ساكەن تۋرالى بىرەر ءسوز
ساكەندى كورگەندەر كۇن ساناپ ازايىپ، كورمەگەندەر كوبەيىپ كەلەدى. كورمەگەندەر كورسەم، كورگەندەر كورە تۇسسەم دەيتىن، جاراتىلىسى وزگەشە ءبىر جان ەدى ول.
مەن ءوزىم العاشقى رەت جيىرما ءبىرىنشى جىلدىڭ جازىندا كوردىم. وتىزىنشى جىلعا دەيىن جينالىستاردا، داستارقان ۇستىندە، ءوز ۇيىندە كەزدەسىپ، سويلەسىپ جۇردىك. بىردە پىكىر تالاسىپ العانىم بار، ارينە، پىكىر تەڭدەستىگى ەمەس، جاستىق البىرتتىعى بولار.
سول ساكەندى كورمەگەلى مىنە 45 جىل ءوتىپتى. مەنىڭ كوڭىلىمدەگى ونىڭ جارقىن بەينەسىن ءالى تيتتەي كىر شالعان جوق، ەسىمە تۇسكەن سايىن ورتا بويلى، تولقىندى قارا شاشتى، وتكىر، ويلى قارا كوزدى، سىمباتتى، كورىكتى، ءتۇسى اق پەن قارانىڭ ارالىعىنداعى قوڭىرقاي كىسى كەز الدىما كەلەدى. قادالا قاراعاندا سىرتىڭدى تۇگىلى ءىشىڭدى دە كورىپ تۇرعانداي. ال، وعان قادالعان كوزدەر، اسىرەسە، ايەل كوزدەرى وڭاي ايىرىلا المايتىن. سىرتى — وتە سۇلۋ، كەربەز، تاكاپپار، ءىشى — وتە قاراپايىم، كىشىپەيىل ەدى. ايلالى، مايدا ءسوزدى، جۇمساق مىنەزدى ەمەس-تى. ءۇنى، مىنەزى، ءسوزى ىرىلەۋ بولاتىن، ايتارىن تۋراسىنان كەلتە ايتاتىن، سەنسە قالتقىسىز سەنەتىن، سەنگىشتىك مىنەزى باسىم ەدى. الدانعان، يە تولعانعان كەزدە سىرىن تەك قالامى اشاتىن. كوپ جازسام، كوبىرەك اقشا تاپسام، دەۋدەن اۋلاق-تى. كەۋدەسىن وي كەرنەگەندە، ءسوز كەرنەگەندە عانا جازۋعا وتىراتىن.
ساكەن جاسىنان توپ جارا شىققان جۇيرىك. جۇيرىك ءارقيلى، ءارقايسىسى جەرىنە جەتە توقتايدى. اتاق، داڭق، دەگەندەر دە سول سياقتى. كۇندىك، جىلدىق، عاسىرلىق اتاقتار بار. سولاردىڭ ىشىندە ساكەندىكى ەڭ ۇزاعى — عاسىرلىق اتاق. مۇرالاردىڭ ەڭ قىمباتى — ءسوز. ءسوز — كۇن شالماس قاراڭعى كوڭىلدى شالادى، كۇن جىلىتپاس سۋىق كوڭىلدى جىلىتادى، ءسوز قۇدىرەتى اقتى قارا، قارانى اق ەتۋگە جەتەدى. اسىل ادام دا، اسىل نارسە دە توزادى، جوعالادى. اسىل ءسوز ماڭگى جاسايدى.
ءار زاماننىڭ، ءار قاۋىمنىڭ وزىنە ءتان جاڭا ويى، ويىن جۇرتقا جاياتىن ءسوزى بار. سول ءسوزدى كىم بۇرىن تاۋىپ ايتسا، باقىت قۇسى سونىڭ باسىنا قونادى. قازاق دالاسىنا وسى جاڭا ءسوزدى العاشقى اكەلگەن قارلىعاش دالىرەك ايتقاندا سوۆەتتىك سوسياليستىك ءداۋىر ءسوزىن ادەبيەتىمىزگە ارقاۋ ەتىپ ەنگىزگەن جاڭاشىل ساكەن عانا.
