InfoHub Logo

نەمەسە «انا ءتىلى ارۋى-2007» سايىسىنىڭ باس جۇلدەگەرى راۋشان عالىم قىزى ارىپپەن سىر-سۇحبات

— راۋشان، سەن ناعىز قازاق قىزى دەگەن اتاققا ساي ابىروي يەلەندىڭ. جاس بولساڭ دا تاۋداي تالاپ قىلىپ، ۇلكەن ءبىر بيىكتى باعىندىرعان ەكەنسىڭ. ويتكەنى، ءبىزدىڭ قازاق دەگەن قابىرعالى حالىق ءۇشىن ءوزالدان ءتىن تارتىپ كەلە جاتقان انا ءتىلى، اتا ءداستۇر، اتا سالت، ۇلتتىق ونەر مەن ادەپ-يمان، ۇلتتىق رۋحتى اسقاقتاتۋعا ارنالعان وتە جاۋاپتى، اسا ماڭىزدى سايىستا جەڭىسكە جەتۋدەن ارتىق قانداي بيىك شىڭ بولۋشى ەدى؟! مۇنداي تاماشا جەتىستىكتىڭ سىرى نەدە دەپ ويلايسىز؟

— «بال بۇلاقتىڭ تۇنىعىنان قانىپ ءىشىپ جاتقاندا ونىڭ باستاۋ الار قاينارىن ۇمىتپا» دەگەن قاناتتى ءسوز بار عوي. مەنىڭ ءون بويىما قايسار مىنەز بەن بۋىرقانعان اساۋ قاندىلىق، زور كۇش-قۋات بەرگەن كيەلى توپىراعىم - ماڭعىستاۋدىڭ قايماعى بۇزىلماعان شۇرايلى ءتىلى، ءورشىل رۋحى، قازاقى بولمىسى، ءوزىم وسكەن ورتامنىڭ يگى ىقپال-اسەرى دەپ ويلايمىن. مەن اقتاۋداعى قازاق گيمنازياسىندا وقىدىم. وتباسىندا ءتىل ماسەلەسى بالا كۇنىمىزدەن توتەسىنەن قويىلدى: ءۇي ىشىندە، جۇرگەن ورتادا ورىسشا سويلەۋگە عانا ەمەس، ورىسشا ءبىر اۋىز ءسوز دە قوسىپ سويلەۋگە قاتاڭ تيىم سالىندى. انامىز ەرتەگى ايتىپ ءوسىردى. سوندىقتان دا انا ءتىلىمىزدى قانىق مەڭگەرىپ، سول سياقتى قازاق تىلىمەن قاتار ورىس، اعىلشىن تىلدەرىنەن دە قالالىق، وبلىستىق كونكۋرستارعا قاتىسىپ، جۇلدەلى ورىنداردى ەنشىلەدىم. ءۇش تىلدەگى وبلىستىق «پوليگلوت» سايىسىنىڭ جەڭىمپازى بولدىم.

— سولاي دەگەنمەن، «انا ءتىلى ارۋى» سايىسىنىڭ اۋقىمى دا، تالاپ-تالعامى دا كۇردەلىرەك، وزگەشەرەك ەمەس پە. وعان قاتىسۋعا «تاۋەكەلدىڭ جەل قايىعىنا» ىرعىپ مىنۋگە تۇرتكى بولعان نە؟

— مەن نەگىزىنەن الماتىداعى ق.ساتپايەۆ اتىنداعى ۇلتتىق تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتىڭ جوعارعى كۋرسىندا وقيمىن عوي. ماماندىعىم - مۇنايشى. ۋنيۆەرسيتەتتەگى «راس» گازەتى، ادەبي بىرلەستىك، ستۋدەنتتەر اراسىنداعى ءتۇرلى شارالارعا ارالاسىپ، «قازۇتۋ ارۋى» سايىسىنىڭ جەڭىمپازى دا بولدىم. ال مەكتەپ قابىرعاسىندا جۇرگەندە دە ءتۇرلى شارالاردى جۇرگىزىپ، ونەر سايىستارىنا، وليمپيادالارعا قاتىسىپ، ىلعي دا الدىڭعى شەپتە جۇرۋگە تىرىستىم.

