InfoHub Logo

انەكەڭ مەن ءاليا جەڭگەيدىڭ ەسىندە قالعان جانە ءبىر قىس 1968-دەن 1969-جىلعا قاراعان جىلدىڭ قىسى بولدى. سول جىلى تابيعات ءوزىنىڭ بۇكىل قاھارىن بويىنا جيناعانداي ءبىر كۇيگە تۇسكەن. انەكەڭ ءوز ومىرىندە ماڭعىستاۋدىڭ ءدال سونداي قارلى دا قاتال قىسىن بىرەر رەت قانا كورگەن بولار. بۇل اراعا جىلدار سالىپ ءبىر سوعاتىن قويان جىلىنىڭ قىسى بولاتىن. ىسقىرعان اق بوران بەت قاراتپايدى، اياز تيگەن جەرىن وتشا قاريدى، ساقىلداعان سۋىق كۇندەر باسەڭسىمەي، ءبىر قالىپتا تۇرىپ الدى. سول ءبىر كۇندەردىڭ قاھارى "جوسپار" دەپ ەكى اياقتى ءبىر ەتىككە تىعاتىن ماسكەۋلىك مىقتىلاردىڭ، پارتيانىڭ ءسوزىن دە ادىرا قالدىرىپ، كەن ورنىنداعى بۇكىل جۇمىس توقتاپ قالعان. كاسىپشىلىكتەردەگى مۇناي بەرىپ تۇرعان ۇڭعىلاردىڭ ءبارى توقتاتىلىپ، قاتىپ قالماۋ ءۇشىن بارىنشا قىمتالىپ، جاۋىپ تاستالدى. ول كەزدە مۇناي تاسىمالدايتىن قۇبىر دەگەن ءالى جوق. تەمىرجولدى پايدالانۋ مۇمكىندىكتەرى ەندى-ەندى عانا جاسالىپ جاتقان. مۇناي ءتيىستى جەرلەرىنە تەڭىز ارقىلى تانكەرلەرگە تيەلىپ جىبەرىلەتىن. ءبىزدىڭ ادامدار ونى ءوندىرىپ، تەڭىزدەگى تانكەرلەردى تولتىرىپ بەرىپ وتىرادى. بۇل ءۇشىن تانكەرلەر ايلاققا جاقىنداپ كەلۋ كەرەك. ال الگىندەي قاھارلى قىس كۇندەرى تەڭىز جاعالاۋلارى قاتىپ قالاتىندىقتان ءارى قاتتى جەلدەن ولار ايلاققا جاقىنداپ كەلە المايتىن. وسىلايشا ءبىر اي بويىنا مۇناي ءوندىرىسى توقتاپ قالادى.

ەڭ قيىنى، قاقاعان قىس كۇندەرى تەك قانا وندىرىسكە ەمەس، جەرگىلىكتى تۇرعىندارعا دا بارىنشا كەسەلىن تيگىزىپ باققان. دالاعا شىعۋدان قالعان جۇرتتىڭ ءۇي ىشىندەگى كۇيىن دە كەتىرگىسى كەلگەندەي، جىلۋ جۇيەلەرى ىستەن شىققان. قاتتى سۋىق شىداتپاعان باتارەيالار جارىلىپ كەتكەن. سول كەزدەگى وزەن مۇناي ءوندىرۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى راحمەت وتەسىنوۆ قولدارى بوساپ قالعان جىگىتتەردىڭ ءبارىن جيناپ، جىلۋ جۇيەسىن قالپىنا كەلتىرۋ قاجەتتىگىن ايتادى.

بالا-شاعا وزدەرىنىكى. قاقاپ تۇرعان سۋىق ۇيدە ءبارىبىر دە راحاتتانىپ وتىرا المايسىڭ. باسقا امالدىڭ جوقتىعى تاعى كورىنىپ تۇر. سوندىقتان كىم قارسى بولسىن، جىگىتتەر ىسكە كىرىسىپ كەتەدى. جارىلعان باتارەيالاردىڭ ءبارى لاقتىرىلىپ، ورنىنا قۇبىر جۇرگىزىلەدى.

قانداي قيىن كەزەڭدەردە بولماسىن، كۇلدىرگى وقيعالار كورىنىس بەرىپ جاتپاي ما. انەكەڭنىڭ ەسىندە سول كۇندەردىڭ ەسكەرتكىشىندەي ءبىر كۇلدىرگى جاي ساقتالىپ قالىپتى.

سول كۇندەرى جىلۋ ورتالىعىن قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىن باسقارۋ باسقارماسىنىڭ باس ينجەنەرى ا.ا.دەرگاچيەۆقا تاپسىرىلسا كەرەك. قاي ءىستىڭ بولماسىن تەزىرەك بىتكەنى جاقسى عوي، كۇندىز-تۇنى قاپىلىپ جۇمىستانىپ جۇرگەن كۇندەردىڭ بىرىندە ول بولمەسىنە جاۋاپتى ادامدارىن جيناپ الىپ، الدەقانداي جايلاردى كەڭەسىپ وتىرعاندارىندا، كەزەكشى جىگىت ەنتىگىپ جەتىپ كەلىپ:

— الەكساندر الەكسەيەۆيچ! ءسىزدى سك-دان سۇراپ جاتىر! — دەپتى. دەرگاچيەۆ اسىپ-ساسىپ ورنىنا ۇشىپ تۇرىپ، جۇگىرە جونەلسە كەرەك.

— سەنترالنايا كوتەلنايا دەگەنىم عوي، — دەيدى سوندا كەزەكشى ونىڭ اسىپ-ساسقان تۇرىنەن قالاي تۇسىنگەنىن پايىمداپ.

باس ينجەنەر قايتادان سىلق ەتىپ ورنىعا وتىرا كەتىپتى. ول كەزدەرى قازاقستاننىڭ مۇناي ونەركاسىبى ماسكەۋدەگى وداقتىق مينيسترلىك ارقىلى باسقارىلادى دا، ولار تەلەفون ارقىلى ءجيى حابارلاسىپ تۇرادى. سوندىقتان دا ول كىسى ءوزىن شىنىمەن سك-دان ىزدەپ جاتىر ەكەن دەپ قالعان عوي.

