ونەرلىنىڭ قولى التىن، ولەڭشىنىڭ ءسوزى التىن
تاقىرىبى: «ونەرلىنىڭ قولى التىن، ولەڭشىنىڭ ءسوزى التىن»
ماقساتى: اتا - بابامىزدىڭ ۇرپاق تاربيەسىنە ەرەكشە ءمان بەرگەنىن بالالارعا ۇعىندىرۋ.
شىعارماشىلىق قيالىن دامىتا وتىرىپ، ىسكەرلىككە، شەبەرلىككە باۋلۋ.
كورنەكىلىك: تابليسا، ۇلگىلەر، قازاق حالقىنىڭ قول ونەر سۋرەتتەرى، تاقتا ۇپاي ساندارى جازىلعان قاعازدار.
ءمۇعالىم: ارمىسىزدار قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار!
«ونەرلىنىڭ قولى التىن،
ولەڭشىنىڭ ءسوزى التىن» سايىسقا قوش كەلدىڭىزدەر، «شەبەر»، «ىسكەر» توپتارى.
ءى ءبولىم كىرىسپە
ءى ءبولىم « سەن بىلەسىڭ بە؟»
1. قازاق حالقىنىڭ قول ونەرى تۋرالى مالىمەت
2. ويۋ - ورنەك تۋرالى تۇسىنىك.
3. قامشى تۋرالى تۇسىنىك.
ءى ءبولىم سايىس 8بولىمنەن تۇرادى.
1.«سالەم ءسوزدىڭ - اناسى» (توپتى تانىستىرۋ)
2. ««ۇلتتىق كيىم ۇلاعاتتارى»» (ۇلتتىق كيىمدەر كورسەتىلەدى)
3. «كىم جىلدام؟» (كارتوپ تازالاۋ، تۇيمە قاداۋ).
4. داستارقان دەگەن ءسوزدىڭ ىشىنەن، بىرنەشە ءسوز قۇراۋ. (1 مينۋت)
5.«قۇراق قۇراۋ دا ونەر».
6. «اتادان قالعان اسىل ءسوز» «جالعاسىن تاۋىپ ايت» (ونەر تۋرالى ماقال)
7. «ويۋ ويعاننىڭ - ويى ۇشقىر»
8. «بۇل قانداي ءان» اتتى مۋزىكالىق اۋەندى سايىس. (مۋزىكانىڭ اتىن جانە جالعاسىن تابۋ)
ءى ءبولىم « سەن بىلەسىڭ بە؟»
1. قازاق حالقىنىڭ قول ونەرى
1. زەرگەرلىك بۇيىمدار
2. ۇلتتىق كيىمدەر
3. اعاشتان جاسالعان بۇيىمدار مەن قۇرالدار
4. جۇننەن جاسالعان مۇلىكتەر
5. كولىك تۇرماندارى
6. مەتالدان جاسالعان بۇيىمدار مەن قۇرالدار
7. شارۋاشىلىق جانە تۇرمىس قۇرالدارى
2. ويۋ - ورنەك تۋرالى تۇسىنىك.
ويۋ - ورنەكتىڭ كونەدەن كەلە جاتقانىن دالەلدەيتىن بۇيىمدار مۇراجايلاردا ساقتاۋلى. ادامدار ەرتەدەن – اق وزدەرىن قورشاعان اينالا دۇنيەنى تاسقا بەينەلەگەن، بەرتىن كەلە كيىم - كەشەكتەرىنە، قولداناتىن بۇيىمدارى مەن ىدىستارعا قاراپايىم سۋرەت رەتىندە سالىنعان. وسىلاي بىرتە - بىرتە ويۋ - ورنەك پايدا بولادى.
ونەر وشپەيدى، سونبەيدى، كونەرمەيدى
عۇلاما عالىم الكەي مارعۇلان «قازاقتار ويۋ - ورنەك الەمىندە ءومىر سۇرەدى» دەپ ايتقانداي، قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق بۇيىمدارىنىڭ بارلىعىندا ويۋ - ورنەكتىڭ اسەمدىك پەن ساندىلىكتىڭ بەلگىسى. ويۋ - ورنەكتىڭ سان الۋان استارى تەرەڭ.
3. قامشى تۋرالى تۇسىنىك.
