سان سۋرەتتىڭ ءبىرى ەدى...
مۇرات ەلەگىزە ەرتە ويانىپ، تەرەزەگە قاراي اۋناپ ءتۇستى. بولمە ءىشى جاپ-جارىق ەكەن. مامىراجاي شۋاقتى ەرتەڭگىلىك تىنىشتىقتى بۇزىپ، شىقىلىقتاعان ءبىر اۋەن قۇلاعىنا ەمىس-ەمىس جەتەدى. بۇل كۇندە ەستىپ جۇرگەن تورعايلاردىڭ وعان تانىس، داعدىلى دىبىسى ەدى. ماناۋراپ كوزىن ءبىر اشىپ، ءبىر جۇمىپ، بۇيىعىپ تىڭداپ جاتىر.
تورعايلار وعان «تاڭ اتتى»، «تاڭ اتتى»، «تۇرسايشى-تۇرسايشى» دەيتىندەي كورىنەدى.
بيىل كوكتەم شىعا، تەرەزە الدىنا وسى الا تورعايلار ۇيا سالعان. سودان بەرى ءار تاڭدى جۇدىرىقتاي قۇستىڭ سايراعان ۇنىمەن قارسى الاتىن بولدى. كۇندە بۇل كوزىن اشقاندا وزدەرىنەن باسقا ەش جان بالاسىنا تۇسىنىكسىز تىلدە ايتقان اندەرىنىڭ اۋەنىمەن بە، الدە سامال ەكپىنىنەن بە، بۇتاقتاردى ءسال يە قوناقتاپ تەربەلىپ وتىراتىن. ال سوسىن سايراسىن كەلىپ! بۇل الا تورعايلار مۇراتتىڭ اينىماس دوستارىنا اينالعان.
بۇلاردىڭ اۋىلى شاڭى شىققان قۋاڭ ءارى تاستاڭ جەرگە ورنالاسقان. قولدان وتىرعىزىلعانى بولماسا، اعاش اتاۋلى كوپ ۇشىراسا بەرمەيدى. اۋىلدا ءۇش-تورت ۇيدە عانا بار شىعار. سونىڭ ءبىرى — مۇراتتىڭ ءۇيى. ءزاۋلىم-زاۋلىم ءۇش-تورت ءتۇپ تەرەك كوپتەن بار.
باسقا بالالار سياقتى مۇرات تا ۇلكەن ادامدارعا، اسىرەسە تاتەسىنە سۇراق قويۋعا اۋەس. اسپان قايدان پايدا بولعان؟ قۇلاپ كەتپەي مە؟ مەن سەنەن تۋدىم، سەن اجەمنەن تۋدىڭ، ال اجەم كىمنەن تۋدى؟ اجەمنىڭ اجەسى كىمنەن تۋدى؟ ول تاپتىشتەپ قۋالاي، سۇراي بەرەتىن. ۇعىندىرسا، تۇككە تۇسىنبەيتىن ءوزى. قالاي كوپ سۇراسا، سونشاما تۇيىققا تىرەلگەندەي بولاتىن. سول ادەتىنە سالىپ، الا تورعايلار مەكەندەگەن تەرەكتەردىڭ دە «كىمنەن تۋعانىن» سۇراعان-دى.
