كۇيىس قايىرعانداي
(ءبىر مەكەمەگە بارعاندا كورگەنىمىز)
اۋىل شارۋاشىلىعىندا متس-تەردىڭ ءرولى ارتقاننان بەرى وبلىستان، اۋداننان جىبەرىلەتىن بۋما-بۋما نۇسقاۋلار، جارلىقتار، ديرەكتيۆالار تۋرا متس-كە كەلەتىن بولىپ الدى. وتكەن جىلى كەلگەن قاعازداردى قايتەيىك، جاڭا جىلدا جاڭا كۇش دەگەندەي، سودان بەرگى قارقىندى اڭگىمەلەي كەتەيىك.
العاشقى قاعاز الماتى وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىعى باعدارماسىندا دەكابردىڭ 30-ى كۇنى جازىلىپ، شەلەك متس-ىنە جاڭا جىلدىڭ ءبىرىنشى كۇنى كەلىپ ءتۇستى. جاڭا جىلدىڭ العاشقى ەكى كۇنىندە قىزمەت بولماعاندىقتان قاتىناس ءۇشىنشى كۇنى وقىلدى. بۇل قاتىناستا بۇرىنعى قاتىناستاردان ءبىر ەرەكشەلىك تە بار. بۇرىنعى قاتىناستار ءوز سوزىمەن، نومەرىمەن كەلۋشى ەدى، ال مىنا ءبىر قاعازعا جولباسشى ەرە كەلىپتى. ول — وبلىستىق سوۆەت اتقارۋ كوميتەتىنىڭ ەكى بەتتىك قاۋلىسى. وسى قاۋلىعا وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى دىلمۇقامبەتوۆ ەكى بەتتىك تۇسىنىك جازىپ، ءتورت بەت ەتىپ، متس-تەرگە جىبەرىپتى. ويتكەنى اتقارۋ كوميتەتى قاۋلى شىعارعانىمەن ءدال اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىنداعى باستىقتارداي قاتىناس قاعازدار جازۋدىڭ ەگجەي-تەگجەيىن بىلە بەرەدى دەيسىز بە؟ دىلمۇقامبەتوۆ ارينە، ءوزى قاعاز جازۋعا شەبەر بولعان سوڭ ولپى-سولپىسىن، ارتىق-كەمىن كورسەتىپ، ءسوزدىڭ تىگىسىن جاتقىزىپ، جىمپيتىپ جىبەرەيىن دەگەن بولۋى كەرەك.
ونىڭ ەرتەڭىنە كەلگەن قاتىناستى باستىقتىڭ ءوزى جىبەرىپتى. باستىق بولعاندا نۇركەيەۆتىڭ ءوزى. قاتىناس مال ساناعى جايلى. جازعانى دا از ەمەس. بۇل قاتىناس ون جەتى پۋنكتتەن تۇرادى. تىعىز شارالار كور دەگەن تىعىز بۇيرىق. ونىڭ ۇستىنە باستىقتىڭ ءوزى تىعىز جاۋاپ بەرۋدى كەرەك ەتىپ وتىر.
شەلەك ءمتس-ىنىڭ باس زووتەحنيگى عيناتۋللين تىعىز بۇيرىق العان سوڭ تىعىز ىسكە كىرىسىپ، ەرتەڭىنە جىبەرۋگە جاۋاپتى دايار ەتتى. ءبىر جۇمىس كۇنى وسىمەن كەتتى. وڭاي دەيسىڭ بە؟ متس قاراۋىندا توعىز كولحوز، ونىڭ ءارقايسىسىندا سان مىڭ مال بار. زووتەحنيك وسى جۇمىسپەن شۇعىلدانۋدىڭ ورنىنا كەڭسەدە قاعازبەن اينالىسىپ وتىرادى. وبلىس سۇراعان مالىمەتتى تەلەفونمەن كولحوزداردان الۋ ءۇشىن از بولعاندا ءبىر كۇن وتەدى. ايتەۋىر ازەر بىتكەن اقپار ەندى جونەلتىلىپ كەتە بەرگەندە باس زووتەحنيكتى MTس ديرەكتورى شاقىرادى.
