InfoHub Logo

حالقىمىزدىڭ بالا تاربيەسىندەگى تاجىريبەسى ۇشان-تەڭىز. سولاي بولعانىمەن دە، وزگەگە ەلىكتەۋىمىزدى قويا الماي كەلەمىز. اسىرەسە، بۇل ادەت قازاق قوعامىندا سوڭعى جىلدارى تىم بەلەڭ الىپ كەتتى. ەستىگەن قۇلاقتا جازىق جوق دەمەكشى، اينالامىزدان «بالانى ەۆرەيلەر سەكىلدى تاربيەلەۋ كەرەك ەكەن، وعان داۋىس كوتەرمەۋ كەرەك»، «جاپوندار بالا نە ىستەيمىن دەسە دە، قولىنان قاقپايدى ەكەن»، «نەمىستەر بالانى دارا تۇلعا رەتىندە قالىپتاستىرىپ، تاربيەلەيدى» دەگەن اقىل سوزدەرايتىلىپ جاتادى. وسى پىكىرلەرمەن كەلىسىپ، بارىنشا سولارعا ۇقساپ باعىپ جاتقاندار بار. ءبىراق ءبىز نەگە ءوز ۇلتتىق تاربيەمىزدەن قۇبىجىق كورگەندەي قاشامىز؟ قولىما قالام ۇستاتقان وسىنداي جايلار بولاتىن. تارقاتىپ ايتساق. ۇلتتىق تاربيەمىزدىڭ قاينار كوزى نەدە؟ وسىعان جاۋاپ ىزدەيىكشى. قازاقى تاربيەنىڭ قايماعى ءۇش اۋىز سوزدە: ۇيات بولادى، ساۋاپ بولادى، وبال بولادى. وتباسىمدا ءوزىم وسى قاعيدامەن تاربيەلەلەنىپ، وسىنى ەستىپ ءوستىم. بالانىڭ العاش قادام باسقانىندا تۇساۋىن، ءۇش ءتۇرلى زاتپەن: كوك شوپپەن «تابيعاتتاي تازا بولسىن، ۇرپاعى كوكتەي ءوسىپ-ونسىن)، توق ىشەكپەن (بەرەكەلى بولسىن)، الا جىپپەن (وزگەنىڭ زاتىنا قول جۇگىرتپەسىن، ادال بولسىن، اردان اتتاماسىن) كەسكەن. وسى سالتىمىزدىڭ ءوزى بالانىڭ بولاشاق ومىرىنە اتا مەنەن انانىڭ قانداي تىلەكشى ەكەندىگىن كورسەتىپ تۇر ەمەس پە؟ ءقازىر عوي، مۇنى ءتۇسىنىپ اتقارمايمىز، سوندىقتان بالامىز سۇعاناق، قىزىمىز تۇرتىنەك بولىپ شىعا كەلسە، وزگەنىڭ تاربيەسى كەرەك ەدى دەپ قىڭىرلىققا باسامىز. «اكە كورگەن وق جونار، انا كورگەن تون پىشەر» دەيدى حالىق دانالىعى. بالا تاربيەسىندە ەكەۋىنىڭ دە ءرولى ماڭىزدى. ءسوزدىڭ ءقادىرىن قادىم زاماننان بىلگەن ۇلتىمىز تاربيەنى — تال بەسىكتەن دەيدى. ونى ماقالى مەن ماتەلىنە، سالتى مەن داستۇرىنە نەگىزدەپ وتىرعان. ءقازىر قالا بالاسى قازاقىلىقتان قالىپ بارادى دەپ دابىل قاعامىز. نەگە؟ سەبەبى بالا ساناسىنا سالتتىمىزدى ەرتەرەك سىڭىرمەسە، بۇعاناسى قاتقان شاقتا ول بويىنا داريدى ما، دارىمايدى. سوندىقتان قۇيعان اقىلىڭ دا قۇتايماي جاتادى. بالاڭىز زامان كوشىنەن قالماسىن، ءبىراق بۇل ءداستۇردى اتتاپ كەتۋ دەگەن ءسوز ەمەس. قيت ەتسە، كورشى وزبەك ەلىن كەمسىتەتىن كەسىرلى مىنەزىمىز بار ەكەنىن جاسىرمايىق. ءبىراق وسى وزبەك وتباسىنا سىرتتاي ۇڭىلسەڭ، اكە-انا الدىندا قول قۋسىرىپ قىزمەت قىلىپ جۇگىرىپ جۇرگەن ۇل-قىزىن كورەسىز. ولاردا اتا-اناسىن قارتتار ۇيىنە وتكىزۋ، جەتىمىن قاڭعىرتۋ وتە سيرەك. مۇنىڭ ءبارى وتباسىندا ۇلتتىق تاربيەنى قاتاڭ ۇستانعاننىڭ ارقاسى. مەن دە اكە-شەشەمنىڭ كوزىنىڭ ءۇمىت ەتكەن ءبىر نۇرىمىن، بولاشاقتا ءبىر ءۇيدىڭ كەلىنى اتانامىن، انا بولامىن. سول سەبەپتى تاربيە ماسەلەسىن اينالىپ وتكىم كەلمەيدى. ءبىز ءبىر شاڭىراقتىڭ قىزى عانا ەمەسپىز، ۇلتىمىزدىڭ بولاشاعى ەكەنىمىزدى سەزىنە ءوسىپ، قازاقي تاربيەمىزدىڭ قايماعىن بۇزباي، اتتەگەن-اي اتاندىرماي قازاق قىزىنا ءتان تەك بۇرىمىمىزبەن عانا كورىنبەي، قىلىعىمىزبەن دە ۇلتىمىزدى ۇلىقتاساق نۇر ۇستىنە نۇر بولارى ءسوزسىز. ۇلتتىق تاربيەدەن قاشپايىق! ۇلتتىق تاربيەمىزدىڭ ءوزى دە تاماشا! بۇل ماقالام ءوزىم قاتارلاس قۇربىلارىما وي سالار دەگەن ماقسات-مۇرات قوي، تاقىرىپقا قاتىستى پىكىرلەرىڭىزدى بىلگىم كەلەدى. ءسىز قالاي ويلايسىز، زامانداس؟

حاليۋللينا جانەركە ۋتەگەنكىزى

---