تەرەكتەر جايلى ايتقاندا تاتەسىنىڭ قارا تورى ءجۇزى ءسال نارتتانىپ، كوزىندە قۋانىشتىڭ ۇشقىنىنداي الدەبىر ساۋلە قۇبىلىپ: «ءبىز ونى ەرتەرەكتە، سەن دە جوقسىڭ ول كەزدە، وتىرعىزعان ەدىك. سوندا بايقاماي بەتىمنىڭ مىنا جەرىن بۇتاڭ الىپ كەتىپ ەدى»، — دەپ سول جاڭ ەزۋىنەن سىرتقا قاراي تارتىلعان بولار-بولماس تىرتىقتىڭ ءىزىن سيپاپ قوياتىن. تەرەك جايىن ايتا وتىرىپ، ءوزى ءسال كۇرسىنگەندەي بولۋشى ەدى. ءجۇزىن تومەن سالىپ، ويلانىپ قالاتىن. نەگە الگىندە قۋانىپ، نەدەن كۇرسىنىپ، ويلانعانىن مۇرات باجايلاپ جاتپايدى. ءبىر عاجابى، وسى سىزات تاتەسىنە ءارقاشان كوڭىلدەنە جىميىپ، جۇزىنە كۇلكى ءۇيىرىلىپ تۇرعانداي ءار بەرەدى. تاتەسى مۇرات ەكەۋى عانا تۇراتىن. «ءبىز» دەگەننىڭ كىم ەكەنىن ويلاپ باس قاتىرمايدى. كىم بولسا، سول بولسىن. ول تەك اۋىل بالالارىنا تەرەزە الدىندا وسى ءۇش-تورت ءتۇپ تەرەك ءوسىپ تۇرعانىنا ماقتانا الاتىن. بۇعان ەڭ قۋانىشتىسى وسى ەدى.
تەرەزەنى كولەگەيلەگەن جاپىراقتار اراسىنان بىرنەشە نازىك ساۋلە كورپە ۇستىنە قۇيىلىپ تۇر. مۇرات سيراعىن شىعارىپ، كۇنگە توستى. كۇن قىزدىرعان اياعى جىپ-جىلى. جىلى شۋاق ماۋجىراتىپ، ۇيقى شاقىرادى. نە ۇيىقتاعان ەمەس، نە وياۋ ەمەس، بالبىراعان كۇيگە ءتۇستى. بالبىراپ جاتىپ، قيالداۋدى ۇناتاتىن.
جاز بولسا، اۋىلدىڭ بار بالاسى اسىعا كۇتەتىن ءبىر شاعى بار. ول — بۇلدىرگەن پىسكەن كەز. وسى اۋىلدىڭ ءىرىلى-ۇساقتى بار بالاسى جينالىپ، بۇلدىرگەن تەرۋگە اتتاناتىن. مۇرات ءوزى تەكتەس بالارمەن اۋىلعا ءتيىپ تۇرعان قوڭىرشوقىنى ەنشىلەيدى. ەرەسەكتەرى ارى قاراي، مولدابايعا اسىپ كەتەتىن. مۇراتتار قوڭىرشوقىنىڭ وزدەرىنە قالعانىنا ءدان ريزا.
بۇلدىرگەن ماۋسىمى ءوتىپ بارادى. جاقىندا اعىپ تاۋسىلاتىن شىعار. ءبىر بارىپ قايتسا... قوڭىرشوقىنىڭ تۇستىك جاعىندا ەتەككە قاراي سوزىلىپ جاتقان ءۇش ساي بار. وسى ءۇش سايدىڭ جيدەگى اۋىلدىڭ بار بالاسىنا جەتەتىن. تەك... تەك سوڭعى جىلدارى قالاعا اپارىپ، جيدەك ساتۋدى ادەتتەنگەن ايەلدەر تەرىپ كەتپەسە... دالانىڭ جەمىسىنەن شاي-سۋىن ايىراتىن بىردى-ەكىلى قولى بوس، پىسىق كەلىنشەكتەردى بالالار دا ۇناتپاۋشى ەدى. كەيدە الدىنان ۇشىراسسا: «بار، ءارى بارىڭدار، كىسىنىڭ الدىن تاپتاماي»، — دەپ، اۋلاققا قۋىپ تاستايتىنى ابدەن زىعىرداندارىنا ءتيىپ ءجۇر.
«شىركىن، جيدەك نەگە ۇنەمى ءپىسىپ تۇرمايدى ەكەن؟» دەپ ويلادى مۇرات. اۋزىنا جيدەكتىڭ ءدامى كەلىپ، كەبەرسىگەن ەرنىن جالاپ قويدى.
