سامۋرايلار نە ءۇشىن حاراكيري جاسايدى؟
حاراكيري، نەمەسە جاپونداردىڭ ءوز تىلىندە سەپپۋكۋ – ورتا عاسىردا سامۋرايلار ورتاسىندا قابىلدانىپ، حح عاسىرعا دەيىن جالعاسقان ءوزىن-وزى ءولتىرۋ جورالعىسى.
سەپپۋكۋ — باعىنىشتى ادام مەن قوجايىن، سامۋراي مەن ونىڭ ءدايموسى (كنياز) اراسىنداعى قارىم-قاتىناسقا تىكەلەي بايلانىستى ءداستۇر. سوندىقتان سەپپۋكۋ بيلىك قاتىناسىنىڭ ەلەمەنتى بولىپ تابىلادى. حاراكيريدى تەك سامۋرايلار عانا جاساعان – بۇل ولاردىڭ توبىنىڭ ارتىقشىلىعى. ءوزىن-وزى ءولتىرۋ جورالعىسى كەلەسى جاعدايلاردا جۇزەگە اسقان: ەگەر سيۋزەرەن سامۋرايدى سونداي جازاعا تارتسا نەمەسە ەگەر سامۋرايعا مىرزاسىن ساتتى دەگەن ايىپپەن جالا جابىلسا، ول ءوزىن-وزى اقتاۋ ءۇشىن سەپپۋكۋ جاساپ، وسىلايشا ءوزىنىڭ كىناسىزدىگىن جانە سيۋزەرەنگە ادالدىعىن دالەلدەگەن.
سەپپۋكۋ قاتتى اۋرۋ سەزىمىمەن قينالاتىنداي ءوز قارنىنان ءوزى جارۋ ارقىلى جۇزەگە اسادى. بۇل جورالعى جاپونداردىڭ ومىرلىك كۇش تۋرالى تۇسىنىگىمەن تىعىز بايلانىستى. ولاردىڭ تۇسىنىگىنشە قارىن اعزانىڭ ومىرلىك وزەگى ورنالاسقان دەنەنىڭ ەڭ ماڭىزدى مۇشەسى. وسى جورالعىنى ورىنداۋ ارقىلى ولار ومىرلىك كۇشتى جويادى.
جاپون قوعامىندا مۇنداي جازا قۇرمەتكە يە بولدى. بىرىنشىدەن، سامۋراي بىرەۋدىڭ قولىنان ەمەس، ءوز ەركىمەن نەمەسە مىرزاسىنىڭ بۇيرىعىمەن ءوز ومىرىمەن ءوزى قوش ايتىستى. ەكىنشىدەن، مۇنداي ازاپتى ولىمنەن كەيىن سامۋراي ابىرويمەن اجال قۇشادى دەپ ەسەپتەلدى. ەگەر سامۋرايعا سەپپۋكۋ جازاسى كەسىلسە، ونىڭ وتباسى قۋدالاۋعا ۇشىراماي، ءوزىنىڭ تەگى مەن مۇلكىن ساقتاپ قالاتىن. ال وعان لايىق ەمەس سامۋرايدىڭ باسىن كەسىپ، قىلمىسكەردىڭ باسىن كوپشىلىككە كورسەتىپ، بۇكىل قالامەن الىپ جۇرەدى. بۇل ۇلكەن ماسقارا بولىپ ەسەتەلگەن.
سەپپۋكۋ جورالعىسىنا ادەتتە ەكى ادام قاتىسادى: ءوزىن-وزى ولتىرەتىن ادام جانە ونىڭ «سەكۋندانتى»، كومەكشى. نەگىزىنەن، قارىن جارۋ ءادىسى وتە ازاپتى بولادى، ءارى ادامنىڭ جانى شىققانشا ۇزاق قينالادى. سول سەبەپتى سامۋراي قارنىن جارعاننان كەيىن ازاپتان تەزىرەك ارىلۋ ءۇشىن باسىن كەسىپ الاتىن كومەكشىسىن تاڭداپ الادى.
