InfoHub Logo

1876 جىلى مەن سۋديالىق ورىندا تۇرعانىمدا، ەكى ەپتەش ادام بىر-بىرىمەن ۇرىسىپ ارىزعا كەلدى. بىرەۋى مەشەر، بىرەۋى قازاق — ەكەۋى دە ىسكەر، قازاقتارعا جەر ءۇي، اعاش ءۇي ىستەپ، كوپ مال تاۋىپ ءجۇرۋشى ەدى. ۇرىستارىنىڭ سەبەبى، مەشەر ايتىپتى:

— قىستىڭ كۇنى توڭارمىز، وزىمىزگە ءبىر جەر ءۇي سالىپ الالىق.

قازاق ايتىپتى:

— جوق كيىز قوس ىستەپ الالىق، قىسىمىزعا دا، جازىمىزعا دا بۇل قولايلى. بىرەۋ جۇمىسقا شاقىرسا، قوسىمىزدى قىس بولسىن، جاز بولسىن ارتىپ جۇرە بەرەرمىز.

مەشەر ايتىپتى:

— وي، كيىز ءۇيىڭ قۇرسىن، نە كۇندىز، نە تۇندە ءبىر جىلىنباي، ءبۇرىسىپ وتىرعانىڭ.

قازاق ايتىپتى:

— سەنىڭ اعاش ءۇيىڭ قۇرسىن، كوشسەڭ ارتۋىڭا كونبەيتىن.

سونىمەن، بىرەۋى كيىز ءۇيدى، بىرەۋى اعاش ءۇيدى ماقتاپ تالاسىپ وتىرىپ، ءبىرىن-بىرى سوگىپ، اقىرىندا قايسىمىزدىڭ ءسوزىمىز دۇرىستىعىن سۋدياعا سىناتامىز دەپ ماعان كەلىسىپتى. ەكەۋى دە وزىمە بەلگىلى اقكوڭىل، بەينەتقور ادامدار ەدى.

ءىستىڭ سەبەبىن بىلگەن سوڭ، سۇرادىم:

— ايىنا ەكەۋىڭ قانشا مال تاباسىڭ؟

ولار ايتتى:

— ەكەۋمىز 40-50 تەڭگە تابامىز.

— قوس پەن جەر ءۇيدىڭ باعاسى نە بولادى؟

ولار ايتتى:

— ەكەۋمىزگە كىشكەنتاي عانا قوس، كىشكەنتاي جەر ءۇي بولسا بولادى، جۇمىسىن ءوزىمىز ىستەيمىز، وتىزداي تەڭگەمەن ىستەپ بولار ەدى دەستى.

— بۇرىن قايدا تۇرىپ ءجۇرۋشى ەدىڭىز؟

— ەل جايلاۋعا كەتكەندە بىرەۋدىڭ كيىز ءۇيىن جالداپ، جازىنا 10-15 تەڭگە بەرۋشى ەدىك. قىس بولسا كەز كەلگەن ۇيدە جاتىپ تۇرۋشى ەدىك. نە بولماسا ءبىر ءۇيدى مەنشىكتەپ جاتساق، وعان دا اقى بەرۋشى ەدىك.

سونان سوڭ ايتتىم:

— ەكەۋىڭنىڭ دە سوزدەرىڭىز دۇرىس. كيىز ءۇي كوشىپ-قونىپ جۇرۋگە قىستاۋدان ءبىر قىستاۋعا كوشىپ، سوندا الىپ جۇرۋگە كيىز قوس قولايلى، جانە جاز قوستا قونۋ تۇگىل، اۋاسى دا اعاش ۇيدەن جاقسىراق بولادى. سونىڭ ءۇشىن سەن قازاق ءبىر شاعىن قوس ىستەپ ال. قىس قازاق ءۇي سالدىرمايدى، ول ۋاقىتتا سىزدەر ءارتۇرلى ۋاق جۇمىس ىستەيسىز، كوبىسىنشە ۇيدە وتىرىپ. كۇنى بويى دالادا جۇرگەن جۇمىس ادامىنا، تۇندە ءبىر مەزگىل جىلى جەر دە كەرەك، دۇرىستاپ دەم الىپ، جانە جۇمىسقا رەنجىمەي دايار بولۋعا. سونىڭ ءۇشىن، سەن مەشەر، ءبىر جەر ءۇي ىستەپ ال. سونىمەن جاز قوستى الىپ ءجۇرىپ سوندا تۇراسىز، قىس جەر ۇيدە تۇرارسىز، جانە جىل سايىن بىرەۋدىڭ ءۇيىن جالداپ جۇرگەن اقشاڭىزعا نەشە جىلدىق قوس پەن ءۇي ىستەپ الساڭىز، اقىرىڭدا بۇل پايدالى بولار دەدىم.

ەكەۋى دە تورە ماعان ءتيدى دەپ شىعىپ بارا جاتقاندا، جانە شاقىردىم:

— ەكەۋىڭ جەر ءۇيدى بىرىگىپ ىستەيسىندەر مە، جوق بولەك ىستەيسىندەر مە؟—دەپ سۇرادىم.

قازاق ايتگى:

— ءۇيىن مەشەر ءوزى ىستەي بەرسىن، مەن قوس تاۋىپ الامىن.

سوندا جانە تورەلىك ايتتىم:

— سەن، مەشەر، جاز بولسا مىناۋ قازاقتىڭ سالعان قوسىندا بىرگە تۇرارسىڭ، سونىڭ ءۇشىن قوستىڭ جارتى پۇلىن سەن تولە، سەن، قازاق، قىس بولسا، مىناۋ مەشەردىڭ جىلى زەملەنكەسىندە بىرگە تۇرارسىڭ، سونىڭ ءۇشىن زەملەنكەنى سەن دە بىرگە ىستە.

ەكەۋى دە مەنىكى دۇرىسقا شىقتى دەپ، قۇلدىق ۇرىسىپ، شىعىپ كەتىستى.

---