InfoHub Logo

24-ماۋسىم، سەيسەنبى كۇنى مۇسىلمانداردىڭ «قۇربان ايتى».

بۇل كۇندى جىلىنا مەيرام قىلىپ «قۇربان شالىپ»، جىلىندا پالەن مىڭ قويدى قازاق حالقى شىعىن قىلىپ وتىرادى. بۇل «قۇربان» قىلىپ شالعان مالدارى (مولدالاردىڭ ايتۋىنشا) «قابىل بولسا»، مۇسىلمان حالىقتارى ولگەننەن سوڭ ءتىرىلىپ، نيزام تارازىسى استىنا «پىراق» بولىپ مىنىلمەك. ءام مولدالاردىڭ ايتۋىنشا، سول سيرات كوپىرى قۇرىلعان قيىن ۋاقىتتا استىڭا مىنگەن اتىڭ — پىراعىڭ جاقسى بولسىن دەسەڭ، بۇل قۇرباندىققا شالعان قويىڭ تولىق جاقسى بولۋى كەرەك! مىنە، باياعىدان بەرى، حالىقتىڭ نادان، بالا ءتارىزدى ۋاقىتىنان بەرى قيالى مولدالاردىڭ حالىقتىڭ باسىن اينالدىرىپ، حالىقتى الداپ، حالىقتىڭ ناداندىعىن پايدالانىپ وزدەرىنىڭ تاماقتارىن تويعىزىپ كەلگەن كوپ، ورىنسىز الداۋىنىڭ ءبىرى جوعارعى ايتقان قۇربان شالاتىن ايت.

قازىرگى ۋاقىتتا بۇرىنعى كوپ مالدان ايىرىلعان، جالپى كەدەيلىككە اينالعان سورلى قازاق حالقىنا بۇل قۇربان شالۋ ورىنسىز شىعىن، ورىنسىز شىعىن تۇگىل زياندى شىعىن، جىلىندا پالەن مىڭ قوي كەتپەك. بۇلاي دەپ ايتقانىمىز، ارينە، كوپ ادامعا جاقپايتىن دا شىعار، كوپ ادام «دىنگە قارسى» بولدى دەپ ءبىزدى جەك كورەدى، ارينە ناداندىقتىڭ ارقاسىندا، مولدالاردىڭ قازاقتىڭ مۇسىلمانبىز دەپ جۇرگەن ادامداردىڭ سۇيەكتەرىنە «قۇداي، ءدىن، ورازا، ناماز، قۇرباندىق» دەگەندەردى سىڭدىرگەنىنىڭ ارقاسىندا مۇنداي ءسوزدى جازعان ءبىزدى «قۇدايعا، دىنگە قارسى» دەپ جەك كورۋى بەلگىلى ءىس. ءوزىمىز دە بالا كۇنىمىزدە، وقىپ جۇرگەن كۇنىمىزدە «قۇداي جوق، ءدىننىڭ عالامدارى حالىقتى الداۋ» دەگەن ادامداردى جەك كورەتىنبىز. «اداسقاننىڭ الدى ءجون، ارتى سوقپاق» دەگەندى، انانىڭ سۇتىمەن ەنگەن، سۇيەگىنە سىڭگەن زاتتى حالىققا «مۇنىڭ قاتە، مۇنىڭ اداسقاندىق، مۇنىڭ الدانعاندىق» دەپ ساناسىن اشىپ، شىندىققا ءتۇسىندىرىپ، تۋرا جونگە سالۋ وتە قيىن نارسە. ءبىراق سۇيتسە دە، ەندى ونەر-بىلىم مايدانىندا جالپى ادام بالاسىنىڭ قازىرگى حال ىندەي بيىك حالگە كەلگەنىندە، ەندى ازىن-اۋلاق حالىقتىڭ از بولسا دا ساناسى اشىلعان ۇلدارىنىڭ قارا حالىقتىڭ اداسىپ جۇرگەن مۇنداي ىستەرىن «دۇرىس ىستەپ ءجۇرمىز» دەپ وزىنە-وزى جالعان سەنىپ جۇرگەن ءدىنشىل ادامداردىڭ جەك كورۋىنەن قورىقپاي، عىلىمنىڭ ارقاسىندا مۇنداي ىستەردىڭ اقيقاتىنا جەتكەن شىندىقتى ايتپاي وتىرۋىمىز دۇرىس ەمەس.

ءبىزدىڭ ءوزىمىز دە بالا كۇنىمىزدە، وقىپ جۇرگەن كۇندەرىمىزدە اداسقاننىڭ ءبىرىمىز.

ءبىز دە: «قۇداي، ورازا، ناماز، قۇرباندىق، ۇجماق، دوزاق، جىن، پەرى» دەپ جۇرگەم ءىز، ءبىز دە مۇنى قاتە دەگەن كىسىلەردى «بۇزىلعان»، «ازعان»، «اۋعان» دەيتىنبىز.

كەلە-كەلە ءبىزدىڭ كوزىمىزدى، سانامىزدى جالپى عىلىم اشتى. جالپى عىلىم بۇرىنعى اداسقاندىعىمىزدى ءبىلدىردى.

ول «اداسقاندىقتى» بىلدىرگەن قانداي عىلىم؟ — دەپ سۇرار. وعان جاۋاپ. ول عىلىم دەگەنىمىز: اۋە كەمەسىن جاساتىپ، اسپانعا ۇشىرعان، سۇڭگۋىر كەمەسىن جاساتىپ مۇحيت تەڭىزدەرىنىڭ استىن كەزدىرگەن، تەلەگراف، تەلەفونداردى جاساتىپ دۇنيەنىڭ ءبىر شەتىمەن ءبىر شەتىندە وتىرعان ادامداردى سويلەستىرگەن، وتاربا، جول، جوبا، ءتۇرلى ماشينالاردى شىعارعان عىلىم.

قازاق حالقى ناداندىقتان بىرتە-بىرتە شىعىپ، تۋرا جولعا ءتۇسىپ، ونەرلى، ءبىلىمدى حالىقتاردىڭ قاتارىنا كىرۋلەرى كەرەك. «قۇربان شالۋ» — زياندى، شىعىندى قوياتىن ۋاقىت جەتتى.

1923 جىل

---