InfoHub Logo

ءبارى دە تۋىسقان بولعىسى كەلىپ قالىپتى، باۋىرىما كىرىن ءولىپ بارادى. شىركىن-اي، دەسەڭىزشى. مەن دەگەندە انجىرلانىپ قاتقان مۇزى ەرىپ كەتكەن بولار ما؟ ەمەتايى ەزىلىپ بارا جاتقانداي سالەم بەرەيىك دەپ ەدىك دەگەنىن قايتەرسىز. الگى ءبىر ەركىن دەگەن بالا مەن باستىق بولماي تۇرىپ تۋىسقان بولىپ كەلىپ ءجۇرۋشى ەدى. ودان باسقا تۋىسقاندى بۇرىن كورسەم مىنا قۋانعان ماڭدايىمداعى بادىرايعان ەكى كوزىم اعىپ ءتۇسسىن! ەندى مىنە، انە جەردەن دە، مىنە جەردەن دە «مەن قوقاڭنىڭ تۋىسقانىمىن» دەپ سوپاڭ-سوپاڭ ەتىپ شىعا بەردى، شىعا بەردى. مەيلى ولار نە دەسە و دەسىن، مەن دە ولارعا ارتىق بىردەمە ارقالاتىپ جىبەرگەنىم جوق، ادەمى جىلدىرتپا سوزبەن ءتىلىمدى ەمىزىپ شىعارىن سالىپ ءجۇرمىن. قايتەم سولاردى، ءوزىم امان بولايىن!

ايتقانداي ەركىن دەمەكشى، قايدا ءجۇر ەكەن سول بالا؟ وسى كەزدە كەرىسىنشە، ول كەلۋدى سيرەتىپ كەتتى دە، شۇباراعاشتان با-اي، ۇزىنتالدان با-اي بىرەۋلەر تۋىسقان بولىپ قاپتاپ كەتكەن جوق پا؟ بۇرىن تۋعان قۇلاقتان سوڭعى شىققان ءمۇيىز بولىپ وزباق بولادى. يا، يا، الگى ەركىننىڭ ءوزى كوپ بىلەتىن، كوپ ادامدى دا بىلەتىن بالا. قولىنان كەلمەيتىنى جوق ەكەنىن جۇرتتىڭ ءبارى ايتىپ جۇرەدى. اسقان زەرگەر ۇستا، كىشكەنتاي قولىمەن وسى دۇنيەدەگى كۇشتىلەردىڭ ءبىرى ك-700 تراكتورىن بۇراعاندا تراكتورىڭ قالش-قالش، ءدىر-دىر ەتىپ، گۇرىلدەپ-سارىلداپ وعان جالىنىپ تۇرادى دەسەدى. ءتىپتى ماشينانىڭ بىرنەشە تەتىگىن ءوزى ويلاپ تاۋىپ، ورنىنا كەلتىرىپ جىبەرگەندە اقادىر اۋىلىنداعىلاردىڭ ءبارى اۋزىن اشىپ، كوزىن جۇمادى. سول بالانى سول اۋىلعا فەرما باستىعى قويۋ جونىندە دە تالاي ۇسىنىس بولماپ پا ەدى. مۇمكىن فەرماعا باستىققا، قويىپ جىبەرسەك پە ەكەن؟

تۇرا تۇر. اسىقپا قوقا، سونىڭ ءوزى ۇرت مىنەزدەۋ جىگىت. دۇنيەنىڭ بىرەسە مىنا ۇرتىن، بىرەسە انا ۇرتىن تەسىپ جىبەرە جازداپ جۇرەدى. كىم بىلەدى، ءبىر كۇنى توڭىرەگىندەگىلەرمەن تەگىس سوزگە كەلىپ، بىرەۋىنىڭ قيسىعىن، بىرەۋىنىڭ قىڭىرىن ايتىپ جۇرسە، كەتپەننىڭ سابى كەلىپ ماڭدايىما تارس ءتيىپ جۇرمەسىن. وندا ونى قويا تۇرعان ءجون بولار. ءبىر پالە شىعىپ كەتىپ جۇرمەسىن. ودان دا ءوزىم امان بولايىن!

