وسكەمەندەگى وكىرەك باستىق
باستىق بولسا بايسالدى بولعانى-اق جاقسى، شىركىن! ايتقانىڭدى ءتۇسىنىپ، قىيسىعىڭدى تۇزەتىپ وتىرسا وعان نە جەتسىن! دۇنيەدە وكىرەك باستىققا ءتۇس بولماعايسىڭ. ويىڭداعىڭدى ايتساڭ ورە تۇرەگەلىپ، وزىنەن باسقانىكى ءجون ەمەس دەپ وكىرەكتەپ، كيىپ جارىپ كوكىرەكتەپ، كەۋدەسىن سوعىپ، كەڭىردەگىن سوزىپ باسقا اڭگىر تاياق ويناتادى. سىزدەردەن نەسىن جاسىرايىق، ناق وسىنداي ءبىر وكىرەك باستىقتى وسكەمەننەن كورگەنىمىز بار. ەگەر ءدىڭدارلاۋ ادام بولىپ، وعان تاپ كەلە قالساڭىز، قۇدايىڭىزعا قۇلشىلىق ەتىپ، جەتى كۇلشە قۇدايى تاراتىپ، ەندىگى ءارى قۋ شۇناق قۇداي جۇمىر باستى پەندەڭنىڭ پەشەنەسىنە مۇنداي باستىقتى بەرە كورمە دەپ جالبارىناتىنىڭىزعا ءبىز كەپىلدىك بەرە الامىز.
وزدەرىڭىزگە جاسىرىپ قانا سىر قىلىپ ايتىپ وتىرعانىمىز كادىمگى وسكەمەندەگى وبلىستىق تۇتىنۋشىلار وداعى باسقارماسىنىڭ ءتور اعاسى كارپاحان ەدى.
«ءبىر كورمە، ءبىر كەرمەگە سىر بەرمە» دەگەندەي، كارپاحاندى سىرتىنان كورسەڭىز سىناپتاي سىرعىعان، جۇزىكتىڭ كوزىنەن وتكەندەي ادام ەكەن-اۋ دەپ قالاسىز. سىرتتان قاراعان ادامعا ول ويلاسا باسى بار، اقىل توقتاتقان جاسى بار، الىمدى-شالىمدى-اق ادام بولىپ كورىنەدى. شىركىن، ادام ءومىرى دەگەن، ونى ءبىلۋ دەگەن كيىن دۇنيە! ونىڭ ەسەبىن تاۋىپ بولا ما، ول جاقپار-جاقپار جارتاس سياقتى. وندا ءبىر دە تۇلكى بولىپ سىلاڭداساڭ، ەندى بىردە قاسقىر بولىپ قاباق ءتۇيىپ وتىرۋعا تۋرا كەلەدى. ءوز ومىرىندە كارپاحان وسى ەكى ءادىستىڭ ەكەۋىن دە ەركىنشە قولدانىپ كەلدى.
اۋەل باستا ول تۋلادا تۇلپارداي تۋلاعان، قاسقىرداي قاتۋلى باستىق بولدى. قانشا قاتۋلى قاباق كورسەتكەنمەن ءوزى ۇقساتا الماي، ۇقساتقاندى ۇناتپاي ءجۇرىپ ورنىنان الىڭدى. ءسويتىپ ول ءبىر تومەندەپ وسى مەكەمەنىڭ وزىندە ورىنباسار بولىپ وتىردى. ورىنباساردان قايتادان باستىقتىڭ ورىنىن باسا سالۋ كيىن دا ەمەس سياقتى. ءبىراق باستىقتان ءتۇسىپ ورىنباسار بولۋدان سور نارسە جوق ەكەن، جوعارىعا جالتاقتاي بەرەدى ەكەنسىڭ. ءسويتىپ جۇرگەندە بۇل كۇنى كوپ بولىپ، ول اۋدانعا كەتتى. جاقتاۋلى كرەسلوعا ۇيرەنگەن كارپاحان كىشكەنتاي ورىندىقتى مەنسىنبەي ءجۇردى. ول ورىندىقتى ولقىسىنىپ جۇرگەندە ودان دا ورنىنان الىنىپ، قۇلدىراپ كالۋگاعا كوشتى. وسى كەزدە ول قاسقىر قاباقتى قويىپ، تۇلكىشە تۇلەۋدى شىعاردى. ەندى مىنە، جەل اۋدارعان قاڭباقتاي قازاقستاننان توبەسىن ءبىر-اق كورسەتتى.
«قۇداي دا قۋدىڭ جاعى» دەپتى عوي ءبىر كۇيگەن ادام. سول ايتقانداي-اق كارپاحان مۇندا كەن كرەسلوعا جايعاستى. العاشقىدان-اق قىزمەتكەرلەردى القىمنان الىپ:
— مەنىڭ مىنەزىم جامان، — دەپ كەلە جاتىر ەدى، وعان وسى مەكەمەدەگى قارت ادام يۆان يۆانوۆيچ:
— شىراعىم، ول مىنەزىڭدى ۇيىڭە كورسەت! سوناۋ تۋلادان تۋلاعان مىنەزىڭدى كورسەتۋ ءۇشىن كەلمەگەن شىعارسىڭ، — دەپ جىبەردى.
سوڭدا كارپاحان ەندى قىزمەتكەرلەردى جەكەلەپ شاقىردى. ولاردى جەزدەي تاپتاپ، كۇمىستەي قاقتايتىن بولدى. اسىرەسە ايەلدەر جاعى بۇل مىنەزدى كوتەرە الماي سىقسىڭداپ جۇرەتىن بولدى. بۇدان كەيىن اياعىن قيا باسقان قىزمەتكەرلەردىڭ ءبارى كارپاحاننىڭ قارا تىزىمىنە الىنىپ، ازعانتاي ۋاقىتتا-اق اپپاراتتان اتتانىپ كەتىپ جاتتى. كادردان قىڭ شىقسا، كوكىرەكتەن جان شىققانمەن بىردەي ەمەس پە! سوندىقتان... ەڭ الدىمەن بۇعالىق سونى پىكىر ايتىپ، ىستە ىسكەرلىك، ەڭبەكتە ەرلىك كورسەتكەندەرگە ءتۇستى.
العاش كارپاحانعا قارسى سويلەپ، ءىستىڭ رەتىن ايتىپ قالعان ءمىنالى بولدى. ءبىر كۇنى كارپاحان توسەگىندە ۇيىقتاي الماي دوڭبەكشىپ شىقتى. ورىنباسار مىقتى بولسا، كەيدە پايدا بولعانمەن، كەيدە زيان. كوپ الدىندا كەڭەسىپ وتىرعاندا ورىنباساردان باستىق ارتىپ ءتۇسىپ وتىرسا، ءبىر قانىبەت، ال باستىقتى باسا كوكتەپ، ورىنباسار بولسا دا شوقتىعىنىڭ بيىكتىگىن كورسەتىپ وتىرسا قىزىل كەزدى پالە سول ەمەس پە؟! ونداي جەردە وسال باستىقتىڭ باعاسى بولا ما! وسى تۇرعىدان قاراعاندا، ءمىنالىنى «جوعارىلاتىپ» جىبەرۋدى قاراستىردى. مۇنىڭ ءوزى جاقپايتىن ادامنان قۇتىلۋدىڭ قۇداي سىنىنان وتكەن قۇرمەتتى جولى. ءسويتىپ ءمىنالىنى كارپاحان جولعا سالدى.
