرنەشە وكىلدەرىن سالىستىرىپ قاراستىرالىق.
بۇلاردىڭ ەڭ قاراپايىم قۇرىلىسى بار وكىلدەرىنىڭ ءبىرى – گيدرا. ول نەگىزىنەن سۋلى ورتادا تىرشىلىك ەتەدى. دەنە مولشەرى ۇساق. گيدرا دەنەسىنىڭ ءپىشىنى مەن قۇرىلىسىنىڭ سىزبانۇسقالىق سۋرەتىمەن تانىسىڭدار. ونىڭ دەنەسى جاسۋشالاردىڭ سىرتقى – ەكتودەرما، ىشكى – ەنتودەرما قاباتتارىنان تۇرادى.
ەكتودەرما قاباتى تەرى - بۇلشىقەت جاسۋشالارىنان، اتپا جاسۋشالاردان، جۇيكە جانە ارالىق جاسۋشالاردان تۇزىلەدى.
ەنتودەرما قاباتى اسقورىتۋ - بۇلشىقەت جاسۋشالارى مەن بەزدى جاسۋشالاردان تۇرادى جانە ىشەك قۋىسىن استارلاپ جاتادى.
اتپا جاسۋشالار قارمالاۋىشتاردا ورنالاسادى جانە ولاردىڭ ىشىندە ۋلى سۇيىعى بار قاپشىعى (كاپسۋلاسى) بولادى. قاپشىقتا شيىرشىقتالعان جىڭىشكە اتپا تۇتىكشە - ءجىپ جاتادى. مۇنداي جاسۋشانىڭ گيدرا دەنەسى جابىنىنان ءسال قالتيىپ شىعىپ تۇراتىن سەزىمتال تالشىعى بولادى. سۋداعى ۇساق شايان نەمەسە سۋ بۋناقدەنەلىلەرىنىڭ دەرناسىلى گيدرا دەنەسىندەگى سەزىمتال تالشىققا ءتيىپ كەتسە، قاپشىقتاعى اتپا جىپشە لەزدە جازىلادى دا، دەنەسىنە جايىلادى. گيدرا جەمدى قارمالاۋىشتارى ارقىلى اۋىزىنا اپارىپ، جۇتادى. جەم ىشەك قۋىسىنا تۇسكەن سوڭ بەزدى جاسۋشالاردان ءسال ءبولىنىپ، اس ۇساقتالىپ قورىتىلا باستايدى. اسقورىتۋ - بۇلشىقەت جاسۋشالارىنىڭ تالشىقتارى اس تۇيىرشىكتەرىن ارالاستىرادى دا، پايدا بولعان جاسۋشا جالعاناياقتارى (امەبا سياقتى) ول تۇيىرلەردى وراپ الىپ، سيتوپلازماعا وتكىزەدى. اس ودان ءارى ۆاكۋولدەردە قورىتىلادى.
قورەكتىك زاتتار اعزانىڭ بارلىق جاسۋشالارىنا سىڭىرىلەدى. قورىتىلماعان قالدىق زاتتار اۋىزى ارقىلى سىرتقا شىعارىلادى.
اق سۇلاما (پلاناريا) سياقتى قۇرتتار اۋىزى ارقىلى جۇتقىنشاعىن اينالدىرىپ سىرتقا شىعارادى دا، قورەگىنە سۇعىندىرىپ، ونى تۇتاس جۇتادى. قورەك ىشەكتە قورىتىلادى. ءسويتىپ اۋىز، جۇتقىنشاق جانە ىشەك اق سۇلامانىڭ اسقورىتۋ جۇيەسى بولىپ تابىلادى.
ال وزدەرىڭە جاقسى تانىس شۇبالشاڭنىڭ اسقورىتۋ جۇيەسى كۇردەلى. ولاردا اۋىز، جۇتقىنشاق، وڭەش، جەمساۋ، قارىن جانە ىشەك بولادى. اس جەمساۋدا جۇمسارادى، قارىندا ارالاسادى، ىشەكتە قورىتىلادى.
كەمىرگىش بۋناقدەنەلىلەر (مىسالى، زاۋزا قوڭىز) اۋزىنداعى تومەنگى تىسشەلى جاعىمەن جاپىراق ءتۇيىرىن ازداپ ۇساقتايدى. بۇدان سوڭ وڭەش ارقىلى اس تىسشەلى قارىنعا ءتۇسىپ، سوندا ابدەن ۇساقتالىپ، ارالاسادى. ىشەكتە قورىتىلىپ، سىڭەدى.
ءىV. بەكىتۋ.
سونىمەن كەز كەلگەن اعزانىڭ تىرشىلىك ەتۋى ءۇشىن قورەكتىك زات قاجەت. سول ءۇشىن اعزا قورەكتەنەدى؛ ونىڭ اعزاسىندا اس قورىتىلادى. استىڭ قورىتىلۋى – ەرەكشە جولدارمەن جۇزەگە اساتىن كۇردەلى قۇبىلىس. مۇنىمەن جوعارى سىنىپتا تەرەڭىرەك تانىساسىڭدار.
سونىمەن گيدرا سياقتى ىشەك قۋىستىلاردا جاسۋشاىشىلىك اسقورىتۋ جانە ىشەك قۋىسى ىشىندەگى اسقورىتۋ بولادى.
ءۇي تاپسىرماسى. § 36 وقۋ، 79 - سۋرەتتى سالۋ.
