InfoHub Logo

قاي تەكسەرۋدى الساڭىز دا ادىقتوۆتىڭ سوپاڭ-سوپاڭ ەتىپ شىعا كەلگەن زاڭسىز ىستەرىن كورەسىز. پاۆلودار وبلىستىق فينانس ءبولىمىنىڭ باياناۋىل اۋداندىق بيۋدجەتىن تەكسەرگەن اقتىسىن قاراساڭىز سوڭعى ءتورت جىلدا ادىقوۆتىڭ فينانس، سمەتا ءتارتىبىن بۇزباعان كەزىن كورە المايسىز. ءبىراق تەكسەرۋ قورىتىندىلارىندا ۇزىندى-قىسقالى اقتىلاردا باتىل-باتىل سىندار ايتىلىپ، ءتۇرلى-تۇرلى ءتارتىپ بۇزۋشىلىق كورسەتىلگەنمەن قورىتىندى جىلبىراپ، ءبىراق ءتۇرلى بولىپ شىعادى دا تۇرادى. راس، الدىمەن اقىرىن سوگىس، ەكىنشىدە قاتتى سوگىس بولىپ و باستا ءبىر اتالعانىمەن، كەيىن سوگىس دەگەنىڭىز ادىقوۆ جانىنا مايداي جاعاتىن، اشۋى جۇمساق، ۇيرەنشىكتى ادەت بولىپ الدى. توقسان تەكسەرۋ كەلىپ، توقسان ءتۇرلى ۇكىم ايتقانمەن باياعى ادىقوۆ امان ساۋ، جىلميىپ شىعا بەردى. ارينە، ول سوگىستەر ادىقوۆ جۇرەگىن شامادان تىس سوققىزا دا المايدى. ەرتەڭىنە جولداستارىنا:

— سوناۋ بايان تاۋىنىڭ باسىندا قاسقايىپ تۇرعان قارا جارتاستى كورىپ پە ەدىڭ؟ ول جۇزدەگەن، ءتىپتى الدەنەشە مىڭداعان جىل تۇرعان شىعار. مىنە، مىنا الدىڭىزداعى پاقىرىڭ دا ناق سونداي، قارا ورنىنان تاپجىلمايتىن قارا جارتاس. وبلىستىق فينانس ءبولىمى قانشا بۇيرىق جازىپ، قانشا سوگىس بەرىپ، قاقىراتىپ تاستاسا دا الدىنداعى ادىقوۆ اعاڭ ياعني مىنا مەن ءالى ونداعان جىلدار جىلجىماي وتىرا بەرەمىن، — دەپ ەسىپ وتىرعانىن كەزدەستىرەمىز.

وتكەن جىلدىڭ ماۋسىمىندا ادىقوۆقا ءبىر تىقىر تايالدى. رەسپۋبليكا فينانس ءمينيسترى ءو. اتامبايەۆ جولداس پاۆلودارعا كەلدى. ول وتكىزىلگەن كەڭەستە ادىقوۆتىڭ بىلىعىن ءبىلدى. اۋداندا اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىنە ەسەپتەلگەن جوسپاردىڭ اتىمەن ورىندالماي وتىرعانىن كوردى. مينيستر الدى-ارتىن بايقاپ كەلە ونى ورنىنان الۋ كەرەك دەگەن قورىتىندىعا كەلدى. ءبىراق مينيستر اۋدانعا كەلگەندە جاعداي تۇلكىشىكتەي قۇلپىرىپ، مۇلدەم باسقاشا بولىپ شىقتى. اۋدانعا بەلگىلەنگەن جوسپار ايتقانى ايتقانداي، دەگەنى دەگەندەي، سيفر اتاۋلىڭىز ساپ تۇزەپ ورىندالىپ قالىپتى.

وبلىستاعىلار ەسكى ەسەپتى ۇستاپ، ءمينيستردى اداستىرىپ وتىر دەپ ادىقوۆ كۇيىپ-پىستى. مينيستر ويلانىپ قالدى. ءبىراق سۋ جۇقپاس قۋ بۇل جولى دا ءمينيستردى الداۋمەن شىعارىپ سالىپ ەدى. وسىنىڭ ارتىنان قايتا تەكسەرۋ بولىپ جوسپاردىڭ. ورىندالماعاندىعى قايتا جاريا ەتىلدى.

