مىقتى بول
«قايران مەنىڭ ءوز ءۇيىم — كەڭ سارايداي بوز ءۇيىم!» دەپ جيرەنشە شەشەن بوسقا ايتپاعان ەكەن عوي. «كىشكەنە عانا جەر ءۇي قانداي كەڭ، قانداي سالقىن قانداي تازا!» — دەپ دوڭگەلەك ۇستەلدەردىڭ بىرەۋىنىڭ ۇستىنە وتىرا كەتتىم.
«ءسىرا، مەنىڭ سۇيەنەر تىرەگىم دە، بارار جەرىم دە، باسار تاۋىم دا سەن بولارسىڭ، كىشىقۇمنىڭ كىشكەنە عانا جەر ۇيشىگى! تالاي ۇزاق تاڭداردى سەنىڭ قابىرعاڭدا اتقىزىپ، مادەنيەتتىڭ شامشىراعىن جارىق ەتىپ جاعارمىن ءالى!» دەپ ويلاپ وتىرىپ، ماناعى بولىستىڭ ءتىزىمى ەسىمە ءتۇستى. جان قالتامنان الىپ قاراسام، تىزىمدە جيىرما بەس بالا جازىلعان ەكەن.
بالالاردىڭ تەڭ جارتىسى وزىمنەن كوپ ۇلكەڭ جيىرما بەس-وتىز جاستاعى جىگىتتەر بولىپ شىقتى. اتاقتى ادامداردىڭ بالالارى ەكەن تورتەۋى بولىستىڭ ءوز بالاسى — بىرەۋى وتىزدا، ەكىنشىسى جيىرما ءتورت جاستا.. وسى تىزىمدەگى «بالالاردىڭ» ون جاستان اسقاندارىن وشىرگەنىمدە، بولاشاق وقۋشىلاردان جەتى-سەگىز-اق بالا قالدى.
مەن ەندى وتىرا قالىپ، جاڭادان ءتىزىم جاسادىم. ءوز شامامشا ون بەس، ون التى كەدەيدىڭ بالالارى قامتىلعان سياقتى.
وقىتۋدىڭ ءادىسىڭ سۇيەنەر تىرەكتى ويلاپ، ءارالۋان ويعا شومىپ، كەپ وتىرىپ قالىپپىن. ءبىر مەزگىلدە بولىستار كەلدى. بولىس ەسىكتەن كىرە بەرە:
— قازاقتىڭ قازاقشىلىعى قالا ما، شىراعىم... بايدىڭ «قولعا سۋ قۇي» دەگەنى سەنى شەتسىرەتكەنى ەمەس، كەمىتكەنى دە ەمەس، وزىمسىنگەنى عوي. قازاق داستۇرىندە ۇلكەن ادام ءۇي ىشىندەگى وزىنەن كىشى ادامدى جۇمساي بەرەدى. بايدىڭ ول ءسوزىن كوڭىلىڭە اۋىر الماساڭ دا بولاتىن ەدى، — دەدى.
— قۇداي بىلەدى، ويىمدا تۇك بولسايشى... — دەپ باي دا ەزىنىڭ كىناسىن ءجۋىپ-شايىپ جاتىر.
— سونىمەن وقۋدى قاشان باستايسىز؟ — دەپ سۇرادى بولىس.
— بۇگىن ەلدى حابارلاپ، ەرتەڭ باستايمىز با دەپ وتىرمىز، — دەدىم مەن.
— ماناعى ءتىزىم بويىنشا عوي؟ — دەدى بولىس.
— جوق، ول ءتىزىم بويىنشا ەمەس.
— نەگە؟
— بىرىنشىدەن وقۋعا بالانى الاتىن وقىتۋشى، ەكىنشىدەن ون جاستان اسقان بالانى
باستاۋىش مەكتەپتىڭ ءبىرىنشى كلاسىنا الۋعا رەتى كەلمەيدى. ءسىزدىڭ قالاي ەسەپتەيتىنىڭىزدى بىلمەيمىن ءبىراق مىنا ءتىزىمىڭىزدىڭ ىشىندە، مەنىڭ ويلاۋىمشا، بالا جاسىنان اسىپ كەتكەن جىگىتتەر دە بار ەكەن. ارينە، ونداي «بالالاردى» مەن وقۋعا الا المايمىن — دەدىم.
بولىستىڭ ءتۇسى بۇزىلىپ كەتتى. تەرىسىنە سىيماي، جارىلىپ كەتكەلى تۇر. ستارشىن مۇنى بايقاپ، الدەنەنى ايتىپ كۇبىرلەپ تەرىس اينالىپ كەتتى. باي دا تەمەن قاراپ قالدى. ءبىر مەزەتتە بولىس قاسىنداعىلارعا «مىنانىڭ مۇنىسى قالاي؟» دەگەن پىشىنمەن ءبىر قاراپ ەتىپ، ماعان:
— وسى مەكتەپتىڭ بيلىگى كىمدە بولادى؟ — دەدى.
— ۇكىمەت كىمدى باستىق ەتىپ بەلگىلەسە، سول كىسىدە بولادى.
— باستىعى كىم بۇل مەكتەپتىڭ؟
— مەن.
— مەكتەپتىڭ ءتۇپ قوجايىنى كىم؟
— مەكتەپتىڭ ءتۇپ قوجايىنى — وقۋ مينيسترلىگى، ياعني مينيستر، — دەدىم مەڭ ابدەن كۇدەرىن ءۇزسىن دەپ.