ساكەن تۇسىنداعى ادەبيەتتىك جاس بۇتاق، بۇل كۇندەردە بايتەرەككە اينالدى. ساكەن ايتۋعا ۇلگەرمەگەن سوزدەردى ءبىز ايتتىق. ساكەن شىعۋعا ۇلگەرمەگەن بەلەستەرگە ءبىز شىقتىق. ساكەن تۇسىنداعىدان الدەقايدا العا، بيىككە كەتتىك. سوندا دا ساكەن ءالى الدا، ءالى بيىك بولىپ كورىنەدى. سەبەبى نە؟
اعىنمەن اعا بەرۋگە بولادى. اعىنمەن قارسىلاسا وتىرىپ ماقساتتى جەرگە جەتۋگە دە بولادى. ساكەن ماقساتىنا تۋلاعان تولقىندارمەن الىسا وتىرىپ جەتتى. ءبىز اعىننىڭ ايداۋىمەن جەتىگى كەلەمىز. ساكەن ءوز تۇسىندا توپ جارا شىعىپ، حالىق كوڭىلىنىڭ تورىنەن ورىن الدى. ءبىر كەزدە ابايدى سۇيگەندىكتەن حالقى ەركەلەتىپ يبراھيم دەمەي، اباي دەسە ساكەندى سادۋاقاس دەمەي، ساكەن دەدى. قازىرگى جازۋشىلارعا بۇل دارەجەگە جەتۋ ۇلى ارمان. سوندىقتان ساكەننىڭ ورنى قازاق سوۆەت ادەبيەتىندە وزگەشە. سوندىقتان، ول بىزگە ەرەكشە ارداقتى، ەسكىرمەيتىن ونەگە.
ءاربىر قوعام قايراتكەرى ۋاقىتىنا قاراي باعالانادى. ساكەن قوعام ىسىنە ارالاسقان كەزدە روسسيا ءىشى قىم-قۋىت تارتىس بولاتىن. ەسكى زاماننىڭ قارا بۇلتى سوگىلىپ، جاڭا زاماننىڭ كوگىلدىر نۇرلى ساۋلەسى ەنىپ كەلە جاتقان. قازاق دالاسىندا دا كونە دۇنيەلەر وكىلدەرى مەن سوۆەتشىل، جاڭاشىل ازاماتتار اراسىندا، باي مەن جارلى اراسىندا بىتپەس كۇرەس باستالعان شاق ەدى. «كىمدى كىم جەڭەدى؟» دەگەن سۇراۋ بار ايقاستىڭ شيەلەنىسكەن تۇيىنىنە اينالعان-دى. سوسياليزم قالىڭ كوپتىڭ، كاپيتاليزم از عانا توپتىڭ مۇراتى بولا تۇرسا دا، وسىنى ەلگە ۇعىندىرۋ وڭايعا تۇسكەن جوق. بۇل جولدا لەنين پارتياسى ەل كوڭىلىنە ريەۆوليۋسيا شىراعىن جاقتى، كۇرەسكەرلەر قولىنا قارۋ، جولىنا جارىق بەردى. ساكەندى دە تار جول، تايعاق كەشۋلەردەن جاسىتپاي، اداستىرماي الىپ شىققان دا، جالىنداتا جىرلاتقان دا لەنين شىراعى. بۇل شىراقتى قابىلداماعاندار ەل جۇرتىندا ۇلىپ قالدى.
وزىندەي حالىق ۇلدارىمەن قول ۇستاسا، ەلدى باستاي ىلگەرى كەتكەن ساكەندى ءبىز بۇگىن باعالاعاندا الدىمەن قازاق سوۆەت ادەبيەتىنىڭ اتاسى دەيمىز. اتادان بالا اسا بەرەدى. بىزدە دە اسىپ جاتىر. ءبىراق، قانشا اسسا دا، ساكەندەي ارنادان اسقان قايسىسى بار؟ سوندىقتان ساكەن قازاق سوۆەت ادەبيەتىنىڭ تاريحىندا بەلگىلى بيىك بايتەرەكتەردىڭ ءبىرى بولىپ قالىپ قويادى. سوندىقتان وعان ءبىز تۇگىل بىزدەن كەيىنگى ۇرپاقتار دا باس يەدى، ونىڭ سونىدان سالعان جولىن كەڭەيتە بەرەدى.
You Might Also Like
-
بالالىق شاقتان ءوتىپ، ات جالىن تارتىپ مىنگەن سوڭ بالا الدىمەن وزىنە ومىرلىك دوس-جار ىزدەيدى. جالعاندا جار قىزىعىنان ارتىق قىزىق جوق. ءبىراق، سول قىزىقتان دا سۋىناتىن، سول ومىرلىك دوستان دا تۇڭىلەتىن ...
-
تىڭ ەپوپەياسى باستالاردىڭ از-اق الدىندا مەن بولاشاق كىتابىمنىڭ كەيىپكەرلەرى مەكەندەگەن، ءۇيلى-باراندى بولىپ، سۇيىسپەنشىلىك ءومىر كەشىرگەن، باقىتتى تۇرمىس ءۇشىن كۇرەسكەن — سارىارقا دالاسىن ۇزاق ار...