— بانچەنكودان. تەز جاۋاپ بەرۋدى كەرەك ەتەدى،— دەپ قاعاز ۇسىندى ول، باس زووتەحنيككە.
زووتەحنيك قاعازدى قولىنا الدى دا، تاعى دا جاۋاپ جازۋعا وتىردى. جازباسقا بولا ما؟ «بۇيرىق» بەرىلگەننەن كەيىن ونى ورىنداۋ كەرەك. اۋدانداعى توعىز كولحوزعا بۇيرىقتى جازباشا جەتكىزۋ كەرەك. ونى جەرگىلىكتى جاعدايعا ۇيلەستىرىپ، قورىتىپ قايتا جازۋ كەرەك. سودان كەيىن ونى وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى بانچەنكو الادى دا، ءبىراز «وڭدەپ» اۋدانعا تاعى قايتا جازادى. «اسپان الەمىن شولىپ جاز، مال وتارىندا بولىپ جاز، اسىل ايعىرلار تۋرالى جاز، كۇجىرەيگەن بۇقالار، ىڭىرشاق سيىرلار تۋرالى جاز، قوقيلانعان قورازدار، قاقىلىقتاعان تاۋىقتار تۋرالى جاز، مەكيەن، ءشىبيدى دە ۇمىتپا». كەي قاتىناستاردىڭ پۋنكتى وسىلاي كەلەدى. قىسقاسىن ايتقاندا جازىلاتىن قاعازعا قىستىڭ قىسقا كۇنى جەتپەيدى. ۋاقىت قالاي جەتسىن، كەيدە بانچەنكونىڭ ءوزى قاتىناستى قىرىق پۋنكتتەن قۇراستىرادى. ونىڭ 25 يانۆار كۇنگى قاتىناسى ناق وسىنداي.
سونىمەن بانچەنكو بولسىن، باسقا بولسىن، ءبىر مامانعا ايتەۋىر تارىداي كۇندە تاباقتاي قاعاز جەتىپ كەلىپ تۇرادى. ال تەلەفونمەن اۋىزەكى اقپار بەرگەندە قالانى بىردە الساڭىز دا، بىردە المايسىز. ال دىلمۇقامبەتوۆپەن سويلەسكەندە ەر بولساڭىز شىداپ كورىڭىز. ول كۇنى جازىڭىز قىس، قىسىڭىز جۇت بولىپ كەتكەندەي دۇنيە استان-كەستەن بولادى. اشۋلانىپ الەك سالادى.
متس-تەگى ءبىر مامانعا وبلىستان ون مامان قاتىناس قاعاز جازادى. الدىمەن اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىنىڭ باستىعى نۇركەيەۆ، سودان كەيىن ونىڭ ورىنباسارلارى بانچەنكو، دىلمۇقامبەتوۆ، بۇدان كەيىن مال دارىگەرلىك ءبولىمىنىڭ باستىعى باشكيروۆ. ۇيىمداستىرۋ-كولحوز ىستەرى باسقارماسىنىڭ باستىعى كەنزين جولداس تاعى بار. جازا بەرمەي قايتەدى، بۇلاردان ءسوز تابىلادى. باس زووتەحنيكوي وزىنە عانا جىل باسىنان مارت ايىنىن ورتاسىنا دەيىن 48 قاتىناس ءتۇستى. 48 قاتىناس قاعاز قىرىق سەگىز قۇلاش. جاۋاپ بەرىپ ۇلگىرىپ كورىڭىز! وكتيابر اتىنداعى كولحوزدا مال شىعىنى بار، «قادام» كولحوزىندا جوعالعان-جىتكەن 150 قوي بار، كولحوزداردا تالان-تاراجعا تۇسكەن جەم-شوپ بار. ءبىراق ونى تەكسەرۋگە ۋاقىت قايدا؟
ءسويتىپ، باس زووتەحنيكتىڭ قاتىناس وقۋمەن باسى قاتىپ، جاۋاپ بەرە الماي جازىپ وتىرعاندا باس اگرونومعا دا قاعاز قارشا جاۋادى. ارينە، وعان جازىلاتىن قاعازدار باس زووتەحنيككە جازىلعاننان كوبىرەك تە، كولەمدىرەك تە بولادى. وسى قاتىناس بويىنشا... دەلىنەدى دە، سودان سوڭ ۇيرەنشىكتى سوزدەر تىركەلىپ ءجۇرىپ بەرەدى: بەس كۇن سايىن مالىمەت، ءۇش كۇن سايىن اقپار بەر، كۇن سايىن جاۋاپتاس، العان زاماتتا حابارلا...