قوڭىرشوقىنىڭ تەرىستىك تاستاڭ بەتىندە ۇيدەي-ۇيدەي اق قويتاستار بار. قاتپار-قاتپار قوڭىر تاس، اجەسى ايتاتىن ەرتەگىدەگىدەي، الىستان يران-مىسىر شاھارلارىنان كەرۋەن تارتىپ، شارشاپ كەلە جاتىپ، بىر-بىرىنە ىركەس-تىركەس شوگىپ، سودان تۇرا الماي قالعان تۇيەنى ەلەستەتەر ەدى. بۇلدىرگەنگە ابدەن تويعان بالالار وسى قويتاستارعا كەلىپ، تەجەلەتىن. بۇعان سوقپاي كەتكەندەرى سيرەك شىعار. بار بالا وسى «شوككەن تۇيەلەردى» جاقسى كورۋشى ەدى. ونىڭ تاعى ءبىر سىرى بار.
كۇن قىزدىرعان ىپ-ىستىق تاسقا تالاسا-تارماسا ورمەلەپ شىعاتىن. الاقاندارىمەن كۇندى كولەگەيلەپ، سولتۇستىك-شىعىسقا قاراساتىن. سوندا الىستان مۇنارتىپ قالا كورىنۋشى ەدى. كوزگە العاش قالا ەمەس، قارا قوڭىر ءتۇتىن بۋداقتاعان ۇزىن-ۇزىن مۇرجالار كورىنەر ەدى. سول بيىك مۇرجانى قۋالاي كوزدى ءسال تومەن اۋدارسا، كوگىلدىر ساعىمعا ورانعان قالا بۇلدىرايتىن. قالانى كوردىك دەپ بار بالانىڭ ءماز بولاتىنى وسى عانا. بۇل قويتاستار — بالالاردى قالامەن جالعاستىرۋشى «قۇدىرەت». ىستىق تاسقا تاباندارىن تىرەي، يەكتەرىن تىزەلەرىنە سۇيەپ وتىرىساتىن. قالاعا بارعاندارى كورگەندەرىن، وزدەرى كورمەگەندەرى ەستىگەندەرىن بولسا دا بىر-بىرىنەن قالىسپاي اڭگىمەلەيتىن-اي كەپ. مۇرات ول كەزدە ءۇنسىز تىڭدايتىن. ەندى عوي، مۇرات تا اڭگىمەگە قوسىلار ەدى. قالاعا بۇل دا باردى عوي. تەك، بۇلدىرگەن ماۋسىمىنىڭ ءوتىپ بارا جاتقانىن ايتساڭشى!
بالانىڭ جيدەككە بارماۋىنىڭ سەبەبى بار-دى. بۇل ارادا ساسكە ءتۇس شاماسىندا پوچتا تاراتاتىن. ونى بالا جاقسى بىلەدى. ول حات توسىپ ءجۇر. باسىن كوتەرىپ، تەرەزەگە بەتىن تاقاپ، سىرتقا كوز جىبەردى. كۇن قوڭىرشوقىعا يەك ارتىپ، كوتەرىلىپ كەلەدى. الەم قىزعىلت سياقتى. تاڭەرتەڭ كۇن شىققاندا دالانىڭ قىزعىلت بولاتىنى نەسى ەكەن؟!
ەكى توبەنىڭ اراسىنداعى سايمەن تابىن ورلەپ بارادى. تابىننان قالىپ قويعان سيىرلارىن قۋالاي جۇگىرگەن بالا-شاعا، ايەلدەر اعاراڭدايدى. مۇزداي شىقتى جالاڭ اياعىمەن كوسىپ مۇرات تا تالاي سيىر قوسقان. وسىنى ويلاعاندا ماۋجىراپ وتىرعان دەنەسى تىتىركەنەدى.
