InfoHub Logo

قوعام ۇزدىكسىز دامۋ ۇستىندە، كۇنبە-كۇن ءتۇرلى وزگەرىس، ءتۇرلى جاڭالىق، اقپاراتتىق تەحنولوگيا دامۋىندا قارقىندىلىق، ادام سەنگىسىز تاڭعاجايىپ عىلىمي وزگەرىستەر بولۋدا. جاھاندانۋدىڭ جاڭا بەلەسىنە كوتەرىلىپ كەلە جاتىرمىز، وسىعان وراي ادامزات بالاسىنا تالاپ كۇشەيۋدە،تىڭ بىلىمدەر تالاپ ەتىلۋدە، دەگەنمەن دە قانشا وزگەرىس، دامۋ،وركەندەۋ، جاھاندانۋ بولسا دا، مەيلى اقپاراتتىق تەحنولوگيالىق وزگەرىستەر بولا بەرسىن، وزگەرمەيتىن ءبىر-اق نارسە بار: ول- مۇعالىمگە قويىلار تالاپ، جاۋاپكەرشىلىك، جۇكتەلەر مىندەت،ءمۇعالىم جۇمىسىنا وراي بولاتىن سۇرانىس. سەبەبى ۇستاز-سول قوعام وزگەرىسىن جاسايتىن ۇرپاقتى تاربيەلەيتىن ادام. وسى ورايدا ۇلى پەداگوگ ۋشينسكييدىڭ «بالا بالقىتىلعان التىن»،-دەگەن قاناتتى ءسوزى ەسكە تۇسەدى، سەبەبى ءبىز التىندى قالاي ادەمىلەپ، سومداپ قۇيساق، ورنەكتەر سالىپ، اسەمدەسەك، ءدال سونداي كوزدىڭ جاۋىن الارلىقتاي اشەكەي بۇيىم شىعادى، بالا دا سونداي، ءبىز قالاي وقىتساق، قالاي تاربيەلەسەك، بولاشاقتان ءدال سونداي ازامات شىعاتىنى ءسوزسىز.

قازاقتىڭ تالانتتى جازۋشىلارىنىڭ ءبىرى ج.ايماۋىتوۆ «ساباق بەرۋ ۇيرەنشىكتى جاي عانا شەبەرلىك ەمەس، ول جاڭادان جاڭانى تاباتىن ونەر»- دەگەن بولاتىن، سول كەزەڭنىڭ وزىندە-اق قازاقتىڭ جارىق جۇلدىزدارى بىلىمگە ەرەكشە ءمان بەرگەنىنىڭ، ساپالى وقىتۋعا كوڭىل بولگەنىنىڭ دالەلى- وسى ءسوز. ياعني ءبىز وقۋ ءۇردىسىن جاڭاشا ۇيىمداستىرۋعا، وقۋشىلاردىڭ ارەكەتى ارقىلى ويلاۋ داعدىلارىن جەتىلدىرۋگە، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋعا، ولاردىڭ قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋعا، ءبىلىمنىڭ ءوز ومىرىندە باستى رول اتقاراتىنىن تۇسىنۋىنە ىقپال ەتۋىمىز كەرەك. ارينە، ول ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ ءۇردىسىن، ساباق بەرۋ ءتاسىلىمىزدى، ءادىسىمىزدى جاڭاشالاندىرۋىمىز قاجەت. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنىڭ 8-بابىندا «ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ باستى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى – وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ، ءبىلىم بەرۋدى اقپاراتتاندىرۋ، حالىقارالىق عالامدىق كوممۋنيكاسيالىق جەلىلەرگە شىعۋ» دەپ اتاپ كورسەتكەن جانە ەلباسى ن.ءا. نازاربايەۆ حالىققا جولداعان جولداۋىندا « ءبىزدىڭ مىندەت جاڭا تەحنولوگيالاردى، يدەيالار مەن كوزقاراستاردى پايدالانا وتىرىپ، ءبىلىم مەن باسەكەگە قابىلەتتى ۇرپاق تاربيەلەۋ» دەپ ۇستازدار قاۋىمىنىڭ الدىنا جاڭا مىندەتتەر، جاڭا جۇكتەمەلەر قويدى. ەڭسەلى،زايىرلى،ەگەمەندى،تاۋەلسىز قازاق ەلىن وركەنيەتتى، دامىعان ەلدەر قاتارى-نان كورگىمىز كەلسە، باسەكەگە قابىلەتتى ەل بولۋ ءۇشىن ، وركەنيەتكە جەتۋ ءۇشىن جان – جاقتى دامىعان، رۋحاني باي، تەرەڭ ءبىلىمدى، تولىققاندى تۇلعانى ءوسىرۋىمىز كەرەك. جاس ۇرپاقتىڭ بويىنداعى قابىلەتىن كورۋ،ونى جەتىلدىرۋ،شىڭداۋ، ىزدەنگىشتىك قاسيەتىن دامىتۋ ءمۇعالىمنىڭ ساباق بەرۋدەگى ىزدەنۋشىلىك قابىلەتىنە، كاسىبي شەبەرلىگىنە، قولدانعان ادىس-تاسىلىنە بايلانىستى. ارينە، بۇل قالىپتاسۋ-مەكتەپتەن باستالارى ءسوزسىز. مەن «پەداگوگيكالىق ماماندىقتى يگەرگەن ءار ۇستاز ساباق بەرە الادى، ءبىراق ساباق بەرۋ بار دا، سول ساباقتى تەرەڭ يگەرتە ءبىلۋ بار، ءوز پانىنە دەگەن بالانىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ بار»دەر ەدىم. وقۋشى ساباقتى مىندەت دەپ ەمەس، «ماعان كەرەك» دەپ وقيتىنداي دارەجەگە جەتۋ كەرەك. وسى ورايدا ءسوز قازىرگى ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا ءجيى ايتىلىپ جۇرگەن يننوۆاسيالىق تەحنولوگياعا، جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسىنا كەلىپ تىرەلەدى.

