InfoHub Logo

قوڭىر كۇزدىڭ جايماشۋاق كۇندەرىنىڭ بىرىندە اۋىل اقساقالدارى كەلدىبەك ءبيدى ورتاعا الىپ، توبە باسىندا وتىرادى. الىستان ارنايى كەلگەن بەس-التى جولاۋشى ات باسىن ءبيدىڭ التى قانات اق ۇيىنە تىرەدى دە، كوپ كىدىرمەي ءماجىلىس توبەگە قاراي قايتا بۇرىلدى. جاپىرلاسا اتتان ءتۇسىپ كەلدىبەك بيگە، القاقوتان وتىرعان اقساقالدارعا سالەم بەرىپ، اماندىق-ساۋلىق سۇراسىپ بولعان سوڭ، جولاۋشىلاردىڭ ىشىندەگى جاسى الپىستار شاماسىنداعى اجارلى ادام ءسوز باستادى.

— ارعى اتامىز — نايمان، ونىڭ ىشىندە سىبان بولامىز. نىسپىم — قادىرباي، — دەپ وزدەرىن قىسقاشا تانىستىرىپ ءوتتى دە، الىستان ات ارىتىپ، ادەيىلەپ كەلگەن شارۋالارىنا ويىستى، — مالىم كوپ ەمەس، ەكى ايعىر ءۇيىر جىلقىم بار. ونى جازى-قىسى اتان جىلىكتى ەكى جىگىت باعادى. ءبىر كۇنى جاياۋ بورانداتىپ، جايلاۋدا جاتقان جىلقىما كەلدىم. جاۋراعان جىلقىشىلاردى قوس باسىنا جىبەرىپ، ءوزىم سوندا قالدىم. سول كۇنى كەرىالا بايتال تۇمسا قۇلىندادى. مەنىڭ قاتتى تاڭعالعانىم: جاڭا تۋعان جاس قۇلىن اتىپ تۇرىپ، شاراناسىن سىلكىنىپ-سىلكىنىپ جىبەردى دە، جىلقىنى اينالا شابا جونەلدى. قايتا اينالىپ كەلىپ، ەنەسىن ەمگەن سوڭ الگى ارەكەتىن قايتالادى. «مىنا قۇلىن بايگەنىڭ الدىن بەرمەيتىن تۇلپار بولعالى تۇر ەكەن» دەگەن قۋانىشپەن ۇيگە قايتتىم. جىلقىشىلار دا تاماقتانىپ بولىپ، اتقا قونعالى جاتىر ەكەن. ولارعا كورگەنىمدى ايتىپ، جاس قۇلىنعا ساق بولۋلارىن قاتتى تاپسىردىم. امال نە، قىزىل ىڭىردە جىلقىشىلارىمنىڭ ءبىرى كەلىپ، قۇلىننىڭ ۇشتى-كۇيلى جوعالعانىن حابارلادى. قاسقىر جەدى، قولدى بولدى دەيىن دەسەك، ەشبىر بەلگى جوق.

تۋعان كۇنى جوعالعان سول قۇلىندى بەستى ات بولعاندا تانىپ وتىرمىن. ۋاق وگىزباي دەگەن كىسىنىڭ اسىندا كەربەستى ءبىرىنشى، مەنىڭ اتىم ەكىنشى بولىپ كەلدى. «كەرى ات — مەنىكى، قايتار» دەسەم، مىنا كىسى: «ءوزىمنىڭ كوك بيەمنەن تۋعان قۇلىن. سەنبەسەڭ، جانىمداعى كۋاگەرلەردەن سۇرا»، — دەپ ماڭايلاتپايدى. كۋا تۇگىل جانىن بەرسە دە سەنبەيمىن، ات — مەنىكى. ءسىزدى ءادىل بي دەپ ەستۋشى ەدىم، تورەلىگىن ءوزىڭىز ايتىڭىز.

كەلدىبەك بي ۇزاق ويلانىپ، وتىرىپ-وتىرىپ:

— مۇنى مەن شەشە المايمىن، قيىن بيلىك ەكەن، — دەپتى. سوندا تاس اتىپ ويناپ جۇرگەن توعىز جاسار قازىبەك:

— اكە، وسى بيلىكتى ماعان بەرىڭىزشى، مەن شەشەيىن، — دەيدى.

