رۋر ايماعىندا
31-ناۋرىزدا گەرمانيادان مىناداي حابار الىندى: «رۋر ايماعىن كۇشپەن باسىپ الىپ وتىرعان فرانسۋز اسكەرى ەسسەن دەگەن قالادا كرۋپپا زاۋىتتارىنىڭ بارلىق اۆتوموبيلدەرىن الماق بولىپ، سول اۆتوموبيلدەر تۇراتىن سارايلاردى كۇشپەن العاندا.
كرۋپپا زاۋىتتارىنداعى نەمىستىڭ جۇمىسكەرلەرى مەن فرانسۋز سولداتتارى سوقتىعىسىپ قالدى. بۇل سوعىستا زاۆودتاعى گەرمانيا جۇمىسكەرلەرىنەن ساندەرس دەگەن كوممۋنيست باستاعان ون ءبىر كىسى ولگەن، جيىرما ەكى كىسى اۋىر جاراقاتتانعان، وتىز ەكى كىسى جەڭىل جاراقاتتانعان.
فرانسۋزدىڭ سولداتتارى زاۋىتتىڭ اۆتوموبيل سارايلارىن قاماپ العاندا زاۋىتتىڭ 10 مىڭداي جۇمىسكەرلەرى جينالماق بولعاندا بىلدىرەتىن بەلگىلى سيگنال دىبىسىمەن جينالعان. جۇمىسكەرلەر جينالعان مەزگىلدە سول جەردەگى گەرمانيانىڭ ۇلتشىل جاستارى زاۋىت جۇمىسكەرلەرى مەن فرانسۋز سولداتتارىن سوعىستىرۋ ماقساتىمەن توپتانىپ، ۇلت رۋحتى ولەڭدەر ايتىپ كەلىپ فرانسۋز سولداتتارىنا تاس اتقىلاعان.
سونى كورىپ جوعارعى ايتىلعان كوممۋنيست ساندەرس نەمىستىڭ ۇلتشىلدارىنىڭ بۇل توپتانىپ ىستەگەن تارتىپسىزدىگىن توقتاتپاق بولىپ جۇرگەندە فرانسۋزدىڭ سولداتتارى قۇرىلعان پۋلەمەتتەرىنەن جۇمىسكەرلەرگە قاراي وق جاۋدىرىپ قويا بەرگەن.
جانە دە مۇنى كوزىمەن كورگەن كىسى گەرمانيادا شىعاتىن «دوتەرانە» دەگەن گازەتتە جازعان بايانداماسىنا قاراعاندا، فرانسۋزدىڭ سولداتتارىنىڭ باستىعى نەمىس جۇمىسكەرلەرىنىڭ «سويلەسەيىك، ۇعىنىسايىق» دەگەنىنە قاراماي، سولداتتارىنا جاپا-تارماعاي اتا بەرۋگە بۇيىرعان.
قازىرگى گەرمانيانىڭ ۇلتشىل گازەتتەرى بۇل ۋاقيعا تۋرالى ۇلكەن ارىپپەن «ەسسەن قالاسىندا جازاسىز توگىلگەن قان» دەگەن نۇسقامەن جالپى جۇرتتىڭ ۇلت نامىسىن وياتۋعا ماقالالار جازىپ جاتىر.
نەمىستىڭ كرۋپپا زاۋىتتارىنىڭ باستىقتارى فرانسۋزدىڭ اسكەر باستىعىنا نارازىلىقتارىن ءبىلدىرىپ قاعاز جازىپ جىبەردى».
