InfoHub Logo

بوحاي تەڭىزىندە تابيعاتى تارتىمدى ءبىر كىشكەنتاي ارال بار. ول ارالدىڭ ءپىشىنى ۇيىقتاپ جاتقان قويانعا ۇقسايدى. جەرگىلىكتى ادامدار ونى قويان ارالى دەپ اتايدى. سول قويان ارالىنان مارجان وڭدىرىلەدى. وسى جەردەگى جەرگىلىكتى حالىق مارجان ساتۋ ارقىلى كۇن كورەدى ەكەن.

تەڭىز جاعاسىندا ءبىر شال تۇرادى، ونىڭ نەمەرەسىنىڭ اتى مارجان. كۇندە تاڭەرتەڭ تۇرعان كەزدە اتاسى مەن نەمەرەسى ەكەۋى تەڭىز جاعاسىنا كەلىپ، كىشكەنتاي كەمەگە ءمىنىپ، تەڭىزگە بارادى. سول كەزدە اتاسى:

«قايىقتا قالقىپ سۋ بەتىندە كەلەمىن،

ەسكەگىم تولقى تۋلاتىپ جاعانى ۇرادى،

ايداھار ۇستىندە ءان شىرقاپ،

تەڭىز اۋليەسىنەن مارجاندى كوپتەپ سۇرايمىن»،

— دەپ ءان شىرقايدى.

وسى قويان ارالىنا كەلگەن كەزدە اتاسى سۋدان قورعايتىن قارا كيىم كيىپ، تەڭىز استىنا تۇسەدى. ءبىرازدان سوڭ تەڭىز استىنان كوپتەگەن باقالشىقتاردى الىپ شىعادى. سونىمەن ەكەۋى اندەتىپ، ۇيگە قايتادى.

مارجان قىز بيىل 15 جاستا. ول وتە العىر جانە سۇيكىمدى قىز. ءبىراق ول كەمە ايداۋدى، ءجۇزۋدى جانە مارجاننىڭ جاقسى-جامانىن ايىرا بىلمەيدى. مارجان ءالى كىشكەنتاي بولعاندىقتان اتاسى ونى تەڭىز استىنا ءتۇسىرىپ كورگەن جوق.

اتاسى ماستاۋ كەزىندە مارجان:

— اتا تەڭىزدىڭ استى قانداي؟ — دەپ سۇرايدى.

— تەڭىز استى عاجايىپ ادەمى ءارى شەكسىز كەڭ. وندا ءتۇرلى ءتۇستى بالىقتار قايشالىسىپ، ءجۇزىپ جۇرەدى. وندا كوپتەگەن ءارتۇرلى ۇلكەندى-كىشىلى باقالشىقتار بار. قايسىسىنىڭ ىشىندە مارجان بار ەكەنىن انىقتاۋ ءۇشىن مۇقيات قاراۋ كەرەك. ەگەر مارجاننىڭ ەڭ ۇلكەن اناسىن تاپساڭ، وندا سەنىڭ جولىڭ بولعانى، — دەپ اتاسى جاۋاپ قايىرادى. مارجان قىز تاڭىرقاپ:

— مارجاننىڭ اناسى دەگەن نە نارسە؟ — دەپ سۇرايدى. اتاسى بۇرىلىپ:

— ول باسقا باقالشىقتارعا قاراعاندا ۇلكەن. ونى ءبىر جەرگە قويىپ قويساڭ، قالعان مارجاندار سونىڭ جانىنا وزدەرى كەلەدى. ءار تەڭىزدە ءبىر عانا مارجاننىڭ اناسى بولادى، ونى تەك جاقسى ادامدار عانا تابادى، — دەيدى.