تاتەسى بۇگىن ءوزى قوسىپ كەتىپتى. كەشكىسىن جينالىسقا، ويىنعا بارعان كۇندەردىڭ ەرتەسىنە ۇيىقتاپ قالاتىنى بار. وندايدا وزىمەن بىرگە مۇراتتى دا وياتىپ:
كوكەتاي، تۇرا عوي. بول ەندى، مەنەن گورى جىلدامسىڭ عوي، جۇگىرىپ بارىپ قوسىپ كەلگەنگە نەڭ كەتەدى؟ — دەيتىن. مۇرات تۇرىپ كيىنگەنشە ءوزى جىلدام بەتى-قولىن شايا سالىپ، سيىردىڭ باۋىرىنا وتىراتىن. سوڭعى ءيىندىسىن ساۋماستان، قولىنا شىبىعىن الىپ دايار تۇرعان مۇراتقا قۋالاتىپ جىبەرەتىن.
جۇگىر، سيىرشىعا كورسەتىپ، الدىنا قوسىپ بەر. قالىپ قويىپ، ەگىنگە ءتۇسىپ كەتپەسىن، — دەپ ارتىنان ەرە ءجۇرىپ قايتالايدى. ونى ءوزىم دە بىلەم عوي دەپ، بۇل بولسا جاراتپايدى- اق. كەر سيىردى قولىنداعى شىبىعىمەن جون ارقادان تارتىپ-تارتىپ جىبەرىپ، تىراعايلاتىپ جۇگىرە جونەلەتىن. «مەنىڭ نە جازىعىم بار، ۇيىقتاپ قالعان وزدەرىڭ ەمەس پە؟» دەگەندەي ارتىنا بۇرىلا قاراپ، داعاراداي ءمۇيىزىن شايقاپ-شايقاپ الىپ، سيىر بايعۇس تابىننىڭ سوڭىنان بورس-بورس جەلىپ كەتە باراتىن-دى.
سىرتقى ەسىك سىقىرلاي اشىلىپ، تاتەسىنىڭ اياق دىبىسى ءبىلىندى. مۇرات كورپەسىنە كىرىپ، ۇيىقتاعان بولىپ، جاتا قالدى. ول جالىندىرىپ بارىپ تۇرعاندى ۇناتاتىن. وكشەسىن تىق-تىق باسىپ، تاتەسى جانىنا تاڭادى. كورپەسىن اشىپ، موينىنان يىسكەدى. ءوزى بۇگىن كوڭىلدى سياقتى. مۇراتتىڭ تاتەسى قىزىق. كەيدە شالقىپ-تاسىپ، كوڭىلدى جۇرەدى. مۇندايدا ول كۇلەگەش تە ءازىلقوي. مۇراتتى دا ەركەلەتۋىندە شەك جوق. ال كەيدە سالى سۋعا كەتىپ، تۇنجىراپ، ەشنارسەگە ىقىلاسسىز، سۇلەسوق كەزى دە بولادى. مۇراتتىڭ جەك كورەتىنى — وسىنداي شاق. تاتەسىنىڭ كەيپىن كورىپ، بۇل دا باسىلادى. جاۋتاڭداپ قاراي بەرەدى. ارتىق ءسوز ايتۋعا باتپايدى. سويلەسۋگە ءۇشىنشى ءبىر ادامدى ىزدەيدى. ەكەۋى-اق بولعان قانداي جامان!
بۇگىن كوڭىلدى ەكەنىن سەزىپ، جاڭا ويانعان بولىپ، كەرىلىپ، موينىنان قۇشاقتادى. تاتەسى كوڭىلدەنگەندەگى ادەتىنە سالىپ، اشىق داۋسىمەن وزىنەن-وزى سىڭعىرلاي كۇلىپ، ونى ارى-بەرى اۋناتىپ، قىتىقتاي باستايدى. مۇنىڭ ۇناتاتىنى — تاتەسىنىڭ وسىنداي توگىلمە اقجارقىن ءساتى عوي. ەركەلەپ، كۇنى بويى ويناۋعا بار. وعان ۋاقىت قايدا؟ ايتقانىنداي-اق، تاتەسى مۇنى از-اق ويناتىپ، شاي قويۋعا شىعىپ كەتتى. مۇراتتىڭ كوڭىلى كوتەرىلىپ قالدى. الدەنەگە ەلەگىزىپ، بويىن بيلەگەن قۇپيا قۋانىشتى سەزىندى. ول شالقاسىنان جاتقان كۇيى ىشتەي كۇبىرلەپ، ساۋساعىن ەرنىنە تيگىزىپ ساناي باستادى. ءبىر، ەكى..، ءۇش..، ءتورت..، توعىز..، ون... ءھىم. ون كۇننەن كەيىن سالىپ جىبەرەمىن دەگەن، كەلەتىن ۋاقىتى بولىپتى.
