قازاقتاردىڭ 1812 جىلعى رەسەيدىڭ وتان سوعىسىنا قاتىسۋى
قازاقتاردىڭ 1812 جىلعى رەسەيدىڭ وتان سوعىسىنا قاتىسۋى
كونسپەكت
قازاق، ورىس حالىقتارىنىڭ بايلانىستارى شارۋاشىلىق جانە مادەني سالالارمەن عانا شەكتەلىپ قالعان جوق. بۇل بايلانىس رەسەي حالىقتارىنىڭ فرانسۋزداردىڭ شاپقىنشىلىعىنا بىرلەسە تويتارىس بەرۋىندە دە كورىندى. ناپولەون ورناتقان كونتينەنتتىك بلوكادانى السىرەتۋدە، قازاقتاردىڭ مال جانە مال ونىمدەرىن ورىنبور ولكەسىندەگى ساۋدا ورتالىقتارىنا جەتكىزۋىنىڭ ماڭىزى زور بولدى. ناپولەون ارمياسىمەن سوعىستا اتتى اسكەر ەرەكشە ءرول اتقاردى. بۇل قازاقتاردان جىلقى ساتىپ الۋ مولشەرىن ارتتىرىپ وتىردى. سوعىس قارساڭىندا ورىنبور گۋبەرنياسىندا 40 كاۆالەريالىق پولك قۇرىلدى. قازاقتار ورىنبور پولكتەرىندە، اسىرەسە ورال كازاكتارىنىڭ اسكەري توپتارىندا كوپ بولدى. 1812 جىلعى قازان - قاراشا ايلارىندا ورىنبور گۋبەرناتورى گ. س. ۆولوكونسكييدىڭ سوعىس باستالعاندىعى تۋرالى مانيفەسى قازاق اۋىلدارىنا جەتتى. قازاقتاردى جاۋعا قارسى كۇش جۇمىلدىرۋعا شاقىرعان – ستارشىن بايساقال تىلەك ۇلى.
ەلتون تۇز ءوندىرۋ ورنىنىڭ جۇمىسشىلارى باتىس مايدانعا 1 ملن. پۇت تۇز جونەلتىپ، 22000 سوم جيناپ بەردى. ريددەر، زىريانوۆسك، بەلوۋسوۆكا كەن ورىندارىنىڭ جۇمىسشىلارى مىس، قورعاسىن بالقىتۋدى كوبەيتىپ، سوعىس قاجەتىنە 239 سوم جينادى.
سوعىس تۋرالى حاباردان كەيىن جۇزدەگەن قازاق جىگىتتەرى بۇكىل ەل بويىنشا ۇيىمداستىرىلىپ جاتقان حالىق جاساقتارى مەن تۇراقتى اسكەري بولىمدەرگە تىركەلىپ، مايدانعا اتتاندى. 1812 جىلعى قىركۇيەكتە ەرلىگى ءۇشىن مايلىباي ۇلى كۇمىس مەدالمەن، زىنداعۇل ۇلى كوگىلدىر لەنتالى مەدالمەن ماراپاتتالدى. 1812 جىلعى 27 شىلدەدە مالايەۆو بولوتو، ليەۆيا ۇرىستارىندا مۇرات قۇلشوران ۇلى مەن ەرىش ازاماتۇلىنا حورۋنجيي اتاعى بەرىلدى. ۆيازما تۇبىندەگى ۇرىستا 1 - تەپتيار پولكىنىڭ جاساۋىلى ساعيت حاميت ۇلى ەرلىگى ءۇشىن 3 - دارەجەلى "قاسيەتتى اننا" وردەنىمەن ماراپاتتالدى. رامونوۆو شايقاسىندا اتتى اسكەر جاۋىنگەرى بورانباي شۋاشباي ۇلى، جاساۋىل ىقسان اۋباكىر ۇلى ەرلىكپەن شايقاستى. باشقۇرت پولكى قۇرامىندا اقىن نارىنباي جانجىگىت ۇلى "گەورگيي" وردەنىنىڭ تولىق كاۆالەرى بولدى. جانجىگىت ۇلى مەن بايباتىر ۇلى لەيپسيگ، گلوگاۋ، ۆەيمار، گاناۋ، فرانكفۋرت شايقاستارىنا قاتىستى. 1814 جىلعى 14 ناۋرىزدا يمپەراتور ءى الەكساندردىڭ بۇيرىعىمەن پاريجگە قۇرمەتتى جەڭىمپازدار رەتىندە كىرگەن اسكەر اراسىندا امەن بايباتىر ۇلى مەن نارىنباي جانجىگىت ۇلى بولدى.
شوقىنعان قازاق ياكوۆ بەلياكوۆ جاساۋىل بولعان 3 - ورىنبور قازاق پولكى 1813 جىلى بەننيگسەننىڭ، پولشا اسكەرىنىڭ اۆانگاردىندا بولىپ، كەيىن سەسلاۆيننىڭ پارتيزان كورپۋسى قۇرامىندا شايقاستى. لەيپسيگ، ۆەيمار، گاناۋ، مەزەرە، لا روتەرە ۇرىستارىنا قاتىستى. ول 1830 جىلى ورىنبور ولكەسىنىڭ بيلەۋشىسى پ. ەسسەنگە حات جولداپ، دەنساۋلىعىنا بايلانىستى اسكەردەن بوساتۋدى، تۋعان اۋىلىنا قايتارۋدى سۇراعان.
