InfoHub Logo

ەرتە زاماندا شاعىن شارۋالى ءبىر ادام ءومىر ءسۇرىپتى. ونىڭ ءۇش بالاسى، ايەلى، ءوزى، ودان باسقا ەشكىمى بولماپتى. بالالارىنىڭ ەسىمى بىر-بىرىنە ۇقساس بولىپتى. ەڭ ۇلكەن بالاسىنىڭ ەسىمى قاپتى، ورتانشى بالاسىنىڭ ەسىمى باپتى، كىشى بالاسىنىڭ ەسىمى ساقتى بولىپتى. وسى ادامنىڭ ءوزىنىڭ باعى بولعان، المالارى وتە ءىرى بولعان. سونان قاپتى، باپتى، ساقتى ۇشەۋى كۇن سايىن الما ب ا ق اعاشىن كۇزەتىپ ءجۇرىپتى. كۇن سايىن اعاشتان بىرتىندەپ الما جوعالا بەرەدى. سونان ءبىر كۇنى الما اعاشىن كۇزەتۋگە قاپتى، باپتى، ساقتى ۇشەۋى كەلسە، ءبىر قۇس المانى شوقىپ جەپ وتىر ەكەن. ۇشەۋى شاپ بەرىپ قۇستى ۇستاپ الادى. قۇس زورعا تالپىنىپ، ءبىر قاناتىن جۇلدىرىپ ۇشىپ كەتەدى. سونان ۇشەۋى ۇيىنە كەلىپ، اكەسىنە كورگەن ۋاقيعالارىن بايان ەتەدى. سونان المانى جەپ جۇرگەن مىنا قۇس دەپ، قۇستىڭ جالعىز قاناتىن اكەسىنە اكەپ بەرەدى. ول قانات جاي قانات ەمەس، التىن قانات بولادى. سونان اكەسى وتىرىپ مىنانى ايتادى.

— ەگەر مەنىڭ بالام بولاتىن بولساڭدار، مەن سەندەرگە وسى قۇستى اكەلۋدى تاپسىرامىن. قايدان تاپساڭدار دا، تابىڭدار. ەگەر تابا الماساڭدار، ۇيگە قايتىپ كەلمەڭدەر، — دەپتى.

ءۇش بالاسى اكەسىنىڭ ايتقانىن ەكى ەتپەي، اس-سۋلارىن الىپ، اكە-شەشەسىمەن قوشتاسىپ، قۇستى ىزدەپ تابۋعا جولعا شىعادى. سونان ءۇش اعايىندى جىگىت ءبىر جولمەن ءجۇرىپ وتىرادى. ءبىر قىردىڭ سالاسىنا كەلىپ كەڭەس قىلادى. قاپتى تۇرىپ ۇلكەندىگىن كورسەتىپ، مىنانى ايتادى:

— ءبىز ۇشەۋمىز ءبىر جۇرسەك، ەش نارسە دە تابا المايمىز، ودان دا ۇشەۋمىز ءۇش باعىتقا كەتەيىك. ءبىرىمىز باتىسقا، ەكىنشىمىز شىعىسقا، ءۇشىنشىمىز قۇبىلاعا كەتەلىك، سوندا عانا ءبىز ول قۇستى ىزدەپ تابامىز، — دەيدى. اعانىڭ ءسوزىن اقىل دەپ، قالعان ەكەۋى قوستاپ، ۇشەۋى ءۇش جاققا ايرىلىپ كەتەدى. سونان ۇلكەنى باتىسقا، ورتانشىسى قۇبىلاعا، كىشىسى شىعىسقا باعىت الىپ ءجۇرىپ كەتەدى. بىرنەشە كۇندەر وتەدى. قاپتى مەن باپتى جولىعىسادى. سونان ەكەۋى قالعان كۇن جولداس بولىپ، ءبىر ءجۇرىپ ىزدەۋگە ۇيعارادى. ءسۇيتىپ، ەكەۋى بىرىگىپ ءبىر باعىتقا كەتەدى.