اسىعىس تۇرىپ، كيىنە باستادى. بىر-ەكى كەرىلىپ الىپ، سىرتقا شىقتى. تاتەسى ساماۋىر قويىپ جاتىر ەكەن. باسىن كوتەرىپ، بۇعان كۇلە قارايدى. كوزىنە ساماۋىر ۇرلەگەندە ءتۇتىن تيسە كەرەك، ءسال جاساۋراعانداي. ءبىراق مەيىرلەنە كۇلىپ تۇر. مۇرات قورانىڭ ارتىنا اينالىپ كەتتى. اۋىلدىڭ اياعىنان كىرەتىن قارا جولعا ۇمىتپەن كوز تاستاپ قويدى. وعان سۋرەتى بۇگىن كەلەتىن سياقتى كورىندى دە تۇردى.
ءۇي ىرگەسىنەن اعىپ جاتقان بۇلاق جيەگىنە وتىردى. ۋاق مالتا تاس تاۋىپ الىپ، بىر-بىرلەپ لاقتىرا باستادى. جاقىن جەردەن تاياز سۋعا تۇسكەن تاس شولپ ەتىپ، بىرنەشە تامشىلار شاشىراتادى. بالانىڭ اياعىنا، قولىنا سۋ ءتيدى. سۋ تيگەن سايىن قىتىقتانا ءتۇستى.
مۇرات بيىل مەكتەپكە بارماق. ساباق الدىندا سەرگىپ، قالانى كورىپ، بوي جازىپ كەلسىن دەپ، تاتەسى مۇنى قالادا وقىپ جاتقان سىڭلىسىنە جىبەرگەن. تانىس اعايىنمەن ىلەستىرىپ جىبەرگەن ەدى، گۇلجان ءوزى توسىپ الدى. ول دا تاتەسى سياقتى كۇلەگەش، باداعا ۇيىرسەك قىز. مۇراتتى جانىنان قالدىرماي، قالانى كوپ ارالاتتى. بالاعا قىزىق-اۋ دەگەن جەرىن تۇگەل كورسەتتى. قايتارىندا مەكتەپكە كي دەپ وقۋشى فورماسىن، اق جەيدە، ءسۇر بەرەت ساتىپ اپەردى. وسىلاردى كيگىزدىرىپ، سۋرەتكە ءتۇسىرتتى. ول ءوزى كەش شىعاتىن نارسە ەكەن. ارتىنان سالىپ جىبەرمەك بولىپ قالعان. شامامەن ون كۇننەن كەيىن دەگەن ەدى. كەلەتىن ۋاقىتى بولعان ەكەن عوي.
مۇرات-ا-ا-اي! — دەگەن تاتەسىنىڭ داۋسى ەستىلدى. ولقولىن جۋىپ، ۇيگە بەتتەدى.
مۇرات ۇيگە كىرگەندە ادەتتەگىدەي داستارقان جاساۋلى،ساماۋىر ءوزىنىڭ مەنشىكتى ورنىندا بوجىلداپ تۇر. تاتەسى ءتىپتى ىستىق اس تا ازىرلەپ جىبەرىپتى. مۇراتتىڭ اسقا زاۋقى سوقپادى.
كوكەتاي، مەن بۇگىن سەنى اجەڭە اپارىپ تاستايمىن با دەپ وتىرمىن. مەن قوس باسىنا، شوپشىلەرگە بارامىن. كەش كەلەمىن بە، كىم ءبىلسىن؟ سەنى نەسىنە بوربايىڭدى سوزىپ، وسى ىستىق كۇن دە دالاعا اپارامىن؟ اپاڭنىڭ قاسىندا بول. ءىشىڭ دە پىسىن جۇرگەن شىعار، بالالارمەن وينايسىڭ.