ءبىر كۇنى تۇندە مارجان تەڭىز كيىمىن كيىپ، تەڭىز استىنا باردى. ايدىڭ جارىعىندا تەڭىز وتە ادەمى بولدى. قىز تەڭىز استىنىڭ كەرەمەتىنىنە تاڭعالدى. جان-جاعىن جارقىراتىپ جاتقان ۇلكەن باقالشىقتى كورەدى، سول باقالشىقتى تەز قۇشاقتاپ ۇستاپ الىپ، تەڭىز جاعاسىنا قايتتى. تەڭىز جاعاسىنا شىققان سوڭ باقالشىق اقىرىنداپ اشىلادى. سويتسە، ونىڭ ىشىندە ءبىر كىپ-كىشكەنتاي ادام وتىر ەكەن. كىشكەنتاي ادام سەكىرىپ شىعىپ، ءوزى سياقتى ءبىر بالاعا اينالادى. ونىڭ قولىندا ءبىر ۇلكەن مارجان بار ەكەن. الگى بالا مارجان قىزعا قاراپ:

— مەنى جىبەرە سالشى! مەنى جىبەرسەڭ، مارجاندى ساعان بەرەمىن، — دەيدى دە، قولىنداعى مارجانىن تەڭىز جاعاسىنا تاستاپ جىبەرەدى. مارجان قىز: ۇيالىڭقىراپ:

— مەن سەنى جىبەرەم جانە سەنىڭ زاتىڭدى دا المايمىن، — دەدى. بالا ونى تىڭداماستان باقالشىقتىڭ ىشىنە كىرىپ كەتەدى. مارجان قىز بۇرىلىپ قاراسا، ۇلكەن باقالشىقتىڭ ماڭايىنا كوپتەگەن كىشى مارجاندار جينالىپ قالعان ەكەن. بۇل اتام ايتقان مارجان اناسى بولار دەپ ويلايدى.

ۇيگە بارعان سوڭ بولعان جاعدايدىڭ ءبارىن اتاسىنا بايانداپ بەرەدى. اتاسى كۇلىپ:

— ساعان كەزدەسكەن باقالشىق اۋليەسى. سەن قىزدىڭ، جولىڭ اشىق ەكەن. بۇل سىيلىقتى جاقسىلاپ كۇت! — دەپ، ءبىر ءجىپ وتكىزىپ، نەمەرەسىنىڭ موينىنا مارجانىن تاعىپ بەرەدى. مارجان قىز قاتتى ويعا باتىپ:

— باقالشىق اۋليەسى ماعان مىناداي قىمبات زاتتى بەردى، ەندى ونى تەڭىز اۋليەسى ۇرىسپايدى ما ەكەن؟ — دەيدى.