قازاقتىڭ ەڭ قاسيەتتى بۇيىمى – قامشى. قامشى – ءارى قارۋ، ءارى قۇرال، ءارى رۋحاني كۇش – قۋات، سىي سياپات، جىگىتپەن قىزدىڭ ءسانى سالتانات، ازامات ايبىنى، قولونەر تۋىندىسى، شاڭىراقتىڭ كيەسى اتادان بالاعا ميراس بولىپ قالاتىن اسىل مۇرا. ونىڭ كوپ ءۇيدىڭ تورىندە ءىلۋلى تۇراتىنى دا سوندىقتان. قامشى بار ۇيگە جىن - شايتان جولامايدى. ول ءۇيدىڭ يەسى بار. ۇيگە كەلگەن كىسى دە سىپايى كەلىپ، سىپايى كەتەدى. ويتكەنى ونى قامشىنىڭ مىسى باسادى. قازاق ەش ۋاقىتتا «قانشا بالاڭ بار» دەپ سۇراماعان. كەرەگەدە ءىلۋلى تۇرعان قامشىنىڭ سانىنا، قالاي جاسالعانىنا قاراپ - اق ول ءۇيدىڭ قانشا بالاسى بار، ونىڭ نەشەۋى ۇل، نەشەۋى قىز، قاي بالاسى قانداي كاسىپپەن اينالىساتىنىن ايتقىزباي بىلگەن
ءىى. ءبولىم «قول ونەر – مول ونەر»
1.«بولار ەلدىڭ بالاسىن سانىمەن ەمەس، سالەمىنەن تانيسىڭ»- دەمەكشى، العاشقى سايىسىمىز «سالەم ءسوزدىڭ - اناسى».
ونەر قۋىپ سايىسكەرلەر وتەر دەيمىن،
ءبىر باسىنا ونەر ءبىلىم جەتەر دەيمىن.
باسكە تۇسكەن سايىسكەرلەر كەزەكتەسىپ،
تانىستىرىپ وزدەرىن وتسە دەيمىن.
2.«ۇلتتىق كيىم ۇلاعاتتارى»
1. ۇزاتىلاتىن قىزداردىڭ باس كيىمى (ساۋكەلە)
2. جيەگىنە اڭ تەرىسىن سالعان، ەرلەرگە دە ارنالعان باس كيىم. (بورىك)
3. اجەلەردىڭ تەك بەتى اشىق، باسىن، يىعىن، جاۋىپ تۇراتىن باس كيىم.(كيمەشەك)
4. ىشىنە جاباعى ءجۇن سالىپ سىرىعان شاپان ءتۇرى.(كۇپى)
5. اڭ تەرىلەرىنەن تىگىلگەن قىستا كيەتىن ءساندى كيىم.(ىشىك)
6. قازاق جاۋىنگەرلەرىنىڭ باس كيىمى.(دۋلىعا)
7. اڭ، مال تەرىسىنەن جاسالعان قىستىق باس كيىم.(تىماق)
8. ايەلدەردىڭ كويلەك سىرتىنان كيەتىن جەڭسىز جەڭىل كيىم.(قامزول)
3. «كىم جىلدام؟» دەپ اتالادى.
ءار توپتان ەكى وقۋشى شىعادى. ءبىر قىز كارتوپ تازالايدى، ەكىنشى قىز تۇيمە قادايدى. كارتوپتىڭ قابىعى جۇقا، ءارى ۇزىلمەگەن بولسا وتە جاقسى. تۇيمە ماتا سايكەستىگىنە، ينە، ءجىپ تۇيىلگەنى ەسكەرۋ كەرەك.
4. داستارقان دەگەن ءسوزدىڭ ىشىنەن، بىرنەشە ءسوز قۇراۋ. (1 مينۋت)
5. كەلەسى سايىسىمىز «قۇراق قۇراۋ دا ونەر». مۇندا تەز ارادا سۋرەتتەرگە قاراپ، قاعازدان قيىلعان ۇلگىلەر بويىنشا قۇراق قۇراۋ.
قازىلار القاسى ۇپاي سانىن بىلدىرسەڭىزدەر.
6.«اتادان قالعان اسىل ءسوز»دەپ اتالادى.