يسلام نەمەسە حريستيان مادەنيەتىندە ءوزىن-وزى ولتىرۋگە قاتاڭ تيىم سالىنعان. ال جاپون مادەنيەتىندە ەشقاشان دا ونداي تيىم بولعان ەمەس. مۇسىلماندار نەمەسە حريستياندار ادامنىڭ دەنەسى ونىڭ وزىنە ەمەس، ونى جاراتقان قۇدايعا تيەسەلى دەپ ەسەپتەگەن. وزىنە قول سالۋ ارقىلى ول قۇدايدىڭ تاعدىرىنا قارسى شىعىپ، ۇلكەن كۇناعا باتادى. ال جاپونيادا ادام دەنەسى ونىڭ اتا-اناسىنا نەمەسە قوجايىنعا تيەسەلى، ادام دەنەسىمەن ولارعا قىزمەت ەتۋ كەرەك دەپ ساناعان. سامۋرايدىڭ دەنەسى ءدايمونىڭ مەنشىگىندە.
جاپونيا تاريحىندا حاراكيري جاساۋ وقيعاسى شىن مانىندە سونشالىقتى كوپ بولماعانىن ەسكەرۋ كەرەك. حاراكيري جاساعان سامۋرايدىڭ بەينەسى اۋىزدان-اۋىزعا تاراپ، كوپشىلىك سەپپۋكۋدى ەكى كۇننىڭ بىرىندە ورىن الاتىن كەڭ تاراعان ءۇردىس دەپ ويلاپ قالۋلارى مۇمكىن. البەتتە، بۇل ولاي ەمەس. مۇنداي جورالعى وتە سيرەك جاسالعان. ال XVIII عاسىردا سيۋزەرەن قايتىس بولعاننان كەيىن وعان جاقىن بولعان قولاستىنداعى ادامداردىڭ وزدەرىن ولتىرەتىن سەپپۋكۋگە تيىم سالىنعان. ورتا عاسىردا سامۋرايدىڭ مىرزاسىنىڭ ارتىنان اجال قۇشۋى جاقسى جورالعى دەپ ەسەپتەلگەن. ءبىراق، XVIII عاسىر باسىندا بۇعان زاڭدى تۇردە تيىم سالىنىپ، حاراكيري جاساعانداردىڭ سانى ايتارلىقتاي ازايدى.
سەپپۋكۋگە ءحىح عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا، جاپونيا ەۋروپالىقتارمەن تۇراقتى بايلانىس ورناتا باستاعان ساتتەن باستاپ تولىقتاي تيىم سالىندى. ولار حاراكيريدى جابايىلىق، ادامگەرشىلىككە جات جازا دەپ ەسەپتەپ، ونى ەۋروپالىقتارعا ءتان دارعا اسۋ مەن اتۋ جازاسىنا اۋىستىردى. سوعان قاراماستان حح عاسىردا دا حاراكيري جاساۋ وقيعالارى ورىن العان. سيرەك بولسا دا ورىن العان جاعداي ۇلكەن قوعامدىق تولقۋ تۋدىردى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا جەڭىلىس تاپقاننان كەيىن جاپونيادا بىرنەشە اسكەري شەندى ادامدار حاراكيري جاسادى. ەڭ سوڭعى شۋلى جاعداي – اتاقتى جازۋشى ميسيما يۋكيونىڭ 1970-جىلى وزىنە قول سالۋى بولدى.
You Might Also Like
-
قوستاناي وبلىسىندا ەكى مەكتەپ ليسەنزياسىز جۇمىس ىستەگەن، دەپ جازادى قازاقپارات ءتىلشىسى. بۇل تۋرالى وبلىستىق ءبىلىم سالاسىن باقىلاۋ دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى ورال قاپپاسوۆ حابارلاعان.
-
ادام ولىمىنە اكەلىپ سوعاتىن كەز كەلگەن بيلەر شەشىمىنە مەن قارسىمىن. ول ادامدىققا، ادامگەرشىلىككە جاتپايدى.
