ۇلت ماسەلەسىنىڭ شەشىلۋى قانداي بولۋى كەرەك
قازىرگى ۋاقىتتا ۇلت ماسەلەسىنىڭ شەشىلۋى — كەڭەستىك رەسپۋبليكالارىنىڭ وداقتاستىعى. بۇل وداقتىڭ نەگىزى ىقتيارلىق، ەركىندىكپەن قۇرىلۋ كەرەك ءام بۇل وداقتىققا كىرەتىن مۇشەلەردىڭ تەڭدىگىمەن قۇرىلۋ كەرەك.
ەشبىر حالىقتىڭ وداقتىعى ەگەردە ونىڭ نەگىزى ىقتيارلىقپەن سالىنعان بولماسا، ەشبىر حالىقتاردىڭ بىرلەسۋىن ەشقاشان مىقتى، بەرىك المايدى. مۇنى ءبىزدىڭ ايقىن-اشىق ايتۋىمىز كەرەك. وداقتىڭ بەرىك بولۋىنىڭ ەكىنشى نەگىزگى شارتى، سول وداقتىققا كىرگەن حالىقتاردىڭ زاكون حۇقىق رەتىندە بىر-بىرىمەن تەڭ بولۋى. جانە وداقتىققا كىرگەن رەسپۋبليكالاردىڭ ءبارى سول وداقتىقتىڭ پايدالارىن بىردەي پايدالانادى. ءام وداقتىقتىڭ جالپى پايداسىنا وزدەرىنىڭ كەيبىر پايدالارىنان بىردەي شاعىپ سول جالپى ىسكە باعىشتايدى.
قۇراما كەڭەس مەملەكەتىندەگى بارلىق حالىقتار، قۇر زاكون، زاڭ رەتىندە عانا تەڭ بولماي، ءىس جۇزىندە تەڭ بولۋلارى كەرەك. قۇقىق زاكون رەتىندەگى تەڭدىكتى ءبىز جاريالادىق، ونى ەندى قاجەتكە شىعارامىز. ءىس جۇزىندە عامالعا اسىرامىز.
بارلىق ۇلتتاردىڭ، بارلىق جۇرتتاردىڭ ءراسىم رەتىمەن قانشا قۇقىقتارى بولسا، وداقتىققا كىرگەن ۇلتتاردىڭ سونشاما قۇقىقتارى بولادى. ءبىراق كەيبىر ۇلتتار وزدەرىنىڭ ونەر-بىلىم رەتىندە ناداندىقتا ارتتا قالعاندىعىمەن ريەۆوليۋسيانىڭ (توڭكەرىستىڭ) الىپ بەرگەن قۇقىقتارىن پايدالانا المايدى. مىنە، وسى كوپ كەمشىلىك قىلادى.
بۇل مەكتەپ، مەدىرەسە ءام انا ءتىلى ماسەلەلەرىنەن كورى زورىراق ماسەلە.
بۇعان كەلگەندە قۇر مەكتەپ، مەدىرەسە ءام انا ءتىلى دەگەن عانا سوزدەر از، بۇعان بۇرىنعى ەزىلگەن شارۋاشىلىق ونەر-بىلىم رەتىندە ارتتا قالعان ۇلتتارعا ءبىزدىڭ شىن كوڭىلمەن، ادال جۇرەكپەن ۇزبەي ىستەيتىن جارلى تابىنىڭ (پرولەتارياتتىڭ) جاردەمى كەرەك.
بۇل شارۋاشىلىق، كاسىپ، ونەر-بىلىم رەتىندە ارتتا قالعان رەسپۋبليكالاردا كاسىپشىلىك دۇكەنىن قۇرۋ كەرەك. بۇرىنعى بيلەگەن روسسيانىڭ جارلى تابى مەن بۇرىنعى ەزىلگەن ەلدەردىڭ ەڭبەكشىلەرىنىڭ دۇرىس جولدارى وسىلار. كاۆكازداعى رەسپۋبليكالاردىڭ ۇلتتاردى بىر-بىرىمەن دۇرىس جاناستىرىپ ارالارىن دۇرىس بايلاستىرۋ ءۇشىن ءام سول جەردەگى ۇلتتاردىڭ اراسىندا تاتۋلىق ساقتاۋ ءۇشىن سول جەردە ءبىر ءباتۋالى باسقارما جاساۋى كەرەك. ونداي باسقارما كاۆكازداعى كەڭەستىك رەسپۋبليكالاردىڭ وداقتاستىعى بولادى.
