شەرحان مۇرتازا تۋرالى سىر. العاشقى كەزدەسۋ
ءوز باسىم مەنىڭ «ادەبيەت» دەپ اتالاتىن ازابى كوپ اۋىلعا كەلۋىمە اكەمنىڭ قانى، انامنىڭ ءسۇتى ارقىلى جاراتىلىس بەرگەن قاسيەت، ودان كەيىن شەرحان اعا سەبەپ بولدى دەپ ويلايمىن. وسى تاعدىرىم ءۇشىن بىرەۋگە قارىزدار بولسام، وسى ءۇش كىسىگە — اكەم وڭعارسىن، انام حاليما جانە شەرحان اعامىزعا — قارىزدارمىن.
تالانت دەگەن — ەتەگىڭدى ءتۇرىپ، جالاڭاياق كەشىپ ءجۇرىپ، قانىپ ءىشىپ كەتە بەرەتىن جايداق سۋ ەمەس. ول قات-قابات جەر قىرتىسىنا جاسىرىنىپ، قان تامىرىنداي بۇلكىلدەگەن، قۋات-كۇشى تەرەڭىرەك جاتقان قايناردىڭ كوزىنە ۇقساس. قايناردىڭ كوزىن تاۋىپ، جەر بەتىندەگى تىرشىلىكتىڭ قاجەتىنە جاراتىپ، بايلىعىنا اينالدىرسا عانا، ول يگىلىككە اينالادى.
مەنىڭ جاس بوتاداي تىلەرسەگى مايىسقان «ولەڭدەرىمە» كوزى ءتۇسىپ، «وسى بالادان بىردەڭە شىعار-اۋ» دەپ جەتەلەگەن جەرلەستەرىم بولعان ەمەس.
شيماي-شاتپاقپەن ولەڭ دەپ بىردەڭەلەردى جازا ءجۇرىپ، ادەبي ورتا عوي دەپ گۋريەۆتىڭ وبلىستىق گازەتىنە ارەڭ دەپ كىشى قىزمەتكەر بولىپ، 80 سومدىق جالاقىمەن جۇمىسقا ورنالاسقانىم بار. جۋرناليستىك وقۋ وقىماعان، «حات قورىتۋ» دەگەننىڭ نە ەكەنىن بىلمەيتىن مەن «كوممۋنيستىك ەڭبەكتەگى» ىلعي جالاڭداعان جازعىشتاردىڭ اراسىندا نامىسقا بۋلىعىپ ءجۇرىپ، ءبىر جىلعا جۋىق جۇمىس ىستەدىم.
ءبىر كۇنى وبلىستىق كومسومول كوميتەتىنەن تەلەفون سوعىلدى.
— بولگاريانىڭ استاناسى سوفيا قالاسىندا جاستار مەن ستۋدەنتتەردىڭ دۇنيەجۇزىلىك فەستيۆالىنە ءبىزدىڭ وبلىستان ءبىر ادام بارۋى كەرەك ەدى. سوعان باراتىن كىسى تابىلماي، سىزگە قولقا سالايىق دەپ وتىرمىز.
گۋريەۆتىڭ دە شەتىنە شىعىپ كورمەگەن مەن ساندالاقتاپ ماسكەۋگە كەلدىم.
جولسەرىكتەرىم — الماتىدان كەلگەن ءبىر توپ ادام. ءبىز، تۋريستىك دەلەگاسيا، ماسكەۋدەن پويىزبەن اتتاندىق. سارا تىنىشتىعۇلوۆا، ايگۇل قادىربەكوۆا، كورىك دۇيسەيەۆ...
ارامىزدا شەرحان اعا بار ەكەن. ءبىرىنشى كورۋىم. شىمكەنتتەن ءبىر سوۆحوز ديرەكتورى بولدى يسابەك مىرزاحمەتوۆ دەگەن كىسى. پويىزدىڭ ءىشى ىزى-شۋ؛ ءان، ءازىل-وسپاق، كۇلكى. كوبىنە ۇندەمەي، كۋپەنىڭ تەرەزەسىنە تەلمىرىپ، داڭ-دۇڭعا قوسىلا قويماي وتىراتىن ءۇش ادام: الگى سوۆحوز ديرەكتورى، شەرحان اعا جانە مەن.