«جالعاسىن تاۋىپ ايت» (ونەر تۋرالى ماقال)
1. ونەرلى بالا (سۇيكىمدى)
2. ونەر – (اعىپ جاتقان بۇلاق)
3. ءبىلىم – (جانىپ جاتقان شىراق)
4. قىز ەركەلى – (كەستەسىمەن كوركەم)
5. ۇل ەركەلى - (ونەرىمەن كوركەم)
6. ونەرلىگە - (نۇر جاۋار)
7. ونەر كوزى – (حالىقتا)
8. ونەر تابۋ – (ورگە شابۋ)
9. ەرىنبەگەن ەتىكشى بولادى.
10. شەبەردىڭ ساۋساعى – (التىن).
11. جەتى رەت ولشەپ، (ءبىر رەت كەس).
12. ادامدى ادام ەتكەن – (ەڭبەك).
7. ەندىگى «ويۋ ويعاننىڭ - ويى ۇشقىر» سايىسى.
ويۋ - ورنەككە قاراساڭ،
وڭكەي ءمۇيىز تىگىلگەن.
قايسىسىن قالاساڭ،
قيىپ ال سىزعان ىزىمنەن.
قيۋ وڭاي دەمەڭدەر،
وعان دا ونەر وي كەرەك.
بوس ماقتانىپ جۇرمەڭدەر،
قيۋعا پىسىق قول كەرەك.
8. ەندىگى كەزەكتە «بۇل قانداي ءان» اتتى مۋزىكالىق اۋەندى سايىس.
اينالايىن، قاراعىم،
بارەكەلدى، جارادىڭ.
ەندى بىزگە ەلىڭنىڭ،
ايتىپ بەرشى ءبىر ءانىن.
ال، ءقازىر قاتىسۋشى توپتاردىڭ جالپى ۇپاي سانىن ەسەپتەپ، جارىستا جەڭگەن جەڭىمپاز توپتى ماراپاتتاۋ ءۇشىن ءادىل قازىلارعا ءسوز بەرەيىك.
ءمۇعالىم: دەمەڭىز ءبىز ونەردى اياپ قالدى،
ۋاقىت ءبىراز جەرگە تاياپ قالدى.
كورىسكەنشە حوش ساۋ بولىپ تۇرىڭىزدار،
سايىسىمىز وسىمەن اياقتالدى.
ماقساتى: اتا - بابامىزدىڭ ۇرپاق تاربيەسىنە ەرەكشە ءمان بەرگەنىن بالالارعا ۇعىندىرۋ.
شىعارماشىلىق قيالىن دامىتا وتىرىپ، ىسكەرلىككە، شەبەرلىككە باۋلۋ.
كورنەكىلىك: تابليسا، ۇلگىلەر، قازاق حالقىنىڭ قول ونەر سۋرەتتەرى، تاقتا ۇپاي ساندارى جازىلعان قاعازدار.
ءمۇعالىم: ارمىسىزدار قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار!
«ونەرلىنىڭ قولى التىن،
ولەڭشىنىڭ ءسوزى التىن» سايىسقا قوش كەلدىڭىزدەر، «شەبەر»، «ىسكەر» توپتارى.
ءى ءبولىم كىرىسپە
ءى ءبولىم « سەن بىلەسىڭ بە؟»
1. قازاق حالقىنىڭ قول ونەرى تۋرالى مالىمەت
2. ويۋ - ورنەك تۋرالى تۇسىنىك.
3. قامشى تۋرالى تۇسىنىك.
ءى ءبولىم سايىس 8بولىمنەن تۇرادى.
1.«سالەم ءسوزدىڭ - اناسى» (توپتى تانىستىرۋ)
2. ««ۇلتتىق كيىم ۇلاعاتتارى»» (ۇلتتىق كيىمدەر كورسەتىلەدى)
3. «كىم جىلدام؟» (كارتوپ تازالاۋ، تۇيمە قاداۋ).
4. داستارقان دەگەن ءسوزدىڭ ىشىنەن، بىرنەشە ءسوز قۇراۋ. (1 مينۋت)
5.«قۇراق قۇراۋ دا ونەر».