— مەن شەشە الماعان داۋدىڭ ءتۇيىنىن سەن قايدان شەشەسىڭ، — دەپ بالاسىنا زەكىپ تاستاپ، ءۇنسىز وتىرعان جولاۋشىلارعا قارادى، — مۇنىڭ بيلىگىن شەشە المايمىن دەدىم عوي. بوسقا ۋاقىت وتكىزبەڭدەر. قونامىن دەسەڭدەر، ءۇي — مىنەكي!

— اكە، ماعان بەرىڭىز، مەن شەشەمىن، — بالا تاعى دا سۇرادى.

كەلدىبەكتىڭ بيلىك ايتپايتىنىنا كوزدەرى جەتكەن سوڭ:

— ايتسىن. وسى بالانىڭ بيلىگىنە ريزامىز، — دەپ داۋعا تۇسكەن ەكى جاق تا كەلىسىمىن بەرەدى. بيلىك وزىنە تيگەن بالا داۋگەرلەردىڭ الدىنا ءتۇسىپ، ورىستەگى ساۋلىق قويلارعا الىپ كەلەدى.

— مىنا مالدىڭ ىشىنەن ەكەۋىڭىز ەكى قوي ۇستاپ، مويىندارىنا بەلبەۋلەرىڭىزدى بايلاپ جىبەرىڭىزدەر. سونان سوڭ اۋىلداعى كوگەننەن وسىلاردىڭ قوزىسىن تانىپ اكەلىڭىزدەر!

قادىرباي اقساقال كوگەننەن ءبىر قوزىنى اعىتىپ الىپ، الدىنا وڭگەرىپ، اۋىلدان شىعا بەرە: «مەن بەلبەۋ بايلاعان قويدىڭ ەگىز قوزىسى بولۋى كەرەك» دەگەن ويعا كەلىپ، كەرى بۇرىلادى دا، تاعى دا ءبىر ءتولدى الادى. ول ەكەۋىن باعاناعى قويعا اپارعاندا ەنەسى مەن قوزىلارى ماڭىراسىپ تابىسادى. ال قارسى جاق اپارعان قوزى بەلبەۋ تاعىلعان قويعا جولاماي، ءوز بەتىمەن كەتەدى. سوندا قازىبەك تۇرىپ:

— ات — مىنا كىسىنىكى، وزىنە قايتارىڭىز، — دەيدى وعان. ەكى جاق ءادىل بيلىككە بىتىسكەننەن كەيىن، جينالعان حالىق ءمانىسىن ايتىپ بەرۋىن سۇرايدى.

سوندا كەربەستىنى قۇلىن كەزىندە ۇرلاعان جىگىت:

— ات شىنىندا قادىرباي اقساقالدىكى. مەن ونى قۇلىن كۇنىندە الىپ كەتىپ ەدىم. اياكوز ماڭىندا تۇراتىن ناعاشىما بارىپ، قايتىپ كەلە جاتسام، ۇستىندەگى شاراناسى ءالى تۇگەل كەۋىپ ۇلگەرمەگەن قۇلا قۇلىن جىلقىنى اينالا شاۋىپ ءجۇر ەكەن. مەنىڭ بايگە كوك بيەمنىڭ بارلىق كەمشىلىگى — تۋا سالىسىمەن قۇلىنىن تارپىپ ءولتىرىپ تاستايتىن. ولگەن قۇلىنىن ىزدەپ ارقىراپ تۇرعان بيەگە قۇلا قۇلىندى جىبەرگەنىمدە مەكىرەنىپ، ەمىزە باستادى. ءسويتىپ، قۇلىندى يەمدەنىپ كەتتىم.

— مەنىڭ ۇلىم جوق بولعانمەن، بارلىق داۋلەتىم — ەكى ايعىر ءۇيىر جىلقىمنىڭ ىشىنەن ءبىر بايگە ات كەتكەن ەمەس، —  دەدى قادىربەك اقساقال ءسوز كەزەگى كەلگەندە. — مەنىڭ كەر اتىم ىلعي بايگەنىڭ الدىن بەرمەيتىن، بۇل جولى ءبىرىنشى بولىپ كەربەستى كەلدى. انىق زەر سالىپ قاراساڭىزدار، كەر ات پەن كەربەستىنىڭ ءبىر بيەدەن تۋعانىن بىلەسىزدەر، ويتكەنى ەكەۋىنىڭ تۇر-تۇسىندە ەش ايىرماشىلىق جوق.

جينالعان حالىق قازىبەكتىڭ قازىلىعىنا ريزا بولىپ تاراسادى.

---