InfoHub Logo

الماتى وبلىسى كوكسۋ اۋدانى
ج.ەگىنبايەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
ۋتەنوۆا ايتكۋل

مىنە، زىمىراعان كۇندەر، جىلجىعان ايلار قۇشاعىندا تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەنىمىزگە 27 جىل تولدى. ۇلتتىق قاسيەتىمىز بەن ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى ۇلىقتاپ، ۇلتتىق نامىسىمىزدى وياتقان، الەمگە قازاق ەلىن ازاتتىق سۇيگىش، رۋحى بيىك، نامىسى بەرىك حالىق رەتىندە جاريالاعان تاۋەلسىزدىك ەدى. ەندى بۇگىن الەم تانىعان ەلگە اينالدىق. تاۋەلسىزدىك تىرەگى – مەملەكەتتىك ءتىل. «انامىزدىڭ اق سۇتىمەن بويىمىزعا دارىعان ءتىلىمىزدى ۇمىتۋ – بۇكىل اتا – بابامىزدى، تاريحىمىزدى ۇمىتۋ»، - دەپ نار تۇلعالى باتىر اتامىز ب. مومىش ۇلىنىڭ ايتقانىنداي، ءتىل - مەملەكەتىمىزدىڭ تۇعىرلى تىلەگى، حالىقتىڭ رۋحاني بايلىعى، وتكەنى مەن بولاشاعىنىڭ ايقىن كورىنىسى. بۇگىنگى تاڭدا تاۋەلسىزدىگىمىزگە 27 جىل تولىپ وتىرسا، مەنىڭ دە جان – تانىمەن قالاعان ماماندىعىم - ۇستاز بولىپ ەڭبەك ەتىپ كەلە جاتقانىما 27 جىل تولىپ وتىر.

وسى ۋاقىت ىشىندە الدىمنان قانشاما شاكىرت تۇلەپ ۇشتى. قازىرگى ۋاقىتتا ءار شاكىرتتەرىم قوعامىمىزعا وزىندىك ۇلەستەرىن قوسىپ، ءومىردىڭ سان تاراۋ جولدارىندا ەڭبەك ەتىپ ءجۇر. مەن ءوز ماماندىعىمدى ءقادىر تۇتامىن. «ءمۇعالىم ءوزىنىڭ ءبىلىمىن ۇزدىكسىز كوتەرىپ وتىرعاندا عانا ءمۇعالىم، وقۋدى، ىزدەنۋدى توقتاتىسىمەن ونىڭ مۇعالىمدىگى دە جويىلادى»، - دەپ ك. د. ۋشينسكيي ايتىپ وتكەندەي، بىزدەر، ۇستازدار قاۋىمى، ۇنەمى جاڭاشىلدىققا ۇمتىلىپ، ىزدەنۋدەن جالىقپايمىز. ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىنىڭ ءبىرى – باسەكەگە قابىلەتتىلىك. ۇرپاعىمىز ءبىلىمدى، باسەكەگە قابىلەتتى بولۋ ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى مۇعالىمدەردەن كاسىبي شەبەرلىكتى، سان قىرلى شىعارماشىلىقتى قاجەت ەتەدى. قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستانداعى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە اسا زور كوڭىل ءبولىنىپ، ۇلكەن وزگەرىستەر ورىن الىپ وتىر. ءبىلىم ۇنەمى قوزعالىستا وزگەرىپ تۇراتىن ۇدەرىس. ءقازىر ەلىمىزدە وسى ۇدەرىس جاپپاي قىزۋ قارقىندا ءجۇرىپ جاتىر. بۇگىنگى تاڭداعى وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى – جاس ۇرپاققا ساپالى ءبىلىم بەرۋ. ءبىلىمدى ۇرپاق قانا ەلىمىزدىڭ بولاشاق يەسى بولارى قاق.

سول ءبىلىمدى ۇرپاقتى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن جاڭارتىلعان ءبىلىم باعدارلاماسى جاڭاشىل يدەيالار مەن ءادىس – تاسىلدەردى ءتيىمدى قولدانۋدى تالاپ ەتەدى. مەن دە جاڭارتىلعان ءبىلىم باعدارلاماسى اياسىندا ءوز ءبىلىمىمدى جەتىلدىرۋ كۋرسىنا بارىپ، ءوز ءبىلىمىمدى شىڭداپ كەلدىم. بۇل جاڭارتىلعان ءبىلىم باعدارلاماسىنىڭ ۇستازدار قاۋىمىنا اياعىن جاڭا باسقان نارەستەدەي قيىندىق كەلتىرگەنى ءسوزسىز. دەسەك تە ءوز ۋاقىتىن اياماعان، وزگەنىڭ باقىتىن ايالاعان ۇستازدار قاۋىمى دا ىزدەنىس ۇستىنە ىزدەنىپ، ءوز بىلىمدەرىن ودان ءارى شىڭداي تۇسۋدە.