سك دەمەكشى، عاسىر مەن عاسىردىڭ توعىسىنا جاقىنداپ، كوممۋنيستىك قوعامنىڭ بۇكىل بولمىسىن كوز الدىنان وتكەرگەن انەس بۇركىتباي ۇلى ءوز باسىنان كەشىپ كەلە جاتقان عۇمىرىنىڭ تاعدىر دەگەن شىركىنگە قانشالىقتى تاۋەلدى بولعانىن ەندى عانا شامالاعانداي. ءبىر ەسەپتەن، ءوز تاعدىرىنا تاپ بولعان وسى ءبىر عاسىردان ەنشىسىنە اۋىسۋ كەزەڭىن باستان كەشىرۋ قىزىعارلىق تا جاعداي سەكىلدى كورىنەدى. ولاي دەيتىنى سول قوعامنىڭ بۇكىل ءبولمىس-بىتىمىن وتكەرىپ كەلىپ، ونىڭ سىرىنا دا ابدەن قانىققانداي. وي ەلەگىنەن وتكىزىپ، وي-شۇڭقىرىن زەردەلەگەن سايىن بار قۇپياسىنىڭ سىرىن اشقانداي اسەرگە بولەنەدى. سويتە تۇرا وسىناۋ ءبىر قۇيتۇرقىسى كوپ زامانعا شىنىمەن ريزاشىلىق ءبىلدىرىپ، ونىڭ الاساپىران كۇندەرىنەن امان-ەسەن وتكەندەرىنە اللاعا شۇكىرشىلىك جاسايتىندار بار. انەكەڭ وندايلاردىڭ نەگىزىنەن اۋمالى-توكپەلى كۇندەردەن قۇداي ساقتاعان، "حالىق جاۋلارىنىڭ" قارا تىزىمىنە ىلىنبەي، سوعىستىڭ قاندى شەڭگەلىنەن اۋپىرىمدەپ امان وتكەندەر ەكەنىن دە سەزەدى. ءبىراق قالاي بولعان كۇندە دە ەل باسىنا تۇسكەن رۋحاني جۇتاۋعا ءمان بەرمەي، ۇلت بولاشاعى ءۇشىن باستارىن كوپ اۋىرتپاعان، سۋدىڭ ءمولدىرىن ءىشىپ، كيىمنىڭ اسىلىن كيمەسە دە، قارىن توقتىعى مەن كويلەگىنىڭ بۇتىندىگىن مىسە تۇتىپ، بارىنا ءتاۋبا ەتكەن قاراپايىم حالىق ءۇشىن "يت باسىنا ىركىت توگىلگەن" ءبىر جاماننىڭ باستان وتكەنى داۋسىزداي.

ال ەكىنشى جاعىنان قاراپ، ازاماتتىق مارتەبە، ازاتتىق بيىگى تۇرعىسىنان ۇڭىلسە، كوڭىلىن مۇلدە اۋىر سوزگە ءبىر سەزىمدەر مايلايتىنى بار. بەينە مۇنى ءومىر بويى ءبىر شىبىقپەن ايداپ، ەسىنەن تاندىرا جۇگىرتىپ وتىرعان ءبىر مىقتى بولعانداي. ول نەلىكتەن؟! قالاي پايدا بولعان سەزىم؟! مۇمكىن بۇل ءومىر بويى ءوزىنىڭ نە ىستەپ، نە قوياتىنىن دا ءوزى ويلانىپ-تولعانىپ شەشىپ كورمەگەندىكتەن شىعار. سەبەبى كوممۋنيست بولعاندىقتان ول پارتيا تالاپتارىن ورىنداۋشى عانا بولدى. قانداي قىزمەتكە جىبەرسە دە جان-تانىمەن بەرىلە ەڭبەكتەنەتىن، سوندىقتان دا بولار، قاي جەردە دە ءىسى ناتيجەسىز بولعان ەمەس. ءبىراق وزىنە تاپسىرىلعان سالانى ەندى عانا جونگە كەلتىرىپ، جۇرمەي جاتقان جۇمىستى جۇرگىزىپ، ورىندالماي جاتقان جوسپاردى ورىنداپ، تابىس كورسەتكىشتەرىن ەسەلەپ ارتتىرىپ، ەندى عانا ءبىر اسىقپاي، اپتىقپاي، ەركىن تىنىستاپ، بويىن جازا بەرگەندە ونى جۇلىپ الىپ، ەكىنشى ءبىر قيىنعا تاستاپ كەپ جىبەرەتىن. ال بۇل پارتيا كورسەتكەن سەنىم، سەنىڭ ەڭبەگىڭنىڭ جانعانى دەپ قابىلداۋىڭ كەرەك. ال ول قيىننان دا جول تاۋىپ، تاعى دا ورىندالماعان جوسپار ورىندالىپ، جەتپەگەن بيىكتەرگە قول جەتە باستاعاندا باياعى ءبىر قول كەلىپ تاعى دا ءبىر الىنباعان قامالدى الىپ، تۇرالاپ قالعاندى تۇرعىزاسىڭ دەپ، ءبىر جاعىنا قاراي تاعى دا جىبەرە سالادى. سولاي قايتالانا بەرەدى.... قايتالانا بەرەدى... بۇل كومپارتيانىڭ كادرلاردى پايدالانۋ ساياساتىنىڭ ءبىر نۇسقاسى بولار. ءبىراق سول ءبىر كەزدەگىدەي جانكەشتىلىكپەن جۇمىس ىستەۋ ءقازىر بار ما ەكەن؟! ادامنىڭ ءومىرىن كورىكتى ەتەتىن تەك قانا كۇندىز-تۇنى ءۇي كورمەي، دەمالىسپەن ەسەپتەسپەي جاسايتىن قىزمەت قانا ما؟ الدە جان قيناماي ەڭبەكتەنۋ ءۇشىن جەتەتىن بيىكتەرگە بۇلار ءالى جەتە الماي ءجۇر مە؟ شىنىنا كەلگەندە، ولار ماڭعىستاۋ بايلىعىن يگەرۋگە جول سالعان العاشقىلاردىڭ قاتارىندا بولماعانمەن، سولاردىڭ ەتەگىن باسا ءجۇردى. سول كەزدەرى بىرگە ەڭبەك ەتكەندەردىڭ ءبارى دە انەس بۇركىتباي ۇلىنىڭ كورگەندەرىن كوردى.

العاشقى سۇرلەۋ سالىنعاننان كەيىن دە قيىنشىلىقتار ءالى كوپ بولاتىن. سولاردى كورۋ بۇلاردىڭ ماڭدايىنا جازىلىپتى. ەڭبەك جانىپ، الىسقا ۇستانعان ماقساتىن ورىنداعان سوڭ، جۇرگەن ورتاسىنا سىيلى بولعان سوڭ، باسى امان، مالى تۇگەل بولعان سوڭ بۇلار كوپ نارسەنى ەلەمەگەنى راس. كوپپەن كورگەن ۇلى توي دەيدى عوي قازاق مۇندايدا. ءبىراق قۇرعىر كوڭىلىنىڭ ءار بۇرىشىن تۋىپ قالعان تۇيتكىل بىتكەندى بىرتىندەپ بەرى شىعارىپ، بۇگىنگى جاڭا تالعام، جاڭا تۇسىنىك تۇرعىسىنان سالىستىرىپ قاراپ قوبالجىتۋىن قويار ەمەس. اسىرەسە ءوزىنىڭ كوممۋنيست بولعان كەزدەرى ويىنان شىقپاي، مازالاي بەرەدى.

