قازىرگى جالپى ساياسات جايى
دۇنيە جۇزىندەگى قازىرگى بولىپ جاتقان وقيعالارعا قاراساق، دۇنيە جۇزىندەگى ءاربىر مەملەكەتتىڭ باسىنداعى ۇكىمەتتەردىڭ حاندارىنا قاراساق، دۇنيە جۇزىندەگى ءاربىر حالىقتىڭ بايلارى مەن تورەلەرى ءبىرىڭعاي بولىپ، ەڭبەكشىل جۇمىسكەر، قارا بۇقارالار ءبىرىڭعاي بولىپ، تۇرمىستىڭ قوجالىعىنا تالاسىپ، كۇرەسىپ، ارباسىپ، اڭدىسىپ جاتقانىنا قاراساق، ءقازىر ەۋروپاداعى بايلار مەن تورەلەر تابى بيلەپ وتىرعان مەملەكەتتەر ۇلكەن ءقاۋىپتى، زور قاتەرلى حالدە. بۇلار بەينە جازعىتۇرعى استىنان كوتەرىلىپ، تۇبىنەن قوزعالىپ، اقىرىنداپ كۇشەيىپ، تاسۋعا سىقىرلاپ كەلە جاتقان داريانىڭ جولىندا وتىرعان قالىڭ ەل ءتارىزدى.
داريا شەڭگەلدەگەن ءزىل ءدىڭ تاسىنداي ىزعارلى قالىڭ مۇز كۇنى بىتۋگە تايانعان سوڭ، جارقىراپ جاز كەلەتىن ۋاقىت تايانعان سوڭ كۇننەن-كۇنگە شەڭگەلى بوساپ، ىزعارى كايتپاق، كۇننەن-كۇنگە شەڭگەلى بوساپ، داريا اقىرىنداپ استىنان قوزعالا بەرمەك. كۇننەن-كۇنگە اقىرىنداپ استىنان قوزعالعان داريا سىقىرلاپ، كەرنەپ كوتەرىلە بەرمەك، داريانىڭ ارناسىندا وتىرعان قالىڭ ەل، تاسۋعا تايانىپ، كەرنەپ كەلە جاتقان داريانى كورىپ، تاسىعاندا ەشبىر بوگەتكە قاراماي داريا جولىنداعى سانسىز بوگەتتى بۇزىپ، جارىپ، قيراتىپ، جايپاپ كەتەتىنىن سەزىپ، الاسۇرىپ ساسپاق. داريانىڭ تاسقىنىن ارناسىنان اسىرماسقا، ارناداعى ەلدەر الاسۇرىپ ءتۇرلى ايلا، ءتۇرلى بوگەت جاساماق. مال-مۇلىكتەرىن، مال-جاندارىن امان الىپ قالۋعا ءتۇرلى پلان قۇرماق، ءبىراق ۋاقىتتىسى جەتىپ، ىزعارلى قىس ءوتىپ، جارقىراعان كۇشتى، قۋاتتى جاز تايانعان سوڭ داريا كەرنەپ، استىنان قوزعالىپ، قوپارىلىپ، سىقىرلاپ، بىرتە-بىرتە كوتەرىلىپ كەلىپ، ءبىر كۇندە تاس-تالقان بولماق. شەڭگەلدەپ، تۇتاسىپ باسقان ءزىل مۇزدى بىت-شىت قىلماق، گۇرىلدەپ، تولىقسىپ، شايقالىپ تاسي جونەلمەك.
ارناداعى الاسۇرىپ بەكىتكەن قالىڭ ەلدىڭ سانسىز بوگەتى، سانسىز ايلاسى قاڭباقتاي ۇشىپ تالقان بولماق. تاسىعان داريا جولىنداعى بوگەتتىڭ ءبارىن قيراتىپ، جايپاپ، بۇرقىراپ، ارنادان شىعىپ جايىلماق، ءسويتىپ باراتىن جەرىنە تاسىعان داريا بارىپ جەتپەك.