ءومىر بولعاسىن كۇتپەگەن وقيعالار، سىني ساتتەر مەن ساتتىلىكتەر دە بولادى عوي. مەن ءقازۇمۋ-نىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىندە وقيتىن ءبىر دوس-قۇربىمنىڭ قۇلاققاعىس قىلۋىمەن «حابار» تەلەارناسىندا وتكەن ءبىر كونكۋرسقا قاتىسىپ، جۇزدەگەن تالاپكەردىڭ اراسىنان وزىپ شىقتىم. ءسويتىپ، «ايبىن» اسكەري-پاتريوتتىق باعدارلاماسىن تۇراقتى جۇرگىزىپ كەلەمىن. ارتىنشا II ەۆرازيالىق مەديا-فورۋم قارساڭىندا «حاباردىڭ» باس رەجيسسەرى م.بيدوسوۆ اعاي: «اينالايىن، ءبىز «ۇلى دالا» دەگەن دەرەكتى فيلم تۇسىرگەلى جاتىر ەدىك، سونداعى باتىر ساقتىڭ قىزىنا تابيعي قاسى-كوزىڭىز، كەلبەتىڭىز وتە ۇقسايدى ەكەن» دەپ ۇسىنىس ايتتى. مەن كەلىسىمىمدى بەرگەن سوڭ، كوپ كىدىرمەي الماتىنىڭ «وجەت» دەگەن اۋلىنىڭ ماڭىندا كينو ءتۇسىرىلدى. مەن ۇستىمە باتىر قىزدىڭ قارا زىلدەي ساۋىت-سايمانى، بەس قارۋىن اسىنىپ، اتپەن شابۋدى، نايزالاسۋدى ۇيرەنۋگە، ەش قورىقپاۋعا ءتيىستى بولدىم. قۇدايعا شۇكىر، ايتقاندارىن ەش قوبالجىماي شەبەر ورىنداپ شىققان سياقتىمىن، ولار وسىلاي باعالادى. ەستۋىمشە، بۇل كينولەنتا استاناداعى پرەزيدەنت مۇراجايىنا ساقتاۋعا قويىلىپتى.

— ال باستى تاقىرىبىمىز ايتۋلى «انا ءتىلى ارۋى - 2007» سايىسىنا قالاي جولىڭ ءتۇستى؟

— اللا ءساتىن سالسا، جول تۇسە بەرەدى ەكەن. مەن جالپى دىنىمە بەرىك، ءبىر اللاعا سەنەتىن، ارۋاقتاردى ارداق تۇتاتىن، جىلدا ورازا ۇستايتىن، يمان شارتتارىن ساقتايتىن جانمىن. سودان دا بولار، كاناراتسىز كوڭىلىمە ءتاڭىر-اللا دەم بەردى. باستاپقىدا «انا ءتىلى» گازەتىنەن سۋرەتتەرى جاريالانىپ جاتقان قىزدار بەينەسىن كورىپ، اپتالىق باسىلىم رەداكسياسىنا حابارلاسقانمىن. ءبارى دە سودان باستالىپ جۇرە بەردى. سۋرەتىم جاريالانعان سوڭ پىكىرلەسۋگە شاقىردى. ودان العاشقى ىرىكتەۋ تۋرى ءوتىپ، ءجۇز شامالى قىزدىڭ ىشىنەن وتىز ءبىرىن ىرىكتەپ الىپ، سۋرەتتەرىمىزدى تۇگەل گازەتتىڭ ءبىر نومىرىنە جاريالادى. سول بويىنشا وقىرماندار SMS جولداۋى ۇسىنىلدى. ءبىر عاجابى، وسى SMS بويىنشا دا مەن ەشكىمگە ۇگىت جۇرگىزبەسەم دە، 8 مىڭ قازاقستاندىقتىڭ داۋسىنا يە بولىپپىن. بۇل ءۇشىن تىلەكتەستەرىمنىڭ بارشاسىنا العىسىم شەكسىز. الايدا، سايىس بارىسىندا SMS بايگىسى رول اتقارعان جوق.