تاتەسى كەيىنگى كۇندەرى مۇنى وزىمەن بىرگە جۇمىسىنا الىن بارىپ جۇرگەن. ول كىتاپحاناشى ەدى. قولى قالت ەتكەندە ەرتەگى، اڭگىمە وقىپ بەرەتىن. بيىل وقيتىن بولعان سوڭ، ساۋساعىڭ جاتتىقسىن دەپ سۋرەت سالدىراتىن. ايتۋعا قيىن دىبىستاردى قايتالاتاتىن. تاقپاق جاتتاتاتىن. ايتەۋىر، كۇنى بويى ەرمەك تابۋشى ەدى. مۇراتتىڭ وزىنە دە قىزىل ماتامەن قاپتالعان سورەلەرى بار، ۇلكەندى-كىشىلى كوپ كىتاپتار تىزىلگەن، ىشىندە كوزىلدىرىك كيگەنى بار، مۇرتتىسى بار، ىلعي ءبىر قاسقاباس كىسىلەردىڭ ۇلكەيتىلگەن سۋرەتتەرى ىلىنگەن وسى كىشكەنە عانا بولمە ۇنايتىندى. ءبىراق بۇگىن ۇيدە قالاسىڭ دەگەنگە وكىنگەن جوق. اجەسىنىڭ ۇيىنە دە بارعىسى كەلمەدى.
تاتە، فۋ-ۋ، ول ۇيگە بارماي-اق قويايىنشى. اجەم ءوزى كەلسىنشى، — دەدى دە، ەركەلەگەندەگى ادەتىنە سالىپ، قاباعىن تىرجيتتى. وعان مۇمكىندىك بەرىپ وتىرعان — تاتەسىنىڭ كوڭىلدىلىگى. تاتەسى اشۋلى بولسا الدەقالاي بولار ەدى. وسى جولى جايىمەن:
مۇرات-اي، كارى كىسىنى سۇيرەگەنشە..، ءارى ول جاقتا، ءوزىن بىلەسىڭ، اجەڭنىڭ موينىندا باقانداي بەس-التى بالا بار، سونىڭ ءبارىن شۇبىرتىپ قايدان كەلسىن؟ — ءسال ويلانىپ قالدى. — ە، ايتپاقشى، قاتيرا اۋىرىپ، جۇمىسقا شىقپاي ءجۇر دەگەن. كەلە السا، كەلەتىن شىعار. ءقازىر ايتىپ كەتەرمىن. تەك، سەن ءتىلىن الىپ، وتىن-سۋىن اكەلىپ بەرەتىن بول. كوپ شارشاتپا.
مۇرات ماقۇلداعانداي، باسىن شۇلعىپ وتىر. تاتەسى تەز جينالدى دا مۇراتتىڭ بەتىنەن ءسۇيىپ، اسىعىس شىعا باستادى.
ەسىككە جەتە بەرىپ، ارتىنا بۇرىلىپ:
گۇلجاننان حات كەلسە، جىرتپاي الىپ قوي، — دەپ قاتتى تاپسىردى. نەگە جىرتسىن، ءوزىنىڭ دە توسىپ جۇرگەنى گۇلجاننىڭ حاتى عوي. سول ءۇشىن جوعارعى اۋىلعا بارماي قالدى ەمەس پە؟ جوعارعى اۋىل دەپ تاتەسىنىڭ اعا-جەڭگەسى، شەشەسى تۇراتىن اۋىلدىڭ ون شاقتى ۇيدەن قۇرالعان بولەك تۇرعان شەتكەرى بولىگىن اتايتىن. اۋىلدىڭ بۇرىنعى جەرگىلىكتى تۇرعىندارى تۇرعان سوڭ با، كەيىننەن جوعارعى اۋىل دەيتىن بولدى. جوعارعى اۋىلعا بارۋ — انشەيىندە مۇرات ءۇشىن تويمەن تەڭدى. اينالدىرعان ون شاقتى ۇيدەن جيىرما-وتىز ويىن بالاسى شىعاتىن. ال ويناسىن كەلىپ، بۇگىنگىدەي، ءيا ءدال بۇگىنگىدەي، قالادان سۋرەتى كەلەتىن كۇن ءۇشىن ءبىر ۋاق ويىندى قيسا دا تۇك ەتپەيدى دەپ ءبىلدى مۇرات.
