InfoHub Logo

سوۆەت وداعى جازۋشىلارىنىڭ كەزەكتى سەزىنە دەلەگات بولىپ قازاق ەلىنەن باراتىنداردىڭ تىزىمىنە مەن دە ءىلىنىپپىن. 1986-جىل ەدى. جۇبان، سىرباي، مۇقامەدجان قاراتايەۆ، سەرىك قيرابايەۆ، تاحاۋي، ءابدىجامىل، ءابىش، شەرحان، ءانۋار، قادىر بار. تاعىسىن تاعىلار كوپ. ەلدە باستارى قوسىلمايتىن جازۋشى اعايىندار تىم بولماسا شەت جەردە بىرىگىپ، بىرگە داستارحان باسىندا تاماق ءىشىپ، تەاتر، مۋزەيلەرگە بىرگە باراتىن بولارمىز دەپ ىشىمنەن دامەلەنىپ مەن ءجۇرمىن.

ماسكەۋدىڭ «روسسيا» قوناق ۇيىنە ءبىزدى قارسى العان ايعىر-اۆتوبۋستان تۇسەر جەردە سىرباي اعا ءبىر انەكدوت ايتقانى ەسىمدە.

...قىپشاق دالاسىنىڭ جاۋگەرلەرى شاپقىلاپ وتىرىپ وسى ماسكەۋگە جەتىپتى عوي. تۇندە كەلىپ، شاتىرلارىن تىگىپ ۇلگەرمەي، بىرەۋ ەر-تۇرمانىن جاستانىپ، بىرەۋلەر اربانىڭ جانىنا قيسايىپ، ەرتەمەن تۇرسا، جان-جاقتارى تولىپ جۇرگەن ماس ادام ەكەن. سوندا دالا جاۋگەرلەرى بىر-بىرىنە:

— ماس كوپ، ءا؟! — دەسىپتى.

«موسكۆا» دەگەن ءسوز وسىدان شىققان ەكەن دەپ، سىرباي اعا ءبارىمىزدى كۇلدىردى.

قازاق جازۋشىلار وداعىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى ولجاس سۇلەيمەنوۆتى تەك پرەزيديۋمنان عانا كورەمىز. سەزدىڭ كۇن سايىنعى وتىرىستارىندا ادەبيەت ماسەلەسىنەن گورى ورىس جازۋشىلارى مەن ەۆرەي تۇقىمداستار جانە ولاردىڭ سويىلىن سوعاتىنداردىڭ بىتىسپەس ۇرىس-كەرىسى ماسكەۋ — ورتالىقتان ىلعي دانالىق پەن ءماندى ۇلاعات قۇتۋگە جاتتىقتىرىلعان ءبىزدى ابدەن شارشاتتى.

ءبىزدىڭ جازۋشىلار دا وزدەرىمەن وزدەرى، ەكەۋ-ۇشەۋ وتىرىپ تاماق ءىشىپ شۇڭكىلدەسەدى.

ءابىش پەن شەرحان اعامىز ىلعي جالعىز جۇرەتىن مەنى كەيدە تاماق ىشۋگە شاقىرادى. مەن كوڭىل-كۇيىم بولماي شارشاپ ءجۇردىم. ەكەۋى «فاريزانى ءبىر كۇلدىرەيىك» دەپ ءتۇرلى اڭگىمەلەر ايتادى.

— انەكدوت ايتىڭدار، — دەيمىن. بۇرىن بىرەۋلەردىڭ «شەرحان — انەكدوتتىڭ قويماسى» دەيتىندەرىن ەستيتىن ەدىم. ءبىراز انەكدوتتىڭ باسى قايتارىلدى — ماعان اسەر ەتكەنى جوق. اقىرى ءابىش «چاپايەۆ پەن پەتكانىڭ باسىنان كەشكەندەرى» دەگەن سەريادان ول ەكەۋىنىڭ افريكاعا بارعان ساپارىن ايتتى.

— ۆاسيليي يۆانوۆيچ پەن پەتكا ارىپ-اشىپ افريكاعا جەتسە، ىلعي پالما اعاشىنىڭ كولەڭكەسىندە كوفە ءىشىپ وتىرعانداردى كورەدى دە، ەكەۋى دە ءبىر شەتىنە وتىرا قالادى. ەڭگەزەردەي نەگر ايەلى كەلىپ:

— نە قالايسىزدار؟ — دەپ سۇراسا كەرەك.

— كوفە، — دەيدى پەتكا.

ءبىر كەزدە ەكى كرۋجكانى ەكى قولىنا ءۇستاپ، قاپ-قارا كوفەنى ستولعا قويا بەرگەندە، پەتكا:

— ءسۇت قۇيىلعانى جوق پا؟ — دەپ ءسۇراپتى.

اۋەلى تۇسىنبەي قالعان نەگر ايەلى ءسال اڭىرىپ تۇرىپتى.