ساقتى كۇن ءجۇرىپ، ءتۇن ءجۇرىپ ساسكە ءتۇستىڭ شاعىندا ءبىر ءۇش ايرىق جولعا كەزدەسەدى. جولعا كوزىن سالىپ قاراسا، مىنا جازۋلار جازىلعان ەكەن: «وڭ قولداعى جولعا تۇسسە، ءوزى ولەر؛ سول قولداعى جولعا تۇسسە، اتى ولەر؛ تۋراسىنا تۇسسە، بارسا كەلمەس»، — دەپتى. سونان ساقتى ويلانىپ، وزىنە-وزى كەڭەس بەرەدى. «ەگەر ءوزى ولەرگە تۇسسەم، ءوزىم ءولىپ، اتىم ارتىمدا قالادى، وندا نە بولادى. ەگەر بارسا كەلمەسكە تۇسسە، بارسام كەلمەيمىن، ەلىمدى، اتا-انامدى كورمەيمىن، وندا نە بولادى. ال، ەگەر اتى ولەرگە تۇسسەم كوپ بولسا، اتىم ءولىپ جاياۋ قالارمىن!». سول اقىلمەن اتى ولەرگە ءتۇسىپ، ءجۇرىپ كەتەدى. ءبىراز جۇرگەننەن كەيىن ءبىر سايعا كەلەدى. وسى سايعا كەلگەندە ءبىر قاسقىر شىعادى. قاسقىر ءوزىن اۋدارىپ تاستاپ، استىنداعى اتىن جارىپ ءولتىرىپ، تويعانىنشا ەتىنەن جەپ، ءوزى جايىنا كەتەدى. ساقتى جاياۋ قالعان سوڭ جىلاپ العا قاراي جۇرە بەرەدى. ءبىراز جەر جاياۋ جۇرگەن سوڭ ودان ءارى قايدا بارارىن بىلمەي تۇرىپ قالادى. ءسويتىپ، تۇرعاندا ماناعى قاسقىر ساقتىعا قايتىپ كەلىپ، ادامشا سويلەپ ءجون سۇرايدى. ساقتى الىس ساپارعا بارا جاتقانىن ايتىپ، «ەندى قايدا بارارىمدى بىلمەيمىن، جاياۋ قالدىم» — دەيدى. سوندا قاسقىر تۇرىپ:

— مەن ساعان وبال ەتتىم. الىس ساپارعا بارا جاتقانىڭدى بىلمەدىم. كەل ارقاما ءمىن، اداستىرماي كەرەگىڭدى تاۋىپ بەرەيىن، — دەيدى.

ساقتى يلانباي تۇرىپ قالادى. قاسقىر: «شىن ايتامىن، ساعان زيان كەلتىرمەيمىن ارقاما ءمىن»، — دەيدى قاسقىر. سونان ساقتى قاسقىردىڭ ارقاسىنا ات قىلىپ ءمىنىپ الادى. كۇن ءجۇرىپ، ءتۇن ءجۇرىپ، ءبىر اۋىلدىڭ جانىنداعى تەرەڭ سايعا كەلەدى. قاسقىر ساقتىعا ءتۇس دەيدى. ساقتى قاسقىردىڭ ارقاسىنان تۇسەدى. قاسقىر تۇرىپ مىنانى ايتادى: «اناۋ تۇرعان بيىك اق ۇيگە بار، ەسىگىنەن كىر. تورى سونداي بەزەنگەن ادەمى بولار، سەن قىزىعىپ سيپاپ جۇرمە. وڭ جاعىڭا قاراساڭ، بۇرىشتا قونىپ وتىرعان قۇستى كورەسىڭ. سونى ال دا، كەيىن مۇندا كەل. ال، ەگەر توردى سيپاساڭ سەنى كۇزەتشىلەر ۇستاپ الادى»، – دەپ قاسقىر ساقتىنى قۇسقا جىبەردى. – مەن سەنى وسى سايدا كۇتىپ تۇرامىن، — دەيدى. سودان ساقتى اق ۇيگە كىرىپ بارادى. كىرسە، وڭ جاق بۇرىشتا قۇس قونىپ وتىر ەكەن. قۇستى الايىن دەپ بارا جاتىپ قىزىعىپ كەتىپ، توردى سيپاپ قويادى. سونان قوڭىراۋ داۋسى ساڭق ەتە تۇسەدى دە جان-جاقتان كۇزەتشىلەر كەلىپ ساقتىنى ۇستاپ الادى. كۇزەتشىلەر: «سەن بۇندا نە ءۇشىن كەلدىڭ؟» — دەيدى.

