InfoHub Logo

باياعى اۋىل. ەشقانداي وزگەرىس جوق.

اعالارىم مەن ءىنىم بۇرىنعىسىنشا ءالى قىسى-جازى بىردەي بايلار ەسىگىندە جالشى، مالشى بوپ ءجۇر ەكەن. اكەم ناۋقاس. ءبىراق مۇلدەم توسەك تارتىپ جاتىپ العان ناۋقاس ەمەس، كوبىنەسە، تۇرىپ جۇرەدى. قالايدا بۇرىنعىداي ەمەس، كارىلىك قاجىتىڭقىراپ تاستاپتى: ول ءولىمدى كوبىرەك ايتادى. مەن وسى كەلگەن ساپارىمدا اكەمە دە، اناما دا، اعالارىما دا ەجەلگى ويىمدى ايتا كەلىپ:

— ماڭداي تەرىلەرىڭمەن بىر-ەكى بۇزاۋلى سيىر، ءبىر ات، وڭ ون بەس قوي-ەشكى جيناپسىڭدار. ەندى باي ەسىگىندە ءجۇرۋدى قويۋ كەرەك. از دا بولسا ەگىن سالىپ، بالىق اۋلاپ، ءوز بەتتەرىڭىزبەن كۇنەلتىپ، ەل قاتارىنا قوسىلاتىن بولىڭىزدار، — دەپ كەڭەس بەردىم. اكەم دە، اعا-ىنىلەرىم دە مەنىڭ كەڭەسىمدى ماقۇلدادى.

— مەنىڭ دە ويىم وسى ەدى، — دەدى اكەم، — از دا بولسا. كولىك بار، ازامات بار، ەندى ەگىن سالىپ تا، باسقا ءتۇرلى كاسىپ ىستەپ تە كۇن كورۋگە بولادى عوي دەپ سيلاپ ءجۇر ەدىم. العاشقى جىلى بىزگە وڭاي تيمەس. ءبىراق انا باتۋرين سياقتى كورشى ورىس شارۋالارىمەن بىرلەسىپ ىستەسەك ۇيرەنىپ، داعدىلانىپ كەتەمىز عوي دەپ ويلايمىن.

وقۋ جاسىنداعى بالالاردى وقىتۋ ماسەلەسىن كوتەرىپ:

— ايتپاقشى، وسى اۋىل وقۋ جاسىنا جەتكەن بالالارىن قايتپەكشى، وقىتاتىن ويى بار ما؟ اۋىلدا بولسىڭ مەيلى ءتىپتى باسقا جەردە بولسىڭ قالايدا بالالاردى وقىتۋ كەرەك قوي، — دەدىم. سوندا اكەم ماعان:

— مۇنى اۋىل ادامدارى بوپ ءبىز دە ويلاسقان ەدىك. وسى باشەڭ اۋلىنا قارايتىن بالالاردى وقىتامىز با دەگەن ويىمىز بار. نە ورىس، نە تاتار وقىتۋشىسىن جالداپ الىپ، بالالاردى وقىتپاي بولمايدى عوي، — دەدى.

اكەم سوزىنە بەرىك ءبىر العان بەتىنەن قايتپايتىن ادام ەدى. اكەم ءتىرى بولسا، الگى ايتقانداردىڭ ءبارى دە ورىندالادى دەپ ويلادىم. شىنىندا، سولاي بولىپ شىقتى. سول جىلدان باستاپ مەنىڭ اعا-ىنىلەرىم كىسىگە دە جۇرگەن جوق، بالالار دا وقي باستادى. ءبىراق سول جىلى كۇزگە قاراي اكەم قايتىس بولدى.

مەن اۋىلىمدا جاتقان كەزدە وزىممەن بىرگە وقىعان دوستارىم جانە جەرلەستەرىم بەكەت وتەتىلەۋوۆ، ابۋباكىر بايتىشيەۆ كەزدەستى. ەكەۋى دە مەن شامالاس بولاتىن. ولار دا وقىتۋشى ەدى؛ قوستانايداعى پەداگوگيكالىق كۋرستى بىتىرگەن جىگىتتەر ەدى. ولار دا، مەن سياقتى، اۋىلدا دەم الىستا ءجۇر ەكەن. كوپ كەشىكپەي-اق ۇشەۋمىز قوسىلىپ الىپ، بىرگە قىدىراتىن بولدىق.

ۇشەۋىمىزدىڭ، كورگەن-بىلگەن اڭگىمەلەرىمىز تاۋسىلار ەمەس، ءبىراق ءاردايىم بەكەت ەكەۋىمىزدىڭ اڭگىمەلەرىمىزدىڭ سارىنى وقۋ جونىندە، اۋىلدىڭ جاعدايى تۋرالى بولىپ شىعاتىن. ءبىز كوبىنە ەل ىشىندەگى بايلاردىڭ قياناتىڭ ناداندىقتى، اۋىلداعى مەكتەپتىڭ جايىن اڭگىمە ەتەتىنبىز دە، ال ابۋباكىر، ستۋدەنتتەر قوزعالىسى، ىشكى روسسياداعى جۇمىسشىلاردىڭ نارازىلىعى، ونداعى شارۋالاردىڭ كوتەرىلىسى تۋرالى ماسەلەلەردى قوزعايتىن.