اقىن امەن بايباتىر ۇلى ورىنبورعا ورالىپ، 1853 جىلى ورىنبور گۋبەرناتورى ۆ. ا. پەروۆسكييدىڭ قوقاندىقتارعا قارسى جورىعىنا قاتىسىپ، اقمەشىتتى الۋعا، سىر بويى قازاقتارىن قوقان ەزگىسىنەن ازات ەتۋدە ۇلەس قوستى. قازاقتاردىڭ 1812 جىلعى سوعىسقا قاتىسۋى ەكى حالىقتىڭ اسكەري باۋىرلاستىعىن نىعايتقان ەرەكشە وقيعا بولدى.
كونسپەكت سۇراقتار
1. امەن بايباتىر ۇلى ۆ. ا. پەروۆسكييدىڭ جورىعىنا قاتىسىپ، قاي جەردى ازات ەتتى؟
2. دەنساۋلىعىنا بايلانىستى تۋعان اۋىلىنا قايتارۋدى سۇراعان:
3. پاريجگە قۇرمەتتى جەڭىمپازدار رەتىندە كىرگەن قازاقتار:
4. ساعيت حاميت ۇلى قانداي ماراپاتقا يە بولدى؟
5. بورودينو شايقاسىنداعى ەرلىگى ءۇشىن كۇمىس مەدالمەن ماراپاتتالدى:
6. ەلتون تۇز ءوندىرۋ ورنىنان مايدانعا جونەلتىلگەن تۇز مولشەرى:
7. قازاق اۋىلىنا سوعىستىڭ باستالعاندىعى تۋرالى حابار قاي ۋاقىتتا جەتتى؟
8. رەسەي جەرىنە ورتا جۇزدەن قونىس اۋدارعان ششاڭىراق سانى:
9. 1812 جىلعى سوعىس قارساڭىندا ورىنبور گۋبەرنياسىندا نە قۇرىلدى؟
10. ناپولەون ارمياسىمەن سوعىستا ەرەكشە ءرول اتقارعان اسكەر ءتۇرى:
11. جانجىگىت ۇلى مەن بايباتىر ۇلى قاي جىلعى رەسەي اسكەرىنىڭ شەتەلدەگى جورىقتارىنا قاتىسقان:
تاقىرىپتىڭ تەستى
كونسپەكت
قازاق، ورىس حالىقتارىنىڭ بايلانىستارى شارۋاشىلىق جانە مادەني سالالارمەن عانا شەكتەلىپ قالعان جوق. بۇل بايلانىس رەسەي حالىقتارىنىڭ فرانسۋزداردىڭ شاپقىنشىلىعىنا بىرلەسە تويتارىس بەرۋىندە دە كورىندى. ناپولەون ورناتقان كونتينەنتتىك بلوكادانى السىرەتۋدە، قازاقتاردىڭ مال جانە مال ونىمدەرىن ورىنبور ولكەسىندەگى ساۋدا ورتالىقتارىنا جەتكىزۋىنىڭ ماڭىزى زور بولدى. ناپولەون ارمياسىمەن سوعىستا اتتى اسكەر ەرەكشە ءرول اتقاردى. بۇل قازاقتاردان جىلقى ساتىپ الۋ مولشەرىن ارتتىرىپ وتىردى. سوعىس قارساڭىندا ورىنبور گۋبەرنياسىندا 40 كاۆالەريالىق پولك قۇرىلدى. قازاقتار ورىنبور پولكتەرىندە، اسىرەسە ورال كازاكتارىنىڭ اسكەري توپتارىندا كوپ بولدى. 1812 جىلعى قازان - قاراشا ايلارىندا ورىنبور گۋبەرناتورى گ. س. ۆولوكونسكييدىڭ سوعىس باستالعاندىعى تۋرالى مانيفەسى قازاق اۋىلدارىنا جەتتى. قازاقتاردى جاۋعا قارسى كۇش جۇمىلدىرۋعا شاقىرعان – ستارشىن بايساقال تىلەك ۇلى.
ەلتون تۇز ءوندىرۋ ورنىنىڭ جۇمىسشىلارى باتىس مايدانعا 1 ملن. پۇت تۇز جونەلتىپ، 22000 سوم جيناپ بەردى. ريددەر، زىريانوۆسك، بەلوۋسوۆكا كەن ورىندارىنىڭ جۇمىسشىلارى مىس، قورعاسىن بالقىتۋدى كوبەيتىپ، سوعىس قاجەتىنە 239 سوم جينادى.
