قوستانايدان حات
مەن ءنىلدى مەكتەبىنەن پەتروپاۆلوۆسكىدەگى ەكى كلاستى ورىسشا-قازاقشا مەكتەپكە بارۋعا ءتيىستى بولدىم. مۇندا كەلگەننەن كەيىن وقۋ دا باستالىپ قالدى. مەنىڭ بۇل قالادا تانىستارىم جوق ەدى. كەلگەن كەزدە ومبىداعى ۋاقيعا ەسىمە ءتۇسىپ، ساقتانىڭقىراپ، ەشكىممەن سىرلاس بولعىم كەلمەدى. بىر-ەكى اي تەك بالالاردى وقىتۋدى عانا ءبىلىپ، وزىممەن ءوزىم بولىپ ءجۇردىم دە قويدىم.
وكتيابردىڭ اياق كەزىندە اۋىلدان كامەل اعام كەلدى. ەل ىشىندە ءارالۋان حابار بار، سپانديار قالاي ەكەن ءبىلىپ قايت دەپ تۋعان-تۋىسقاندارىم جىبەرگەن ەكەن. ەل-جۇرتتىڭ اماندىعىن ەستىپ قۋانىپ قالدىم.
كامەل اعام مەنىمەن سويلەسىپ وتىرىپ:
— پاتشانى تاقتان تۇسىرەدى ەكەن دەگەن ءسوز نە؟ ەل ىشىندە وسىنداي ءبىر لاقاپ تاراپ كەتتى... — دەپ سۇرادى.
— ونى كىم ايتىپ ءجۇر؟ — دەدىم، «ەل قۇلاعى ەلۋ» دەگەن ماقال ەسىمە ءتۇسىپ تاڭىرقانىپ.
— كىم دەرىڭ بار ما؟ جۇرتتىڭ ءبارى وسىلاي دەپ ايتىپ ءجۇر. قوستانايدا بولعان كەزىمدە دە وسىنداي حاباردى اركىمنەن ەستىدىم.
كامەل قوستانايدا بەكەت وتەتىلەۋوۆكە كەزدەسكەن ەكەن ول ماعان حات جازىپ جىبەرىپتى. بەكەت حاتىندا اماندىقتى ايتا كەلىپ، استارلى سوزدەرمەن قوستانايدىڭ حابارىن ايتىپتى. «مۇندا نە كوپ — دۋمان كوپ. القاقوتان وتىرىس تا كەپ، شەشەندەر دە كەپ. ەل اياعىن باتىل باساتىن بولىپتى. ادامداردىڭ ءتىلى قۇلاش-قۇلاش شىعادى. جەر قۇدايى قاۋساپ، ءحالى ءبىتىپ، ولۋگە قالىپتى دەگەن ءسوز بار. ونىڭ ورنىنا ەندى ادام وتىرادى ەكەن دەسەدى. ءبىزدىڭ ابۋباكىر دە جاقسى شەشەن بولىپ العان. بىرەر جيىلىستا ونىڭ ءسوزىن دە ەستىدىم. ابەكەڭ بىلەگىن بىلەي سويلەدى. ءوزىنىڭ قويىن-قونىشى تاسقا باسقان قاعازعا تولعان. ول وتىرىپ كەتكەن جەردە سول قاعازدار شاشىلىپ قالادى. سول قاعازداردىڭ بىرنەشە داناسى مەنىڭ دە قولىما ءتۇستى. وقىپ كورسەم، «جەر قۇدايى كاپ كەشىكپەي جان تاپسىرادى» دەلىنگەن سەزدەر جازىلعان ەكەن...
