ۇلتشىلدىق ءھام وتارشىلدىق
قازاقستاننىڭ پارتيا ءھام ۇكىمەت قىزمەتكەرلەرىنىڭ ارالارىندا ءىس جۇزىندە ەرىكسىز ۇلتشىلدىققا ۇيىسىپ كەتۋ بار ما، جوق پا؟ — دەگەن سۇراۋعا «جوق» دەپ ەشكىم دە ايتا المايدى.
بۇل ۇلتشىلدىققا ەرىكسىز ۇيىسۋ ءھام وتارشىلدىققا ەرىكسىز ۇيىسۋ دەگەن ەكى زاتتى عىلىم قاعيداسىمەن دە ءھام تاجىريبە جونىمەن دە، ءبىزدىڭ بۇل الەۋمەت ريەۆوليۋسياسى، كوممۋنيست پارتيالارىنىڭ ۇيىمى، كومينتەرن ءھام كەڭەس ۇكىمەتى دە اتتاپ كەتكەن جوق. پارتيانىڭ پىكىر جولىن ءار حالىقتىڭ ارالارىنا تاراتقاندا ءام كەڭەس ۇكىمەتىن قۇرعاندا بۇل وتارشىلدىق، ۇلتشىلدىق ماسەلەلەرى ەسكە الىنىپ، ەسەپكە الىنىپ وتىرعان. كوممۋنيست پارتيالارىنىڭ ۇيىمىنىڭ ۇلت ماسەلەسى، كۇنشىعىس ماسەلەسى تۋرالى قاۋلى-جوبالارى ءھام كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ ءاربىر بۇرىنعى ەزىلگەن ۇلتتارعا بەرگەن كەڭەستى اۆتونوميالارى سول ۇلت ماسەلەسى مەن وتارشىلدىق ماسەلەلەرىن اتتاپ كەتە الماعاندىعىن كورسەتەدى. ال ءبىزدىڭ قازاقستانعا كەلسەك، مۇنىڭ شارۋاشىلىق تۇرمىسىنا ءھام رۋحاني جايىنا قاراساق، شارۋاشىلىق، ساياسي عىلىمنىڭ قاعيداسىمەن تەكسەرگەندە ۇلتشىلدىق، وتارشىلدىق، وزىمشىلدىك ماسەلەلەرى ءبىراز ۋاقىتقا دەيىن بارماق. مۇنى قاتە دەۋشىلەر بۇل ايتىلعان زاتتار ءقازىر جوق ءھام ولار ەندى بولمايدى دەۋشىلەر جانە بۇل ەكى زاتتىڭ ءبىرى بار، ءبىرى جوق دەۋشىلەر قۇر وزدەرىنىڭ شولاق اقىلدىلىعىن، مۇكىس كوزدىلىگىن ءھام شارۋاشىلىق-ساياسي عىلىمنىڭ بەلگىلى قاعيدالارىمەن تانىس ەمەس ەكەندىگىن كورسەتەدى.
8-جالپى كەڭەستەر جيىلىسىنىڭ ۋاقىتىندا كوممۋنيست پارتياسى ءار اۆتونوميادان كەلگەن ۋاكىلدەردىڭ باس قوسقان جەرىندە دە، ءھام ءبىز وزدەرىنىڭ پاتەرىنە بارعانىمىزدا دا ايتىپ ەدى: «وتارشىلدىققا، وزىمشىلدىككە ۇيىسۋ، ءھام ۇلتشىلدىققا ۇيىسۋ كوپكە دەيىن قالمايدى، بۇلارمەن ەندى سالماقپەن پىكىر مايدانىندا كۇرەسۋ كەرەك»، — دەپ. ءبىزدىڭ ايتاتىنىمىز دا سول ەدى. بۇل ەكى زات قارۋ-جاراق الىپ پارتيانىڭ ۇزىن اڭعارىنا قارسى تۇرماعان سوڭ، بۇلارمەن پىكىر مايدانىندا كۇرەسۋ، پىكىر مايدانىندا تارتىسۋ ەدى. بۇل پىكىر مايدانىندا ءوزىمىز بايقاۋسىز، ەرىكسىز ءبىر جاعىنا ۇيىسىپ كەتسەك ارينە تەز ونىمىزدى تۇزەتىپ وتىرۋىمىز كەرەك.