متس-تەگى مامان بۇل ەكەۋى عانا ەمەس، باس ينجەنەر، اعا مال دارىگەرى، جەرگە ورنالاستىرۋشى، نۇسقاۋشى بۋحگالتەر، تاعى باسقالار بار. بۇلاردىڭ قايسىسىنىڭ ستولىنىڭ تارتپاسىن اقتارساڭىز دا قاتىناس قاعازدار قاپتاپ شىعادى. سول بويىنشا متس قاراۋىنداعى كولحوزدارعا جازىلعانى تاعى قانشا...
وبلىستىق باسقارمانىڭ مال شارۋاشىلىعى باسقارماسى عانا جانا جىلدان بەرى جان-جاققا 766 قاتىناس جازدى. ەگەر باسقارمانىڭ باسقا ونعا جۋىق باسقارماسى مەن بولىمدەرى وسىندايدان قاتىناس جازعاندا قانشا بولاتىنعا ەسەپتەي بەرىڭىز. ماماندار ۇلگىرگەنشە جاۋاپ جازادى. كولحوز وندىرىسىندەگى جۇمىس ءوز بەتىمەن قالا بەرەدى. وبلىستىق باسقارماداعىلار كولحوزعا وزدەرى شىقپاعانىمەن قويماي، جەرگىلىكتى ماماندارعا قاعازدان قورا سوعىپ بەرەدى دە، بۇلار سودان شىعا الماي وتىرادى. ءسويتىپ وزدەرى قاعازباستىلىققا سالىنا تۇسەدى، باسقالاردى دا قاعازباستى بولۋعا ءماجبۇر ەتەدى. ءتىپتى MTس ماماندارى بەرگەن مالىمەتتى قورىتادى دا وزدەرى كەلىپ كورگەندە، «دابىل بار، جاعداي سونداي ەكەن» دەپ جاڭا ديرەكتيۆا جازىپ، سول متس-كە قايتا جىبەرەدى. ويلاي كەلسەك مۇنىڭ ءوزى مالدىڭ كۇيىس قايىرعانىمەن بىردەي ەكەن.
1954
You Might Also Like
-
الماتىدا ەسەپكە جۇيرىك ادام كوپ بولعانىمەن، باقاي ەسەپكە كەلگەندە سونىڭ بارلىعى دا «كىلەمشى» ارتەلىنىڭ اعاسى پەكارعا جەتە المايدى. جەتكەنىڭىز نە، جاقىن دا كەلمەيدى. ونىڭ ءوز ايتۋىنا قار...
-
قىستىڭ ءبىر تۇنىندە ق. اۋداندىق وقۋ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى تىلەمسەكوۆ قىرىق ءتۇرلى ويعا شومىپ، قىرىق رەت قىسىلىپ، تاڭ اتقانشا-اق قىرقىلجىڭ تارتىپ، قارتايىپ شىعىپتى. تۇنىمەن كورگەن ازابى ازا بويىن قازا...