قازىرگى ەۋروپاداعى جىلجىپ بىرتە-بىرتە ءبىر بەتپەن كەلە جاتقان ريەۆوليۋسيا — بىرتە-بىرتە كەلە جاتقان كۇشتى، قۋاتتى، جارقىراعان جاز مىسالىنداعى، بىرتە-بىرتە استىنان قوزعالىپ كوتەرىلىپ سىقىرلاپ، كەرنەپ كەلە جاتقان داريا قازىرگى ەۋروپاداعى جۇمىسكەر — ەڭبەكشىل تاپ مىسالىندا. جاز كەلمەي قويمايدى، داريا تاسىماي قويمايدى. بۇل تابيعاتتىڭ قۇبىلىسى، تابيعات دوڭگەلەگىنىڭ بارىسى.
سونداي-اق ريەۆوليۋسيا بولماي قويمايدى، ريەۆوليۋسياعا قارسى ءتۇرلى بوگەت جاساپ، ءتۇرلى ايلا جاساپ وتىرعان جەر-دۇنيەدەگىدەي بايلار مەن تورەلەر تابىن بىت-شىت قىلىپ، پاتشالارىنىڭ، ۇكىمەتتەرىنىڭ تاج-تاقىتتارىن تالقان قىلىپ، قيراتىپ، باسىپ، جانشىپ، ەڭبەكشىل تاپ تۇرمىس قوجالىعىن، ۇكىمەت تىزگىنىن ءوز قولىنا الماي قويمايدى.
بۇل تاريح دوڭگەلەگىنىڭ بارىسى، بۇل تۇرمىس قاعيداسى.
ەۋروپادا ريەۆوليۋسيا تاسقىنى باستالۋعا تايانىپ كەلە جاتىر. بايلار مەن تورەلەر تابى قورقۋدا، الاسۇرىپ مال-مۇلىكتەرىن، قوجالىقتارىن قورعاۋعا ءتۇرلى ايلا، ءتۇرلى پالەلەر جاساۋدا.
ءبىراق تۇرمىستىڭ نەگىزىن قوپارىپ، كوتەرىپ كەلە جاتقان جاڭا، كۇشتى تۇرمىس ريەۆوليۋسياسىن بايلار، پاتشالار، تورەلەر توقتاتۋعا مۇمكىن ەمەس.
ريەۆوليۋسيا بولاشاق. ريەۆوليۋسيا كۇن سايىن بىرتە-بىرتە كۇشەيىپ، اقىرىنداپ، سالماقپەن العا قاراي جىلجۋدا، اقىرىنداپ، سىقىرلاپ، كەرنەپ كوتەرىلۋدە.
اقىرعى ۋاقىتتا ەۋروپانىڭ ەڭ ورتالىعىنداعى زور مەملەكەت گەرمانيادا بايلار، تورەلەر تابى مەن ەڭبەكشىل-جۇمىسكەرلەر تابى ابدەن اڭدىسىپ، شەكىسىپ كەلىپ كوتەرىلىپ تىرەسۋدە. ءقازىر ەكى جاعى بىردەي الاسۇرىپ كۇشتەرىن جيناپ، توپتارىن جاساپ زور مايدانعا دايارلانۋدا. بۇل ەكى تاپتىڭ شىنداپ بەلدەسەتىن كۇنى تاياۋ. قازىرگى ۋاقىتتا گەرمانيانىڭ ءار قالاسىندا ەكى جاعىنىڭ جاسالعان توپتارى سوقتىعىسىپ قالىپ تا جاتىر. ءار جەردە ازداپ قان توگىس تە بولىپ جاتىر. قازىرگى ۋاقىتتا ۇكىمەت باسىندا وتىرعان بايلار-تورەلەر تابى ءار جەردە ەڭبەكشىل-جۇمىسكەر تابىنىڭ باستىقتارىن ۇستاپ قاماپ، اتىپ ءولتىرىپ تە جاتىر.
