InfoHub Logo

دايىن ءونىمدى جونەلتەتىن قويما جانىنداعى قانت زەرتتەۋشىلەر ويدا-جوقتا ابىگەرگە ءتۇستى دە قالدى. ولار ءوز كوزدەرىنە وزدەرى سەنبەي نەلەر ءجىتى كوزبەن، بادىراق كوزبەن قاراپ شاقپاق قانتتىڭ قۇرامىنان بوتەن ەشتەمە تابا المادى. ال ءبىراق قانتتا ءبىر جامان ءيىس بار. قانت ساسىپ كەتىپتى! جامانات شىركىن جاتا ما، اپ-ساتتە بۇل سۋىق ءسوز جامبىل قانت كومبيناتىنىڭ بارلىق سەحتارىن، بۇرىش-بۇرىشىن، قۋىس-قۋىسىن تەگىس ارالاپ، الىپ-ۇشىپ جونەلدى. كەيبىر وسەك قۇمار اۋىزدار جىپىلداپ، سامپىلداپ قانت كومبيناتىن ون كوشىرىپ، ون قوندىردى.

— ويباي، قانت ساسىپ كەتىپتى!—دەسكەن بىرەۋلەرگە بايىرعى جۇمىسشىلار سالقىن قانمەن:

— قوي، جاڭىلما، و زامان دا بۇ زامان قانت ساسىعاندى كىم ەستىپتى، مۇمكىن قىزىلشادان شىققان سىعىندى ما، جۋىندى ما، بىردەمەنىڭ يسىمەن شاتاستىرىپ جۇرگەن شىعارسىڭدار،— دەستى. دەگەنمەن دە وسى ءبىر سۋىق ءسوز كومبينات ءىشىن قىستا سوققان بورانداي الاي-تۇلەي ۇيتقىتىپ جىبەردى. از-اق ۋاقىتتىڭ ىشىندە جۇمىسشىلار ءارقايسىسى وزدەرىنىڭ جۇمىس ورنىن زەرتتەپ، قانت ساسۋعا قاتىسى بولادى-اۋ دەگەن كۇدىكتى جەردىڭ ءبارىن قاراپ شىقتى. ونداي ەشتەمە كورىنبەيدى. ءبىراق «قانت ساسىدى» دەگەن ءسوز ءبارىنىڭ دە جانىن جەگىدەي جەپ، نامىستارىن كەلتىردى، زىعىردانىن قايناتتى. نامىستانباي ءقايتسىن، ەسىگىنىڭ الدىنداعى ءيتىڭدى بىرەۋ جامانداسا نامىسىڭ كەلەدى، ال ەڭبەگىڭدى ءسىڭىرىپ، قولدان جاساپ شىعارعان ءونىم ونىڭ جانىندا ىشتەن شىققان بالاڭداي ەمەس پە؟ ياپىر-اي، مۇنىڭ ءوزى قالاي بولدى؟ ساسىعان نارسەگە تۇز سەبۋشى ەدى، الدە قانتقا تۇز قوسۋ كەرەك شىعار؟

كولحوز-سوۆحوزداردان قىزىلشا ءتۇسىپ، تازارتىلىپ، وڭدەلىپ، ودان قۇم شەكەر، ودان شاقپاق قانت بولىپ جاسالعانعا دەيىنگى ەڭبەك پروسەسى تەگىس تەكسەرىلىپ، قۋىس-قۇبىرلار، كۇبى-كۇبىجىكتەر كۇمانمەن تاعى قايتا قارالسا دا ەشتەمە تابىلمادى. اقىرى قانتتىڭ ساسۋ سەبەبى وپ-وڭاي سەزىلدى. وعان كومبينات تا، ونىڭ جۇمىسشىلارى دا كىنالى ەمەس، بالەنىڭ ءبارى تۇپ-تۋرا قانت ورايتىن قارالا قاعازدا ەكەن. كومبيناتتاعىلارشا شىقپا جانىم، شىقپا دەپ قورقاقتاماي دۇرىسىن ايتساق: وعان ەڭ الدىمەن تاماق ونەركاسىپ مينيسترلىگىندە وتىرعاندار كىنالى بولىپ شىقتى.