— وندا ءسىز بولىسقا باعىنبايسىز ەكەن عوي؟
— مەكتەپ جۇمىسى جونىندە، ياعني بالالاردى وقۋعا الۋ، ولاردى وقىتۋ جونىندە بولىسقا باعىنبايمىن.
— ەندى كىمگە باعىناسىز؟
— ينسپەكتورعا.
— ينسپەكتور دەگەنىڭ كىم تاعى؟
— حوحلوۆ.
— وندا ءبىز بوسقا كەلگەن ەكەنبىز عوي، — دەدى بولىس ستارشىنعا قاراپ.
— نەگە؟ — دەدىم مەن. بوسقا كەلگەن جوقسىز. مەكتەپتى كەردىڭىز. ەندى شابارماندارىڭىزدى جىبەرىپ، ەلدى حابارلاتۋىڭىز كەرەك. ءسىز تەككە كەلمەپسىز، قوناق بولدىڭىز، مال جەدىڭىز. ءسويتىپ، ءبىراز جۇمىس ءبىتىردىڭىز...
— تىم كوكىرەك ەكەنسىز، تەك اقىرى قايىرلى بولسىن... — دەدى بولىس.
— اڭگىمە كوكىرەكتىكتە ەمەس، اڭگىمە ءار نارسەنىڭ اتىن ءوز اتىمەن اتاۋدا، ءار ماسەلە جونىندە ەشبىر ىرىكپەستەن ويعا كەلگەن پىكىردى تۋرا ايتىپ شىعا بىلۋدە. سونىمەن بولىس، ءسىز بۇگىن مىنا جاڭا جاسالعان ءتىزىم بويىنشا ەلدى حابارلاتارسىز، — دەدىم مەن.
— ءوزىڭىز-اق حابارلايسىز دا... — دەدى بولىس تەرىس قاراپ.
— نەگە، ءسىز حابارلاۋىڭىز كەرەك ول ءسىزدىڭ مىندەتىڭىز.
— قوجايىنمىن دەپ تۇرسىز عوي، ءوزىڭىز-اق حابارلارسىز... ءبىزدىڭ باسقا دا جۇمىسىمىز بار، — دەدى بولىس.
— ءوزىڭىز ءبىلىڭىز. ەل حابارسىز قالىپ، وقۋ كەشىگىپ باستالاتىن بولسا، ەڭ الدىمەن ءسىز جاۋاپتى بولاسىز... جۋىق ارادا وياز دا، ينسپەكتور دا كەلەدى، سوندا ۇيالىپ قالمايتىن بولايىق، — دەدىم مەن.
بولىستا ءۇن جوق. ونىڭ ىنعايسىز جاعدايدا قالعانىن. سەزگەن باي:
— ەلدى حابارلاندىرۋ قيىن جۇمىس ەمەس قوي، بولىستاردىڭ مىندەتى بولسا، مەن-اق حابارلاندىرايىن — دەدى.
— ماعان ءبارىبىر، — دەدىم مەن.
بولىس ەندى قايتىپ ءتىل دە قاتقان جوق، قوشتاسقان دا جوق، شىعىپ كەتتى. وعان ىلەسە باسقالارى دا شىقتى. مەن جالعىز قالدىم.
شونجارلارمەن العاشقى ارباسۋىم جەڭىسپەن بىتكەن سياقتى. از سوزدەن كوپ ماعىنا شىعارعىش جانە از وتىرىپ، كەپ سىنايتىن ءسوزۋارلار بۇل كۇنگى ارباسۋدى وزدەرىنشە توپشىلاپ، وعان تالاي كوكىگەن وسەكتەر قوسىپ، قورىتىندىلارى . «سىمسىز تەلەگراف» ارقىلى ەل اراسىنا لەزدە تاراپ كەتەتىنى ەزىمە ايان ەدى.
«مىقتى بول، جاس وقىتۋشى، ەڭسەڭ تۇسپەسىن»، دەپ قويدىم وزىمە ءوزىم.
بولىستار اتتانىپ كەتكەننەن كەيىن كەشكە قاراي ءبىر قۇمنىڭ ۇستىنە شىعىپ تۇر ەدىم، وسپان كەلدى. ءبىراز سويلەسىپ تۇرعان سوڭ ول ماعان:
— سپانديار شىراعىم، ءبىزدىڭ ۇيگە ءجۇر. شاي ءىشىپ، ءدام تاتىپ شىق، — دەدى.
مەن قارسى بولعان جوقپىن ىلەسىپ ۇيىنە باردىم. سول كۇننەن باستاپ، كىشىقۇمنان كەتكەنىمشە، مەن وسى ءبىر تاماشا ىزگى ادامنىڭ ۇيىندە بولدىم.
You Might Also Like
-
اۋىلدىق مەكتەپ ىبىراي دەگەن باي ءۇيىنىڭ ماڭىنان اشىلعان ەكەن. سوندىقتان سول بايدىڭ ۇيىنە كەلىپ تۇستىك. بايدىڭ ۇيىندە بىزدەن بۇرىن كەلگەن ەكى-ۇش قوناق وتىر ەكەن.
-
وقۋ باستالعانىنا ءۇش ايدىڭ ءجۇزى بولىپ قالعان. شولدەگى اۋىلعا، بۇرىن مەكتەپ كورمەگەن قۇمداعى قاراڭعى اۋىلعا زور مادەنيەتتىڭ ءبىر كىشكەنە شۇعىلاسى تۇسكەن سياقتى. وسىناۋ شاڭىتىپ جاتقان ءشول ساحاراداعى قا...
