قوڭىر قاز
بايجىگىت كۇيشى ەر جەتىپ، بۇعانا بەكىتىپ، وڭ-سولىن تانىعان كەزدە اقسۇڭقار دەگەن اقىلىنا كوركى ساي قىزعا عاشىق بولادى.
اقسۇڭقاردىڭ اكەسى اعيىق اقساقال كوپتى كورگەن، ءومىردىڭ پارقى مەن نارقىن باجايلاعان، توڭىرەگىنە سىيلى، وزىندىك داۋلەت يەسى بولسا كەرەك. ەل-جۇرتقا كۇيشىلىگىمەن داڭقى جايىلىپ كەتكەن بايجىگىتتىڭ اقسۇڭقاردا كوڭىلىنىڭ بارىن اعيىق اقساقال ىشتەي سەزىپ، ورايلى ساتتەردە دامەلى جىگىتتى سىناپ جۇرەدى.
ال اقسۇڭقار بولسا، «جاس-جاستىڭ تىلەگى ءبىر، جىبەكتىڭ ءتۇيىنى ءبىر» دەگەن ەمەس پە، جۇرت ماقتاعان جىگىتتى قىز جاقتايتىن ادەتكە باعىپ، ول دا بايجىگىت كۇيشىنى ۇناتادى. ءبىراق ول كەزدە قالىڭسىز قىز، جابۋسىز نار بولعان با، جەمە-جەمگە كەلگەندە جوقشىلىق بايجىگىتتىڭ قولىن بايلاپ، شاراسىن تاۋىسادى.
سودان كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە ونەرىن تال بويىنا تىرەك ەتكەن بايجىگىت سۇيگەن قىزى اقسۇڭقارعا شارت قويادى: «ەگەر قالىڭ-مالىڭنىڭ كەسىمىن اكەڭنىڭ وزىنە ايتتىرىپ، كادەگە قاناعات ەتكىزسەم، ماعان قوسىلار ما ەدىڭ؟!» — دەيدى. اقسۇڭقار بولسا: «ارينە، اكە كوڭىلىنە قاراپ، اتا سالتىن اتتاي الماي ءجۇر ەمەسپىن بە، اتا-انامنىڭ ماقۇلداۋىن ەستىسەم، مەن سەندىكپىن!» — دەپ اعىنان جارىلادى. ەكەۋى سول جەردە قول الىسىپ، ءتوس قاعىسىپ، ۋادە بايلاسادى.
سونىمەن كۇندەر ءوتىپ جاتادى. بىردە، بايجىگىت جولاۋشىلاپ كەلە جاتقانداي بولىپ اقسۇڭقاردىڭ ۇيىنە تۇسەدى. قىز اكەسى اعيىق اقساقال: «ءيا، بالام، ەردەن — ەرگەنەك، جەردەن — ەبەلەك دەگەن، سۇقبات كوڭىل اشادى، سۇقباتسىز كوڭىلدى كىر باسادى، اتىڭ جاۋىر بولسا دا، اتاعىڭ ءتاۋىر، قاراپ وتىرماي كوسەۋىڭدى كوسەپ، وتىڭدى مازداتا وتىر»، — دەيدى. اكە سوزىنە ىشتەي ماعۇرلانعان اقسۇڭقار دا بايجىگىتكە سىناي قاراپ، بولار-بولماس ەزۋ تارتقانداي بولادى.
سوندا، بايجىگىت از ايادا ارقالانىپ، مۇنداي ورايلى ءساتتىڭ كەزدەسە بەرمەيتىنىن كوڭىلىنە ءتۇيىپ، توماعاسىن سىپىرعان قىرانداي شابىت الىپ شىعا كەلەدى. كەشىكپەي-اق، ىرگەگە سۇيەي سالعان دومبىراسىن الىپ، قۇلاق كۇيىن باپتايدى دا، بۇرىن-سوڭدى شيىرلاماعان تىڭ سارىندى سىرعىتا جونەلەدى. ايدىن كولگە اق ءتوسىن باسىپ، سىزا قالقىعان قوڭىر قازدىڭ ۇنىندەي ءبىر سىرشىل اۋەن بىرەسە سىبىرلاپ، بىرەسە سىڭقىلداپ «ءاپ» دەگەننەن بۋىنعا تۇسە باۋرايدى. بارا-بارا الگى قوڭىر قازدىڭ كوكىرەگىنەن مۇڭ توگىلگەندەي، سابىرى سىرعا، سىڭقىلى مۇڭعا ۇلاسقانداي بولادى. سىرىن ايتىپ، مۇڭىن شاققان سايىن تىڭداۋشىسىن ءوز تاعدىرىنا ورتاقتاستىرىپ، سول مۇڭ مەن سىرعا ىلەستىرىپ جونەلگەندەي. سول بەتىندە قوڭىر قاز سىبىرلاپ-سىڭقىلدايدى، مامىرلاپ-مۇڭايادى، قامىعىپ-قاڭقىلدايدى، سارعايىپ-ساڭقىلدايدى. ەستىر قۇلاقتىڭ قۇرىشىن قاندىرعانداي، سەزەر جۇرەكتىڭ شەرىن تارتقانداي بولادى. ءسويتىپ، قوڭىر قازدىڭ مۇڭىمەن سىرىنىڭ تورەشىسى ەتىپ تىڭداۋشى جۇرتتى ۇيىتىپ تاستاعان كۇي مامىرلاپ بارىپ تىنادى.