ادەتتە كوممۋنيست بىتكەن ارتىق سويلەۋدەن، ىشىندەگىسىن اقتارىپ سالۋدان ساقتانىپ، ارتىق اۋىز اڭگىمەدەن بويىن اۋلاق سالىپ جۇرەدى. پارتيا جەتەگىندەگىلەردىڭ ەڭ الدىمەن اۋىزدارىنا قۇلىپ سالاتىن پارتيالىق بيلەت ەكەن. ول بيلەتتى قالتاعا سالىپ تۇرىپ باسشىعا قاراپ سويلەۋ قيىننىڭ قيىنى. ال سويلەدىڭ ەكەن — ول پارتيا ساياساتىنا قارسى شىققانىڭ، ونداي ادامنىڭ ءوز بيلەتىنەن ايىرىلاتىنى تۇسىنىكتى. بيلەتتەن ايىرىلۋ ول كەزدەرى ولىممەن تەڭ جازا. وندا كورگەن كۇنىڭدى يتكە بەرسىن. پارتيا ىڭعايىمەن تالاي ازاماتتار تۋعان-تۋىستان، جولداس-جورادان بەزىپ كەتتى. اكەسى دۇنيەدەن وتكەندە بەت سيپاماعان، قۇران وقىماعان ازاماتتار قانشا ما؟! ەڭ وكىنىشتىسى "كوممۋنيزم ەلەسىنە" الدانىپ، سونىڭ ۋاعىزىنا ەرىپ، وي-ساناسى شەكتەلگەن جاستاردىڭ كوپتىگى. سول زاماندا تاربيەلەنىپ، ونەگە العان قازىرگى جاستاردىڭ پيعىلىنداعى كەيبىر وعاشتىقتار سونىڭ جەمىسى ەكەنى دە ءسوزسىز. بويىنا شىنايى حالىقتىق تاربيەنىڭ ءنارى سىڭبەگەن، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەر تابيعي قالپىمەن ون بويىنا ەنبەگەن، رۋحاني دۇنيەسى جۇتاڭداۋ قالعان بۇگىنگى ۇرپاق وكىلدەرى اراسىندا ومىرگە جەڭىلدەۋ قارايتىندار، زامانا لەبى قالاي قاراتا ەسسە سول جاققا، تۇپكىلىكتى ناتيجەسىن ويلاپ جاتپاستان، تەز اۋا قوياتىندار كوپ. وندايلاردىڭ باسشى قىزمەتتە جۇرگەن جاستار اراسىنان دا كەزدەسىپ قالاتىنى قىنجىلتادى. ال بيزنەسمەن بولامىن دەپ بىلەك ءتۇرىپ شىعىپ، قالتاسىنا تيىن-تەبەن تۇسە باستاسا سونى كوتەرە الماي، نە ءۇي ءىشىنىڭ شىرقىن بۇزاتىن، نە ىشىمدىككە سالىناتىن جاستاردىڭ، ءسويتىپ ءوزىن قور قىلىپ جۇرگەندەرىنە قاراپ جان كۇيىنەدى. ونداي جاستار وداق قۇزىرىندا جەتپىس جىل جۇرگەن ەلدەردىڭ بارىندە دە بارشىلىق. ماڭعىستاۋ بايلىعى اشىلىپ، وعان اينالامىزداعى وداقتاس رەسپۋبليكالاردان كەلگەندەر اراسىندا دا جەتكىلىكتى بولىپ شىقتى. ولاردان جاستارىمىزعا قانداي "ونەگە" كەلگەنىن جۇرتشىلىق ءوزى دە بىلەدى...

1966 جىلى 10 شىلدەدە وزەن كەن ورنىنىڭ العاشقى ميلليون توننا مۇنايى تاپسىرىلدى. الايدا مۇناي ءوندىرۋدى ودان سايىن مولايتا ءتۇسۋ تالابى باسەڭسىمەيتىنى تۇسىنىكتى ەدى. ونىڭ نەگىزگى تەتىكتەرىنىڭ ءبىرى وندىرىسكە عىلىم مەن تەحنيكا جاڭالىقتارىن مولىنان ەنگىزۋ. 1967 جىلى "ۋزەننەفت" مۇناي-گاز ءوندىرۋ باسقارماسىنىڭ №3 مۇناي كەنىشىنە مەڭگەرۋشى بولىپ تاعايىندالعان انەس بۇركىتباي ۇلى وسى ماسەلەگە ايىرىقشا نازار اۋدارعان. سونىڭ ءبىر مىسالى رەتىندە ءوز باسشىلىعىمەن توپتىق قوندىرعىلارداعى ۇڭعىلار جۇمىسىن اۆتوماتتى تۇردە باسقارۋ جانە باقىلاۋ جۇيەلەرىنىڭ ىسكە قوسىلۋىن ايتۋعا بولار ەدى. وزەن كەن ورنى مۇنايىنىڭ قۇرامىندا ءپارافيننىڭ كوپتىگى سالدارىنان ونى ءوندىرۋ قاي كەزەكتە دە كۇردەلى بولىپ كەلدى. وسىعان بايلانىستى ءونىم الۋدى جەڭىلدەتۋ ماقساتىمەن انەكەڭ از ۋاقىتتىڭ ىشىندە ۇڭعىلاردى مەمبرانالىق اتقارۋ مەحانيزمىن گاممارەلەمەن الماستىرىپ، پايدالانۋ مۇمكىندىكتەرىن جاساۋ جۇمىستارىنا باسشىلىق ەتتى. بۇل ءادىس جوعارى رەتتەۋشى ءرولىن اتقاراتىن بىردەن-بىر قاجەتتى قۇرالمەن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەردى. انەكەڭ №3 مۇناي كەنىشىن باسقارىپ جۇرگەن جىلدار ىشىندە مۇناي ءوندىرۋ بۇل كەنىشتە 600 مىڭ توننادان 4 ملن تونناعا دەيىن جەتتى. مۇنداي ناتيجەگە جوعارىدا اتالعان ءتاسىلدى قولدانۋمەن قاتار كەڭەس وداعىنىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارى شىعارعان ۇڭعىلاردى قىزدىرۋ اسپاپتارىن پايدالانۋ، تاعى دا باسقا ىزدەنىستەر ىقپالىن تيگىزگەن. ال ءوزىنىڭ جاقسى بىلەتىنى، ۇڭعىلاردىڭ جوندەۋ كۇتىپ، ۇزاق تۇرىپ قالماۋىن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت. بۇل ءۇشىن ءارقاشان قاجەتتى قۇرال-جابدىقتار ساي تۇرۋعا ءتيىس. ول باسشى رەتىندە ءوزىنىڭ ىسكەرلىگىن، ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتىن بويىنا بىتكەن مۇقياتتىلىعى، تىڭعىلىقتىعى ارقىلى كورسەتە ءبىلدى.