— مەنى وسى التىن قۇستى اكەلۋگە ىزدەتىپ، اكەم جىبەردى، — دەيدى ساقتى.

— سەن ءبىزدىڭ ايتقانىمىزدى ورىنداساڭ، ساعان بۇل قۇستى بەرەيىك، — دەيدى كۇزەتشىلەر.

— ورىندايىن، نە ءىس تاپسىراسىڭدار، — دەيدى ساقتى.

كۇزەتشىلەر تۇرىپ:

— قاراقان دەگەن تەرەڭ سايدىڭ جاعاسىندا كۇمبەزدەپ سوققان ءبىر ساراي بار. سول سارايدىڭ ىشىندە جالى كۇمىس، قۇيرىعى التىن بايلاۋلى تۇرعان ءبىر ايعىر بار. سول ايعىردى بىزگە اكەلىپ بەرسەڭ، ءبىز ساعان قۇستى بەرەمىز، — دەيدى. سونىمەن ساقتى جۇگىرىپ قاسقىرعا كەلەدى، كەلىپ، بولعان وقيعانى كورگەن-باققانىن تۇگەل ايتادى.

قاسقىر ساقتىنى ۇستىنە مىنگىزىپ الىپ، «ايعىرى بار ءۇي قايداسىڭ» دەپ، جورتىپ ءجۇرىپ كەتەدى. سونان كۇن-تۇن ءجۇرىپ، بۇلار اداسپاي قاراقان سايىنا جەتەدى. كەلىپ وتىرىپ دەم الادى. قاسقىر تاعى دا اقىلىن ايتىپ، ساقتىنى ايعىردى اكەلۋگە جۇمسايدى:

— وسىدان باراسىڭ، بارىپ كۇمبەزدى سارايعا كىرەسىڭ، كىرىپ بارعاندا قارسى الدىڭدا بايلاۋلى تۇرعان ايعىردى كورەسىڭ، جان-جاعىڭا بۇرىلما، جارعا، جانعا ۇرىنبا، ايعىردى شەشىپ ال دا، كىرگەن ىزىڭمەن كەيىن شىق، — دەپتى.

سونان ساقتى ايعىردى اكەلۋگە سارايعا بەت الىپ، ءجۇرىپ كەتەدى. كۇمبەزدى سارايعا جەتىپ، ەسىگىن اشىپ، ىشىنە كىرىپ كەلەدى. كەلسە، الدىندا بايلاۋلى تۇرعان كۇمىس جالدى، التىن قۇيرىقتى ايعىردى كورەدى. جانىنا قاراپ كۇمسانداپ سىرلاعان جاردى كورىپ قىزىعىپ، سيپاپ قويادى. سونان قوڭىراۋ شىلدىر ەتە ءتۇسىپ، كۇزەتشىلەر كەلىپ ساقتىنى ۇستاپ الادى. «سەن نە عىپ جۇرگەن جانسىڭ»، — دەپ، جان-جاعىنان سۇراۋ قويىپ قىسپاقتاي باستايدى. ساقتى:

— مەنى مۇندا ساقشىلار جۇمسادى، وسى اتتى اكەلسەڭ التىن قۇستى بەرەمىز دەپ ايتتى، سوندىقتان مىنا اتتى الۋعا كەلدىم، — دەپ جاۋاپ بەرەدى. كۇزەتشىلەر: «ءبىز ساعان بۇل اتتى بەرەمىز. ەگەر سەن بىزگە كوك داريا جاعاسىندا، كوكشە تاۋدىڭ اراسىندا تاۋمەن تالاسقان ۇلكەن ءبىر ءۇي بار، سىرتىن التىن، كۇمىسپەن جالاتقان. سول ءۇيدىڭ توبەسىنىڭ ۇستىندە بيىكتە ءبىر سۇلۋ قىز بار، سول قىزدى اكەلىپ بەرسەڭ، ايعىردى ساعان بەرەمىز»، — دەپتى. ساقتى كۇزەتشىلەردىڭ ايتقان ءسوزىن ۇعىنىپ، كۇتىپ تۇرعان جولداسى قاسقىرعا كەلەدى. كەلىپ بار كورگەنىن ايتىپ تۇسىندىرەدى. قاسقىر اشۋلانىپ، «ايتقان ءتىلدى المايسىڭ» دەپ، «كەل ارقاما وتىر، تاعى جۇرەلىك» دەپ، قىزدى ىزدەپ ءجۇرىپ كەتەدى.

كۇن-تۇن ءجۇرىپ كوك داريا جاعاسىنا، كوكشە تاۋدىڭ اراسىنا كەلىپ جەتەدى. قاسقىر ساقتىعا: «سەن وسى داريا قاسىنداعى تاۋ ەتەگىندە كۇتىپ تۇر، مەن ءوزىم بارام، سەنى ەكى رەت جۇمسادىم، ەشتەڭە ۇقساتپادىڭ»، — دەپ قىزدى اكەلۋگە قاسقىردىڭ ءوزى بارادى. بارسا، ايتقان ءۇي الدىندا تۇر ەكەن. كەلسە ءۇي بيىك، ءۇي باسىنا ساتىمەن شىعادى. سودان قاسقىر ءۇيدىڭ باسىنا شىقسا، قىز ۇيىقتاپ جاتىر ەكەن. ەش نارسە سەزدىرتپەستەن قىزدى ساندىعىمەن كوتەرىپ جەرگە ءتۇسىپ، ساقتىعا كەلەدى. كەلىپ: «ءجۇر كەتەمىز، ارقاما وتىر»، — دەيدى. سونان قىزدى بار زاتىمەن، ساقتىنى قوسىپ، ارقالاپ ماناعى ات بەرەتىن سايعا كەلەدى. قاسقىر ساقتىعا: «سەن مەنى قىز ەتىپ ەرتىپ الىپ بار، مەن ءقازىر قىز بولايىن»، — دەيدى. ساقتى ماقۇل دەپ، ەرتىپ الىپ، ات بەرەر جەرگە كەلەدى. قاسقىر جولدا كەلە جاتىپ ساقتىعا مىنانى ايتادى: «سەن اتتى ال دا، مەنى تاستاپ جۇرە بەر، مەن سەنى قۋىپ جەتەمىن. ەگەر تويعا وتىر دەسە، وتىرما»، — دەپ اقىل ايتىپتى. سونىمەن ماناعى كۇزەتشىلەرگە كەلىپ، «قىزدى» بەرىپ، اتتى الىپ، ءوزىنىڭ جولداس قىزىنىڭ قاسىنا كەلەدى. كەلىپ امانداسىپ، ءجون سۇراسىپ، تانىسىپ، قىزعا عاشىق بولادى. سونان ەكەۋى ىلگەرىگە بەت الىپ، ءبىراز جول جۇرگەن سوڭ قاسقىردى كۇتىپ جاتادى.