6. «اتادان قالعان اسىل ءسوز» «جالعاسىن تاۋىپ ايت» (ونەر تۋرالى ماقال)
7. «ويۋ ويعاننىڭ - ويى ۇشقىر»
8. «بۇل قانداي ءان» اتتى مۋزىكالىق اۋەندى سايىس. (مۋزىكانىڭ اتىن جانە جالعاسىن تابۋ)
ءى ءبولىم « سەن بىلەسىڭ بە؟»
1. قازاق حالقىنىڭ قول ونەرى
1. زەرگەرلىك بۇيىمدار
2. ۇلتتىق كيىمدەر
3. اعاشتان جاسالعان بۇيىمدار مەن قۇرالدار
4. جۇننەن جاسالعان مۇلىكتەر
5. كولىك تۇرماندارى
6. مەتالدان جاسالعان بۇيىمدار مەن قۇرالدار
7. شارۋاشىلىق جانە تۇرمىس قۇرالدارى
2. ويۋ - ورنەك تۋرالى تۇسىنىك.
ويۋ - ورنەكتىڭ كونەدەن كەلە جاتقانىن دالەلدەيتىن بۇيىمدار مۇراجايلاردا ساقتاۋلى. ادامدار ەرتەدەن – اق وزدەرىن قورشاعان اينالا دۇنيەنى تاسقا بەينەلەگەن، بەرتىن كەلە كيىم - كەشەكتەرىنە، قولداناتىن بۇيىمدارى مەن ىدىستارعا قاراپايىم سۋرەت رەتىندە سالىنعان. وسىلاي بىرتە - بىرتە ويۋ - ورنەك پايدا بولادى.
ونەر وشپەيدى، سونبەيدى، كونەرمەيدى
عۇلاما عالىم الكەي مارعۇلان «قازاقتار ويۋ - ورنەك الەمىندە ءومىر سۇرەدى» دەپ ايتقانداي، قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق بۇيىمدارىنىڭ بارلىعىندا ويۋ - ورنەكتىڭ اسەمدىك پەن ساندىلىكتىڭ بەلگىسى. ويۋ - ورنەكتىڭ سان الۋان استارى تەرەڭ.
3. قامشى تۋرالى تۇسىنىك.
قازاقتىڭ ەڭ قاسيەتتى بۇيىمى – قامشى. قامشى – ءارى قارۋ، ءارى قۇرال، ءارى رۋحاني كۇش – قۋات، سىي سياپات، جىگىتپەن قىزدىڭ ءسانى سالتانات، ازامات ايبىنى، قولونەر تۋىندىسى، شاڭىراقتىڭ كيەسى اتادان بالاعا ميراس بولىپ قالاتىن اسىل مۇرا. ونىڭ كوپ ءۇيدىڭ تورىندە ءىلۋلى تۇراتىنى دا سوندىقتان. قامشى بار ۇيگە جىن - شايتان جولامايدى. ول ءۇيدىڭ يەسى بار. ۇيگە كەلگەن كىسى دە سىپايى كەلىپ، سىپايى كەتەدى. ويتكەنى ونى قامشىنىڭ مىسى باسادى. قازاق ەش ۋاقىتتا «قانشا بالاڭ بار» دەپ سۇراماعان. كەرەگەدە ءىلۋلى تۇرعان قامشىنىڭ سانىنا، قالاي جاسالعانىنا قاراپ - اق ول ءۇيدىڭ قانشا بالاسى بار، ونىڭ نەشەۋى ۇل، نەشەۋى قىز، قاي بالاسى قانداي كاسىپپەن اينالىساتىنىن ايتقىزباي بىلگەن
ءىى. ءبولىم «قول ونەر – مول ونەر»
1.«بولار ەلدىڭ بالاسىن سانىمەن ەمەس، سالەمىنەن تانيسىڭ»- دەمەكشى، العاشقى سايىسىمىز «سالەم ءسوزدىڭ - اناسى».
ونەر قۋىپ سايىسكەرلەر وتەر دەيمىن،
ءبىر باسىنا ونەر ءبىلىم جەتەر دەيمىن.
باسكە تۇسكەن سايىسكەرلەر كەزەكتەسىپ،
تانىستىرىپ وزدەرىن وتسە دەيمىن.
