InfoHub Logo

العاشقى ءنومىرى قازاقستان حالىق اعارتۋ كوميسسارياتىنىڭ ورگانى رەتىندە 1935 جىلدىڭ ناۋرىز ايىنىڭ 20 جۇلدىزىندا «توتە وقۋ» دەگەن اتپەن شىققان ەكەن. ارتىنشا گازەت اتاۋى 1939 جىلى «سالاۋاتتى بولۋعا كومەكشى»، كەيىن «جاڭا جازۋ» دەپ اۋىستى. ال  «قازاقستان ءمۇعالىمى» بولىپ 1952 جىلدان باستاپ قولدانىسقا ەنگىزىلگەن ەدى.

گازەتتىڭ نەگىزگى ماقساتى، ءوز بەتىنشە ساۋات اشىپ جۇرگەن جاندارعا، ۇستازدارعا كومەكشى قۇرال بولۋ. تارىداي بۇلدىرشىننەن تاۋداي تۇلعا قالىپتاستىراتىن تالىمگەر مەن ستۋدەنتكە ارنالعان بۇل گازەت، اپتاسىنا ءبىر رەتتەن شىعىپ تۇردى.  باسىلىم بەتىندە وقۋ – ادىستەمەلىك ماتەريالدار مەن اۋىل مەكتەپتەرىنىڭ حال – احۋالى جازىلدى. ءبىراق قوعام ۇدايى وزگەرىسكە ۇشىراپ وتىرعاندىقتان، جارىق كورەتىن ماتەريالدار زاماننىڭ ىعىنا قاراي شىعارىلىپ وتىردى. سوندىقتان دا كوش سوڭىنا قالماس ءۇشىن گازەت بەتىندە جاڭارتۋلار جۇرگىزىلىپ وتىراتىن.

ارينە، باستاپقىدا ءبارى كەرەمەت بولمادى. گازەتتىڭ كەمشىلىك تۇستارى بولدى. العاشىندا گازەتتە ايدارلار بولمادى. سونىڭ اسەرىنەن جان – جاقتان تۇسكەن ماقالالار ايدارسىز شىعىپ، گازەت بەتىنە قۇددى ۇران سەكىلدى باسىلعان ەدى. كەيىننەن ۇجىم تاجىريبە جيناپ، وقىلىقتىڭ ورنى تولتىرىلدى.

1952 جىلدان باستاپ گازەت  «قازاقستان ءمۇعالىمى» جانە «ۋچيتەل كازاحستانا» بولىپ، ەكى تىلدە شىعارىلدى. العاشقى رەداكتورى بولىپ اسكەري ءتىلشى - ومارعالي قۇدىشيەۆ سايلاندى.

ال، 1956 جىلدان باستاپ «قازاقستان ءمۇعالىمى» گازەتىندە «مەكتەپ»، «پارتيا»، «كاسىپوداق»، «عىلىم جانە ادەبيەت» اتتى  بولىمدەر اشىلىپ، ءوز جۇمىستارىن باستادى. ءبىراق اۆتوردىڭ ماقالاسىنا ساي جاڭا ايدارلار قوسىلىپ وتىردى. مىسالعى، مەكتەپ جاڭالىقتارى بولسا «مەكتەپ حابارلارى»، پەداگوگيكالىق كەڭەس وتسە «مۇعالىمدەردىڭ يانۆار كەڭەسىنەن» دەپ، جاڭا ايدارمەن جاريالانىپ وتىرعان.

باسپا بەتىندەگى ماقالالار تەك وقۋ – بىلىممەن شەكتەلمەي، ۇستازبەن شاكىرت اراسىنداعى ادەپتى دە تالقىلاعان. سوزىمە دالەل رەتىندە «مەكتەپ تۇرمىسى» بولىمىندە جاريالانعان ۆولوشين ورتا مەكتەبىنىڭ ءمۇعالىمى ق. وسمييەۆانىڭ «ءىلتيپات تۋرالى» ماقالاسىن  تالدايىق. اۆتور ءوز سوزىندە ۇستاز تاراپىنان بالاعا پسيحولوگيالىق زورلىق – زومبىلىق جاسالماۋى كەرەك ەكەنىن، ۇرسۋ، وقۋشىنى كەمسىتۋ ونىڭ وقۋعا دەگەن وشپەندىلىگىن وياتاتىن جەتكىزەن. سول سەبەپتى بالانى ماقتاۋ جانە كەمشىلىگىن اگرەسسياسىز تۇزەتۋ قاجەتتىلىگىن اتاپ وتكەن. البەتتە اۆتور سوزىمەن كەلىسەمىن. سەبەبى وقۋشى ەڭ اۋەلى ۇستازدان بىلىمنەن گورى جىلۋلىق ىزدەيتىنى راس.