№3 مۇناي كەنىشىندەگى №84 ۇڭعىنى ىسكە قوسقان كۇندەرى ءالى ەسىندە. 1968 جىلدىڭ قاڭتارى بولاتىن. مۇنداي كەزدەرى جۇمىس كۇنىنىڭ قاشان اياقتالارىن ءبىر قۇدايدىڭ ءوزى بىلەدى. بۇل جولى دا قاربالاس كۇي ءتۇن ورتاسىنان اسقانشا سوزىلعان. ۇڭعىنىڭ پايدالانۋعا بەرىلۋ قۇرمەتى ءۇشىن ارنايى الىپ شىققان ءبىر جارتىلارىن سول جەردە ءبولىپ ىشكەن سوڭ عانا، كوز شىرىمىن الۋعا وزەننىڭ دوڭىندەگى جۇمىس ورىندارىنان بىرەر ساعاتقا ۇيلەرىنە قايتقان.

بىردە انەكەڭ جيىرما جىلدان اسا جۇمىس ىستەپ تۇرعان ۇڭعىنى ارنايى بارىپ كورىپ قايتتى. زىركىلدەگەن موتور ءۇنى قۇلاق تۇندىرعان شاعىن ۇيشىكتىڭ — (سپۋتنيك) ىشىنە قولدىڭ سالاسىنداي قاز-قاتار تىزىلە ەنىپ كەتىپ جاتقان، توق قۇبىرلار كوزىنە وتتاي باسىلدى. سوناداي جەردە الىپ پەش جانىپ تۇر. ول الگى ۇڭعىلاردان شىعىپ، قۇبىرلار بويىمەن قاز-قاتار تىزىلە اققان قويۋ مايدى كەلەسى ءبىر بەلگە جەتكىزگەنشە سالقىنداتپاۋ ءۇشىن قىزمەت ەتىپ تۇر. ال مىناۋ ۇيشىك ىشىندە جان-جاقتان باس قوسقان قۇبىرلار بويىنداعى ءتۇرلى تەتىكتەر ۇڭعىلاردىڭ حال-احۋالىنان حابار بەرەدى. قالاي جۇمىس ىستەپ تۇرعانىن قۇبىر بويىمەن نە ءجۇرىپ جاتقانىن، باسقا دا جاعدايلارىن كورسەتىپ، مۇناي قۇرامىنداعى ەلەمەنتتەر سيپاتىن ۇقتىرىپ تۇرادى...

انەكەڭ زىركىلدەگەن موتور ءۇنىن ءبىراز تىڭداپ تۇرىپ، ۇيشىكتىڭ ەسىگىن ءسال عانا اشىپ كوردى. تانىس كورىنىس... تانىس ءيىس. سول مەزەت ءوزىنىڭ وسىدان جيىرما جىل بۇرىنعى جاساڭ شاعى ەسىنە ءتۇسىپ، جۇرەگىن شىم ەتكىزگەن ءبىر ەرەكشە سەزىمدى ءتۇيسىندى. ءيا، تىرلىك كەرۋەنى ونى جەل ايداعان قاڭباقتاي ءبىراز جەرگە اكەلىپ تاستاعان ەكەن. سول ءبىر زۋىلداعان جىلدارمەن جاڭا تۇيسىنگەندەي، جەڭىل كۇرسىنىپ الدى. ال ونىڭ ءبىر كەزدە ءوزى ءومىر سىيلاعان ۇڭعىلارى بەينە ءبىر مۇنى قيماعانداي، بارعان سايىن جۇمسارىپ، مايدالانىپ، قۇلاققا جاعىمدى اسەم اۋەندەي باسەڭ گۇرىل بىرتىندەپ الىستاي بەرگەن...

ىسكەرلىگى مەن ۇيىمداستىرۋ جۇمىستارىنا دەگەن قابىلەتتىلىگىنەن بولار، كوپ ۇزاماي-اق انەكەڭ مانساپ باسپالداعىنان جانە ءبىر ساتى كوتەرىلدى. 1970 جىلى «ۋزەننەفت» مۇناي گاز ءوندىرۋ باسقارماسىنىڭ باسشىلارى ونى وسى باسقارمانىڭ تەحنيكا ءبولىمىنىڭ باستىعى قىزمەتىنە ۇسىنادى. بۇل مۇناي وندىرىسىندەگى ءبىرقاتار ماسەلەلەردى شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن سۋ ىسىتاتىن جانە ىستىق سۋدى قاباتقا ايدايتىن تاجىريبەلىك-وندىرىستىك قوندىرعى دۇنيەگە كەلگەن كەز بولاتىن.

تەحنيكالىق ءبولىمدى باسقارا ءجۇرىپ، انەكەڭ ەندى وسى قوندىرعىنى وندىرىسكە ەنگىزۋ ىسىنە باستان-اياق ارالاستى. ونىڭ تيىمدىلىگى مەن بەرىكتىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىمەن بىرلەسە وتىرىپ جۇمىستاندى. سونىڭ ناتيجەسىندە سۋ ءجۇرىپ تۇرعان قابىرعالارعا قاق تۇرمايتىنداي ناتيجەگە قول جەتتى.

ءومىردىڭ الۋان ءتۇرلى ساباقتارىن الىپ، تىرشىلىكتىڭ سانسىز سىرلارىن يگەرە كەلە ادام وزىنە تۇسىنىكسىز ەشقانداي دا قۇبىلىس قالماۋى ءۇشىن كۇرەسە ءبىلۋى كەرەك دەگەن قورىتىندىعا كەلەدى ەكەن. ەشتەڭەدەن قورىقپاۋ ءۇشىن دە، ەشتەڭەدەن تارىقپاۋ ءۇشىن دە ەڭ الدىمەن كەرەگى ىزدەنىس دەسە دۇرىس بولار ما ەدى!؟ دۇنيەدەگى ەڭ كۇردەلى دەگەن قۇبىلىستاردىڭ كوبى ەڭ ءبىر قاراپايىم زاڭدىلىقتارعا نەگىزدەلەتىن بولىپ شىعادى. ال وزىڭە تۇسىنىكسىز ءىستى قولعا الۋ قانشالىقتى قيىن بولسا، سول ءىستى يگەرە كەلە ونىڭ سونشالىقتى قاراپايىم، وپ-وڭاي عانا جولدارمەن جۇزەگە اساتىنىنا كوزىڭ جەتىپ جاتادى. شىنىنا كەلگەندە، ەشتەڭەدەن قورىقپاۋعا دا، ەشتەڭەدەن تارىقپاۋعا دا بولادى. ويتكەنى كوپ نارسە ادامنىڭ وزىنە عانا بايلانىستى. مىنە، تەحنيكا بولىمىندە جۇرگەن جىلدارىندا انەكەڭ كورگەن تۇيگەندەرىنەن وسىنداي قورىتىندى جاساعان.