بىرنەشە ۋاقىت وتكەننەن كەيىن، قاسقىر توي باستالىپ، كۇزەتشىلەر قىزعان شامادا تۇرا قاشادى. ارتىنان قۋعاندى الىپ ۇرىپ، بۇرىنعى قاسقىر بەينەسىنە كەلىپ، بەلەستەن اسادى. ءسويتىپ، سالىپ وتىرىپ ساقتىعا جەتىپ كەلەدى. كەلىپ: «ءجۇر، ىلگەرى»، — دەپ اتقا ساندىقتى ارتىپ، قىزدى مىنگىزەدى. ساقتىنى ءوز ارقاسىنا وتىرعىزىپ، اتتى جەتەكتەپ ىلگەرى اسىپ، بەلدى باسىپ، اداسپاي قۇس الاتىن سايعا كەلەدى. سونان قاسقىر تاعى دا: «مەن ايعىر بولايىن، ءمىنىپ بار دا مەنى تاپسىرىپ، قۇستى ال دا كەيىن قايت، ءبىراق مەنى كۇت»، — دەپتى. سونان ساقتى ات بولعان قاسقىردى اپارىپ تاپسىرىپ، ءوزى قۇستى الىپ عاشىعىنىڭ جانىنا كەلەدى. كەلىپ ويناپ-كۇلىپ، سويلەسىپ، قاسقىردى كۇتىپ وتىرادى. سودان ءبىرازدان كەيىن قاسقىر جۇگەنىن سىپىرىپ، سەزدىرمەستەن سىتىلىپ، سارايدان شىعىپ، قىز بەن ساقتىعا كەلەدى. كەلىپ ءبىراز جەر ۇزاتىپ، مىنا ءسوزدى ايتادى:

— مەن ەندى قالامىن، سەن مەنىڭ ايتقان ءسوزىمدى تىڭداساڭ، قالعان جولىڭدا ۇيىڭە امان باراسىڭ، — دەپتى.

ساقتى «تىڭدايمىن» دەپ، قاسقىردىڭ ءسوزىن ماقۇل الادى. قاسقىر ءسوزىن باستاپ، مىنانى ايتادى.

— ساعان جولدا ەكى قاتەر بار، سودان وتسەڭ امان باراسىڭ، — دەيدى. ونىڭ بىرەۋى مىناۋ: كۇن سونداي ىسسى بولادى، شولدەن كەلە جاتقان كەزىڭدە الدىڭنان ءبىر وزەن سۋ تاپ بولادى. سوندا سۋ ىشكىڭ كەلەر، ءبىراق ءتوزىپ ب ا ق، سۋ ىشپە، — دەيدى. ودان ءوتىپ بىرنەشە كۇن جول جۇرگەن سوڭ، ءشولىڭ باسىلىپ ەندى ۇيىقتاعىڭ كەلەدى، ءسويتىپ، كەلە جاتقاندا الدىڭنان ءبىر ۇلكەن بايتەرەك كەزدەسەدى. ءتۇبى كوك ءشوپ، سالقىن، ءبىراق سول تەرەكتىڭ تۇبىنە ۇيىقتاما، ۇيىقتاساڭ امان بولمايسىڭ، مىنە، وسى ەكى قاتەردەن كەتسەڭ مەنىڭ ايتقانىمداي ۇيىڭە امان باراسىڭ، — دەپ، قاسقىر ءسوزىن اياقتاپتى. ءسويتىپ، قوش ايتىسىپ، جولعا سالىپ جونەلتىپ، قاسقىر ءوز جايىنا كەتەدى.

ساقتى عاشىعى مەن زاتىن اتقا وڭگەرىپ، ءجۇرىپ كەتەدى. كۇن جۇرەدى، ءتۇن جۇرەدى. كۇن سونداي ىسسى بولادى، وتتە قاتتى شولدەيدى. ءسويتىپ، سۋدى قايدان تابامىن دەپ كەلە جاتقاندا، الدىنان وزەن سۋى تاپ بولادى. ساقتى اتتى سۋارىپ، ەندى ءوزى دە ىشكىسى كەلەدى. ءبىراق، قىز ساقتىعا بۇل سۋدان ىشكىزبەيدى. سونان وزەننەن ءوتىپ ءجۇرىپ كەتەدى.