قانت ورايتىن قارالا قاعاز بۇرىن ورتالىق قالالاردان اكەلىنىپ ءجۇرۋشى ەدى. سودان ەندى بۇل قاعاز وزىمىزدە باسىلادى دەگەندە كومبيناتتاعىلار بوركىن اسپانعا لاقتىرىپ قۋانىستى. ونىڭ باستى سەبەبى —«الىسقا قاراپ اۋىزدى اشىپ وتىرعانشا جاقىننان تام-تۇمداپ بولسا دا ۋاقتىسىمەن الىپ وتىراتىن بولدىق دەگەن-دى. الىستان كۇتكەن سوعىمنان جانىمداعى قاساپ دەگەن-دى. ءبىراق نە كەرەك ءۇمىت ءۇزىلدى. الماتىدان كەلگەن قارالا قاراز باسپادان قويۋ بوياۋمەن باتتاسا باسىلعان ەكەن. شامادان ارتىق بەرىلگەن بوياۋدىڭ كۇلىمسى ءيىسى قانتقا شاۋىپ، اق قانتتى سارعايتىپ، ساسىتىپ كەتكەن. ءسويتىپ، جاقىننان كۇتكەندەگى جاي وسىلاي بولدى، قانت ساسىپ كەتتى، ورىنداي الماعان جوسپار باستان اسىپ كەتتى.

— جاعداي تۇزەلەر،— دەپ ۇمىتتەندى كومبيناتتاعىلار. ءۇمىتسىز سايتان. ءبىراق، ءىس وڭعا باسپادى. وتكەن جىلدىڭ ەكى ايىنىڭ ءارقايسىسىندا ون كۇننەن جۇمىس توقتاپ تۇردى. ول دا باياعى ساسىق قاعازدىڭ ساعىنتۋىنان بولدى. بىلاي قاراعاندا كوزگە ىلمەس نارسە سياقتى، ءبىراق ودان كەلگەن زياندى ەسەپتەپ كورىڭىز، باستان اسىپ كەتەدى. تاماق ونەركاسىپ مينيسترلىگىندەگىلەر وكپە ايتىپ جۇرمەس ءۇشىن اتاپ-اتاپ ايتىپ بەرسەك تە بولادى. وتكەن جىلى يانۆاردا بۇل قاعاز سەگىز كۇن بولماي قالدى. اپرەلدە ون كۇن، مايدا التى، يۋندە سەگىز كۇن جۇمىس توقتاپ تۇردى. ال وكتيابر ايى قانت وراۋشىلار ءۇشىن ءتىپتى قيىن بولدى، بۇل ايدا ساۋ قاعاز تۇگىل، ساسىق قاعازدىڭ ءوزى دە كوزدەن بۇلبۇل ۇشتى. جۇمىس اي.بويى توقتادى. قاعاز ءنويابردىڭ ون بەس كۇنىنە جەتتى دە قالعان كۇن اۋىزدى الماتىعا قاراپ اشۋمەن ادا بولدى. دەكابر دە وڭعaن جوق، ونىڭ التى كۇنىندە قول قۋسىرىپ وتىرۋعا تۋرا كەلدى. ءسويتىپ ورتا ەسەپپەن العاندا شاقپاق قانت زاۆودى ەكى مىڭ:بەس ءجۇز سەنتنەر قانتتى مەملەكەتكە بەرە الماي قالدى.