شەرحان اعا وقتا-تەكتە تارعىلداۋ داۋىسىمەن كۋپەنى باسىنا كوتەرىپ ءان سالادى. سوۆحوز ديرەكتورى وعان قوسىلىپ قويادى. ۇندەمەي كورشى كۋپەدە جالعىز وتىراتىن مەنى بايقاپ، ەكەۋى كۋپەلەرىنە شاقىرادى. قايدا جۇمىس ىستەيتىنىمدى سۇراستى.
— ولەڭ، اڭگىمە جازاسىڭ با؟ — دەدى ءبىر كەزدە شەرحان اعا.
— جازام... ازداپ.
— نە عىپ «لەنينشىل جاسقا» جىبەرمەي ءجۇرسىڭ؟
— جىبەرەم، ءبىراق باسىلمايدى...
— استانالىقتار مەنسىنە مە اۋىلداعىلاردى، — دەپ يسەكەڭ كۇلدى. سوسىن ارى-بەرى وتىردى دا، شاكەڭە قارادى. — مىنا فاريزا باسقالارعا ۇقسامايدى، وسى بالانىڭ بويىندا ءبىر قاسيەت بار. شەرحان، سەن رەداكسياڭا جۇمىسقا نەگە المايسىڭ، ءا؟ — دەدى.
اعامىز باسىن سالبىراتىپ، ءتىل قاتپادى.
سوفيادا ءبىر مەكتەپتى جاتاقحانا سەكىلدى ەتىپ دايىنداعان ەكەن، سوندا تۇردىق.
ءبىر كۇنى تاڭەرتەڭ ءبارىمىز ەسىك الدىندا تۇر ەدىك، شەرحان اعا مەنى شاقىردى.
— بۇگىن ءبىزدىڭ گۇلجان تالپاقوۆا بيلەيدى — سول تۋرالى «لەنينشىل جاسقا» جازىپ جىبەرەرسىڭ اۋىلعا بارعاسىن، — دەدى.
فەستيۆال اياقتالىپ، ماسكەۋگە كەلدىك. ءبىز، ۇساق-تۇيەكتەر، مۇندا دا ءبىر جاتاقحاناعا ورنالاستىق تا، شەرحان اعا، تاعى دا قولى ۇزىن بىر-ەكى ادام «يۋنوست» قوناق ۇيىنە كەتتى.
ەرتەسىنە ەرتەلەتىپ شەرحان اعا ءبىزدىڭ جاتاقحاناعا كەلىپ:
— مەن الماتىعا بۇگىن ۇشقالى تۇرمىن. ەگەر ولەڭدەرىڭدى جاتقا بىلسەڭ، ماعان جازىپ بەرە عوي — كۇتە تۇرايىن، — دەگەنى.
مەنىڭ ەسىم شىعىپ كەتتى. اشەيىندە ءبىر ولەڭىمدى جاتقا بىلمەيتىن مەن — «مەنىڭ ماڭعىستاۋىم» دەگەن توپتاما ولەڭىمدى بەرگىم كەلىپ، جازۋعا قاعاز تابا السامشى. بۋفەتكە بارىپ، تاماق ورايتىن سىتىرلاق سارى قاعازدان بىرەر پاراقتاي سۇراپ الىپ، ال كەپ ويلانايىن. «شىن جىلاسا، سوقىر كوزدەن جاس شىعادى» دەگەن راس ەكەن. باس-اياعى ءبىر ساعاتتا 5-6 ولەڭنەن تۇراتىن توپتامامدى اتالاقتاتىپ جازىپ، كوريدوردا وتىرعان اعاعا ۇستاتتىم.
نە جاقسى كورگەن، نە جەك كورگەن نىشان كورسەتپەي، اعامىز:
— ال ساۋ، بول اينالايىن، — دەدى دە بۇرىلىپ جۇرە بەردى. اۋىلعا كەلگەن بويدا سول كەزدەگى جاس ءبيشى گۇلجان تالپاقوۆا تۋرالى «ءبيشى باقىتى» دەگەن ماقالا جازىپ، «لەنينشىل جاسقا» سالىپ جىبەرگەنىم سول ەدى. بىر-ەكى كۇن وتكەندە جاس-كارىنىڭ سۇيىكتى گازەتى «لەنينشىل جاستىڭ» ءۇشىنشى بەتىنىڭ تومەنگى پودۆالىن تۇگەل الىپ «سەن مەنىڭ باقىتىمسىڭ» دەگەن جىل جارىمداي بۇرىن جىبەرگەن ولەڭدەرىم باسىلىپتى!