ەندى شولدەرى باسىلىپ، شارشاپ ۇيىقتاعىلارى كەلەدى. ءسويتىپ، بولدىرىپ كەلە جاتقاندا الدارىنان ءبىر ۇلكەن بايتەرەك ۇشىرايدى. ساقتى وسى تەرەكتىڭ تۇبىنە دەمالىپ جاتقىسى كەلەدى. جولداس قىزى بۇعان دا ەرىك بەرمەيدى. ءبىراق قىز سوزىنە قۇلاق قويماي، تەرەكتىڭ تۇبىنە كەلىپ، دەمالىپ اتىن تۇساپ، ۇيقىعا كەتەدى. سونان ءبىراز ۋاقىت ءوتتى دەگەندە ساقتىنىڭ ەكى كوزى شىم ەتە قالادى دا قۇلاعى دىڭ ەتە قالادى. شوشىپ ويانسا، ەكى كوزى جوق، ۇڭىرەيگەن ورنى تۇر، اينالاسىن سيپاسا، قاسىنداعى قىزى جوق، ءسويتىپ، ساقتى بار زاتىنان، اتىنان ايرىلىپ، سۋ قاراڭعى سوقىر بولىپ قالادى. سونان بارار جەر، باسار تاۋ تابا المايدى.

ءبىرازدان كەيىن باياعى قاسقىرى كەلىپ: «مەنىڭ ايتقان ءتىلىمدى ەشقاشان دا المادىڭ، كوزىڭنەن ايرىلدىڭ»، — دەپ الدىنا الىپ، ءبىر ۋىس توپىراقپەن كوزىنىڭ ورنىن ۋقالاپ، جارقىراتىپ ەكى كوز سالىپ جىبەرەدى.

سونان ساقتى بولعان وقيعانى قاسقىرعا تۇگەل ايتىپ تۇسىندىرەدى. قاسقىر: «عاشىعىڭدى، قۇسىڭدى، اتىڭدى، زاتىڭدى ءقازىر تابامىز، كەل ارقاما ءمىن»، — دەپ، مىنگىزىپ الىپ، جالماۋىز كەمپىردى ىزدەپ، جورتىپ ءجۇرىپ كەتەدى. قىرقادان، بەلدەن، اسۋدان، تاۋلى ورمان، سۋلاردان اسىپ، تالاي جەردى باسىپ، ءبىر قوسقا كىرىپ كەلەدى. كەلسە، ساقتىنىڭ كوزىن ويعان جالماۋىز كەمپىر الدارىندا، ءىس ىستەپ وتىر ەكەن. سونان قاسقىر تاپ بەرىپ:

— ءقازىر ءولتىرىپ، جەيمىن، جانىڭنىڭ بارىندا ايت: ات، قىز، زات قايدا، تاپ! — دەپ، كەمپىردىڭ جاعاسىنان الا تۇسەدى. سونان جالماۋىز قورقىپ، زارەسى ۇشىپ، بۋىنى قالتىراپ، بويىن بيلەي الماي جانى مۇرنىنىڭ ۇشىنا كەلەدى. كەمپىر تۇرىپ: «ايتايىن، تەك جانىمدى قالدىر»، — دەپ، ءسوزىن باستايدى. «زاتتارىڭ تۇگەل مەنىڭ بالامنىڭ قولىندا — قۇس تا، ات تا، قىز دا، زات تا. ونى زاڭعار سۋدىڭ جاعاسىنان، قالىڭ قامىس اراسىنان تاباسىڭ»، — دەپ جاۋاپ بەرەدى.

سونان ءجونىن ءبىلىپ الىپ، كەمپىردى ەكى بۇكتەپ وتقا سالىپ ورتەپ، جالماۋىزدىڭ بالاسى قايداسىڭ دەپ ءجۇرىپ كەتەدى.