مۇمكىن ۇلان جىلاماي ەشتەمە ۇسىنبايتىنىنداي بۇل كۇندەرى زاۆود ەشكىمگە قىڭق ەتىپ ەشتەمە بىلدىرمەگەن شىعار؟ اتاي كورمەڭىز، ولار اتاپ-اتاپ تەلەگراممالاردى ۇستى-ۇستىنە جونەلتىپ جاتتى. ءتىپتى جالىنىپ-جالبارىنىپ تا كوردى. ءبىراق سوزگە شەشەن، ىسكە مەشەل وتەمايەۆ قانت ورايتىن قاعاز جىبەرتۋدىڭ ورنىنا «جوسپاردى ورىنداۋ كەرەك!» دەپ تاماقتارى جىرتىلعانشا تەلەفونمەن ايقايلادى. قالالىق قانت كومبيناتىندا ءبىر كۇنى شەگە، جوق ءبىر كۇنى قاپ اۋزىن تىگەتىن ءجىپ جوق، ايتەۋىر تاماق ونەركاسىپ مينيسترلىگىندەگىلەردىڭ كوزىنىڭ وڭ قىرى ءبىر تۇسپەي اق قويعان ەدى. Coڭعى كۇندەرى وتەمايەۆ كوڭىلى قاتتى بوساپ، ىشىندەگى تورەشىلدىكتىڭ مۇزى ەرىپ، مەيىرى ءتۇسىپ كەتىپتى. نەشە ايتقانمەن كوكتەم كەلە جاتىر ەمەس پە؟ بۇرىن قانت سىرتىن بايلايتىن لەنتالار دا كەلمەي اۋرەلەۋشى ەدى، ەندى ونى توعىزدىڭ توندىعىنا جەتكىزدى. ونىڭ ىقىلاسى تۇسكەنى سونشا جامبىل قانت كومبيناتىن ەكى جىلعا جەتەتىن لەنتامەن شىرماپ تاستادى. نەسى بار، بىردە اشتان ءولدىم، بىردە استان ەلدىم دەگەن وسى داعى!

ال قارالا قاعازدىڭ جايى بيىل قالاي؟ يانۆاردا جۇمىس تاعى جەتى كۇن توقتاپ قالدى. بيىلعى قىرسىق وسىمەن كەتسە يگى ەدى دەپ جۇمىسشىلار «كەت، پالەكەت» دەپ ۇشىق-ۇشىق ايتىپ وتىرعاندا فيەۆرال ايى دا ناق. وسىلاي باستالدى. ءبارى دە باياعى قانت ورايتىن قاعازدىڭ كەسىرى. قاعازدىڭ ايى ءوتىپ ەدى دەپ كومبينات ەلۋ ءبىر ميلليون داناسىنا زاكازدى ءبىر-اق بەردى. سونىڭ العاشقى ءتورت ءجۇز مىڭ داناسى فيەۆرالدا كەلىپ تە قالدى. جۇمىسشىلار وعان قاتتى قۋاندى. «ەندى جوسپارىمىزدى ءبىر ورىنداپ تاستايىقشى!» دەستى. قىرسىق ءبىر اينالدىرعان سوڭ بولمايدى ەكەن، جاڭا كەلگەن قاعازدىڭ. ءبارى دە تاعى دا قانت ساسىتىپ، باتتاسقان بوياۋ بولىپ شىقتى. امال نەشىك! وتەمايەۆقا تاعى تەلەگرامما بەرىلدى. مازالاي بەرۋ جاقسى دەيمىسىز. دەگەنمەن جۇمىس توقتاپ قالىڭ بارا جاتقاندا وتەمايەۆ تۇگەلى ودا؛ڭ زورعا دا قاراۋعا بولا ما؟ قانتتى ءتاتتى، ونىڭ جۇمىسىن اششى، جايباراقاتتىقتى جاقسى كورەتىن كەيبىر جولداستارعا مازا بەرمەي، ءاي وسى قارالا قاعازداردىڭ دا قورلىعى ءوتتى-اۋ. ايتىپ ايتپاي نە كەرەك، ءبارى سول قانتتى ساسىتاتىن قارالا قاعازدىڭ كەسىرى!

1960

---