كوپ كەشىكپەي ۇلكەن نەمەرەسىن ەرتىپ، اجەسى دە كەلدى. ءبىراق مۇرات سەرىككە سۋرەتى جايلى ءلام دەمەدى. تەك الدەنەگە ىشتەي قورازدانىپ، بۇلدانىپ جۇرگەنى ءار قيمىلىنان بايقالادى.
وي-بوي-ي، مەنىڭ قارا شۇناعىم دا مەكتەپكە باراتىن جىگىت بولىپ قالىپتى عوي. تۇرىڭە بولايىن-اي. قانە، ايتشى، نەشەگە وقيسىڭ؟ — اجەسى ءالسىن-السىن مۇراتقا مەيىرلەنە سويلەپ وتىر. ونىڭ قوقيلانىپ جۇرگەنىن، ءسىرا، مەكتەپكە باراتىن بولعان سوڭ، ەس توقتاتقانى دەپ ۇقسا كەرەك.
ءتۇ-ۋ، ءبىزدىڭ مۇرات قالاعا بارىپ كەلىپ، ءبوسىپ كەتىپتى عوي، — دەپ سەرىك تە ءبىر بۇيىردەن قالىسپايدى. سەرىكتىڭ مۇراتتان ءۇش-تورت جاس ۇلكەندىگى بار.
ولار نە دەسە، و دەسىن، مۇراتتىڭ ءوز قۋانىشى — وزىندە. ول اۋزىنا ءتاتتى سالىپ جۇرگەندەي قيالعا تامسانىپ، ەلىتىپ، راحات دۇنيەگە باتتى.
حات تاسۋشى تۇسكە جاقىن پوشتا تاراتىپ كەتكەن. پوشتا جاشىگىندە ءبىرىنشى بولىپ جەتكەن، ارينە، مۇرات ەدى. اۋداندىق گازەتتىڭ اراسىنان كوگىلدىر كونۆەرتتى سۋىرىپ الىپ، قاراپ-قاراپ تۇردى دا، اجەسىنە قاراي جۇگىردى. «اپ-پا، حات كەلدى، حات». اجەسى حاتتى قولىنا ۇستاپ، باس-اياعىن ءبىر اۋدارىپ قاراعانىمەن:
مەن مۇنىڭ ءتىلىن بىلمەيمىن عوي، — دەدى، سوعان ءوزى قىسىلعانداي.— ءاي، سەرىك، وقىشى، مىناۋ كىمنىڭ حاتى ەكەن؟
گۇلجان تاتەمنەن كەلىپتى، اپا.
«...تاتە، مۇراتتىڭ سۋرەتى شىقپاي قالىپتى. ءبىرىنشى سىنىپقا بارعاننان ەسكەرتكىش بول سىن دەپ سۋرەتكە ءتۇسىرتىپ ەدىم. شىققاندا جاقسى بولار ەدى، ءبىراق الدا تاعى تالاي تۇسەر...»
«شىقپاپتى» دەگەن جالعىز ءسوز مۇراتتىڭ باعاناعى ادەمى قيالىن لەزدە-اق بىت-شىتىن شىعاردى. قالايشا؟ انادا سەرىكتىڭ پاپاسى ەكەۋى تۇسكەن سۋرەتى وسىلاي ارتىنان كەلگەن ەدى عوي. مۇنىكى نەگە شىقپاي قالدى؟ سەرىك تە حاتتى ءۇزىپ تاستاپ:
سەنىڭ سۋرەتىڭ شىقپاي قاپتى-ەي، — دەپ، قۇددى بۇل ەستىمەي قالعانداي-اق، قايتالاپ ايتتى.