اعامىز جۇمىسقا شىققان بويدا، بولىمدەگى سان ءجۇز حاتتاردى قوپارتىپ، وڭعارسىنوۆا دەگەننىڭ ولەڭدەرىن تاپتىرتىپ السا كەرەك. بىرەر اپتا وتكەسىن، گۇلجاننىڭ بيلەپ جۇرگەن سۋرەتىمەن «ءبيشى باقىتى» دا كولدەي بولىپ شىعا كەلدى. كەشىكپەي قازاقستان كومسومولىنىڭ 50 جىلدىعىنا ارنالعان «لەنينشىل جاستىڭ» 16 بەت مەرەكەلىك سانىنىڭ ءبىر بەتىنە «مەنىڭ ماڭعىستاۋىم» دەگەن تاقىرىپپەن باياعى ماسكەۋ بۋفەتىنىڭ سارعىش قاعازىنا جازىلعان توپتامام سول كۇيى باسىلىپ شىقتى. ءتۇرلى شتريحتارمەن بەزەندىرىلىپ، ناعىز كلاسسيكتەردىڭ شىعارماسىنداي ورنەكتەلگەن.
مىنە، مەنىڭ اقىندىق ءومىربايانىم وسىلاي اياق استىنان باستالدى.
ەگەر سول جولى «لەنينشىل جاستا» شەرحان اعادان باسقا بىرەۋ رەداكتور بولسا، مەنىڭ ادەبي جولىمنىڭ بولۋ-بولماۋى ەكىتالاي ەدى.
مەن جۇمىسقا گۋريەۆ قالاسىنان 20-30 شاقىرىم جەردەگى كولحوزدان قاتىناسام. تەلەفون جوق. ءبىر كۇنى مەن جۇمىس ىستەيتىن بولىمگە الماتىدان تەلەفون سوعىلدى. مەنى سۇرايدى! «لەنينشىل جاستان»! جۇرەگىم الىپ-ۇشتى. انەس سارايەۆ ەكەن. ول «لەنينشىل جاستىڭ» باتىس وبلىستارداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى بولىپ ىستەپ، جاقىندا عانا الماتىعا، گازەتتىڭ رەداكسياسىنا اۋىسقان.
— ءبىزدىڭ گازەتتىڭ مەنشىكتى ءتىلشىسى بولۋعا فاريزا كەلىسپەس پە ەكەن. جالاقى ونشا ەمەس. دەگەنمەن سويلەسىپ كورىڭدەر دەپ شاكەڭ ءوتىنىش ايتىپ ەدى، — دەدى.
ول جىلدارى «لەنينشىل جاس»— جازىپ-سىزىپ جۇرگەن ءار جاستىڭ قول جەتپەس ارمانى. وندا جۇمىس ىستەۋ تۇگىلى، ءبىر حابارى شىققان ادامنىڭ ءوزىن قۇدايداي كورەمىز.
— «لەنينشىل جاس» شاقىرسا، نەگە كەلىسپەيمىن. تەك... قولىمنان كەلسە... — دەپ كۇمىلجىدىم، تۇلا بويىم دىرىلدەپ.
بۇدان ءبىر جىل ەكى اي بۇرىن مەنى جۇمىسقا ورنالاستىرماي، اۋرە-سارساڭمەن ارەڭ العاندار ەندى «لەنينشىل جاسقا» جىبەرگىلەرى كەلمەي ەلجىرەي قالىپتى.
«لەنينشىل جاستىڭ» مەنشىكتى ءتىلشىسى بولىپ اۋىسقان كۇنى ماعان گۋريەۆ قالاسىنىڭ قاق ورتاسىنان ەكى بولمەلى ءۇي بەرىلدى.
الماتىعا كەلدىم. رەداكتوردىڭ حاتشىسى عازيزا مەن ءبولىم قىزمەتكەرى ماعيرا كۇتىپ الدى.