پارتيانىڭ ءتۇسىندىرۋى بويىنشا، جۇمىستىڭ جاقسىسى مەن جامانى، ۇلكەنى مەن كىشىسى دەگەن بولمايدى. قولىندا كوممۋنيستىك بيلەتى بار ادام پارتيا جۇمساعان جاققا جۇرە بەرۋگە مىندەتتى. وسى ءتارتىپ بويىنشا ءبىر كۇنى انەس بۇركىتباي ۇلى اياق استىنان كاسىپوداق قىزمەتكەرى بولىپ شىعا كەلدى. ءوندىرىستىڭ ءسوزى بولماسا، ناسيحاتتىڭ ءسوزىن مىنبەگە شىعىپ سويلەپ كورمەگەن انەكەڭ ءبىرازدان سوڭ ونى دا ەپتەپ يگەرىپ، وزىنە دەگەن سەنىمى نىعايا باستاعان. سونداي كۇندەردىڭ بىرىندە وبلىستىق كاسىپوداق ۇيىمىنىڭ "كازسوۆپروف" پەن ۆسپس وكىلدەرى قاتىساتىن ۇلكەن كونفەرەنسياسىنا شاقىرىلدى. سويلەيتىنى تۋرالى الدىن-الا ەسكەرتىلمەسە دە، وبلىستىق ۇيىم ءتوراعاسى ونى سويلەۋشىلەردىڭ تىزىمىنە قوسىپ قويىپتى. وسىنى ءبىلىپ، ساسىپ قالعان ول ءتوراعا ايتجانوۆتىڭ بولمەسىنە جەتىپ بارىپ، ءوزىنىڭ ۇلكەن جيىندا ءسوز سويلەپ، ماقتانارلىقتاي جاعدايى جوق ەكەنىن ايتا باستاعان. كىم ەكەنىن بىلمەيدى، ءبىر بوتەن ۇلتتىڭ ادامى وتىر ەكەن، ايتىسىپ جاتقان بۇل ەكەۋىن مامىلەگە شاقىرىپ:

— ەشتەڭە ەتپەيدى، ەشتەڭەدەن قىسىلماڭىز. ءوز ويلارىڭىزدى ءوز سوزدەرىڭىزبەن جەتكىزىپ بەرسەڭىز بولدى، مۇنداي جەردە سويلەۋگە نە دايىندىق كەرەك!؟ - دەپ، باسۋ ايتىپ جاتىر. باستىعى دا سونى قوستادى. بۇل قولدى ءبىر سىلتەپ، شىعىپ كەتتى.

ءسويتىپ، ءوز ويلارىڭدى جەتكىزسەڭ بولدى — دەگەنگە، انەكەڭ ءبىر كوسىلىپ سويلەپ بەرمەي مە...

بۇل ءوزى ءبىر وزەن مۇناي گاز ءوندىرۋ باسقارماسى باسىنداعى اۋىرلاۋ كەزەڭ بولاتىن. باسقارما باستىعى راحمەت وتەسىنوۆ كۇتپەگەن جەردەن اۋىر جاراقات الىپ، اۋرۋحانادا جاتقالى ءبىراز بولىپ قالعان، ال ونىڭ ورنىنا ۋاقىتشا قويىلعان ادامدار تۇراقتاماي، ءجيى اۋىسىپ، جۇمىستىڭ بەرەكەسى كەتىڭكىرەپ تۇرعان. وندىرىستىك جوسپارلار ورىندالماي جاتىر. ءتىپتى وسى باسقارماعا يەك سۇيەپ كۇن كورىپ وتىرعان بىلايعى تۇرعىنداردىڭ دا جاعدايلارى كەتىڭكىرەپ، كۇننەن كۇنگە ارىز-شاعىم كوبەيگەن. ويتكەنى جەرگىلىكتى حالىقتى جان-جاقتى قامقورلىققا الىپ، جاعدايىن جاساپ وتىرعان وسى مۇناي گاز ءوندىرۋ باسقارماسى. ءوز جاعدايى جوق باسقارما حالىقتىڭ نانى تاۋسىلىپ قالعاندا بۇرىنعىداي كومەككە كەلۋگە جاراماي قالدى. جىلۋ جۇيەسى جاساماي، مونشا جابىلعان.

وزىنە ەركىن سويلەي بەر، جازىپ الىپ ايتۋ مىندەت ەمەس، ويىڭداعىنى جەتكىزسەڭ بولدى دەگەن سوڭ، انەكەڭ وسىنداي جايلاردىڭ ءبارىن ءتىزىپ تۇرىپ بايانداپ بەردى.

باسشىلاردىڭ رايى وزگەرىپ، ءوزىن جاراتپاي قالعانىن سەزدى. ءبىراق نە بولسا دا بولار ءىس بولدى دەپ، وزەنىنە قايتىپ جۇرە بەردى. كەلىسىمەن ونى كۇتىپ وتىرعان باسقارما پارتكومىنىڭ حاتشىسى كيم راقىمعالييەۆ دۇرسە قويا بەرگەن:

وۋ، نە ءبۇلدىرىپ كەلدىڭ؟! — دەيدى باياعى.

سويتسە بۇل كەلگەنشە سول كەزدەگى وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى سالامات مۇقاشيەۆ مىرزا تەلەفون شالىپ، بۇركىتبايەۆتىڭ سويلەيتىن ءسوزىن نەگە قاراپ بەرمەدىڭدەر دەپ، ۇرسىپ ۇلگەرىپتى.

ازار بولسا جۇمىستان الىپ تاستار، ءتىپتى سونىسىنىڭ ءوزى دۇرىس بولار ەدى دەپ، بۇل كىسى دە قينالا قويماعان. ويتكەنى ونىڭ الدىندا جۇرەگىن شايلىقتىرارلىقتاي تالاي جايلاردى باستان كەشىپ جۇرگەن. بالاسىنا باقشادان ورىن الا الماعان بىرەۋىنىڭ مۇنىڭ ۇستەلىنىڭ ۇستىنە ءسابيىن تاستاپ كەتىپ قالعانى دا بار. ولگەندە سۇيەگىمدى ورايتىن كىلەمىم جوق دەپ، سوڭىنان قالماي جۇرگەن شالدار دا ابدەن مەزى قىلعان. ال قىرىمنىڭ جانناتتاي دەمالىس ورىندارىنا جولداما العىسى كەلەتىن سىلقىم كەلىنشەكتەر مەن سىرباز جىگىتتەر ءتىپتى ميدى اينالدىرادى. ەندى مىنا وقيعادان كەيىن وسى قىزمەتتەن ءتىپتى قۇتىلىپ كەتكەنىن ءجون كورگەن. وسى ويمەن ءالىپتىڭ ارتىن باعىپ ءجۇر ەدى.

ارادا ءبىراز كۇن وتكەن سوڭ رەسپۋبليكا كاسىپوداقتىڭ ۇيىمداستىرۋ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى سوروكين دەگەن جولداس كەپ قالدى. ۆسسپس XV سەزىنە دايىندىق جۇمىستارىمەن ءجۇر ەكەن، ءوزىن ەرتىپ الىپ، ءوندىرىس ورىندارىن ارالاتاتىن ادام تاۋىپ بەر دەپ، ءوتىنىش جاسادى.