تامىلجىعان تامىزدىڭ جيىرما بەسى كۇنى وبلىستىق فينانس ءبولىمىنىڭ اۋداندىق اقشا ءبولىمىنىڭ جۇمىسىنداعى ەلەۋلى كەمشىلىكتەرى، بيۋدجەتتى مەكەمەلەردە فينانس ءتارتىبىن ورەسكەل بۇزعانى، بيۋدجەت جوباسىن جاساۋدا فورماليزمگە جول بەرگەندىگى، ەكونوميكالىق جانە باقىلاۋ جۇمىستارىنىڭ اتىمەن جوقتىعى، سونىڭ سالدارىنان بيۋدجەتتى مەكەمەلەردە 121 مىڭ سومنىڭ ارتىق شىعىن بولعاندىعى جانە 98 مىڭ سومنىڭ زاڭسىز جۇمسالىپ كەتكەندىگى، ءۇشىن ادىقوۆتى ورنىنان العان بۇيرىعى جارىق كوردى. مىنە، ءسويتىپ تاپجىلمايتىن، اتامزامانعى قارا جارتاس قوجاعايداي بىلقىلداپ، قوزعالاتىنى بەلگىلى بولىپ ەدى.

— وسى جولى كەتكەن-اق شىعارسىڭ! — دەستى ەستىگەندەر.

ءسويتىپ وبلىستىق فينانس ءبولىمى باياناۋىلعا ءىستى وتكىزىپ الۋ ءۇشىن جانا فينانس ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسىن دە جىبەردى. ءبىراق «ۇيدەگى ويدى بازارداعى نارىق بۇزار» دەگەندەي قارا جارتاس قاسقايىپ قالا بەردى. اۋدان اعاسى مۋرينگە جاڭا مەڭگەرۋشى ءبىر كورگەننەن-اق ۇناماي قالدى. قالاي ۇناسىن؟ ەگەر بۇل دا ادىقوۆ سياقتى ايتقاننان شىقپايتىن، باستىقتار الدىندا «ءلاپپايدان» باسقا ءسوز ايتپايتىن، مارجان تومپاي بولىپ شىقسا ءبىر قانىبەت. ەگەر ولاي بولماي، «ويباي بۇيتسەك زاڭ بۇزىلادى» دەپ ەرتەڭ ايعايلاپ، جاعادان الىپ شىعا كەلەتىن، ستاتيا ساناعان ءبىر كوكايىل بولسا، پالە ەمەس پە! سوندىقتان اۋداننىڭ ەكى باستىعى كەشە عانا ادىقوۆتى ورنىنان الۋعا كەلىسىم بەرسە دە، بۇگىن ۇلكەن باسىمىزعا ۇيات دەمەي-اق اينىپ شىعا كەلدى. «ادىقوۆتى ورنىنان العانداي سەبەپ جوق بالتاشيەۆ جولداس بارا بەرىڭىز»، — دەدى. سونىمەن مۋرين ادىقوۆ ءۇشىن سالاۋاتتى ادام بولدى دا، وبلىستىق فينانس ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى جەكسۇرىن بولىپ، ءوز بۇيرىعىمەن تاقىرعا وتىرىپ قالدى. ال اۋداننىڭ ەكى باسشىسى نەگە اياق استىنان وزگەرىپ سالا بەردى، دەيسىز عوي ويتكەنى ادىقوۆ باردا ولاردى.ڭ دا ءوز ەسەپتەرى تۇگەل ەدى، ايتقاندارى ەكى بولمايدى، زاڭسىز بولسا دا، اق دەگەنى العىس، قارا دەگەنى قارعىس. بۇدان كەيىن ادىقوۆتى قوزعاپ كورىڭىز!