دۇنيەدە جاقسى ادام از با؟ سولاردىڭ ءبىرازى ماعان دا كەلىپ تۇرادى. بويى دا، ويى دا بار، سىمباتتى جىگىتتەر دە بار، ءبىردى بىرگە شاعىپ، ەكەۋدىڭ اراسىنا وت جاعىپ، ءدوي-دوي جاساپ جۇرەتىن، قوس ءۇيدى قوسا قوندىرمايتىندار دا بار. دەگەنمەن اناۋ ءبىر توپشىباي دەگەن جىگىتتىڭ جاراتىلىسى باسقا-اۋ، وسى. ول ءوزى ەسەپشى مە ەدى، نە ەدى؟ الگى كۇمىس قىلشىقتى تۇلكى سوۆحوزى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى عوي. سونىڭ ءوزى ماعان تۋىسقاندىعى جوق پا؟ جوق سياقتى. ەكەۋمىز ەكى وبلىستانبىز. تىكەلەي باستىقتارىنان انىقتاما الىپ كورىپ ەدىم، ءوز جۇمىسىن بىلەتىندىگى بىلاي تۇرسىن، ادەبيەت، مادەنيەت جاعىنا دا جەتىك ەكەن. ال شىنى كەرەك، قازىرگى ءبىزدىڭ شارۋاشىلىق باسشىلارىمىزدىڭ كوبى «وتەگەن باتىردى»، «ابايدىڭ داستانى»، «اتتىڭ سىنىن» جامبىلدىڭ ولەڭى دەپ جۇرمەي مە؟ ءتىپتى اباي مەن جامبىلدىڭ اتىن بىلمەيدى دەۋ ارتىن، بولار، ءبىراق سولاردىڭ ءبىر شىعارماسىن ايتىپ بەرە المايتىندار ەكىنىڭ ءبىرى بولماعانمەن، بەستىڭ بىرىنەن تابىلارىندا داۋ جوق. ەندەشە توپشىبايدى ءبىر بەلەسكە كوتەرىپ تاستاماسقا نە؟

ەي، ەي قوقا. بايقا! ونىڭ ءوزى قاراتاۋدان دەگەنىڭمەن قاراتاۋعا الاتاۋدان كىسى بارماپتى دەگەندى كىم ايتا الادى. ونىڭ ارالارى ءبىر كەزدە مەنىڭ اتالارىممەن ارازداسىپ الاتاۋدان اتتانىپ، قاراتاۋ كەتپەگەنىن كىم ءبىلسىن. قارىس جەردەگى قاراتاۋ تۇگىل، سوناۋ ەدىلدىڭ ارعى جاعىنداعى سارىتاۋعا دا كەتىپ قالعان قازاقتار ەمەس پە، بۇل؟ «بارار جەرىڭ بالقان تاۋ، ول دا ءبىزدىڭ كورگەن تاۋ» دەپ ەۆروپاعا بارىپ جۇرگەن قازاققا قاراتاۋ، قاراتوبە، قاراشوقىڭ ءسوز بە؟ شوقاڭداتىپ جالعىز اتپەن ءجۇرىپ-اق تالاي توبەنىڭ باسىنا شىققان ەل عوي، بۇل. ەندەشە اسىقپا، قوقا. سارا ىزىنە شوپ سالىپ، ادىمىڭدى قارىستاپ ولشەپ جۇرگەندەردىڭ ءبىرى ول قاراتاۋدا تۇرعانى بولماسا، قوقاڭنىڭ قايىن اتاسىنىڭ بولەسىنەن تۋعان جيەنىنىڭ جيەنشارى دەپ جۇرمەسىن. ودان دا شىداي تۇرايىن. ايتەۋىر ءوزىم امان بولايىن!

اياعىمەن ءجۇرۋدى قويىپ اۋزىمەن جۇرەتىندەردى بۇل كۇندە بەسجىلدىقتىڭ بارلىق اۋىرلىعىن كوتەرىپ جۇرگەن مايتالماندارداي كورەتىندەر ءالى دە تابىلىپ قالادى.

قولى ىستەمەيتىندەردىڭ اۋىزدارى سويلەيتىنى قاشاننان بەرگى شىندىق. وندايلاردىڭ قولىنا كارتانىڭ كوزىرىن ۇستاتىپ، مەنى كىم دەپ وتىرسىز؟ مەن ءوزىمدى ۇمىتىپ وزەگىمە ءى.ءىس كىردى دەيسىڭ بە؟ سوندىقتان دا قاراۋىما تۋىسقانىم تۇگىل جەكجات-جۇراتىمدى جاقىنداتادى ەكەن دەپ ويلاماڭىز. تەك ءبىزدىڭ ۇيدەگى ايۋداي اقىرعان قىرىس قاتىننىڭ اڭكىلدەگەنىنەن قۇداي ساقتاسىن! اڭكىلدەمەي-اق، وكىرەڭدەمەي-اق سول جانىمنان وتىرىپ الىپ مىجي بەرىپ-اق ءبارىن ءبىتىرىپ الادى. سىبىرلاپ ايتسا دا، سىقپىعىن كەلتىرىپ ايتادى. ورىنداماي كور، ايتقانىن! سونىڭ كارىنە ۇرىنبايىن دەپ ءجۇرىپ كەيدە ايتقانىن ىستەپ قوياتىن ءبىر بوساڭدىعىم بار. مەنىڭ تۋىسقانىم نە بولسا ول بولسىن، تەك سول تىنىش بولسىن. شىنىن ايتسام ونىڭ تىنىشتىعى مەنىڭ تىنىشتىعىم. سوندىقتان كەيدە دارياعا تاۋەكەل قايىعىن سالعان بالىقشىداي قالت-قالت ەگىپ تۇرسام دا، جەڭگەڭىزدىڭ ايتقانىن قالت جىبەرمەيمىن. بىلتىر سونىڭ ايتۋىمەن ىشىمنەن ۇناتپاي تۇرسام دا الگى شاقشا باس، شۇڭىرەك كوز شوقيدى تاۋىق فەرماسىنا اپارىپ شوقيتا سالعانىم بار. قايتەيىن قۇلاعىم تىنىش بولسىن. ءوزىم امان بولايىن!