2.«ۇلتتىق كيىم ۇلاعاتتارى»
1. ۇزاتىلاتىن قىزداردىڭ باس كيىمى (ساۋكەلە)
2. جيەگىنە اڭ تەرىسىن سالعان، ەرلەرگە دە ارنالعان باس كيىم. (بورىك)
3. اجەلەردىڭ تەك بەتى اشىق، باسىن، يىعىن، جاۋىپ تۇراتىن باس كيىم.(كيمەشەك)
4. ىشىنە جاباعى ءجۇن سالىپ سىرىعان شاپان ءتۇرى.(كۇپى)
5. اڭ تەرىلەرىنەن تىگىلگەن قىستا كيەتىن ءساندى كيىم.(ىشىك)
6. قازاق جاۋىنگەرلەرىنىڭ باس كيىمى.(دۋلىعا)
7. اڭ، مال تەرىسىنەن جاسالعان قىستىق باس كيىم.(تىماق)
8. ايەلدەردىڭ كويلەك سىرتىنان كيەتىن جەڭسىز جەڭىل كيىم.(قامزول)
3. «كىم جىلدام؟» دەپ اتالادى.
ءار توپتان ەكى وقۋشى شىعادى. ءبىر قىز كارتوپ تازالايدى، ەكىنشى قىز تۇيمە قادايدى. كارتوپتىڭ قابىعى جۇقا، ءارى ۇزىلمەگەن بولسا وتە جاقسى. تۇيمە ماتا سايكەستىگىنە، ينە، ءجىپ تۇيىلگەنى ەسكەرۋ كەرەك.
4. داستارقان دەگەن ءسوزدىڭ ىشىنەن، بىرنەشە ءسوز قۇراۋ. (1 مينۋت)
5. كەلەسى سايىسىمىز «قۇراق قۇراۋ دا ونەر». مۇندا تەز ارادا سۋرەتتەرگە قاراپ، قاعازدان قيىلعان ۇلگىلەر بويىنشا قۇراق قۇراۋ.
قازىلار القاسى ۇپاي سانىن بىلدىرسەڭىزدەر.
6.«اتادان قالعان اسىل ءسوز»دەپ اتالادى.
«جالعاسىن تاۋىپ ايت» (ونەر تۋرالى ماقال)
1. ونەرلى بالا (سۇيكىمدى)
2. ونەر – (اعىپ جاتقان بۇلاق)
3. ءبىلىم – (جانىپ جاتقان شىراق)
4. قىز ەركەلى – (كەستەسىمەن كوركەم)
5. ۇل ەركەلى - (ونەرىمەن كوركەم)
6. ونەرلىگە - (نۇر جاۋار)
7. ونەر كوزى – (حالىقتا)
8. ونەر تابۋ – (ورگە شابۋ)
9. ەرىنبەگەن ەتىكشى بولادى.
10. شەبەردىڭ ساۋساعى – (التىن).
11. جەتى رەت ولشەپ، (ءبىر رەت كەس).
12. ادامدى ادام ەتكەن – (ەڭبەك).
7. ەندىگى «ويۋ ويعاننىڭ - ويى ۇشقىر» سايىسى.
ويۋ - ورنەككە قاراساڭ،
وڭكەي ءمۇيىز تىگىلگەن.
قايسىسىن قالاساڭ،
قيىپ ال سىزعان ىزىمنەن.
قيۋ وڭاي دەمەڭدەر،
وعان دا ونەر وي كەرەك.
بوس ماقتانىپ جۇرمەڭدەر،
قيۋعا پىسىق قول كەرەك.
8. ەندىگى كەزەكتە «بۇل قانداي ءان» اتتى مۋزىكالىق اۋەندى سايىس.
اينالايىن، قاراعىم،
بارەكەلدى، جارادىڭ.
ەندى بىزگە ەلىڭنىڭ،
ايتىپ بەرشى ءبىر ءانىن.
ال، ءقازىر قاتىسۋشى توپتاردىڭ جالپى ۇپاي سانىن ەسەپتەپ، جارىستا جەڭگەن جەڭىمپاز توپتى ماراپاتتاۋ ءۇشىن ءادىل قازىلارعا ءسوز بەرەيىك.
ءمۇعالىم: دەمەڭىز ءبىز ونەردى اياپ قالدى،
ۋاقىت ءبىراز جەرگە تاياپ قالدى.
كورىسكەنشە حوش ساۋ بولىپ تۇرىڭىزدار،
سايىسىمىز وسىمەن اياقتالدى.
You Might Also Like
-
ورىس ءتىلدى مەكتەپالدى دايارلىق توبىنا ارنالعان اشىق وقۋ ءىس - ارەكەتىنىڭ تەحنولوگيالىق كارتاسى