شەرحان اعا رەداكسيانى تۇگەل جيناپ، مەنى تانىستىردى.
— ءومىربايانىن ايتسىن!
— قازاقتا قىزداردان ءتىلشى بولعان ەمەس، الدىمەن ورنىن جۋسىن!
— ولەڭدەرى جاقسى، ماقالا جازا الا ما ەكەن؟!
كارىباي باستاعان جىگىتتەر شۋىلداپ كەتتى. ءازىل ەكەنىن بىلسەم دە، وزەگى شىندىق دەپ ۇقتىم.
جۇرت تاراعاسىن، رەداكتور:
— رەسپۋبليكا ۇكىمەتى قارايتىنداي ماسەلەلەر كوتەرگەن دۇرىس، — دەدى. وسى جالعىز سويلەمنەن ماعان دەگەن سەنىمدى سەزىندىم.
ءبىر اپتاداي گازەت بولىمدەرىنىڭ جۇمىسىمەن تانىسۋعا تۋرا كەلدى. مەنشىكتى ءتىلشى بارلىق بولىمگە جازا الاتىن سەگىز قىرلى، ءبىر سىرلى بولۋعا مىندەتتى. ول كەزدە «لەنينشىل جاستىڭ» رەداكسياسى 4-5 بولمەدە تىعىلىسىپ وتىراتىن. ءبىر كۇنى بولىمدە گازەت تىگىندىسىن اقتارىپ وتىر ەدىم، كىم ەكەنى ەسىمدە جوق، ءبىر اقىن جىگىت كەلىپ سونىڭ الدىندا عانا قاتونقاراعايدان شەرحان اعامىز الدىرتىپ، ادەبيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ وتىرعان ورالحاننان:
— مىناۋ كىم؟ — دەدى، مەنى يەگىمەن نۇسقاپ.
— بۇل — ءبىزدىڭ باتىس وبلىستارداعى ءتىلشىمىز... ولەڭدەرى مىقتى، تىلشىلىگىن بىلمەيمىز ءازىر، — دەپ ورالحان كەكەسىنىن ءازىلدى ۇنمەن جاسىرعان بولدى.
قالامداس جىگتىتەردىڭ ءازىل-قالجىڭىن وزىمشە قابىلداعان مەن «ءتىلشى بولۋ قولىنان كەلە قويماس» دەپ وتىرعاندارى دەپ ءتۇسىنىپ، ىشىمنەن «مەنسىنبەۋدى سەندەرگە كورسەتەرمىن» دەپ كىجىنگەن كۇيىمدە اۋىلعا كەتتىم.
ءسويتىپ، مەن تاعى دا قاپەلىمدە «لەنينشىل جاستىڭ» باتىس وبلىستارداعى (گۋريەۆ، ورال، اقتوبە) مەنشىكتى ءتىلشىسى دەگەن قىپ-قىزىل قاتىرمالى كۋالىكتى قالتاما سالىپ، ءوزىم قۇرداي بولسام دا، كوڭىلىم دىرداي كۇيدە اۋىلعا قايتتىم. «بۇدان قانداي ءتىلشى شىعار ەكەن» دەگەن سۇراۋلى جۇزبەن «لەنينشىل جاستاعى» «شەتىمىزدەن ىعاي مەن سىعايمىز» دەپ ويلايتىن ءجالاڭتوس جىگىتتەر قالدى الماتىدا. الماتىدا ونشاقتى كۇن بولعاندا مەنى ىزدەپ كەلىپ، ۇيىنە شاقىرىپ، نە باعىت-باعدار بەرەر ەشكىم بولمادى. مەن بايعۇس اۋىلدا وسكەن كەڭ بالاق قالپىممەن بۇعان دەيىن «لەنينشىل جاستا» تاباقتاي-تاباقتاي بولىپ جاريالانعان «سەن مەنىڭ باقىتىمسىڭ»، «مەنىڭ ماڭعىستاۋىم»، «مەن ساعان عاشىق ەمەس ەم» دەگەن توپتامالارىمدى استاناداعى ادەبيەتشى اعا-اپالارىمنىڭ ءبارى وقىپ، مەنى كورسە، قۇشاقتاپ باۋىرلارىنا تارتارداي، سۇيسىنۋدە دەپ ءجۇرمىن. جوق، ەشكىم تىرس ەتپەيدى.