الگى ءبىر قارا جىگىتتىڭ اتى كىم ەدى؟ قازاقتىڭ ءبارى قارا عوي دەيمىسىڭ؟ جوق ولاي دەمە. سونىڭ ءوزى كوزى قيىقتاۋ، قىسىڭقىلاۋ. سونداي قيىق كوزدەردى كورگەندە باياعىدا حاسان كولىندە سوعىسقاندار ەسىمە تۇسە كەتەدى. ونىڭ ون بەس جىل ءبىر قورا قوي باعىپ، مەملەكەت مالىن تۇلەتىپ، تۇگەندەپ جۇرگەنىن قايتەيىن، كوزىنىڭ قىسىڭقىلىعى ءبىر اشىلماي-اق قويدى. كورسەتكىشىنە قاراساڭ الدىنا جان سالمايدى. ءجۇز ساۋلىقتان ءجۇز ەلۋ قوزى العان. انكەتىن الىپ قاراسام ون جىلدىق مەكتەپتى دە ءبىتىرىپ تاستاعان باتىرىڭ ەكەن. پالەسىن قاراي گور ءوزىنىڭ. قوي قوزداتقان ون بەس جىلدىڭ ون ءۇش جىلىن تابىسپەن اياقتاعان ەكەن. سودان ءبىر وي كەلىپ، سونى جاستار بريگاداسىنا بريگاديرلىككە جىبەرە جازداپ قالعانىمدى كوردىڭىز بە؟ اينالايىن باسىمنىڭ قايدان ىستەن كەتكەنىن بىلمەي قالدىم. بىلتىر ءبىر قويشىلارمەن باس قوسقاندا فەرما مەڭگەرۋشىسىن سويىن سالعانى ەسىمە ساپ ەتە ءتۇسىپ، قۇداي الگىنى بىلدەي بريگادير ەتۋدەن ساقتاپ قالعانىن قاراشى. ياپىراي بريگادير بولىپ كەتسە، جاي قويشى بولىپ جۇرگەندەگىسى اناۋ، قويىڭنىڭ كورىنىپ تۇرعان ەكى قۇلاعىن قويىپ، اۋزىنداعى ءتىسىن سانايتىن پالە بولا ما، قايدام. ايتەۋىر قىسىق كوز قارانى بريگادير قويماعانىم مۇنداي جاقسى بولار ما!؟ ۇسىنسا باسقالار-اق ۇسىنسىن. كىم بىلەدى. ءوزىم امان بولايىن دا.

وسى الگى ەركىننىڭ ءوزى ءبىر قىزىق جىگىت، باسقا-كوزگە قاراماي بىردەمەنى قويىپ قالىپ وتىرعانى. «مىنا ءبىر شوفەر 1-كلاسس، وسىنى گاراجعا باستىق قويىڭىز» دەيدى. تۋىسقان بولسا قايتەيىن ءتىلىن الماي قويدىم. ءتىپتى ول ءبىر ەدىرەڭدەگەن نەمەنى «ۇنەمى ەكى نورما ورىندايدى، ءالى شوفەرلىق پراۆوسىن العىزۋ. تۇگىل، تالونىن دا تەسكىزىپ كورگەن جوق» دەپ ماقتايدى. ينجەنەر بولسا قايتەيىن، و باستا ناعىپ مۇندا ينجەنەر بولىپ كەلمەپتى. ەركىن ۇسىنسا شە؟ باسقالار ۇسىنباي ونى نەگە ەركىن ۇسىنادى؟ ءبىر جەرىندە جارىلايىن دەپ كۇنى جەتىپ، ءپىسىپ تۇرعان شيقانى شىعا كەلسە قايتەمىن؟ قوي ازىرگە ونى دا قويا تۇرايىن. كەيىن كورەرمىن ءبارىن دە. ودان دا ءوزىم امان بولايىن!

سىزدەر امان بولىڭىزدار! ولار امان بولسىن! تۋۋ تۋك تە ۇناسىپ تۇرعان جوق. ءوزىم امان بولايىن! مىنە، قالاي يكەمگە كەلە كەتتى. باسقانى قايتەم، ءوزىم امان بولايىن!

1975

---