بۇل مايدانعا ءبىزدىڭ قازاقستانداعى جوعارعى مەكەمەلەردە قىزمەت قىلىپ جۇرگەن ادامدار جالپى كىرىسكەن جوق. سوڭعى ۋاقىتتاردا ءبىر ايانىشتى، بىلعانىشتى دەرت پايدا بولدى. ول دەرتتىڭ نەگىزى ءوزىنىڭ باس پايداسى ءۇشىن، ءوز باسىنىڭ كەگى ءۇشىن ماسەلەنى تۇمانداتۋ. ارينە، مۇنداي ايانىشتى دەرت مادەنيەت رەتىندە ارتتا قالعان قازاقستان ءتارىزدى جەرلەردە بولادى.
قازاقستاننىڭ وتكەن ءىىى پارتيا جيىلىسىندا كەيبىر كوپشىلدەر «ۇلتشىلدىق بار، وزىمشىلدىك، وتارشىلدىق جوق» دەدى.
ارينە، بۇل ءسوز كوپشىلىككە ۇناعانداي بولىپ قالدى، ءھام كەزىندە كوزدەگەن نىساناعا دا ءتيدى. مۇنداي سەزدى سويلەگەندە شارۋاشىلىق-الەۋمەت، ساياسات عىلىمىنىڭ جالپى قاعيدالارىن ەسكە الماي، «شىركىن-اي، سويلەيدى-اۋ» دەپ ايتۋ ءۇشىن، اق-قارانى ايىرماي ايتا دا سالادى عوي.
ۇلتشىلدىق پەن وتارشىلدىق، وزىمشىلدىكتىڭ ەگىز ەكەنىندە مۇنداي جولداستاردىڭ جۇمىستارى جوق.
وتارشىلدىق—وزىمشىلدىك جوق دەپ ساكەننىڭ جازعان «ازيا» دەگەن ولەڭىن كەيبىرەۋلەر بۇل ۇلتشىلدىق دەپ شۋ كوتەرەدى. ارينە ول تۇسىنبەگەندىك. بۇل ولەڭ ماركس عىلىمىنىڭ قاعيداسىنا كەلمەيتىنى راس. ءبىراق بۇل ولەڭ كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ ساياساتىنىڭ ىقپالىمەن كوممۋنيستەر پارتياسىنىڭ ۇيىمىنىڭ، كومينتەرننىڭ كۇنشىعىس ماسەلەسى تۋرالى جازعان قارارلارىنىڭ ىقپالىمەن 1922 جىلعى گەنۋيا، گااگا كونفەرەنسيالارىنىڭ قارساڭىندا ەۋروپانىڭ وبىر ساياساتىنا قارسى بەتىنە سوققان نارازىلىق «لاگيۋت» ەدى، ءھام وبىر ەۋروپاعا كۇنشىعىستىڭ ريەۆوليۋسيا قوزعالىسىن كورسەتىپ ايبىنداپ دۇمىتكەن ەرەۋىل ەدى.
مۇنى كەيبىر جولداستار ءوز باسىنىڭ كەگى ءۇشىن اعاش اتقا ءىلىپ الىپ، ورىنسىز قامشى قىلدى.
ەندى وتكەن ءىس ءوتتى. بۇدان بىلاي وتارشىلىقپەن، وزىمشىلدىكپەن ءھام ۇلتشىلدىقپەن پىكىر مايدانىندا سالماقپەن كۇرەسۋلەرىمىز كەرەك.
جانە الەۋمەت ءىسى مەن ءوز باسىمىزدىڭ ۋاق ماقساتتارىمىزدى بىلعاستىرماۋىمىز كەرەك.
1923 جىل
You Might Also Like
-
دۇنيە جۇزىندەگى قازىرگى بولىپ جاتقان وقيعالارعا قاراساق، دۇنيە جۇزىندەگى ءاربىر مەملەكەتتىڭ باسىنداعى ۇكىمەتتەردىڭ حاندارىنا قاراساق، دۇنيە جۇزىندەگى ءاربىر حالىقتىڭ بايلارى مەن تورەلەرى ءبىرىڭعاي بول...