مىنە، ەۋروپادا ەڭ ءبىرىنشى تاربيەلى، ونەرلى سانالعان، ەكى ءسوزىنىڭ بىرىندە بۇرالىپ، ءيىلىپ، ادەپتىلىك كورسەتىپ «اھ، عاپۋ ەتىڭىز!» «اھ، پاردون» دەپ جۇرگەن فرانسيا مىرزالارىنىڭ گەرمانيانىڭ كۇنبە-كۇن قول كۇشىنىڭ ارقاسىمەن عانا كۇنەلتىپ وتىرعان نەشە مىڭ جۇمىسكەرلەرىنىڭ كۇشىن جالداپ كۇن كورىپ وتىرعان رۋر ايماعىن ىقتيارسىز باسىپ الىپ، قىلىپ وتىرعاندارى وسى. كۇن سايىن بايلار بيلەپ وتىرعان فرانسيانىڭ ىستەگەن جاۋىزدىقتارى، قان ىشكىشتەرى باسىم بولىپ بارادى، كۇن سايىن زۇلىمدىعى ارتىپ بارادى.
جانە، سوڭعى حابارلارعا قاراعاندا، گەرمانيانىڭ تاس كومىر شىعاراتىن زاۋىتتارىنىڭ بايلارىنىڭ باستىعى ستەننس دەگەن كىسى شۆەيساريادا فرانسۋز ۇكىمەتىنىڭ ۋاكىلدەرىمەن ىنتىماققا كەلۋگە سويلەسىپ جاتقان كورىنەدى.
بۇعان قاراعاندا، ءام جوعارعى ايتىلعان گەرمانيانىڭ ۇلتشىلدارىنىڭ ىستەرىنە قاراعاندا، رۋر ايماعىنداعى جۇمىسكەرلەردىڭ فرانسۋز وعىنان جازاسىز ولگەندەرىنە گەرمانيانىڭ ۇلتشىلدارى ءام بايلارى ىشتەرىنەن قۋانباسا رەنجيتىن تۇرلەرى جوق كورىنەدى. ءام ولاي بولماسقا مۇمكىن دە ەمەس.
«كەمەگە مىنگەننىڭ جانى ءبىر» دەپ بۇرىنعى تاجىريبە ايتادى.
سونداي-اق قازىرگى كۇللى دۇنيە ەكى جىككە ءبولىنىپ، ءبىر جاعى بايلار تابى بولىپ، ءبىر جاعى جارلىلار تابى بولىپ، تۇرمىستىڭ قوجالىعىنا تالاسىپ تۇرعاندا، بەلدەسكەن، سەرتتى مايداندا بۇل ءىستىڭ نەگىزگى ماقساتىنا تۇسىنگەن جارلىعا جارلى وق اتپايدى، بايتا باي وق اتپايدى.
كاپيتاليزمنىڭ زامانىندا قاي حالىق بىلىم-ونەرگە شەبەر بولسا، سول حالىق جاۋىزدىققا، سۇمدىققا، پالەلىككە، زالىمدىققا، ارامدىققا، ساياساتقا سونشا شەبەر بولادى. جەر ۇستىڭدە ەۋروپادان ونەرلى جەر جوق. ال ەۋروپادا فرانسيادان، گەرمانيادان بىلىمدى-ونەرلى حالىق جوق. ءام بۇل حالىقتاردى ءقازىر بيلەپ وتىرعان بۇلاردىڭ بايلارىنان، مىرزالارىنان، وقىعاندارىنان، ۇكىمەتتەرىنەن سۇم، جاۋىز، زالىم، بۇلاردان ارام جەر ۇستىندە ەشبىر ەل جوق.
بۇل تۋرالى ماسكەۋدە شىعاتىن «پراۆدا» گازەتىندە 73-نومىرىندە مىنانداي ءسوز جازىلىپ وتىر: «فرانسيانىڭ ءام گەرمانيانىڭ كوممۋنيستەرى بۇل ەكى حالىقتىڭ ىشكى نيەتتەرى ءبىر بايلارىمەن كۇرەسۋلەرى كەرەك. كاپيتاليزمنىڭ بۇل زالىمدىعىمەن، قان ىشكىش، جىرتقىش ايۋاندىعىمەن كۇرەسكەن مايداندا تالاي كوممۋنيست قۇربان دا بولار. ءبىراق بۇل قۇرباندىق ەۋروپانىڭ قازىرگى جالەپتىك شىرىگەن، بويانعان مادەنيەتى ءۇشىن ەمەس، ادامزاتتىڭ تازا، cay بولاشاق مادەنيەتى ءۇشىن» دەگەن.