بىرنەشە كۇن ءجۇرىپ زاڭعار سۋىنىڭ جاعاسىنا كەلىپ جەتەدى. الدارىندا اسپانمەن تالاسقان تاماشا ءبىر ءۇي تۇرادى. سول بەتىمەن بۇلار ۇيگە كىرىپ كەلسە، قىز ۇيدە وتىر ەكەن. قاسقىر مەن ساقتىنى كورگەن ول جۇرەگى اتتاي تۋلاپ كوزى جايناپ الدارىنان قارسى شىعىپ، قۇرمەت كورسەتەدى. سونان «جالماۋىزدىڭ بالاسى قايدا؟» دەپ سۇرايدى.

قىز مىنانى ايتادى: «شەشەسىن ولتىرگەندەرىڭدى ەستىپ، جۇمىرتقا بولىپ التىن قۇستىڭ استىنا، قامىس اراسىنداعى ۇياسىنا كىرىپ سەندەردەن قورقىپ جاتىپ قالدى»، — دەدى. قاسقىر مەن ساقتى كەلىپ، قامىس اراسىنان ۇيانى تاۋىپ الىپ، التىن قۇستىڭ استىن اقتارىپ قاراسا، ءبىر ۇلكەن جۇمىرتقانى كورەدى. ساقتى ونى قولىنا الىپ، ارلى-بەرلى جايلاپ قىسا باستايدى. بالا: «ولتىرە كورمە جانشىپ، قۇلىڭ بولايىن»، — دەپ جالىنادى. قاسقىر: «بوسقا جالىنبا، جالماۋىز تۇقىمىنا قايىرىم جوق»، — دەپ، قاتتى قىسىپ جارىپ، جالماۋىزدىڭ بالاسىنىڭ جانىن الىپ، جاي تاپتىرادى. سونان سوڭ قىزدى، قۇستى، اتتى، زاتتى تۇگەلدەپ الىپ، قاسقىر ساقتىنى اداسپاستاي ەتىپ باستاپ، جولعا سالىپ، ەندى وسى جولمەن تىكە ءجۇرىپ ەلىڭە باراسىڭ، اتا-اناڭدى تاباسىڭ دەپ، قوش ايتىسىپ، كەتپەك بولادى. ساقتى قاسقىرعا مىنانى ايتادى:

— سەن ماعان قايىرىم جاسادىڭ، اداسقاندا جولعا سالدىڭ، ەلىمە امان-ەسەن جەتۋىمە ۇلكەن كومەك كورسەتتىڭ، ءجۇر مەنىمەن، قوناق بولاسىڭ، ۇيدەن نە قالاساڭ سونى الاسىڭ، — دەپ، قاسقىردى جىبەرمەپتى. ءبىراق قاسقىر: «قوناق بولمايمىن، ساعان دا كوپ راقمەت، سەن ماعان رەنجىمە، اۋەل باستا اتىڭنان اۋدارىپ اتىڭدى الىپ جاياۋ قالدىردىم. سوندىقتان ءبىر ىستەگەن قاتەلىگىمدى، مىنە، بىرنەشە رەت جاقسىلىقپەن جويىپ وتىرمىن، — دەپ ءسوزىن اياقتادى. — باسىڭا قيىندىق ءىس تۇسسە، قاجەتتى بولار، — دەپ، جۇنىنەن جۇلىپ قولىنا ۇستاتتى. — كەرەك ۋاقىتىندا وسىنىڭ ءبىر قىلىن تۇتاتساڭ، مەن دايار بولامىن»، — دەپ، ۋادەسىن بەردى. سونىمەن قوش ايتىسىپ، ساقتى ەلىنە جۇرەدى. قاسقىر دا ءوز جايىنا كەتەدى.