بۇرناعى جىلى باياناۋىل اۋاتكومى قاۋلى الدى. وندا اۋداندىق كوممۋنالدىق-شارۋاشىلىق ءبولىمى جىل سايىن تۇرعىن ۇيلەردى كۇردەلى جوندەۋگە بولىنگەن قارجىنى ورنىمەن جۇمسامايتىندىعىن، كوبىنەسە تەك ۇساق-تۇيەك جوندەۋ عانا بولاتىنىن، سونىڭ سالدارىنان كوپ ۇيلەر قۇلاپ كەتەيىن دەپ، زورعا ءىلىنىپ تۇرعانىن، سوندىقتان بۇل ۇيلەرگە قىسقا قاراي تۇرعىنداردى قالدىرۋعا بولمايتىنىن اتاپ كورسەتىپ ەدى. اتقارۋ كوميتەت ۇيلەردى كۇردەلى جوندەۋگە جوسپارلانعان 42،3 مىڭ سوم بۇعان جەتكىلىكسىز، سوندىقتان جول مەن كوپىرلەردى جوندەۋگە بولىنگەن قارجىدان تاعى دا ۇيلەردى جوندەۋگە 50 مىڭ سوم بوساتىلسىن دەلىندى.

— ەندى ءبىر بۇتىندەلەتىن شىعارمىز، — دەستى باياناۋىلدىقتار. ءويبۇي! نە دەپ وتىرسىز!؟ قوبىرايتقان 92،3 مىڭ سوم زىم-زيا بولدى. سويتسەك وتىرىگى بار، راسى بار اۋپارتكوم سەكرەتارى وتىرعان سانداي ءبۇتىن، دۇمبىرلەپ تۇرعان ءۇيدى 41،2 مىڭ سومعا جوندەپتى. ودان اۋپارتكومنىڭ ەكىنشى سەكرەتار قالسىن با، وعان 16،3 مىڭ سوم، ال اۋدان قوجاسى ءمۋريننىڭ ءۇيى 22،3 مىڭ سومعا جوندەلىپ، قالعان 12،5 مىڭ سوم اۋداندىق كوممۋنالدىق-شارۋاشىلىق ءبولىمىنىڭ شاشتارازىنىڭ قويماسىن جوندەۋگە كەتىپتى. شىركىن، اقشا دەگەن نەمەدە كەز بار ما! وسىندايمەن-اق ءبىتىپ قالدى.

اۋدان اعاسى مۋريننىڭ ۇيىنە اشكەيلى ادەمى اينەكتەرمەن ايبان سالىندى، توعىز مىڭ سومعا ورنەكتى-كورنەكتى لينوليۋم ەدەن توسەلدى. وسىنىڭ ءبارىن ادىقوۆ ءبىلىپ وتىرىپ ۇندەمەي قالا بەردى. ءازۋشايتان ادىقوۆ بولماسىن شە، ونداي اقشانى قايدان الار ەكەن؟! امال نەشىك، اقتا وسىلاي ادا بولعان سوڭ 1 ماي كوشەسىندەگى № 16 توپەسى ءتۇسىپ كەتكەن، قۇلايىن دەپ تۇرعان قۇتبەكوۆ وتىرعان ءۇي، وكتيابر كوشەسىندەگى توبەسىنەن تامشى سىلپىلداپ، شاتىرى اتىمەن جۇلىنعان № 16 ءۇي، كاپ بالالى راحمەتوۆ تۇراتىن سوزەت كوشەسىندەگى 42ء-ۇي، تاعى باسقا تەسىك ەدەندى، ءتۇتىن شىقپاس قوجاناسىر مولاسىنداي قيسايعان تالاي ءۇي جايىنا قالدى. كوردىڭىز بە، بۇدان كەيىن مۋرين ادىقوۆتان ولسە ايىرىلار ما! مۋريندەر وسى شوقىراقتان ءالى دە قانعان جوق، ادىقوۆتى سالماقتاپ وتىر. سوڭدىقتان دا ول ورنىنان تاپجىلمايدى. سىيىنعانىڭنان سۇيەنگەنىڭ كۇشتى بولسىن دەگەن وسى ەكەن.

1957.

---