— ونداي ادام الدىڭىزدا تۇر. مەن وسى ۋاقىتقا دەيىنگى بۇل عۇمىرىمدى وندىرىستە وتكىزگەن اداممىن. ءوزىم ارالاتامىن، بىلگىڭىز كەلگەننىڭ ءبارىن تۇسىندىرەمىن، — دەيدى.

وسىلايشا الگى قوناعىن ەرتىپ ءجۇرىپ، بارلىق ءوندىرىس ورىندارىن كورسەتەدى، سۇراقتارىنىڭ بارىنە جاۋاپ بەرەدى، شولدەتپەي، شارشاتپاي شىعارىپ سالادى. بىرنەشە كۇننەن سوڭ ءبىرىنشى حاتشى باسقارما پارتكومىنا تەلەفون شالىپ:

سوروكين كاسىپوداق جۇمىسىن ءوندىرىس ادامىنا باسقارتقاندارىڭ دۇرىس بولعان ەكەن، جاعدايدىڭ ءبارىن ءوزى ءتۇسىنىپ تۇرادى. مىنە، كادرلاردى وسىلاي پايدالانۋ كەرەك دەپ، ريزا بولىپ كەتتى، — دەيدى... ءسويتىپ باياعى ءبىر كۇربىڭ ۇمىت بولعان ەكەن.

كاسىپوداق كوميتەتىندە وتكەن بىرنەشە جىلدان كەيىن انەس بۇركىتباي ۇلى "مانگىشلاكنەفت" وندىرىستىك بىرلەستىگىنىڭ قاباتتاردىڭ مۇناي ءونىمىن ارتتىرۋ جانە ۇڭعىلاردى كۇردەلى جوندەۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى بولىپ تاعايىندالادى. جەر قىرتىسىندا تابيعاتتىڭ عاسىرلار بويى ساقتاعان التىن قازىناسىن جەردىڭ ۇستىنە نەعۇرلىم كوبىرەك شىعارۋعا كومەكتەسەرلىكتەي جىلدار بويى جيناقتاعان مول تاجىريبە ونى ابىروي بيىگىنە كوتەرە ءتۇستى. تالاپپەن، ىزدەنىسپەن، تىنىمسىز ەڭبەكپەن ۇشتاسقان جىلدار ونى تاعى دا سەنىم جۇگىن ارقالاۋعا ءماجبۇر ەتەدى. 1967 جىلدان باستاپ ماڭعىستاۋ گاز ءوندىرۋ باسقارماسىنا باستىق بولادى.

جەر مەن اسپان، كۇن مەن اي سەكىلدى، مۇناي مەن گاز دا اۋەلدە ەگىز جاراتىلعان بولسا كەرەك. ويتكەنى گاز تابىلعان جەردەن — مۇناي، ال مۇناي تابىلعان جەردەن گاز تابىلىپ جاتادى. اكادەميك ي.م.گۋبكيننىڭ جازبالارىنا قاراعاندا، امەريكاندىقتار تەك قانا مۇناي تاپقان جەرلەرىن عانا ەمەس، گاز شىققان جەرلەردى دە مۇنايلى جەر دەپ ەسەپتەپ، بۇرعىلاي بەرەتىن كورىنەدى.

انەكەڭ ءوز ومىرىندە مۇنايمەن دە، گازبەن دە ىستەس بولدى. تۇپتەپ كەلگەندە، ماسەلە مۇنايدا نەمەسە گازدا ەمەس، ءجونىن تاۋىپ، قيسىنىن كەلتىرىپ جۇمىستانا بىلۋدە ەكەنىن كانىگى مامان جاڭا ورىندا دا دالەلدەي ءبىلدى. مۇندا دا ءوزى باس بولىپ ءجۇرىپ عىلىم مەن تەحنيكا ۇسىنىپ وتىرعان جەتىستىكتەردى وندىرىستە پايدالانۋعا زەر سالدى. تەڭگە كەن ورنىندا گازدى تۇڭعىش رەت تومەنگى تەمپەراتۋرادا سەپاراسيالاۋ ءادىسىن قولدانۋعا جول اشتى. بۇل ءادىس بويىنشا گاز بويىنداعى ىلعالدى ايىرىپ الۋعا مۇمكىندىك جاسالعان.

ىزدەنىستەر ناتيجەسى گاز ءوندىرۋدى دە ەسەلەپ ارتتىرىپ، جىلىنا ەكى ملرد تەكشەمەتردەن ءتورت ملرد تەكشەمەترگە دەيىن جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەردى. ول كەزەڭدە "ۋزەننەفت" مۇناي گاز ءوندىرۋ كاسىپشىلىكتەرىندە تەڭگە گازى نەگىزىندە كومپرەسسورسىز گازليفت ءادىسىن قولدانۋعا مۇمكىندىك تۋدى. ال، ءوز كەزەگىندە مۇناي ءوندىرۋدى ارتتىرۋعا جانە سوعان سايكەس ونىڭ وزىندىك قۇنىن كەمىتۋگە قول جەتكىزدى.

جەتىباي ماڭعىستاۋ اتتى قازىنالى ولكەنىڭ قۇيقالى جەرلەرىنىڭ ءبىرى بولىپ شىققانىن بۇگىندە بىلمەيتىندەر كەم دە كەم. نەگە ەكەنىن وزدەرى بىلەدى، ماسكەۋلىكتەر كەزىندە ول جەرگە قالا سالۋعا بولمايدى دەپتى. تەك قانا جۇمىسشى جاتاقحانالارىن سالۋعا رۇقسات ەتكەن. الايدا بارا-بارا جاتاقحانالاردى ساعالاپ كوشىپ كەلە بەرگەندەر جەتىباي جەرىندە ءبىر ەمەس، بىرنەشە پوسەلكە سالۋعا ءماجبۇر ەتكەن. انەس بۇركىتباي ۇلى جەتىباي مۇناي گاز ءوندىرۋ باسقارماسىنا ەڭ العاش باستىق بولىپ كەلگەنىندە قازىرگى ەلدى مەكەندەردىڭ (پوسەلكەلەردىڭ) بارلىعى دا بار بولاتىن. ولار مۇنايشىلاردىڭ، بارلاۋشىلاردىڭ، قۇرىلىسشىلاردىڭ مەكەن ەتىپ وتىرعان اۋىلدارى دەسە دە بولادى. سولاردىڭ بارىندە جەتى مىڭداي ادام تۇرىپ جاتقان كورىنەدى.

قاي جەردە دە جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ءبىرىنشى قامقورشىسى سول جەرلەردە ورنالاسقان ءىرى كاسىپورىندار بولاتىنى سياقتى، مۇندا دا الگى ەلدى مەكەندەردىڭ بارلىق تۇرمىستىق جاعدايلارىنا قارايلاساتىن وسى باسقارما بولاتىن.