اعيىق اقساقال تۇيىلە تۇنجىراپ وتىر. بايبىشە دارمەنسىز حالگە ءتۇسىپ، شوگىپ كەتكەندەي. اقسۇڭقار بولسا جانارى بوتالاپ، جاسقا تولىپ قالعان. ءبارى دە كۇيدىڭ ءتىلىن جازباي تانىپ وتىر.
ۇنسىزدىكتى اعيىق اقساقال بۇزىپ، بايجىگىتكە وڭ شىراي بەرەدى: «شىراعىم-اي، مىناۋىڭ قالىڭسىز قىز بەرۋگە تۇراتىن كۇي ەكەن. جۇرتتىڭ ءسوزى راس بولدى، بارماعىڭا ب ا ق قونىپتى. جالعىزبىن دەپ قامىقپا، سەنىڭ ونەرىڭە كوز قيىعىن سالماس، كوڭىلىنە الماس، نيەتىن بەرمەس قىز بولماس!» — دەپ ەڭسەسىن تىكتەگەندە، قىزىنا كوزى تۇسەدى. سوندا اقسۇڭقار اكەسىنىڭ ويىن ۇشتاپ، «سوزىڭىزگە قۇلدىق اكە! اتا ءسوزى — پارىز، انا ءسوزى — قارىز، بايلاۋى شيە سەرتىم بار ەدى، ءتۇيىنىن ءوزىڭىز شەشتىڭىز. مەن ءبىر قوڭىر قاز ەدىم، قياننان ءىلىپ، قياعا قوناتىن قارشىعاعا ولجا ەتتىڭىز. مەنىڭ باعامنىڭ پارقىنا بويلاپ، نارقىن ايتتىڭىز. ءوزىڭىز تونىن ءپىشىپ، قالىڭىن بەردىڭىز. ەندى تويىڭىزدى قامداڭىز!» دەگەن ەكەن.
بولار ءىس بولعان سوڭ، اعيىق سوزگە كەلمەپتى، ءتاڭىردىڭ جازۋى وسى شىعار دەپ، ءوز قولىمەن توي-تومالاعىن اتقارىپ، جاساۋ-جابدىعىن قامداپ، قىزى اقسۇڭقاردى بايجىگىت كۇيشىگە قالىڭسىز قوسىپتى دەيدى.
بايجىگىتتىڭ بۇل كۇيى ەل ىشىنە «قوڭىر قاز» دەگەن اتپەن جايىلعان. بەلگىلى كۇيشى ءاشىمتايدىڭ دا «قوڭىر قاز» اتتى كۇيى بار.
You Might Also Like
-
ەرتەدە جوشى دەگەن حاننىڭ ۇلكەن بالاسى اڭعا شىعىپ، قۇلان اتۋعا بارعاننان قايتىپ ورالماپتى. بالاسىن ءبىراز كۇندەر كۇتىپ، اقىرى كەلمەگەن سوڭ، ونىڭ ءتىرى ەمەس ەكەنىن سەزسە دە، جامان حاباردى ەستىگىسى كەلم...
-
ابىلاي حان وسىناۋ ءفاني جالعاننان ءوزىنىڭ كوشەتىنىن بىلگەندەي، دۇنيە سالاتىن جىلى قازاق دالاسىنىڭ وڭتۇستىگىن ارا لاپ قايتۋعا شىعادى. جالاڭ سەيىل، جاي سەرۋەن ابىلاي بولمىسىنا جات، جولعا شىعار الدىندا ...