مەن ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» اتتى ماقالاسىن ەرەكشە جىگەرمەن وقىپ شىقتىم. بۇل ماقالا سارىجاز ورتا مەكتەبىنىڭ مۇعالىمدەرىنە دە لايىقتى اسەرىن تيگىزدى. ماقالانى ۇجىمدا وتكەن جالپى جينالىستا تالقىعا سالدىق. اركىم ءوز ويلارىن ءبىلدىردى. وسى ورايدا، مەن دە ءوز ويىمدى ايتا كەتسەم دەپ وتىرمىن. ەلباسىنىڭ باعدارلامالىق ماقالاسىنىڭ ءتۇپقازىعى – قازاق جازۋىنىڭ لاتىن قارپىندەگى نۇسقاسىنا كوشۋى. ويتكەنى، حالقىمىزدا «قىران قۇستىڭ بيىككە سامعاپ ۇشۋى ءۇشىن وعان ۋاقىت پەن باپ كەرەك» دەگەن دانالىق ءسوزى بار. ياعني، ەلباسى ەلىمىزدە ادامنىڭ ساناسىن جاڭعىرتۋىنا، رۋحاني بايۋىنا ىقپال ەتەتىن لاتىن الىپبيىنە كوشۋدى ۇسىنىپ وتىر.

مەن ەلىمنىڭ بولاشاعى مەن كەلەشەك ۇرپاقتىڭ قامى ءۇشىن ەلباسىمنىڭ بۇل ۇسىنىسىن قۇپتايمىن. مەنىڭشە، رۋحاني جاڭعىرۋدى جازۋدان باستاپ، كيريلليسامەن قوش ايتىسىپ، قازاقتىڭ وزىنە ءتان ءالىپبيىن جاساۋ باستى ماقسات بولىپ وتىر. وزىندىك ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىمەن، ۇلتتىق سالت – داستۇرلەرىمەن، ۇلتتىق مادەنيەتىمەن، تاريحىمەن الپاۋىت ەلدەردىڭ الدىندا الىپتاي بولىپ جۇرگەن ۇلى ەلىمىزدىڭ بولاشاعى ءوز الىپبيىمەن جارقىن بولا تۇسپەك. قازاق ءالىپبيىنىڭ اتاسى، ۇلتىمىزدىڭ ءبىرتۋار پەرزەنتى ءسوز شەبەرى اتانعان ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ سوزىمەن ايتقاندا: «ەل بۇگىنشىل، مەنىكى – ەرتەڭ ءۇشىن» دەگەندەي، بۇگىنگى تاڭداعى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان دۇنيەنىڭ ءبارى تەك بۇگىنگى كۇن ءۇشىن ەمەس، بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن جاسالىپ جاتقان يگىلىك.

راسىندا دا، لاتىن الىپبيىنە كوشۋ تىلىمىزگە ەنگەن كىرمە سوزدەردەن، ارىپتەردەن، حالىقتى ماڭگۇرتتەندىرۋ ءۇشىن وتارلاۋ ساياساتىن جۇرگىزۋ بارىسىنداعى تاۋەلدىلىكتەن ارىلۋدىڭ بىردەن-بىر جولى. بۇل رەتتە ەلدى وركەنيەتكە جەتكىزۋ جولىندا «كەڭەسىپ پىشكەن تون كەلتە بولماس» دەگەن ءسوزدى ەسكە الا وتىرىپ، بارشا ەل بولىپ جۇمىلىپ، ۇلتتىق بىرلىكتى ساقتاي وتىرىپ، دىتتەگەن ماقساتقا سەنىمدى قادام باسۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. تاۋەلسىز ەلدە، كەڭ - بايتاق جەردە ءوز وتانىن مەكەن ەتىپ، انا تىلىندە سويلەپ، ءدىنىن، ءدىلىن ساقتاپ وتىرعان ۇيىعان ۇلتىمىز جاڭا الىپبيمەن جاڭا بەلەستەردى باعىندىرادى دەگەن سەنىمدەمىن.

---