اتا-اناسى بالاسىنىڭ كەلگەنىنە قۋانىپ، اكەلگەن قىزىنا ۇيلەندىرىپ، تويىن جاساپ، جۇرتىن جيناپ، اس بەرىپ، اقساقالعا باس بەرىپ، وتىز كۇن ويىن، قىرىق كۇن تويىن جاساپتى. كۇندەردە ءبىر كۇنى ساقتى اڭعا شىعادى. اڭ اۋلاپ، قۇس اتىپ، دالادا ءجۇرىپ، كەشتىڭ بولعانىن دا بىلمەي قالادى. قاراڭعىدا اداسىپ، جول تابا الماي جۇرگەن شاعىندا ءبىر جالماۋىز كەمپىر تاپ بولا كەتىپ: «ىزدەگەنىم سەن ەدىڭ، ءسىڭلىمدى بالاسىمەن ءولتىرىپ، ماعان قىلعان قورلىعىڭ از ەمەس، مەن دە ءقازىر ساعان كورسەتەرمىن قورلىقتى»، — دەپ، ءتىسىن قايراپ، شاقىلداتىپ، ساقتىعا تۇرا ۇمتىلادى. اتىنا قامشى باسىپ، زىرقىراپ، ساقتى دا تۇرا شابادى. ساقتى ارتىنا قاراسا، جەتىپ قالىپتى. نە ىستەرىن بىلمەي ساسىپ، ەتەك جەڭىن باسىپ، اقىلىنان اداسىپ، قايتادان ەسىن جينادى. ءتوس قالتاسىنان قاسقىردىڭ قىلىن الىپ تۇتاتتى. ءتۇتىنىن بۇرقىراتىپ، قولىنا ۇستاپ، العا قاراي ءارى استى، بىرەر قىردى باستى. استىنداعى ات بولدىرىپ، نە ىستەرىن بىلمەي تۇرعاندا قاسىنا تانىس قاسقىرى جەتىپ كەلەدى. ساقتى قاسقىرعا ءيىلىپ سالەمىن بەرەدى. قاسقىر مەن ساقتى امانداسىپ بولعان شامادا ءتىسىن شاقىر-شۇقىر قايراپ جالماۋىز دا كەلىپ قالىپتى. ساقتى: «جانىمدى جاعاما كەلتىرىپ، مەنى قىسقان وسى جالماۋىز، قاراسىن ءوشىر، دوستىم»، — دەپ، قاسقىرعا بايان ەتىپتى. قاسقىر جالماۋىزعا تاپ بەرىپ جالماپ، ەتىن جۇلىپ قارماپ، جالماۋىزدى ءولتىرىپ، ءىستىڭ ءساتىن كەلتىرىپ، ساقتىنى تايانعان اجالدان امان الىپ قالىپتى. سونان ساقتى قاسقىرعا كوپ العىس ايتىپ، ۇيىنە قوناققا شاقىرىپتى. قاسقىر قوناققا بارماي قوش ايتىسىپ، «باسىڭا قيىندىق ءىس تۇسكەندە ءار ۋاقىتتا ءازىرمىن» دەپ، ءوز جايىنا كەتەدى. ساقتى اجالدان قۇتىلىپ، امان-ساۋ ەلىنە كەلىپتى. ۇيىنە كەلسە، ايەلى ۇل تاۋىپتى، ساقتىنىڭ ۇلىنا كوڭىلى تولىپ، باعىما تاپ بولعان باقىتىم دەپ، ەسىمىن باقىتتى قويىپتى. سۇيگەنىمەن ءومىرىنىڭ قالعان كۇنىن ويىن-ساۋىق كۇلكىمەن وتكىزىپ، ۇلى قاسىندا، باق-داۋلەتى باسىندا، ءسويتىپ، مۇراتىنا جەتىپتى. كۇندەر، جىلدار ءوتىپ، ولەر كەزى جەتىپ، ساقتى ساقتىلىعىمەن جاۋىنان ولمەي جاي، تاپ كەلگەن اۋرۋمەن دۇنيەدەن ءوتىپتى. ال ەكى اعاسىنان ەشبىر حابار بولماپتى.

---