سوعىس تۋرالى حاباردان كەيىن جۇزدەگەن قازاق جىگىتتەرى بۇكىل ەل بويىنشا ۇيىمداستىرىلىپ جاتقان حالىق جاساقتارى مەن تۇراقتى اسكەري بولىمدەرگە تىركەلىپ، مايدانعا اتتاندى. 1812 جىلعى قىركۇيەكتە ەرلىگى ءۇشىن مايلىباي ۇلى كۇمىس مەدالمەن، زىنداعۇل ۇلى كوگىلدىر لەنتالى مەدالمەن ماراپاتتالدى. 1812 جىلعى 27 شىلدەدە مالايەۆو بولوتو، ليەۆيا ۇرىستارىندا مۇرات قۇلشوران ۇلى مەن ەرىش ازاماتۇلىنا حورۋنجيي اتاعى بەرىلدى. ۆيازما تۇبىندەگى ۇرىستا 1 - تەپتيار پولكىنىڭ جاساۋىلى ساعيت حاميت ۇلى ەرلىگى ءۇشىن 3 - دارەجەلى "قاسيەتتى اننا" وردەنىمەن ماراپاتتالدى. رامونوۆو شايقاسىندا اتتى اسكەر جاۋىنگەرى بورانباي شۋاشباي ۇلى، جاساۋىل ىقسان اۋباكىر ۇلى ەرلىكپەن شايقاستى. باشقۇرت پولكى قۇرامىندا اقىن نارىنباي جانجىگىت ۇلى "گەورگيي" وردەنىنىڭ تولىق كاۆالەرى بولدى. جانجىگىت ۇلى مەن بايباتىر ۇلى لەيپسيگ، گلوگاۋ، ۆەيمار، گاناۋ، فرانكفۋرت شايقاستارىنا قاتىستى. 1814 جىلعى 14 ناۋرىزدا يمپەراتور ءى الەكساندردىڭ بۇيرىعىمەن پاريجگە قۇرمەتتى جەڭىمپازدار رەتىندە كىرگەن اسكەر اراسىندا امەن بايباتىر ۇلى مەن نارىنباي جانجىگىت ۇلى بولدى.
شوقىنعان قازاق ياكوۆ بەلياكوۆ جاساۋىل بولعان 3 - ورىنبور قازاق پولكى 1813 جىلى بەننيگسەننىڭ، پولشا اسكەرىنىڭ اۆانگاردىندا بولىپ، كەيىن سەسلاۆيننىڭ پارتيزان كورپۋسى قۇرامىندا شايقاستى. لەيپسيگ، ۆەيمار، گاناۋ، مەزەرە، لا روتەرە ۇرىستارىنا قاتىستى. ول 1830 جىلى ورىنبور ولكەسىنىڭ بيلەۋشىسى پ. ەسسەنگە حات جولداپ، دەنساۋلىعىنا بايلانىستى اسكەردەن بوساتۋدى، تۋعان اۋىلىنا قايتارۋدى سۇراعان.
اقىن امەن بايباتىر ۇلى ورىنبورعا ورالىپ، 1853 جىلى ورىنبور گۋبەرناتورى ۆ. ا. پەروۆسكييدىڭ قوقاندىقتارعا قارسى جورىعىنا قاتىسىپ، اقمەشىتتى الۋعا، سىر بويى قازاقتارىن قوقان ەزگىسىنەن ازات ەتۋدە ۇلەس قوستى. قازاقتاردىڭ 1812 جىلعى سوعىسقا قاتىسۋى ەكى حالىقتىڭ اسكەري باۋىرلاستىعىن نىعايتقان ەرەكشە وقيعا بولدى.
كونسپەكت سۇراقتار
1. امەن بايباتىر ۇلى ۆ. ا. پەروۆسكييدىڭ جورىعىنا قاتىسىپ، قاي جەردى ازات ەتتى؟
2. دەنساۋلىعىنا بايلانىستى تۋعان اۋىلىنا قايتارۋدى سۇراعان:
3. پاريجگە قۇرمەتتى جەڭىمپازدار رەتىندە كىرگەن قازاقتار:
4. ساعيت حاميت ۇلى قانداي ماراپاتقا يە بولدى؟
5. بورودينو شايقاسىنداعى ەرلىگى ءۇشىن كۇمىس مەدالمەن ماراپاتتالدى:
6. ەلتون تۇز ءوندىرۋ ورنىنان مايدانعا جونەلتىلگەن تۇز مولشەرى:
7. قازاق اۋىلىنا سوعىستىڭ باستالعاندىعى تۋرالى حابار قاي ۋاقىتتا جەتتى؟
8. رەسەي جەرىنە ورتا جۇزدەن قونىس اۋدارعان ششاڭىراق سانى:
9. 1812 جىلعى سوعىس قارساڭىندا ورىنبور گۋبەرنياسىندا نە قۇرىلدى؟
10. ناپولەون ارمياسىمەن سوعىستا ەرەكشە ءرول اتقارعان اسكەر ءتۇرى:
11. جانجىگىت ۇلى مەن بايباتىر ۇلى قاي جىلعى رەسەي اسكەرىنىڭ شەتەلدەگى جورىقتارىنا قاتىسقان:
تاقىرىپتىڭ تەستى
You Might Also Like
-
1836 - 1838 جىلدارداعى بوكەي ورداسىنداعى شارۋالار كوتەرىلىسى