قازىرگى «قازاقستان ءمۇعالىمى» بۇرىنعىشا ءوز قىزمەتىن جالعاستىرىپ كەلەدى. عاسىرعا تاياعان تاريحي گازەت، باسقا باسىلىمدارمەن يىق تەڭەستىرەر دارەجەدە. بۇگىندە گازەت اپتاسىنا 1000 تيراجدان باسىلىپ شىعارىلادى. گازەتتىڭ قازىرگى رەداكتورى – مىناجادين سەرماعامبەتوۆ. رەسپۋبليكانىڭ تۇپكىر – تۇپكىرىنەن كەلىپ تۇسكەن ماتەريالدار «مەكتەپ ديرەكتورى»، «باستاۋىش ءبىلىم»، «ءححى عاسىر مەكتەبى»، «سىنىپتاعى تاربيە»، «سىنىپ جەتەكشىسى»، «مەكتەپتەگى دەنە تاربيەسى» ت.ب ايدارلارعا ءبولىنىپ، شىعارىلادى. ەڭ العاشىندا 4 ايدارمەن باستالعان بۇل گازەت  بۇگىندە 12 ايدارعا تولعان.

وسى زامانعى «قازاقستان مۇعالىمىنە» جاريالاناتىن ماتەريالدارعا توقتالايىق. بايقاعىنىم گازەت بۇرىنعى باعىتىنان اۋىتقىماعان. تەك مەكتەپ جاڭالىقتارى، بالالار شىعارماشىلىعى، مينيسترلىكتىڭ بىلىمگە ارنالعان جاڭا قاۋلىسى، زەينەتكەر ۇستازداردى قۇتتىقتاۋلارى وسىنداي ماقالالار جارىق كورەدى ەكەن. ءبىراق، ءبىلىم سالاسىنداعى قاتەلىكتەر، كەم تۇستارى جازىلعان ماتەريالدار جوقتىڭ قاسى. ارينە ۇستازدىقتىڭ ۇسقىنى قاشقان ۋاقىتتا، باسشىلىققا كىمنىڭ ءتىسى باتسىن؟!

شىندىعىندا گازەتتىڭ ءىشى ادامدى تارتارلىقتاي بولمادى. گازەتتىڭ بىرنەشەۋىن اقتارىپ، ءبىر سارىندى ماقالالاردىڭ ءجيى جازىلاتىن بايقادىم. ءبىراق اقتارا كەلە 2017 جىلدىڭ 17 ناۋرىزىندا جاريالانعان ماقالانى كوزىم شالدى. وندا مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ وبلىستىق دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى ءالي كومەكبايەۆتىڭ «اكىم ارالاسپاۋى ءتيىس» دەگەن ماقالاسى جاريالانىپتى. شەنەۋنىكتىڭ ايتۋىنشا، نەگىزى مەكتەپ ديرەكتورلارىن ءبىلىم بەرۋ باسقارمالارى ارقىلى تاعايىندايدى. ءبىراق  ول جۇمىسقا جەرگىلىكتى اكىمدەر ارالاسادى ەكەن.

«مىسالى، جەرگىلىكتى جەردە مەكتەپ ديرەكتورىن اۋداندىق ءبىلىم بەرۋ باسقارماسى تاعايىندايدى. ال ونىڭ ۇستىندە وتىرعان اكىم دە ءوز ءسوزىن ايتادى عوي. رەسمي تۇردە ونداي قۇقىعى بولماسا دا، "مىنا ادامدى جۇمىسقا الشى" دەي سالادى. امال جوق، سول ادامدى قويادى. اكىمنىڭ ءوزى ءبىلىم سالاسىنىڭ ساراپشىسى بولماسا دا، ءوز ىقپالىن جاساپ وتىرادى. سونىمەن، بىلىكتىلىك تالاپتارىنا ساي كەلمەيتىن مەكتەپ ديرەكتورى ورىن تاۋىپ وتىر. ءبىز ونى انىقتادىق. الداعى ەكى اپتادا وسى ماسەلەنى ادەپ كەڭەسىندە قاراستىرامىز. اكىمگە دە، ءبىلىم بەرۋ باسقارماسىنا دا ءتيىستى شارالاردى قولدانامىز. ءبىراق بۇنىمەن شەكتەلۋگە بولمايدى"، - دەپ اتاپ كورسەتتى كومەكبايەۆ.

اكىمدەردىڭ اكىرەڭدەۋىنەن بارماق باستى، كوز قىستى ارەكەتتىڭ سوڭى اشىلىپ وتىر.

قورىتا كەلگەندە ارحيۆتەگى مالىمەت تەرەڭىنەن زەرتتەۋدى قاجەت ەتەدى. قوردا تەك 1939 جىلعى نومەرى ساقتاۋلى. ءىلىمنىڭ ءىنجۋىن جيعان ۇستازدارعا ارنالعان گازەتتىڭ ءال – اۋقاتى وسىنداي.

---