ءبىراق مۇنىمەن قوزعالىپ كەلە جاتقان كۇش — ريەۆوليۋسيا توقتامايدى، ريەۆوليۋسيانى توقتاتا دا المايدى. ول مۇمكىن ەمەس. بايلار تابىن جەڭىپ، ۇكىمەتتى تۇرمىستىڭ شىن قوجاسى ەڭبەكشىل تابىنا بەرمەي، تاعى ءبىراز ۋاقىت سوزۋعا مۇمكىن. ءبىراق تۇبىندە ەڭبەكشىل تاپ ريەۆوليۋسيا جاساپ، تۇرمىس تۇتقاسىن ءوز قولىنا الماي قويمايدى، بۇل گەرمانيادا.
ەكىنشى — بولگاريادا بۇل ەكى تاپ كوپتەن اڭدىسىپ، ارباسىپ كەلىپ، ءقازىر اشىق مايدانعا قولدارىنا قۇرال الىپ شىعىپ سوعىسىپ جاتىر. مۇندا دا بايلار مەن تورەلەر تابى جەڭسە، انشەيىن ۋاقىتشا عانا ۇكىمەتكە يە بولىپ وتىرا الادى. تۇبىندە قوپارىلىپ، كوتەرىلگەن ەڭبەكشىل-جۇمىسكەرلەر تابى جەڭبەي، ۇكىمەت تىزگىنىن، تۇرمىس قوجالىعىن قولدارىنا الماي قويمايدى.
ال بۇل ەكى مەملەكەتتە، گەرمانيا مەن بولگاريادا، تەز ارادا ەڭبەكشىل-جۇمىسكەرلەر تابى جەڭىپ، ۇكىمەت تىزگىنىن قولدارىنا السا، ەۋروپاداعى وزگە مەملەكەتتەر دە تىنىش قاراپ وتىرا المايدى. ەۋروپانىڭ ءاربىر مەملەكەتتەرىنىڭ دە بايلار، تورەلەر تابى مەن جۇمىسكەر-ەڭبەكشىل تابى كوپتەن اڭدىسىپ، كوپتەن ارباسۋدا. وزگە مەملەكەتتەردىڭ دە ەڭبەكشىل-جۇمىسكەرلەر تابى كەزەكتى كەزدەرىن كۇتىپ قانا وتىر. جالپى ەڭبەكشىل تاپتىڭ ءار جەردە ەكپىندەرى كۇشەيە باستاسا ءار مەملەكەتتە-اق قولدارىنا قۇرال الىپ اشىق مايدانعا شىعۋ بولار. ۇكىمەتتى قولىنا بۇرىنىراق الىپ قالعان روسسيانىڭ ەڭبەكشىل-جۇمىسكەر تابى ەگەردە ەۋروپادا بۇل بايلار مەن ەڭبەكشىلدەر تابى اشىق مايدانعا شىعا قالسا، سالقىن قانمەن قاراپ وتىرىپ قالا الماس. وعان دايار بولىپ وتىرۋ كەرەك.
ءقازىر ەۋروپادا ەكى تاپتىڭ اڭدىسىپ، ارباسۋ تولعاعى تايانعان حالدە تۇر. گەرمانيا مەن بولگاريادا ەڭبەكشىل تاپ ۇكىمەتتى قولىنا تەزىرەك السا، كۇللى ەۋروپا بايلارى مەن تورەلەرىنىڭ ساۋداسى ءبىتتى دەۋگە بولادى. ول كۇن تاياۋ.
1923 جىل
You Might Also Like
-
قازاقستاننىڭ پارتيا ءھام ۇكىمەت قىزمەتكەرلەرىنىڭ ارالارىندا ءىس جۇزىندە ەرىكسىز ۇلتشىلدىققا ۇيىسىپ كەتۋ بار ما، جوق پا؟ — دەگەن سۇراۋعا «جوق» دەپ ەشكىم دە ايتا المايدى.
-
1917 جىلدان بەرى قازاقستاننىڭ ءاربىر جيىلىسىندا، ءاربىر بولشيەۆيك باعىتىمەن شىققان گازەت-جۋرنالدارىندا قازاق كەدەيىنىڭ تەڭدىگى، كەدەي بوستاندىعى دەپ ايتىپ تا كەلەمىز، جازىپ تا كەلەمىز. قازاقستاننىڭ ك...