العاشقى جولساپارىمدى شەت جاتقان ءارى اۋليە-انبيەلى ماڭعىستاۋ اۋدانىنان باستايىن دەپ (ول كەزدە ماڭعىستاۋ گۋريەۆ وبلىسىنىڭ ءبىر اۋدانى بولاتىن) پويىزبەن اۋدان ورتالىعى شەتپەگە تارتتىم. ول جاقتا دا كۇتىپ الىپ، شىعارىپ سالار ەشكىمىم جوق. ينستيتۋتتا بەس جىل بىرگە وقىعان، سول جىلدارى گۋريەۆ وبلىستىق راديوسىندا ءتىلشى بولىپ ىستەيتىن مارقۇم دانيار جاردەموۆ دەگەن جىگىت تە ماڭعىستاۋعا بارا جاتىر ەكەن، ەكەۋمىز اڭگىمە سوعىپ، بىرگە باردىق. كۇن قارا سۋىق، جەر قاتقاق. ۇستىرتتەن ازىناي سوققان جەل بەت قاراتپايدى. ميداي دالا ماڭعىستاۋدىڭ مالشىلارىنىڭ ءومىر-تۇرمىسىن كورىپ، «بۇلاردىڭ ءارقايسىسىنا سوسياليستىك ەڭبەك ەرى اتاعىن بەرۋگە بولادى ەكەن» دەپ ويلايمىن. دالاعا كىرىپ-شىعۋدىڭ ءوزى قيامەت-قايىم. الدىندا، تەلەفونمەن سويلەسكەندە انەس سارايەۆ:
— تىلشىلىك وڭاي شارۋا ەمەس: اپتالاپ دالادا، مالشىلاردىڭ قاسىندا، تەمىر جول توسەۋشىلەردىڭ ۆاگون-ۇيلەرىندە، مۇنايشىلار مەن بارلاۋشىلاردىڭ پالاتكالارىندا جۇرۋگە تۋرا كەلەدى. ءۇستىڭ كىرلەپ، بيتتەپ، ۇيىڭە ارەڭ جەتەسىڭ؛ جەتەسىڭ دە، الگى كورگەن-بىلگەنىڭدى تەزدەتىپ جازىپ، گازەتكە جىبەرەسىڭ، — دەپ قورقىتقان. ونىڭ ءسوزى راس بولىپ شىقتى. اكەمنەن جاس قالعان انامنىڭ بار جىلۋىن بويىما ءسىڭىرىپ، ۇيدەگى بار جىلى-جۇمساقتى تاڭداپ جەپ، تالعاپ ءىشىپ وسكەن مەن كەز-كەلگەن ءۇيدىڭ تاماعىنا دا تابەتىم شاپپايدى. اسحانانىڭ اسىنان، نەشە ءتۇرلى ادامنىڭ ەرنى تيگەن قاڭىلتىر قاسىقتاردان جۇرەگىم اينيدى.
ءبىراق اتىم جوق، اتاعىم جوق، وبلىستىق گازەتتە كورىنگەنىم بولماسا، رەسپۋبليكا وقىرماندارىنا تانىس ەمەس مەنى اۋىلداعى ۇلكەن-كىشىنىڭ ءبارى قولدان-قولعا تيگىزبەي وقيتىن «لەنينشىل جاستىڭ» بىلدەي مەنشىكتى ءتىلشىسى ەتۋگە تاۋەكەلى بارعان شەرحان اعامىزدىڭ سەنىمى قانداي دا قيىندىقتىڭ ءبارىن جەڭۋىمە، ادىلەت پەن ادالدىقتىڭ جوقشىسى ەكەنىمدى ىلعي سەزىنىپ جۇرۋىمە ءماجبۇر ەتتى.