العاش كەلگەن كەزىندە انەكەڭ: مىنا ءبىر جەردە قونىس تەۋىپ قالعان پوسەلكەلەردىڭ ءبارىنىڭ ءبىر جەردە بولماعانى-اي دەپ، وكىنىپ قالدى. ەگەر سولاي بولا قالعاندا تۇرمىس جاعدايىنىڭ كوپ ماسەلەسىن ورتالىقتانعان تۇردە بىردەن شەشىپ تاستاۋعا بولار ەدى. مىسالى، جىلۋ جۇيەسى جوق ەلدى مەكەندەر ءۇشىن بايلانىس قىزمەتىن دە، ازىق-تۇلىكپەن قامتۋ، سۋ جەتكىزۋ سياقتى جۇمىستاردى دا، اۋىلدارعا كەزەك شاپقىلاماي-اق، ءبىر ورتالىقتان جاساۋ ءتيىمدى ەمەس پە؟ حالىققا قالاي بولعاندا دا قول ۇشىن بەرۋ پارىز. ءسويتىپ، ەڭ كۇيسىز وتىرعان مۇنايشى (ەسكى جەتىباي) تۇرعىندارى اراسىندا جۇمىستى باستاعان.

مۇندا تۇرعان ءۇي ماسەلەسى جۇرتشىلىقتى قاتتى قيناپ وتىر ەكەن. سول سەبەپتى ەڭ كوپ بالالى وتباسىلارىنىڭ ءتىزىمىن الىپ، ولاردىڭ وتىرعان ۇيلەرىن كەڭەيتۋگە جاعداي جاساعان.

وسى اۋىلدا بۋ قازانىن ورناتتىرىپ، جىلۋ جۇيەسىن ىسكە قوسقان انەكەڭ سول ءبىر كۇندەرى تالايلاردىڭ العىسىنا بولەنگەنى داۋسىز. ادەتتە ادامنان بۇرىن ءوندىرىستىڭ جايىن سۇرالاتىن سول ءبىر كەزدەردە دە انەكەڭ سىندى ۇعىمى باسقا ازاماتتاردىڭ بولعانى قانداي عانيبەت...

"جەتىباينەفت" مۇناي گاز ءوندىرۋ باسقارماسىندا ءبىر جىلدان اسا باسشىلىق جاساعاننان كەيىن وبلىستىق پارتيا كوميتەتى ونى قازسسر مەملەكەتتىك تاۋ-كەن تەحنيكالىق باقىلاۋ ينسپەكسياسىنىڭ وبلىستىق دارەجەدەگى باستىعى قىزمەتىن ۇسىنادى.

1991 جىلى وبلىستىق ەكولوگيا جانە بيورەسۋرستار باسقارماسىندا جەردى قورعاۋ جانە پايدالانۋ ءبولىمىن باسقاردى. سوڭىنان وسى باعىتتاعى جۇمىسىن "ماڭعىستاۋمۇنايگاز" وندىرىستىك بىرلەستىگىندە جالعاستىردى، ال 1994 جىلعى تامىزدان باستاپ مولشەرلىك زەرتتەۋ ستانسياسىندا ديرەكتور بولدى.

مولشەرلەۋ ستانسياسىنىڭ جۇمىسى دا وزىنشە قىزىقتى. مۇنداعىلار نەگىزىنەن قانداي جۇمىس مولشەرى ءۇشىن قانداي ەڭبەكاقى تولەۋگە بولاتىندىعىن ەسەپتەپ شىعارىپ بەرەدى. مىسالى، بۇرعىلاۋ ستانوگىنىڭ 100 مەتر جەر قازعانى ءۇشىن قانشا تولەۋگە بولادى؟ نەمەسە كەن ىزدەۋشىلەر ەڭبەگىن قالاي باعالار ەدىڭىز؟ كۇندىز-تۇنى ۇڭعىلاردى باقىلاپ، مۇنايدىڭ قالاي ءوندىرىلىپ جاتقانىن اڭديتىن مۇنايشى وپەراتوردىڭ ەڭبەگى شە؟ ءيا، مۇنىڭ ءبارى باياعىدا انىقتالىپ، ءبىر قالىپقا ءتۇسىپ قالعان مولشەرلەر. ءبىراق وسى ۇجىمنىڭ اتقاراتىن جۇمىستارى ءالى دە جەتىپ جاتىر. ارا-تۇرا ءىسساپارلارعا شىعۋعا دا تۋرا كەلەتىن... انەس بۇركىتباي ۇلى قانداي جۇمىستىڭ دا جۇيەسىن تاۋىپ، ونى ەڭ ماڭىزدى قالپىندا كورسەتە بىلەتىن. ويتكەنى ەشقانداي ىسكە دە ءجۇردىم-باردىم قاراي المايتىن...

ول سول كۇنى الىپ بارا جاتقان شارۋاسى بولماسا دا، جاڭاوزەنگە بارعىسى كەلگەن. استىدا جەلدەي ەسكەن "ينوماركا" بولماعانىمەن، اق شاڭقان "ۆولگا". ءوزى سان رەت ءجۇرىپ وتكەن، ءاربىر تاسى دەرلىك كوزىنە وتتاي باسىلاتىن ماڭعاز دالانى قاق جارعان اسفالت جولمەن زىمىراپ كەلەدى. وزەننىڭ ويىنا قۇلاي بەرە قالىڭ كاچالكالار ورمانىنا ەنىپ كەتتى. بۇگىن ادەيى جاڭاوزەنگە اپاراتىن تىكە جولمەن ەمەس، ونەركاسىپتىك ايماق دەپ وزدەرى اتاپ كەتكەن وسى قيىستاۋ جولمەن جۇرگەن. انە ءبىر تۇستا ءبىر كەزدەرى 7-8 ۇڭعى كورىنەتىن. ءقازىر وسىلاي كەلە جاتىپ ءبارىن ساناپ شىعۋ ءتىپتى مۇمكىن ەمەس. ونىڭ دا، سولىڭدا دا سول ءبىر كورىنىس. اتتىڭ ەرىندەي بولىپ، كوزگە ەرەكشە تۇسەتىن كاچالكالار وڭەشتەرى مەن ونىڭ باۋىرىنداعى الىپ دوڭعالاقتار ەرىنە قوزعالىپ، مىڭداعان مەتر تەرەڭدىكتەن ماي وندىرۋدە. كەيبىر جەرلەردە ولار بىر-بىرىنە ءتىپتى جاقىن ورنالاسىپ، قاراما-قارسى تۇرىپ بيلەگەن ەكى تۇلپاردى ەسكە تۇسىرگەندەي. بۇلار ەكى ءتۇرلى تەرەڭدىكتەن ماي سورىپ تۇرعان "جۇتقىنشاقتار" ەكەنىن انەكەڭ جاقسى بىلەتىن. تاعىدا قاي جەردە قانداي قوساقتار بار ەكەن دەگەندەي، اينالا قىزىعا قاراپ قويادى. ارا-تۇرا قيمىلسىز قالعاندار دا جوق ەمەس ەكەن. "جوندەۋ كۇتىپ تۇرعاندار عوي"، — دەپ، ىشىنەن كۇبىر ەتە تۇسەدى وندايدا...