— ءا! افريكا كوفەسى مە؟ — دەپ، كەۋدەسى اشىق كويلەگىنىڭ ومىراۋىن اشىپ جىبەرىپ، ەكى كرۋجكاعا كوكىرەگىنەن ساۋ ەتكىزىپ ءسۇت ساۋىپ بەرىپتى.

مۇنىڭ بارىنە اۋزىن اشىپ وتىرعان ۆاسيليي يۆانوۆيچ پەتكاعا سىبىرلاپ:

— افريكا سىراسىن سۇراماعانىمىزعا شۇكىر، — دەگەن ەكەن. مەن وسى انەكدوتقا ولگەنشە كۇلگەنىم ەسىمدە.

سەزدىڭ باسقارۋ ورگاندارى سايلاناتىن سوڭعى كۇن ءتىپتى قىزۋ ءوتتى.

سوۆەت جازۋشىلار وداعىنىڭ باسقارما جانە پلەنۋم مۇشەلەرىن سايلاۋ ۇستىندە ءار رەسپۋبليكا، ءار ۇلت ءوز وكىلدەرىن وتكىزۋگە تىرىسۋدا.

ارينە، ول كەزدە بارلىق ماسەلە ءار رەسپۋبليكادان كەلگەن باسشىلاردىڭ ەمەۋرىنىمەن شەشىلەدى. ول جىلدارى قازاقستان ورتالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ادەبيەت، مادەنيەتپەن اينالىساتىن ءبولىمىن كامال سمايىلوۆ باسقاراتىن. سوۆەت جازۋشىلارىنىڭ پلەنۋم مۇشەلەرىنە قازاق ەلىنەن قاي جازۋشىلار ءوتۋى ءبىزدىڭ ءبىرىنشى حاتشى ولجاس پەن وسى كامال اعامىزدىڭ كەڭەس-كەلىسىمىنە بايلانىستى.

سەزد دەلەگاتتارى قىزىل كەڭىردەك كەرىسپەن باسشىلاردى سايلاپ بولدى. بىزدەن دە ءبىراز ادام ىلىگىپتى. ارينە، اراسىندا مەن جوقپىن. جەرگىلىكتى باسشىلارعا و باستان سۇيكىمدى ادام ەمەس ەكەنىمدى ءوزىم دە جاقسى بىلەمىن.

ەندى ماسەلە داۋىس بەرۋگە تايانىپ، ۇسىنىلعانداردىڭ ءتىزىمى وقىلىپ بولىپ، زال تىنعان كەزدە الدىڭعى قاتارلاردىڭ بىرىندە وتىرعان شەرحان اعامىز ادەتىنشە جاي باسىپ مىنبە جاققا كەتىپ بارا جاتقانىن كورىپ قالدىم دا، جانىمدا وتىرعان ابىشكە:

— مىنا كىسى نە ايتقالى بارادى؟ — دەدىم. ءابىش يىعىن قيقاڭ ەتكىزدى.

— قازاق سوۆەت ادەبيەتىندە حالىق جاقسى كورەتىن تالانتتى اقىن بار. ول — فاريزا وڭعارسىنوۆا، — دەپ ەدى، زالدىڭ ءار تۇسىندا وتىرعان وزبەك، تاتار، ءازىربايجان، تۇرىكمەن، قىرعىز، باشقۇرت جازۋشىلارى جاپىرلاي قول شاپالاقتاپ قويا بەرسىن! بۇعان قۋاتتانعان شەرحان اعامىزدىڭ داۋىسى ەندى ءتىپتى باتىلىراق شىقتى. — كوپ ۇلتتى ادەبيەتشىلەر وداعىنىڭ پلەنۋم مۇشەلىگىنە فاريزانى قوسپاۋ — ۇيات، — دەپ مىنبەدەن ءتۇسىپ كەتتى.

كەيىن پلەنۋم مۇشەسى بولعانىمنىڭ پالەندەي پايداسىن كورمەسەم دە، مەن دە پەندە ەمەسپىن بە — سول جەردە ەداۋىر ابىرويىم ءوسىپ قالدى.

ءابدىجامىل، سەرىك، سىرباي اعالارىمىز ءتىس جارماي وتىرعاندا، شەرحان اعامىزدىڭ بىرەۋ ءبىلىپ، بىرەۋ بىلمەيتىن مەنى مىڭداعان جازۋشى قاۋىمى الدىندا الىپ شىعۋى ەرلىكپەن پارا-پار بولدى-اۋ دەيمىن، باۋىرلاس ۇلتتار، ءتىپتى باسقا رەسپۋبليكالار جازۋشىلارى دا ءۇزىلىس كەزىندە قۋانا، سۇيسىنە قوشامەتتەپ جاتتى. شاماسى، قازاق جازۋشىلارىنىڭ اۋىزبىرلىگى، ازاماتتىعى مەن ادامگەرشىلىگى نە دەگەن بيىك، ورەلى دەپ ويلاسقان بولۋلارى كەرەك.

---