بەكەتتىڭ جازعان حاتىنىڭ ۇزىن-ىرعاسى وسىنداي ەدى. ارينە، مەن مۇنىڭ ءبارىن دە ءتۇسىندىم. قوستانايدا جيىندار ءجيى بولىپ تۇرادى. پاتشا ۇكىمەتىنە قارسى ءسوز سويلەۋشىلەر كوپ، ليستوۆكالار تاراتىلىپ ءجۇر دەگەندى مەن بۇرىن دا ەستىگەن ەدىم. ءبىراق بەكەتتىڭ حاتىنان مەنىڭ بىلگەن ءبىر جاڭالىعىم ابۋباكىر بايتىشيەۆ ريەۆوليۋسيالىق قوزعالىسقا بەلسەنە قاتىساتىن بولىپتى. «ءوزىنىڭ قويىن-قونىشى تاسقا باسقان قاعازعا تولعان» دەگەن سوزدەردى مەن ليستوۆكالار عوي دەپ ءتۇسىندىم. شىنىندا دا سولاي بولىپ شىقتى. يۆانوۆتىڭ «اۋرۋى» ابۋباكىرگە مايداي جۇققان ەكەن دەدىم ىشىمنەن.
كەيىن ءبىلدىم، قوستانايدا جالعىز ابۋباكىر ەمەس، بىرنەشە قازاق وقىتۋشىلارى مەن پەداگوگيكالىق كۋرستىڭ ءبىرقاتار وقۋشىلارى دا ليستوۆكالار تاراتىپ، كەيبىرەۋلەرى جيىنداردا ءسوز دە سويلەپ، ريەۆوليۋسيالىق قوزعالىسقا بەلسەنە قاتىستى. ريەۆوليۋسيا كۇشپەن باسىلعاننان كەيىن ءبىرقاتار وقىتۋشىلار مەن وقۋشىلار وقۋدان قۋىلىپتى، ولاردى پەداگوگيكالىق كۋرستىڭ باستىعى، باياعى گرەحوۆودوۆ قۋدالاپتى.
پەتروپاۆلوۆسكىدەگى مەكتەپتە، قوستانايداعىداي اشىقتان-اشىق كوشەگە شىعىپ، بوي كورسەتىپ، ءسوز سويلەگەن قازاق وقىتۋشىلارى بولا قويعان جوق. ءبىراق مەكتەپتىڭ ءوز ىشىندە پاتشانىڭ سۋرەتىن الىپ تاستاعان پاتشا ءۇشىن دۇعا وقىپ تىلەك تىلەۋدەن باس تارتقان ۋاقيعالار بولدى. بۇعان بۇقاراشىل باعىتتاعى وقۋشىلاردىڭ ءبارى دە تەگىس قاتىستى دەۋگە بولادى.
قازاقستاننىڭ سولتۇستىك ايماعىندا 1905 جىلعى تۇڭعىش ورىس ريەۆوليۋسياسىنىڭ ءدۇمپۋى مەن جاڭعىرىعى وسىنداي بولدى.
سولتۇستىك ايماقتىڭ قالىڭ حالىق بۇقاراسى، سول بۇقارانىڭ اراسىنان شىققان ازعانا وقىتۋشىلار جۇرتشىلىعى، ريەۆوليۋسياعا ىشتەي تىلەكتەس بولىپ قانا قويماي، سونىمەن بىرگە ءۇن دە قوسقان ەدى.
You Might Also Like
-
استىرتىن ۇيىرمەدە اۋىلدا ءبىر اي جارىمداي بولعاننان كەيىن مەن پەتروپاۆل ۋەزى پولۋدەن بولىسىنداعى ءنىلدى بولىستىق مەكتەبىنە وقىتۋشى بولىپ تاعايىندالىپ، سول مەكتەپكە ءجۇرىپ كەتتىم.
-
جاز ءوتتى. مەن فەدوروۆكاعا كەلگەن سوڭ، وقۋ باستالدى ساعيلادان اندا-ساندا حات كەلىپ تۇردى. مەن دە ۇزبەي حات جازىپ تۇردىم. ەكەۋمىزدىڭ ارامىزدا بۇل حاتتاردى تاسيتىندار: دۇيسەن دۇيسەنبەكتەر ەدى.