سەنىم دەگەن ۇلكەن تاربيە قۇرالى ەكەن عوي دەپ كەيىن ويلادىم. «لەنينشىل جاستىڭ» باتىس وبلىستارداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى فاريزا وڭعارىنوۆا ءوز جۇمىسىنا كىرىستى»، — دەپ توبەسىنە بادىرايتىپ جازعان العاشقى ماتەريالىم «جەل سوعىپ تۇر»، — دەپ اتالاتىن شوپاندار ومىرىنەن جازعان وچەركىم — گازەتتىڭ ءبىرىنشى بەتىنە بەرىلگەندە، العاشقى ولەڭدەرىمنىڭ توپتامالارى شىققانداعىدان كەم قۋانعانىم جوق. نەگە دەيسىڭ عوي. بىرىنشىدەن — گازەتتىڭ العاشقى بەتىنە كەز-كەلگەن ەمەس، سول كەزدەگى ماڭىزدى دەگەن ماتەريالدار بەرىلەدى. ەكىنشىدەن — ءبىر نۇكتەسى دە وزگەرمەي، ءوزىمنىڭ جازعان كۇيىمدە باسىلىپتى. ياعني، ماتەريالىم رەداكتوردىڭ، ونىڭ تومەنگى جاعىنداعى جازعىشتاردىڭ كوڭىلىنەن شىقتى دەگەن ءسوز!
ول جىلدارى جاستار گازەتىنىڭ وبلىستارداعى مەنشىكتى تىلشىلەرىنە ماشينا بەرىلمەيدى، جاياۋ، جالپىعا بىردەي كولىكپەن جۇرەمىز.
گۋريەۆ وبلىستىق كومسومول كوميتەتىندە ىلعي ءبىر شالا قازاق، كورگەندەرى از، كورەگەندىگى جوق جىگىتتەر مەن قىزدار ىستەيدى. ولارمەن تىزە ءتۇيىستىرىپ نە ىم-جىمىمىز بىرىگىپ كورگەن ەمەس. اۋداندىق كومسومول ءۇيىمدارىندا ويلى، پاراساتتى حاتشىلار بولعانى راس. سول جىلداردا كومسومول-جاستار بريگادالارى دەگەندەر بولدى. وندىرىستە دە، شارۋشىلىقتىڭ باسقا سالالارىندا دا. ءوزىم ونشا بىلە بەرمەيمىن، وبلىستىق كوميتەت «بىزدە پالەن كومسومول-جاستار بريگاداسى بار» دەپ جەلپىنىپ جاتادى. سونىڭ اق-قاراسىنا كوز جەتكىزبەك بولىپ، قالا ماڭىنداعى تەمىر جول قۇرىلىسىن سالىپ جاتقان جاستار بريگاداسىنا باردىم. جان-جاقتان كەلگەندەر. وڭىپ تۇرعان ەشتەڭە كورىنبەيدى.
«ءجۋرناليستىڭ جازعاندارىنىڭ ءبىر نۇكتەسى قاتە بولماۋى كەرەك، قاتە بولسا، زاڭ الدىندا جاۋاپ بەرەدى» دەگەن قاعيدانى وبلىستىق «كوممۋنيستىك ەڭبەك» گازەگىندەگى جىگىتتەردەن ەستيتىنمىن. الگى بريگادانىڭ جۇمىسىن زەرتتەپ، ءبىر اپتا سالپاڭداپ ءجۇردىم. جۇمىس ناشار. ىشكەندەرى اراق. ءتارتىپ جوق. بريگادا دەگەن اتى عانا بار. ال وبلىستىق كومسومول كوميتەتى وسى كوللەكتيۆتى رەسپۋبليكاداعى ماڭدايلى مىقتىلار دەپ كورسەتپەك. وبلىستىق كومسومول كوميتەتىندەگىلەردىڭ يەكتەرىنىڭ استىندا تۇرعان بۇلاردىڭ شىنايى بولمىسىن كورمەي نە كورگىسى كەلمەي وتىرعانىن ولتىرە سىناپ «لەنينشىل جاسقا» جىبەردىم. ەرتەڭ وبلىس كومسومول ۇيىمىنىڭ باسشىلارىن سايلايتىن ەسەپ بەرۋ-سايلاۋ كونفەرەنسياسى وتەدى دەپ وتىرعان كۇنى سىن ماقالام گازەتتىڭ ءبىرىنشى بەتىندە جارق ەتە قالعانى.