ءوزىنىڭ بايانداماسىن قورىتىپ كەلىپ ستالين جولداس اقىرىندا مىنانى ايتتى:
ىسكە نە نارسەلەر بوگەت؟
بىرلىككە بوگەت بولاتىن ءبىزدىڭ الدىمىزدا 3 نارسە بار. ولاردى جويۋىمىز كەرەك. ولاردىڭ ءبىرىنشىسى — ۇلى ورىستىق وزىمشىلدىگى. ەكىنشىسى — تەڭسىزدىك. ءۇشىنشىسى — جەرگىلىكتى ەلدىڭ ۇلتشىلدىعى. بۇل ەسكىدەن قالعان ميراستاردى جويۋعا مەن ءۇش شارت كورسەتەمىن: 1. ءاربىر رەسپۋبليكادا كەڭەس ۇكىمەتىن سول جەردەگى جەرگىلىكتى حالىققا تۇسىنىكتى قىلۋعا ءام ول جەرگىلىكتى حالىقتىڭ وزىنەن تۋعان ۇكىمەتى قىلۋعا، ءام كەڭەس ۇكىمەتىن جالعىز ورىس ۇكىمەتى قىلماي، جالپى ۇلت (ينتەرناسيونالنىي) ۇكىمەت قىلۋعا بارلىق كۇشتەرىمىزدى سالىپ تىرىسۋلارىمىز كەرەك. مىنە، بۇل ءبىرىنشى شارت. 2. رەسپۋبليكا وداقتىعىنىڭ كوميسسارياتىنىڭ كوللەگيالارىنا نەگىزگى جوباسى بويىنشا سول كوميسسارياتتاردىڭ كوللەگيالارىنا نەگىزگى ۇلتتاردىڭ كىسىلەرىنەن كىرسە، ول كوللەگيالار ءار رەسپۋبليكانىڭ مۇڭ-مۇقتاجدارىن ءبىلىپ وتىر، سول مۇقتاجدارىن ءبىلىپ وتىرىپ، سول مۇقتاجدارىن تابۋعا تىرىسىپ وتىرار ەدى. بۇل ەكىنشى شارت. 3. كەڭەستىك جوعارعى وداقتىڭ باسقارماسىنىڭ قۇرىلىسى (سوستاۆ) كۇللى كەڭەستىك روسسياداعى ءاربىر رەسپۋبليكانىڭ ءام ءاربىر ۇلتتىڭ ايناعا تۇسكەن ساۋلەسىندەي بولىپ، بارلىق رەسپۋبليكانىڭ بارلىق ۇلتتاردىڭ مۇڭ-مۇقتاجدارىن كورسەتىپ وتىراتىن بولسىن. مىنە، بۇل ءۇشىنشى شارت. ءبىز بۇل ماسەلەنى دۇرىس شەشكەن بولار ەدىك، ەگەردە ءبىز وداقتىق ورتالىق كوميتەتتىڭ قۇرالىسىن (سوستاۆىن) ەكى القالى قىلىپ جاساي الدىق (ۆ دۆە پالاتى). مۇنىڭ ءبىرىنشى القاسى ۇلتقا قاراماي، وداقتاس رەسپۋبليكالاردىڭ جالپى جيىلىسىندا سايلانسا، ەكىنشى القاسى ءار رەسپۋبليكالاردان، ايماقتاردان سايلانىپ، وداقتاس رەسپۋبليكالاردىڭ جالپى جينالىسىندا بەكىتىلسە.
ەكىنشى القادا جالعىز وداققا كىرەتىن ءتورت قانا رەسپۋبليكالاردىڭ (1. روسسيا قۇراماسى رسفسر؛ 2. كاۆكاز قۇراماسى؛ V ۋكراينا؛ 4. بەلورۋس) ادامدارى بولىپ قويماي، بارلىق حالىقتاردىڭ، بارلىق ەلدەردىڭ ۋاكىلدەرى بولۋ كەرەك.
مىنە، وسى جوعارعى كورسەتىلگەن جوبالاردى ىسكە اسىرساق قانا ۇلت ماسەلەسىن دۇرىس شەشكەن بولامىز. سوندا عانا جارلى تابىنىڭ تۋىن كەڭىنەن جايا الامىز. سوندا عانا بۇل ءبىزدىڭ ريەۆوليۋسيانىڭ سوڭىنان ەرەتىن نەگىزگى كۇش بولىپ وتىرعان جەر-دۇنيەنىڭ جارلى تابى مەن وبىر كاپيتاليزمى بولاشاقتا بەلدەسكەندە تارازىنى جۇلىپ تۇسەتىن سالماق بولاتىن كۇنشىعىستى ماڭايىمىزعا قۇراپ وزىمىزگە جاناستىرا الامىز».
مىنە، قىسقاشا قورىتقاندا ستالين جولداستىڭ پارتيانىڭ 12-جيىلىسىندا ۇلت ماسەلەسى تاقىرىپتى ىستەگەن بايانداماسى وسى.
ستالين جولداس كوممۋنيست پارتياسىنىڭ باسىنان كەشىرگەن تاريحىندا نەلەر ۇلكەن سىندى، قيىن-قىستاۋ، تار جول تايعاق كەشۋلەرىنەن وتكەن ەسكى تۋ ۇستاعان قاجىرلى باستىقتارىنىڭ ءبىرى.
جولداس ءستاليننىڭ بۇل قورىتىندى بايانداماسىن قازاقستان ءتارىزدى شەت رەسپۋبليكالارداعى كوممۋنيستەر كوبىرەك وقۋلارى كەرەك.
1923 جىل
You Might Also Like
-
زاھارىن توگىپ، قاھارىن تىككەن ەۋروپا جيھانگەرلەرىنىڭ كەڭەس ۇكىمەتىنە ايداپ سالىپ وتىرعان قۇرالى — ءوز ارامىزدان شىققان باسماشىلار بولاتىن.