اسفالت جول جالتىراپ، الگىندە عانا جاۋىپ وتكەن جاۋىننان ءيىن جارقىراي ءتۇسىپتى. بۇل جولمەن بۇلايشا راحاتتانا جول ءجۇرۋ سوناۋ ءبىر جىلدارى ءتىپتى مۇمكىن ەمەس ەدى. اقتاۋ مەن جاڭاوزەننىڭ اراسىنا جابىق، برەزەنت "گاز-6ز" اۆتوماشيناسىمەن شاڭعا كومىلىپ، التى ساعاتتا ارەڭ جەتەتىن. سوناۋ كورىنگەن ق ۇلىنىڭ قۇلاۋىنان نەمەسە تارلىنىڭ اسۋىنان اسىپ، شاڭ بوككەن كىرپىكتەرى اراسىنان كوزدەرى ارەڭ جىلتىراپ كەلە جاتۋشى ەدى. ول ءبىر الا شاپقىن اۋىرلاۋ كەزدەر بولاتىن. پارتيانىڭ جالاۋىن قولعا ۇستاپ، "ۋرالاپ" جۇگىرۋ تالايلاردى-اق تيتىقتاتىپ كەتكەن شىعار سوندا. ايتەۋىر انەكەڭ، قۇداي بەرگەن دەنساۋلىقتىڭ ارقاسىندا قانشا شارشاپ-شالدىقسا دا سىر بەرمەگەن...

جالپى ادامدار الۋان ءتۇرلى عوي. سولاردىڭ اراسىندا وزىنە سەنىپ تاپسىرىلعان ءىستىڭ قاندايى بولسا دا، بويىنداعى بار مۇمكىندىكتەرىن سارقا پايدالانۋدان جازبايتىن ادامدار بولادى. وندايلار ءۇشىن ادەتتە ەڭ باستىسى — وزىنە سەنىم ارتقان ادامداردىڭ ويىنان شىعۋ، سولاردى جەرگە قاراتپاۋ، ءىستىڭ مۇددەسىنە نۇقسان كەلتىرمەۋ. ۇدايى وسى تالاپ ۇدەسىنەن شىعا ءجۇرىپ، جۇرتشىلىق اراسىنداعى ءوزىنىڭ بەدەلى مەن ابىرويىن دا ارتتىرا تۇسكەنىن ولار ءتىپتى ويلاماۋى دا، سەزبەۋى دە مۇمكىن. سەبەبى ونداي جاندار وزدەرىنىڭ ازاماتتىق پارىزدارىن رياسىز تازا كوڭىلمەن وتەيدى، جاساعان قىزمەتىن ساۋداعا سالماي، ادال اتقارادى. ءبىر قىزىعى، ءومىر دەگەن ارپالىسقان الەمنىڭ قۇشاعىندا وسىنداي كىرشىكسىز تازا جانداردىڭ كولەڭكەدە قالىپ جاتاتىن كەزدەرى ءجيى ۇشىراسادى. ءوزىنىڭ مۇنايشىلىق جولىن قۇلسارىدا باستاپ، ماڭعىستاۋدا جالعاستىرىپ، قىرىق جىل بويى اتتان تۇسپەي، مۇنايدىڭ دەمىمەن عانا تىنىستاي العان انەس بۇركىتبايۇلىمەن تانىسا كەلە وسىنداي ويلارعا شومۋعا بولار ەدى.

بۇل توڭىرەكتەگى ويلارىمىزدى ەلىمىزگە ەڭبەگى سىڭگەن قۇرمەتتى مۇنايشى، عالىم، جازۋشى راحمەت وتەسىنوۆ اعامىزدىڭ كەزدەيسوق كوزگە تۇسكەن مىنا ءبىر حاتى دا بەكىتە تۇسكەندەي: "قىمباتتى انەس بۇركىتباي ۇلى! — دەپ، باستاپتى ول، — تاعدىر ءبىزدى بۇدان وتىز بەس جىل بۇرىن كەڭ جىلىويدا كەزدەستىردى، ەكەۋمىزدىڭ ءومىر جولىمىزدى ءبىر ارناعا سالىپ، ءبىر وزەننىڭ بويىمەن اعىزىپ الا جونەلدى. سودان بەرى سەن ءىنى، مەن اعا بولىپ، بىرگە ءوسىپ، بىتە قايناسىپ كەلەمىز...

ول باستا جاڭا كەلگەن جاس ينجەنەردى اۋپارتكومنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسىمەن تانىستىرعان، كەيىن بىر-بىرىنە جەلىمدەي جابىستىرعان قانداي كۇش؟! وسى سۇراققا سەنىڭ سول كەزدە كوزگە ۇرىپ تۇراتىن پاراساتتىلىعىڭ، ۇلكەننىڭ الدىنداعى ىزەتتىلىگىڭ، يبالى يمانجۇزدىلىگى جاۋاپ بەرسە كەرەك.

"قوي اسىعى دەمەي-اق قولىڭ تولسا – ساقا تۇت، جاسى كىشى دەمەي-اق اقىلى اسسا — اعا تۇت"، — دەپ، تەگىن ايتىلماعان. سەنىڭ وندىرىستىك ءومىرىڭ كەيىنگى جاستارعا ۇلگى بولارلىقتاي، قاتارىڭ قىزىعارلىقتاي مازمۇندى. وزەننىڭ الىپ كەن ورنىن اشۋعا ارالاسۋ، باسىنان باستاپ يگەرۋگە قاتىسۋ، ونىڭ قيىندىققا تولى قۇبىلىستارىن باستان كەشۋ، بەينەتىن ارقالاپ، زەينەتىنە بولەنۋ كورىنگەن مۇنايشىنىڭ قولىنا تۇسە بەرمەيتىن باقىت. ويتكەنى، ماڭعىستاۋ مۇناي ءوندىرىسى تاريحىن ماڭداي تەرى، تابان ەتىمەن جاساۋشىلاردىڭ الدىڭعى قاتارىندا سەنىڭ اتىڭ تۇر. ونى بىرەۋ مويىندار، بىرەۋ مويىنداماس، ءبىراق پەندەشىلىكتەن جوعارى تۇرعان ءبىر نارسە بار، ول — شىندىق. اقيقات دەگەن الماس كەزدىك قانشا جاسىرساڭ دا قاپتىڭ ءتۇبىن جارىپ شىعارى حاق..» وسىناۋ ىستىق سوزدەردى ءبىز انەكەڭ ەڭبەگىنە بەرىلگەن جوعارى باعا دەپ باعالادىق...

---