گۋريەۆتىڭ وبلىستىق پارتايا كوميتەتىنەن باستاپ، ءبىر دۇربەلەڭ باستالدى دەيسىڭ. وبلىستىق كومسومول كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى كۇيىپ-پىسىپ شىبجىڭداپ جۇرەتىن بىرەۋ ەدى. ال، كەپ ورتەنسىن! ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىندا ۇيگە تەلەفون سوعىپ، قورقىتپاق ۇنمەن ءبىراز جەرگە باردى. ۇندەگەنىم جوق. ەرتەسىنە وبلىستىق كومسومول كوميتەتىنەن بىرەۋ كەلىپ، «شاقىرىپ جاتىر» دەپ مەنى ماشينەمەن الىپ كەتتى. جاستىق-اي دەسەيشى — بارماي، — «سەندەرگە ەسەپ بەرۋگە ءتيىستى ەمەسپىن» دەپ ۇيىمدە جاتىپ الۋىما بولادى عوي. باردىم. ماسكەۋدەن، بۇكىلوداقتىق كومسومول كوميتەتىنەن، گۋريەۆ وبلىسى بويىنشا جاۋاپتى قىزمەتكەر گاسانوعلى دەگەن ءازىربايجان جىگىتى ال كەپ ماعان ءتيىسسىن!
— مەنىڭ جازعانىم — شىندىق، — دەدىم. بريگادا مۇشەلەرىنەن قولحاتتار الىپ العانمىن. ولار بولماسا، مىنالاردىڭ جابىلىپ ءجۇرىپ مەنى سوتقا تارتار ءتۇرى بار.
باقسام، وبلىستىق كومسومول كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى كونفەرەنسيادا قايتا سايلانۋى كەرەك ەكەن عوي! مەنىڭ ماقالام تىسكە كىرگەن تىكەندەي، ونىڭ مانسابىنا نۇقسان كەلتىردى. سول جەردە «لەنينسكايا سمەنا» مەن «كومسومولسكايا پراۆدا» گازەتتەرىنەن كەلگەن ەكى ورىس جىگىتىمەن سويلەسىپ، جاعدايدى ايتتىم. «كومسومولسكايا پراۆدادان» كەلگەن مۋسساليتين دەگەن جىگىت (كەيىن اجەپتاۋىر جازۋشى بولدى) ءبارىن ءتۇسىنىپ، «كەمەدەگىنىڭ جانى ءبىر» دەگەندەي، ءجۋرناليستىڭ ارىن قورعايتىنىن ايتىپ سالدى.
تۇستە ۇيگە كەلدىم. الماتىدان تەلەفون سوعىلدى — شەرحان اعا.
— نە بولىپ جاتىر ءوزى؟ — دەدى اماندىق-ساۋلىقتان سوڭ. مەن جىلامسىراپ، گۋريەۆ تۇگەل ماعان جابىلىپ جاتقانىن ايتتىم. كومسومولدىڭ حاتشىسىنىڭ: «مەن ءسىزدى بۇلاي قالدىرمايمىن — قازاقستان ورتالىق كومسومول كوميتەتىنىڭ بيۋروسىنا ماسەلە قويامىن، ورنىڭىزدان الدىرامىن!»، — دەپ ءبىراز شابالاقتاعانىن ەستىپ، ءوزىم دە جارىلۋعا شاق تۇرعانمىن.
— قىسىلما، اينالايىن. جازعانىڭ وتە دۇرىس. گۋريەۆ سىيعىزباسا، الماتىعا سياسىڭ -وسىندا الدىرامىز. ءوزىم بارام با دەپ ەدىم، باسقا ءبىر شارۋالار شىعىپ، بارا المايىن دەپ تۇرمىن. ال بۇگىن گۋريەۆتىڭ كونفەرەنسياسىنا قاتىناسۋ ءۇشىن ورتالىق كومسومول كوميتەتىنىڭ حاتشىسى كەڭەس مۇستاحان ۇلى اۋحادييەۆ بارادى، ءوزىڭ جولىعىپ ايت. مەن ءبارىن ءتۇسىندىردىم. ەڭ باستىسى — ۋايىمداما! — دەدى باس رەداكتور اعامىز. توبەم كوككە ەكى-اق ەلى جەتپەي قۋانايىن!