مىنە، ەۋروپانىڭ قازىرگى مادەنيەتىن «پراۆدا» گازەتى 74 - نومىرىندەگى باس ماقالاسىندا وسىلاي سيپاتتايدى.
«ەۋروپانىڭ قازىرگى مادەنيەتىن «قورعاۋشىلاردىڭ» قۇلاقتارىنا التىن سىرعا. گەرمانيا مەن فرانسيا بايلارى استىرتىن اقىل بىرىكتىرىپ ىنتىماققا كەلگەندە فرانسۋزدىڭ رۋر ايماعىن باسىپ الىپ وتىرعان اسكەرىنىڭ سولداتتارىمەن رۋرداعى گەرمانيا جۇمىسكەرلەرى دە بىر-بىرىمەن سوزگە كەلىپ، جەر-دۇنيەدەگى ەڭبەكشىل تالابىنىڭ جولى، تۇپكى ماقساتى ءبىر ەكەنىن ءبىلىپ، بۇل ەكەۋى دە استىرتىن ىنتىماق بىرىكتىرىپ، ەكەۋى تىزە قوسىپ، كۇشتەرىن بىرىكتىرىپ، قۇرۋلى وقتارىن گەرمانيا بايلارى مەن فرانسيا بايلارىنا اتار. بۇل بولماي قالمايدى. ءقازىر فرانسۋز سولداتتارىنىڭ اراسىنا بۇل ءسوز جۇرە باستادى. ءقازىر دە فرانسۋز سولداتتارى وزدەرىنىڭ بايلارعا قۇرال بولىپ وتىرعاندارىن بىلە باستاعان ءتۇرى بار. ءقازىر گەرمانيا جۇمىسكەرلەرىمەن فرانسيا سولداتتارىنىڭ اقيقاتقا كوزدەرى جەتىپ، كىمنىڭ دوس، كىمنىڭ قاس ەكەنىن بىلە باستاعان كورىنەدى.
جىلاننىڭ جىلان ەكەندىگىن شاققان سوڭ عانا بىلگەن.
ەسسەن قالاسىنداعى بۇل جازاسىز ناحاق توگىلگەن جۇمىسكەرلەردىڭ قانى گەرمانيا مەن فرانسيانىڭ ەڭبەكشىل تابىنا كىمنىڭ دوس ەكەنىن، كىمنىڭ قاس ەكەنىن بىلدىرەر.
فرانسيا مەن گەرمانيانىڭ ەڭبەكشىلدەرى اقيقاتقا ءتۇسىنىپ، جالپى جاۋىن ءبىلىپ، ەكەۋى بىرىگىپ، قاتار تۇرىپ، تىزە قوسىپ قۇرۋلى توبىن تىزىلگەن وعىن جالپى جاۋلارىنا جۇمسار.
ول كۇن تاياۋ.
1923 جىل
You Might Also Like
-
«تۇستىك ءومىرىڭ بولسا، كەشتىك مال جي» دەگەن بۇرىنعى شارۋا باققان، كوپ تاجىريبە كورگەن قارتتىڭ كەيىنگىگە قالدىرىپ كەتكەن وسيەتى، ناقلياتى.
-
اقمولا گۋبەرنياسىندا قىزىلجار ۋەزىندە قازاق كەدەيىنە قالا سالىنىپ جاتىر دەگەن حابار «ەڭبەكشى قازاق» گازەتىندە قىستى كۇنى جازىلىپ ەدى. بۇل قالا سالۋ ىستەرىن باستاپ جۇرگىزىپ، جول باسشى بو...
