InfoHub Logo

مەن سۇلتانماحمۇتتى 1919 جىلدىڭ وكتيابر ايىنان بەرى بىلەم. ەكەۋىمىزدىڭ اۋىلىمىزدىڭ اراسى 125 شاقىرىم. بىزدە — باياناۋىلدا بوقىراۋ جارمەڭكەسى دەگەن ۇلكەن جارمەڭكە بولىپ تۇردى، سول جارمەڭكەدە مەن سۇلتانماحمۇتتى ءبىرىنشى رەت كوردىم. ول نوعايدىڭ ۇيىندە جاتىر ەكەن. سول ۇيگە سۇلتانماحمۇتتى كورۋگە ساعات ءۇشتىڭ كەزىندە ءوزىم ىزدەپ كەلىپ، سالەم بەردىم. ونى كوپتەگەن جىگىت قورشاپ وتىر ەكەن.

مەنى سۇلتانماحمۇتپەن شەريازدان دەگەن نەمەرەلەس اعاسى تانىستىردى. ءبىراق مەن سۇلتانماحمۇتتى شەريازدان تانىستىرماستان بۇرىن دا ءبىلۋشى ەدىم.

سۇلتانماحمۇت سول كەزدە-اق قۇرت اۋرۋىمەن اۋىرىپ ءجۇر ەكەن، ويتكەنى ونىڭ جانىندا تۇكىرەتىن شىنىسى تۇردى. شىنىنىڭ اۋزىن جاۋىپ ۇستايدى. «اۋزىن اشىپ قويسا، ىشىندەگى قۇرت دالاعا شىعىپ كەتەدى»، — دەپ ازىلدەپ وتىردى سۇلتانماحمۇت.

سول جارمەڭكەدە جۇرگەنىمىزدە، ساۋدا جاساپ جۇرگەن ورىستىڭ، نوعايدىڭ ساۋداگەرلەرىن كورىپ، سۇلتانماحمۇت:

— وسى كۇندە دە ساۋدا جاساپ جۇرگەن ورىستىڭ، نوعايدىڭ ساۋداگەرلەرىن مەن اقىلى جوق اقىماق دەپ تۇسىنەم. ءبىز ءوزىمىز وسى كۇنى ۋاقىتشا كولچاكقا باعىنىپ وتىرعان حالىقپىز، ال وسى ساۋداگەر ورىس، نوعاي بايلارىنىڭ ويىنا بۇل كىرىپ تە شىقپايدى. اسىرەسە، مىنە، ءبىزدىڭ اقمولا، قىزىلجاردىڭ نوعاي ساۋداگەر ل ەرىنىڭ ەسى جوق ەكەن، - دەدى.

سول ۋاقىتتىڭ وزىندە دە سۇلتانماحمۇت: «ءسىرا، مەنىڭ ءومىرىم ۇزاق بولماس، سوندا دا وسى جاڭا دۇنيەنىڭ، جاڭا تۇرمىستىڭ، جاڭا ءومىردىڭ شەت جاعاسىن بولسا دا كورسەم ەكەن»، -دەۋشى ەدى.

سۇلتانماحمۇتپەن تانىسىپ، ءبىراز اڭگىمەلەسىپ وتىرعاسىن، قوشتاسىپ - امانداسىپ كەتتىم مەن. سودان ەلگە بارعاسىن مەن اۋىرىپ قالدىم. 7 يانۆار كۇنى سۇلتانماحمۇت ءبىزدىڭ ريەۆكومنىڭ سايلاۋىنا كەلدى. سول ريەۆكومنىڭ مۇشەسى بولىپ سايلاندى. سايلاۋدا ەكى جاق بولدى: ءبىرى — بايلار جاعى، ەكىنشىسى — كەدەيلەر جاعى.

سول كەدەيلەردىڭ جاعى سۇلتانماحمۇتتى ريەۆكومنىڭ مۇشەسى ەتىل سايلادى.

سۇلتانماحمۇت دالبان اۋىلىنا كەلگەندە، مەن دە سۇلتانماحمۇت سياقتى تۋبەركۋلەزبەن اۋرۋ ەدىم. مەنى ريەۆكومنىڭ مۇشەلىگىنە سۇلتانماحمۇت ءوزى سايلاتىپ قويدى. سودان اي جارىم وتكەسىن مەن ريەۆكومنىڭ قىزمەتىنە كىرىستىم. سوسىن ماي ايى بولىپ قالدى. سول كەزدە سۇلتانماحمۇت قاتتى اۋرۋ دەپ حابار كەلدى. مەن كوڭىلىن سۇراۋ ءۇشىن اقبەتتاۋعا ءجۇرىپ كەتتىم. كەلىپ كوڭىلىن سۇراسام، ەكى يىعىنان دەمىن الىپ جاتىر ەكەن. ول كەزدە ماي ايىنىڭ 15-16 شامالارى ەدى. سۇلتانماحمۇتتىڭ ايەلى جوق بولاتىن ول كەزدە. سوندا ماليكە دەگەن ءبىر قىزدى سۇلتانماحمۇت: «مەن ءبارىبىر ولەم، ءبىراق وسى ماليكەنى العانىم بولىپ ەسەپتەلسىن، قاسىمدا بىر-ەكى كۇن بولسا دا وتىرسىن»، — دەپ قاسىنا وتىرعىزىپ قويىپتى.

سۇلتانماحمۇت مەن بارعاسىن مەنەن سۇرادى:

— ال سەن الىس جەردەن كەلگەن ەكەنسىڭ، سەنىڭ ەلىڭ نە بولىپ جاتىر؟ ءبىزدىڭ ەلدە ءالى سوۆەت زاڭى جۇرمەي جاتىر. بىزدە مىنا ءبىر جاقىپ قاجى دەگەن پالە جاساپ جاتسا كەرەك. دەگەنمەن، سوۆەت دەگەن جاقىپ تۇگىل ونىڭ اكەسىندەي كىسىنىڭ دە موينىنا جۇلىپ الادى عوي. ال ەندى زامان سەندەردىكى. مەنىڭ بۇگىن-ەرتەڭ قۇرت قولقامدى قيۋعا جاقىندادى. مەن سەندەرگە كوپ تۇسىندىرۋگە شامام جوق. ەلگە قالاي دا تەز ەڭبەك ءسىڭىرىپ، دۇرىس باسشىلىق ەتىڭدەر، — دەدى.

نۇركە جانالين

1945، 22ماي.

---