ءتۇس قايتا كەڭەس مۇستاحان ۇلى تاعى دا وبلىس كومسومول حاتشىسىنىڭ ماشينەسىن جىبەرىپ، مەنىمەن پىكىرلەستى. ءجۇزى جىلى، ءوزىمىز شامالاس جىگىت ەكەن. سالماقتى، بايىپتى ۇستايدى ءوزىن. گاسانوعىلى دا تاڭەرتەڭگى قىزۋى باسەڭدەپ، وبلىستىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى دا جىمداي بولا قالىپتى.
مۇنىڭ ءبارىن ايتىپ وتىرعانىم شەرحان اعامىزدىڭ مەنىڭ انا جاقتا شىرقىراپ جۇرگەنىمدى، جالپى جاعدايدى سەزىپ، ءتۇسىنىپ «ءوزىڭ جازدىڭ — ءوزىڭ اقتال» دەپ وتىرماي، مەنىڭ ادالدىعىمدى اراشالاپ قالعانى؛ گازەتتىڭ دە، مەنىڭ دە ابىرويىمدى اياققا باستىرماي، جالاقورلارعا جالىن تىكىرەيتكەنى.
بىرەر ايدىڭ جۇزىندە الگى حاتشى ورنىنان ءتۇسىپ تىندى. ال مەن بولسام، «لەنينشىل جاستىڭ» بەتىن قۇرعاتپايتىن بولدىم. باياعى «مۇنىڭ قولىنان تىلشىلىك كەلەر مە» دەگەن ارىپتەستەرىم كەيىن: «ويپىرىم-اي، فاريزا، سەن ۇيىقتاماي جازاتىن شىعارسىڭ وسى!» — دەپ تاڭداناتىندى شىعاردى.
ءبىر جىل وتەر-وتپەستە «قازاقستان پيونەرى» گازەتىنە باس رەداكتور بولىپ شاقىرىلۋىما سەبەپ بولعان سول «لەنينشىل جاستا» كورىنگەن جازبالارىم ەدى.
شەرحان اعامىزدىڭ ماعان دەگەن و باستاعى ءۇمىتتى سەنىمى بولماسا، مەن ءقازىر ءارى كەتكەندە گۋريەۆتەگى وبلىستىق گازەتتىڭ اعا كوررەسپوندەنتى بولىپ جۇرەر ەدىم. ادەبيەتتە دە، ومىردە دە بىرەۋلەردىڭ كورەگەن جەرلەستەرى، ەلى بولىپ، ورتالارىنان شىققان كوكىرەگىندە وتى بار ادامعا قامقور بولىپ، كوتەرمەلەپ جاتادى. ەندى بىرەۋلەردىڭ قولىنا بيلىك قۇرىعىن ۇستاعان مىقتى كوكەلەرى بولادى. سونىڭ ەكەۋى دە مەندە جوق ەكەنى الدە باعىم، الدە سورىم شىعار.
ءبىراق مەن شەرحان اعامىزدىڭ سەنىمىنە قارىزدار ەكەنىمدى ەسىمنەن شىعارعان ەمەسپىن.
ال شەرحان اعانىڭ مەنى تابىندىراتىن ءبىر قاسيەتى — ول ەشقاشان «سەنى ادام ەتكەن، قاتارعا قوسقان مەن ەدىم عوي» دەگەن نيەتىن مىندەت ەتىپ ەشۋاقىتتا سەزدىرگەن ەمەس. بۇل — ازاماتتىق ۇلى قاسيەت.
You Might Also Like
-
حالقىمىزدىڭ ءوز ءومىربايانىن ءوزى ۇمىتىپ، ءوز تاريحىنان ءوزى بەزگەندەي عۇمىرىنان كەيىن كەنەت جارق ەتە قالعان ايتىس ونەرىنىڭ الەمىندە اسەلحاننىڭ ايداي جارقىراپ كورىنۋى ءسوزسايىستى جاتىرقاپ قالعان حالقىمىزد...
-
سانانى تۇمىس بيلەگەن زاماندا ادام بالاسىنىڭ رۋحاني قالىپتاسۋ پروسەسىندە كوركەم ادەبيەتتىڭ الاتىن ورنى جايلى وي قوعامدى دا، قوعامدى بيلەۋشى قايراتكەرلەردى دە ەلەڭدەتكەن ەمەس. قازاق حالقىنىڭ تاريحىند...