قىزدىڭ اتاسى دۇرىس دۇرىس ايتقان ەكەن، بۇل شىندىعىندا دا باقالشىق اۋليەسى ەدى. ۇلكەن مارجاندى وعان تەڭىز اۋليەسى سىيعا بەرگەن ەكەن. ونى قىزىق كورگەن باقالشىق اۋليەسى سىرتقا الىپ شىعىپ وينايدى. سول كەزدە ول مارجان قىزعا كەزىگەدى. سارايعا قايتقان باقالشىق اۋليەسى مارجان قىزعا ىشىنەن راقمەت ايتادى. الايدا، تەڭىز اۋليەسى ۇلكەن مارجاننىڭ جوعالعانىن بىلگەن سوڭ ونى تاۋىپ كەل دەپ بۇيىرادى. ال باقالشىق اۋليەسى: «ايتىلعان ءسوز — اتىلعان وق! مەن ونى قالايشا قايتىپ الىپ كەلەم؟» — دەيدى. تەڭىز اۋليەسى وعان قاتتى رەنجىپ، باقالشىق اۋليەسىن قاماپ تاستايدى. باقالشىق اۋليەسىنىڭ جۇمىسى تەڭىز ىشىندە تۇز جاساۋ بولاتىن. بۇل تۇزدار جەر بەتىندەگى حالىقتارعا ارنالعان ەدى. باقالشىق اۋليەسى قامالعاننان كەيىن، ونىمەن بىرگە تۇز جاسايتىن بەس تاسباقا ەشكىمدى تىڭداماي، كۇنى بويى ۇيىقتاپ جاتتى. حالىققا قاجەت تۇز جوق بولدى، ادامدار اراسىندا اۋرۋ تاراپ، ادامدار ولە باستادى. مارجان قىز بەن ونىڭ اتاسى بۇل ماسەلەنى ەستىپ، بۇعان نە سەبەپ بولعانىن بىلگىسى كەپ، تەڭىز اۋليەسىنە بەل بۋادى. ولار كەمەنى قويان ارالىنا ايداپ كەلىپ، اتاسى تەڭىز استىنا كەتەدى. اتاسى سول كەتكەننەن قايتىپ كەلمەيدى. مارجان قىز كەمە ۇستىندە ءۇش كۇن، ءۇش ءتۇن كۇتەدى. ول اتاسى قايتىس بولىپ كەتتى دەپ ويلاپ، قاتتى جىلايدى. ونىڭ جاسى كەۋدەسىنىڭ الدىندا تۇرعان مارجانعا تامادى. قىز كەنەتتەن ءبىر دىبىستى ەستيدى: «كىشكەنتاي قىز، جىلاما! اتاڭ جوق بولسا، سەن اتاڭدى ىزدە»، — دەيدى. مارجان قىز جان-جاعىنا قاراسا، ەشكىم جوق. «بۇل — مەن! مارجان اناسى! كەۋدەڭنىڭ الدىندا تۇرمىن»، — دەپ ءتىل قاتادى، — «الاڭداما! مەن ساعان سارايعا باراتىن جولدى تاۋىپ بەرەم. مارجان ءوزىنىڭ سۋدان قورعايتىن كيىمىن كيىپ، تەڭىز استىنا تۇسەدى. مارجان اناسىنىڭ ايتقانى بويىنشا، ول قويان ارالىنىڭ وڭتۇستىك جاعىنداعى ءبىر قۇدىقتى تاۋىپ، سوعان كىرەدى. ءبىراز جۇرگەن سوڭ قىز «ەلگە بەرگەن زاتتى قالاي الىپ كەلەمىن؟» دەگەن ءبىر داۋىستى ەستيدى. مارجان قىز الدىنداعى بيىك ءۇيدىڭ تەرەزەسىنەن قاراسا، باقالشىق اۋليەسىن كورەدى. مارجان قىز وعان:

— سەن نەگە مۇندا وتىرسىڭ؟ كىم سەنى قاماپ قويعان؟ — دەپ سۇرايدى. باقالشىق اۋليەسى بۇكىل بولعان وقيعانى قىزعا ايتىپ بەرەدى. مارجان قىز سوندا:

— مەن دەرەۋ مارجاندى قايتارىپ بەرىپ، سەنى وسى جەردەن شىعارىپ الامىن، — دەيدى. سارايعا كەلگەن مارجان قىز تەڭىز اۋليەسىنە بارلىعىن ءتۇسىندىرىپ بولىپ:

— مەن مارجاندى سىزگە قايتارىپ بەرەم، ءسىز باقالشىق اۋليەسىن جىبەرىڭىزشى، — دەيدى. تەڭىز اۋليەسى:

— سەن باتىل جانە جاقسى قىز ەكەنسىڭ. مەن سەنىڭ تالابىڭدى ورىندايىن. ءبىراق سەن باقالشىق اۋليەسى شىققان سوڭ بىزدە قالىپ جۇمىس ىستە، — دەيدى. مارجان قىز سارايدا قالىپ، باقالشىق اۋليەسىمەن بىرگە تۇز جاسايتىن بەس تاسباقانى باسقارادى. جەر بەتىندەگى حالىقتار باقىتتى عۇمىر كەشەدى.

---