ءمىنالى كەتكەننەن كەيىن كارپاحان قاراۋىنداعىلاردىڭ قاس-قاباعىنا تاعى ءبىر قاراپ شىقتى. ادەتتە مىقتىلاردى مىتىپ تاستاعاندا، قاراكەتسىز قۋلار، اككى بولعان سۇمدار قۇيرىقتى سىرتقا سالىپ شىعا بەرۋشى ەدى، نەمەسە جوعالىپ تابىلعان كۇشىكتەي كۇيكەكتەۋشى ەدى. جوق ولاي بولمادى. كارپاحانعا ورىنباسارلار دا ودىرايا، ءبولىم باستىقتارى دا باقىرايا قارايدى. كەزى كوزىنە ءتۇسىپ كەتسە، كىرپىك قاقپاي، بەدىرەيىپ وتىرىپ الادى. مۇنى كورگەن كارپاحان باسقالارعا دا بارماعىن باستىرۋدى باتىل ويلاستىردى. ءمىنالىنىڭ ورنىنا كەلگەن ورىنباسار تولەت باستىق ەكەن دەپ بۇقپايتىن، كەلەلى ماسەلەدە قارىسىپ وتىرىپ الاتىن كوكايىلدىڭ ءوزى بولىپ شىقتى. ءتىپتى قاراپ وتىرسا، باستىقتى ونىڭ ارۋاعى باسىپ، قىزمەتكەرلەر اراسىندا قىمباتتاپ بارا جاتقانىن كارپاحان ءوزى بايقادى. مۇنداي ادامداردى ادەتتە جاقسى قىزمەت ۇسىنىپ، جايما-شۋاقتاپ، ۇزاتىپ سالماسا، بولمايدى. سوندىقتان كارپاحان وبلاتكومگە بارىشتاپ ءجۇرىپ، ونى دا ەسەبىن تاۋىپ جىلجىتىپ جىبەردى.
تولەتتەن قۇتىلعانمەن، كارپاحان ول سياقتى جانى تازا ادامداردان قۇتىلا المادى. قارجى دەگەندى كولعا الماسا، باستىق باستىق بولا ما! ول ءۇشىن وعان تىكەلەي باسشىلىق ەتەتىن ورىنباسارى ءتۋليندى باۋىرىنا تارتىپ، وڭگەلەردەن وڭاشالاپ ۇستاعىسى كەلدى. ءبىراق تۋلين كارپاحاننىڭ وتىرىك كولكىلدەگەنىنە ءتۇبى تۇسكەن شەلەكتەي تۇبەگەي كوشىپ جونەلمەدى. مۇنداي قيقار ورىنباسار دا كارپاحانعا قياس كەلدى. «حانعا جاققان ءبىر باسىم، قاراعا جاققان ءبىر باسىم قارا دولىعا جاقپادىم-اۋ»، — دەگەندەي تۇتىنۋشىلار وداعىندا وتىز التى جىل ىستەگەن نيكولاي تۋلين دە جولعا ءتۇستى.
ءتۋليننىڭ قاراحاننىڭ ايتقانىنا كونىپ، ايداۋىنا جۇرمەۋى ونى ءبىر نارسەگە ءبىر جولا بەل بايلاتتى. ول ەندى جەرگىلىكتى تۇتىنۋشىلار قوعامدارىنىڭ باستىقتارىنا دەيىن ءبارىن اۋىستىرۋدى كوزدەدى. ەرتەڭىنە ءوزىنىڭ تاعى ءبىر ورىنباسارى، ۇنەمى بايگە الۋمەن كەلە جاتقان كاليۋجنىيدى دا وكىرەكتەپ وتىرىپ قۋىپ شىقتى. كارپاحان باستىقتاردىڭ باسىن قوسپاي ءبىر ىدىراتىپ، دوڭگەلەتىپ العان سوڭ، باسقالاردى توز-توز ەتىپ جىبەردى. اتاپ ايتقاندا، سوڭعى ەكى جىلدا وبلىستىق تۇتىنۋشىلار وداعىنىڭ باستىقتارىنىڭ اريفمەتيكالىق كەستەسى ويپاڭ-تويپاڭ بولىپ بىلاي وزگەردى: ءوزىنىڭ فينانس جونىندەگى ەكى ورىنباسارى، ساۋدا جونىندەگى ەكى ورىنباسارى، دايىنداۋ جونىندەگى ورىنباسارى، ۇيىمداستىرۋ ءبولىمىنىڭ ەكى باستىعى، قوعام تاماعى ءبولىمىنىڭ ەكى باستىعى، كۇردەلى قۇرىلىس ءبولىمىنىڭ تارت باستىعى، فينانس ءبولىمىنىڭ باستىعى، ونەركاسىپ توۆارلارى ءبولىمىنىڭ باستىعى، تاعى تاعىلار. وسىلاي ءبارى جولعا ءتۇستى.