ءبىلىم بەرۋ ءادىسىن وزگەرتۋ،ونى جاڭاشالاندىرۋ، يننوۆاسيالىق اقپاراتتىق تەحنولوگيانى پايدالانۋ،سيفرلىق تەحنولوگيانى ۇيرەنۋ،ءوز ساباقتارىمىزدا قولدانۋ، ونى مەڭگەرۋ-ومىر تالابى، زامان سۇرانىسى. قۇزىرەتتىلىك ءبىلىم بەرۋ جاعدايىندا قوعامنىڭ مادەني، الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق سۇرانىستى قاناعاتتاندىراتىن، الەمدىك باسەكەگە توتەپ بەرە الاتىن، تەوريالىق ءبىلىمىن ءار ءتۇرلى جاعدايدا ءوز ىس-تاجىريبەسىندە جاڭاشىلدىقتى پايدالانا الاتىن كەز-كەلگەن ءمۇعالىم ءوز تاجىريبەلەرىندە مەڭگەرىپ كەتىپ، پايدالانىپ جاتىر. مۇنداي وزىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋدىڭ تيىمدىلىگى-بىرىنشىدەن، وقىتۋشى ۇتادى، ياعني ول ساباقتى قىزىقتى، مازمۇندى، ءتيىمدى ۇيىمداستىرۋعا، وتكىزۋگە كومەكتەسەدى، وقۋشىنىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعى،ىنتاسى ارتادى، ەكىنشىدەن، وقۋشى ۇتادى، سەبەبى ونىڭ تاقىرىپ بويىنشا تانىمى، تۇسىنىگى كەڭەيەدى. وسىلايشا ءبىلىم بەرۋدىڭ قالىپتاسقان ادىستەمەسىنە وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسى تۇرعىسىنان وزگەرىستەر ەنگىزىلسە، ءبىلىم ساپاسى دا ارتا تۇسەتىنى ايقىن. وقۋشىلاردىڭ جەكە تۇلعالىق ەرەكشەلىكتەرىنە قاراپ، بۇل تەحنولوگيانىڭ پايدالى، مازمۇندى، ءتيىمدى ەكەنىن ايتا الامىز. بۇل تەحنولوگيا بويىنشا جۇمىس جاساعاندا تاعى ءبىر ۇتاتىنىمىز: بەلگىلى ءبىر كولەمدەگى، وقۋلىقتاعى ءبىلىم بەرۋمەن، سول ءبىلىمدى مەڭگەرتۋمەن شەكتەلمەي، العان بىلىمدەرىن ءار وسكەلەڭ ۇرپاق، ءار جەكە تۇلعا ءوز قاجەتىنە، ءومىردىڭ ناقتى جاعدايلارىندا قولدانا ءبىلىپ، قوعامعا پايداسىن كەلتىرە الاتىنداي ەتىپ تاربيەلەپ شىعارامىز. ەندەشە، وسى بىزگە جۇكتەلگەن مىندەتتى ورىنداۋدا يننوۆاسيالىق تەحنولوگيانى ساباقتارىمىزدا قولدانۋ، پايدالانۋ - ءومىر تالابى، اقپاراتتىق تەحنولوگياسى دامىعان زاماننىڭ سۇرانىسى ەكەنىن مەن دە، مەنىڭ ارىپتەستەرىم دە انىق ءتۇسىنىپ وتىر. مەن ءوز باسىم قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنەن ساباق بەرگەندىكتەن كوبىنە ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردىڭ ىشىندە دامىتا وتىرىپ وقىتۋ ادىستەمەسىن،تىرەك-سحەما جانە تىرەك كونسپەكتىلەرى ارقىلى وقىتۋ ءادىسىن،سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ تەحنولوگياسىن. ويىن تەحنولوگياسىن ءوز ساباقتارىمدا كوپ قولدانامىن. بۇل تەحنولوگيالاردى قولدانا وتىرىپ، جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ پەداگوگيكالىق نەگىزگى بالاعا ىزگىلىك تۇرعىسىنان قاراۋ،وقىتۋ مەن تاربيەنىڭ بىرلىگى، بالانىڭ تانىمدىق كۇشىن قالىپتاستىرۋ جانە دامىتۋ، بالانىڭ ءوز بەتىمەن ارەكەتتەنۋ ادىستەرىن مەڭگەرتۋ،بالانىڭ تانىمدىلىق جانە شىعارماشىلىق يكەمدىلىگىن دامىتۋ،ءار وقۋشىنىڭ دامۋى ءۇشىن جۇيەلى جۇمىس ىستەۋ، وقۋ ءۇردىسىن وقۋشىنىڭ سەزىنۋى قاعيدالارىن بۇلجىتپاي ۇستانامىن. ءوز تاجىريبەمدە جاڭا زاماناۋي يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالاردى قولدانا وتىرىپ جۇرگىزىلەتىن جۇمىستاردا وقۋشىلاردىڭ ءوز بەتىنشە تۇجىرىم جاساۋ،قورىتىندىعا كەلۋ، ۇقساس قۇبىلىستار ارقىلى اراسىنان ءتيىمدىسىن تاڭداي ءبىلۋ، پروبلەمانى شەشە ءبىلۋ، پروبلەمالىق سۇراق قۇراستىرۋ، وي ءبولىسۋ، ويىن ەركىن ايتۋ سياقتى داعدىلارى قالىپتاساتىندىعىنا كۇننەن-كۇنگە، ساباق بەرۋ بارىسىندا كوزىم جەتىپ وتىر. ىس-تاجىريبە بارىسىندا ءبىلىم بەرۋدە اقپاراتتىق -كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالاردى پايدالانۋدىڭ، قولدانۋدىڭ تيىمدىلىگى جوعارى ەكەنى دە ايقىندالىپ وتىر. اقپاراتتىق - كوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيانىڭ تيىمدىلىگى – كەلەشەك ۇرپاقتىڭ جان-جاقتى ءبىلىم الۋىنا، ىسكەرلىگى مەن شىعارماشىلىعىن ەركىن دامىتۋعا جول اشادى. ينتەراكتيۆتىك تاقتانى قولدانۋ بارىسىندا ادەتتەگى ساباق تيىمدىلىگى جانە ساباق قارقىنى ارتا تۇسەدى، بەينە ارەكەت، اقپاراتتى شۇعىل الۋ مۇمكىندىگى اشىلادى. ينتەراكتيۆتىك تاقتا كومەگىمەن وقىتۋ ءداستۇرلى وقىتۋ ادىستەرىنەن ايتارلىقتاي ەرەكشەلەنەدى، دەسەك تە، ساباقتى ناتيجەلى وتكىزۋدىڭ نەگىزى بىردەي. ەڭ الدىمەن، كەز-كەلگەن ساباقتىڭ، ونىڭ ىشىندە ينتەراكتيۆتىك تەحنولوگيالاردى قولدانۋ ارقىلى وتكىزىلگەن ساباقتىڭ انىق جوسپارى مەن قۇرىلىمى بولۋى، ناقتى ماقساتتار مەن ناتيجەلەرگە جەتۋى ءتيىس. وسىنىڭ بارلىعى وقۋشىلاردىڭ ماتەريالدى جاقسى مەڭگەرۋىنە جانە ونى ءوزىنىڭ وسىعان دەيىن بىلەتىندەرىمەن سايكەستەندىرۋگە كومەكتەسەدى.