روسسيادا پاتشا ۇكىمەتىنە قارسى استىرتىن پارتيا ۋايىمدارى باي پاتشا ۇكىمەتىنە قارسى كوپتەگەن ۇلكەن ءبىلىم يەلەرى، قاجىرلى، قايراتتى ادامدار بار دەگەن حاباردى ءبىز ابۋباكىردەن ەستىدىك.

— وسىنىڭ ءبارىن سەن قايدان بىلەسىڭ؟ — دەپ كەيدە ءبىز ونى اجۋالايمىز. ول وعان قايمىقپايدى.

— مەن سەندەر دەيمىسىڭ، اۋىلدا دۇنيەدەن حابارسىز جاتقان؟ مەن قوستانايدا بوسقا ءجۇر دەيسىڭدەر مە؟ — دەپ بۇل اڭگىمەلەردى كىمنەن ەستىگەنىن باياندادى.

ابۋباكىردىڭ قوستانايدا يۆانوۆ دەگەن دوس وقىتۋشىسى بولىپتى. ول قوستانايعا ىشكى روسسيادان جەر اۋدارىلىپ كەلگەن ريەۆوليۋسياشىل ادام ەكەن. ابۋباكىر وسى اداممەن دوس بولىپ سىرلاسىپ جۇرەدى. ابۋباكىردىڭ بىزگە ايتقان حابارلارى سول ادامنىڭ اۋزىنان شىققان ءسوز بولسا كەرەك. ءبىراق كەشىكپەي يۆانوۆ قوستانايدان سەمەيگە ايدالىپ كەتىپتى. ابۋباكىر قوستانايدا يۆانوۆتىڭ سىرلاستارى جوق ەمەس، ءبىراق ونىڭ سول سىرلاستارى كىم ەكەنىن بىلە الماي قالدىم دەيتىن.

يۆانوۆ ابۋباكىرگە: «پاتشا ءتۇبى شىرىگەن قاتتى ءبىر داۋىل سوقسا قۇلاعالى تۇرعان قۋ تەرەك سياقتى. ەرتە مە، كەش پە — ايتەۋىر ول قۇلاماق؛ ونىڭ ورنىنا حالىق سايلاعان ۇكىمەت وتىرماق. بۇل تاياۋ جىلداردىڭ ىشىندە بولاتىن تاريحي ءبىر زور وزگەرىس. وسى وزگەرىسكە نەعۇرلىم تەزىرەك جەتۋ ءۇشىن قازاق سياقتى ەزىلگەن ۇلتتار پاتشا ۇكىمەتىنە قارسى كۇرەسكەندە، ورىس جۇمىسشىلارىمەن قول ۇستاسىپ كۇرەسۋى كەرەك سوندا عانا ەزىلگەن ۇلتتار بوستاندىققا جەتە الادى» دەپتى.

— جانى بار سوزدەر. ەندى وسىنىڭ انىعىنا جەتۋ كەرەك — دەپ تۇيدىك ءبىز. كەيىن ءبىر كەزدەسكەندە مەن جامەلەتديننەن وسى تۋرالى ءسىز نە بىلەسىز دەپ سۇراعانىمدا، ول ماعان:

— مۇنىڭ ءبارى دە دۇرىس. پاتشا ۇكىمەتىنىڭ قۇلاۋى عاجاپ نارسە ەمەس. ونى تەك ورىس حالقى قۇلاتا الادى. ال، ءبىز سياقتى ەزىلگەن ۇساق ۇلتتار سول ورىس حالقىنىڭ ەزىلگەن جۇمىسشى، كەدەي بۇقاراسىمەن قول ۇستاسىپ كۇرەسكەندە عانا دەگەنىمىزگە جەتە الامىز. ايتپەسە، ءبىزدىڭ ءوز قولىمىزدان كەلەر نارسە از. ودان سوڭ، پاتشا ۇكىمەتىنە قارسى كۇرەس ساقتىقتى، سىر ساقتاي ءبىلۋدى كەرەك ەتەدى. سوندىقتان مۇنداي ماسەلە جونىندە كىممەن سويلەسىپ تۇرعانىڭدى، نە تۋرالى سويلەسىپ تۇرعانىڭدى مىقتاپ اڭعارۋىڭ كەرەك. ايتپەسە، ەزىڭدى دە، جولداستارىڭدى دا قۇرتىپ جىبەرۋى ىقتيمال. سوندىقتان دا مۇنداي ىستە ساقتىق كەرەك بولادى، — دەدى.

---