وبلىستىق مەكەمەدە وسىنداي وزگەرىس بولعان سوڭ اۋدانداردىڭ نە جانى قالدى دەيسىز. تەك وتكەن جىلدىڭ وزىندە وسى جۇيەدە 642 ادام اۋىسىپ، تۋ-تالاقاي بولدى، باستان باستالعان «ونەر» ەتەكتەي كەلىپ ءبىر-اق شىقتى. اۋداندىق تۇتىنۋشىلار وداعى باستىقتارىنىڭ الپىس پروسەنتى، بۋحگالتەرلەر بۇتىندەي وزگەردى. مۇنىڭ سىرتىندا جاڭا كەلگەن جاس كادر، قىرىق جىل ىستەگەن قارت كادر، قىسقاسى ءبارى دە بار.
كارپاحاننىڭ بار ەنەرى كادرلاردى تاس اياقتاي قاعىستىرىپ، ءبىرىن الىپ، ءبىرىن سالىپ جۇرگەندە جوسپار جايىنا قالدى. ونى تەكسەرىپ، ورىندالعانىن باقىلاعان ادام بولمادى. جوسپارلانعان پايدادان جوسپارلانباعان زيان كوپ بولىپ شىقتى. ونىڭ ءوزى بيىل جەتى ميلليون سومنىڭ ەسىگىن سوعىپ توقتاپ تۇر. جىل اياعىنا دەيىن جيىرماعا تارتپايتىنىنا ءقازىر كارپاحان كەپىلدىك بەرە المايدى. اينالىمنان ارتىق جۇمسالعان ءۇش ميلليون، جۇرت موينىندا جۇرگەن ون ءتورت ميلليوندى ءبىز ءازىر ايتىپ وتىرعانىمىز جوق. مۇنىڭ سىرتىندا ەكى جىلدا ەسەپتەن شىعارىپ، سىزىلىپ تاستالعان قايران ون ءتورت ميلليون تاعى بار. ءشىرىپ جاتقان كوپ دۇنيەنى تەكسەرۋشىلەر تاعى ايتىپ ءجۇر. ال وكىرەك باستىقتىڭ ءوزى ورتا ءبىلىمىم بار دەپ اۋەنى اياقتاي، جەردى تەبىنگىدەي قىلىپ، وتىرىك ايتىپ جۇرگەن جايىن ءبىز ايتپاي-اق قويالىق دەپ وتىرمىز.
وسىنىڭ ءبارى وسكەمەندەگى وكىرەك باستىق وسىلاي، ازىرگى ونەرى ادامداردى اۋىستىرۋ عانا بولىپ وتىر. ىشىندە قانداي ونەرى جاتقانىن قايدان بىلەيىك، جاقىندا ونىسىن دا شىعارادى داعى. ازىرگە بىزگە بەلگىلى بولىپ وتىرعانى — وبكوم سەكرەتارىمەن سەرىلىك قۇرامىن، كازپوترەبسويۋز باستىعىمەن باس مۇجىسامىن دەپ ماقتانىپ جۇرگەنى. ولارمەن اۋىز جالاسا ما، الدە اقماعامبەت الىسا ما، ونى كىم ءبىلسىن. بىزگە قاتتى باتىپ بارا جاتقانى ميلليونداردىڭ شىعىپ بولۋى، ونى ايتقان ادامدى وكىرەك باستىقتىڭ وڭمەنىن سالىپ قۋدالاۋى. وسكەمەندەگى وكىرەك ازىرگە وسىلاي ءجۇرىپ جاتىپ جاتىر، سىر شاشپاي-اق قويىڭىزدار!
You Might Also Like
-
قاي تەكسەرۋدى الساڭىز دا ادىقتوۆتىڭ سوپاڭ-سوپاڭ ەتىپ شىعا كەلگەن زاڭسىز ىستەرىن كورەسىز. پاۆلودار وبلىستىق فينانس ءبولىمىنىڭ باياناۋىل اۋداندىق بيۋدجەتىن تەكسەرگەن اقتىسىن قاراساڭىز سوڭعى ءتورت جىلدا ا...
-
«قاراساز» كولحوزىنىڭ پرەدسەداتەلى جورتاقباي كەڭسەگە قاتتى اشۋلانىپ كىردى. قاباعى تۇكسيىپ، ءوڭى تۇتىگىپ، قاراۋىتىپ كەتىپتى. ءتىپتى قاتتى اشۋلانعاندىقتان ەسىك الدىندا تۇرعان ءبىرسىپىرا كولحو...