سونداي-اق، ينتەراكتيۆتى تاقتا- ءار ءتۇرلى گرامماتيكا-لىق تاپسىرمالاردى ورىنداۋ، ماتىندەرمەن، جاڭا سوزدەرمەن ءتۇرلى جۇمىستار جۇرگىزۋدە، سوزدەرگە تالداۋ جاساۋعا، ۋاقىتتى ۇنەمدى پايدالانۋعا، وقۋشىلاردىڭ ىنتاسىن ارتتىرۋعا قاجەتتى ءارى پايدالى قۇرال. ءار ءتۇرلى تەست تاپسىرمالارىن جۇرگىزىپ، وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم ساپاسىن باقىلاۋدا دا كومپيۋتەرلىك تەحنولوگيانىڭ ۇلەسى زور. دەمەك، «ءححى عاسىردا ءبىلىمىن دامىتا الماعان ەلدىڭ تىعىرىققا تىرەلەرى انىق» دەگەن ءسوزدىڭ جانى بار، قازىرگى قوعامداعى دامۋدىڭ باستى فاكتورلارى: ءبىلىم، عىلىم، ساياسي تۇراقتىلىق ەكەنىن، ياعني زامان وزگەرگەنىمەن، مەملەكەتتىڭ وركەندەۋى، حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ كوتەرىلۋى ءبىلىم-ىلىمسىز استە مۇمكىن ەمەس ەكەنىنە كوز جەتكىزىپ وتىرمىز. قازاقتىڭ ماڭداي الدى اقىنى م.دۋلاتوۆ اعامىز: «جالعىز سۇيەنىش، جالعىز ءۇمىت – وقۋدا... نادان جۇرتتىڭ كۇنى – قاراڭ، كەلەشەگى - تۇمان» دەگەن ەكەن، ەندەشە، ىنتىماقتى ۇران، تاتۋلىقتى تۋ ەتكەن ەگەمەن ەلىمىزدىڭ ەرتەڭىنە ۇلەس قوساتىن تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ سانالى، ءبىلىمدى ۇرپاعى سانالاتىن شاكىرت تاربيەلەۋ – ءبىزدىڭ باستى ماقساتىمىز. قورىتا كەلە تۇيىندەر وي: قازىرگى قوعام الدىنداعى قويىلىپ وتىرعان مىندەتتەر-دىڭ ەڭ وزەكتىسى – بۇكىل ءبىلىم جۇيەسىن تۇبەگەيلى جاڭارتىپ، دۇنيەجۇزىلىك دەڭگەيگە سايكەس كەلەتىن وقىتۋ مازمۇنىن جاڭارتۋ بولىپ وتىرعانىنىڭ كۋاسى بولىپ وتىرمىز. ءبىزدىڭ ۇستازدار قاۋىمىنىڭ باستى ماقساتى،مىندەتى-قوعامنىڭ سۇرانىسىنا لايىقتى ىزگىلىك قاسيەتتەردى بويىنا سىڭىرگەن، ۇلتىن، جەرىن، ەلىن سۇيەتىن تۇلعانىڭ نەگىزىن قالاۋ، تاربيەلەۋ بولىپ تابىلادى. كەز كەلگەن زامانعا ساي وزگەرگەن تەحنولوگيا ءبىلىم بەرۋدىڭ ماقساتىنان باستاپ، ونىڭ تۇپكى ناتيجەسىنە دەيىنگى ارالىقتاعى وقىتۋدىڭ ادىستەمەلىك جۇيەسىنە ەنەتىن بارلىق كومپونەتتىڭ ءبىرتۇتاس ورتاق مۇددەگە بىرلەسە قىزمەت ەتۋىنىڭ تياناقتالعان جولى بولىپ تابىلاتىنى ايقىن، سوندىقتان ءبىز قانداي جاڭا تەحنولوگيامەن جۇمىس جاساساق تا زامان تالابىنا ساي يگەرەمىز، باستى مىندەتتەن ەش اۋىتقىمايمىز.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر:

1.قۋانىشبايەۆا ا. جاڭا تەحنولوگيالىق ادىس-تاسىلدەردى پايدالانۋ. قازاق .ءتىلى: ادىستەمە. رەسپۋبليكالىق عىلىمي-ادىستەمەلىك جۋرنال، №2،2004. 47 ب.

2. س.ميرسەيتوۆا «وقۋشىلاردىڭ سىني تۇرعىدان ويلاۋىن دامىتۋ نىساندارى مەن ادىستەرى»، 2011 جىل. 3.مۇعالىمگە ارنالعان نۇسقاۋلىق

---