— سوندا سايىس قانداي جانرلار، تالاپتار بويىنشا ءوربىدى؟

— ەكىنشى تۋر 31 ارۋدىڭ قاي-قايسىسى ءۇشىن دە وڭاي سىن بولعان جوق. ءوزىڭدى تانىستىرۋدان باستاپ، شەشەندىك، ۇلتتىق ءسالت-داستۇردى كورسەتە ءبىلۋ، قولونەرى، ونەر باسەكەلەرى باعىن سىناعان جاستاردىڭ تالايىنىڭ «اششى تەرىن شىعاردى». قورىتىندىسىندا بىر-بىرلەپ شاقىردى. قىزدار بىرىنەن سوڭ ءبىرى جىلاپ شىعىپ جاتتى. ءبارىمىزدىڭ دە كوڭىلىمىز قوبالجىدى، ءبىراق ءۇمىتتى ۇزبەدىك. مەن، ايتەۋىر، 12ء-نىڭ ءبىرى بولىپ وتكەن ەكەنمىن.

— ال سايىستىڭ سوڭعى مارەسى الماتىداعى رەسپۋبليكا سارايىندا وتكەنىن ەستىپ، بىلدىك. جەڭىمپاز بولامىن، جۇلدىزداي جارقىراپ توپ جارامىن دەپ ويلادىڭىز با!

— مەنىڭ جالپى ليدەر بولۋعا اۋەلدەن تالپىنىسىم بار. ءوز الدىما قويعان ماقساتىم، ۇلتتىق نامىسىم جولىندا بار كۇش-جىگەرىمدى اياماي، جانكەشتىلىكپەن تەر توگۋدەن قاشپايمىن. جالپى، بۇگىنگى جاستار زاماننىڭ، قوعامنىڭ الدىڭعى لەگىندە بولۋعا، ءبىزدىڭ تاۋەلسىز قازاقستانىمىزدىڭ جارقىن بولاشاعى ءۇشىن ءوز قابىلەت-قارىمىن، بىلىم-بىلىگىن، ونەرىن، جاستىق جىگەرىن اياماي جۇمساۋعا، حالقىمىزدىڭ قادىر-قاسيەتىن اسپەتتەي بىلۋگە ءتيىس دەپ ويلايمىن.

اقتىق سايىستا ءبىز ۇلتتىق كيىمدەرمەن ساحنا تورىندە ءسان كورسەتۋمەن بىرگە، مەن قازاقتىڭ «بەسىككە سالۋ» جورالعىسىن كورسەتىپ، ءبىر ءان ورىندادىم.

ەلدىڭ زيالى ازاماتتارىنان، ادەبيەت، ونەر، تارلاندارىنان قۇرالعان ءادىلقازىلار القاسى ءبىراۋىزدان جەڭىمپاز دەپ تانىپ، م.قۇلكەنوۆ اعامىز باس جۇلدەنى تاپسىرعاندا اسقاق ارمان مەن شىنايى باقىت دەگەننىڭ نە ەكەنىن تۇسىنگەندەي بولدىم. تەگىندە، ارۋلاردىڭ ۇلتتىق تانىم-تۇيسىگى مەن جان سۇلۋلىعىنا، سىپايىلىعى مەن يناباتتىلىعىنا تەرەڭ ءمان بەرەتىن حالقىمىزدىڭ سەنىمىنەن شىعا ءبىلۋ جولىندا كۇرەسۋ قازاق قىزدارىنىڭ باستى قاعيداسى بولۋعا ءتيىس ەكەندىگىن مەنىڭ زامانداستارىم تۇسىنە بىلسە نۇر ۇستىنە نۇر دەمەكپىن.

— تۇشىمدى اڭگىمەڭ ءۇشىن كوپ راحمەت، راۋشان. ەلدىك، ۇلتتىق نامىس بايگىسىندە جۇلدىزىڭ جارقىراي بەرگەي! بۇل - بۇتىندەي ەلدىڭ تىلەگى دەپ قابىل العايسىڭ.

— مىڭ دا ءبىر راحمەت.

(مارا كەلەس، «قازاقستان ايەلدەرى»، №10، قازان، 2007 جىل)

---