«ءوزىم دە ەستىپ تۇرمىن عوي. نەسىنە قايتالايدى ەكەن؟ ماعان دەگەندە قىرسىققانىن كورمەيسىڭ بە؟ جاڭا جارق ەتىپ شىعا كەلگەندە عوي، سەرىككە قالاي ماقتانار ەدىم. ەندى مىنە، «شىقپاي قاپتى-ەي» دەپ مازاقتاپ، قيقىلداۋىن قاراشى. ءقازىر اۋىلدىڭ بار بالاسىنا جايادى. نەگە، نەگە شىقپاي قالدى ەكەن؟» ايران اسىر بولعان مۇرات حاتتىڭ سوڭىنا دەيىن وقىلۋىن توسپاي، اقىرىن جىلىسىپ، سىرتقا شىعىپ كەتتى.
بۇلاقتى بويلاپ، تاۋعا قاراي جۇرە بەردى. باسىن تۇقىرتىپ ءيىپ الىپ، ءجۇرىپ كەلەدى، كوزى ەشنارسەنى كورمەيدى. كورسە دە اجىراتارلىق دارمەن جوق. اياعىنىڭ استىندا ۇشىراسقان تاستى پارمەنىمەن تەۋىپ وتەدى. سالدىراپ، اياعى ابدەن تالعان كەزدە، ءبىر ءتۇپ ءشيدىڭ جانىنا وتىرا كەتتى.
ونىڭ بويىن ءدال ءقازىر ءبىر-اق قۇشتارلىق بيلەدى. ول — تەزىرەك ەر جەتۋ ەدى. سوندا، ول كوپ نارسەدەن، اسىرەسە ۇلكەندەردىڭ مۇنى كورگەندە ەرىندەرىن سىلپ ەتكىزىپ: «مىناۋ الگى كىمنىڭ تاۋىپ العانى ما، دارداي بولىپ قالىپتى عوي ءوزى» دەيتىن سوزدەرىنەن، بالالاردىڭ «اكەڭ جوق» دەگەن قاعىتپالارىنان قۇتىلار ما ەدى؟ ەڭ اياعى بۇگىنگى سۋرەتىنىڭ كەلمەي قالۋىنىڭ بارىندە بۇل بىلمەيتىن «ءبىر جاسىرىن بايلانىستى سىر بار شىعار» دەگەن جورامال دا ورالماي قويعان جوق. نە دە بولسا، تەزىرەك جىگىت بولسا عوي...
بۇلاققا ەڭكەيىپ قاراپ ەدى، قالقان قۇلاق قارا بالا دا بەت اۋىزىن قيسايتىپ، كەلەمەجدەپ تۇرعانداي. كوڭىلى شىنداپ بۇزىلىپ، وتىرعان ورنىنا قيسايا كەتتى. ۇيىقتاپ قالعان جەرىنەن كەشكىلىك اجەسى ارەڭ تاۋىپ الدى.
* * *
ءالى لايلانباعان ءمولدىر باستاۋداي بالانىڭ اشىڭ جانى بۇل دۇنيەدە ويلاعانىنىڭ ءبارى بولا بەرمەيتىنىن، ءۇمىتىنىڭ ءبىرى جەتكىزسە، ءبىرى الدامشى ساعىمداي بۇلدىراپ، جەتكىزبەيتىندىگىن، ساتتىلىكتەرىمەن قاتار ساتسىزدىكتەر دە بولارىن سەزبەيدى عوي.
قالادا جيىرما جىلداي وسى ماماندىقتى كاسىپتەگەن فوتوسۋرەتشى قولىنداعى دايىن ءۇلدىردى كەشەگى وتكەن فۋتبول جارىسى تۋرالى سەرىكتەسىمەن داۋلاسىپ تۇرىپ بايقاماي، كۇيدىرىپ العانىن وعان ءوزى ەش قىنجىلماي-اق:
اھ، دەرمو! — دەپ لاقتىرىپ تاستاعانىن ول قايدان ءبىلسىن. فوتوگراف ءۇشىن كۇندە كۇيىپ، ارتىنان قايتا ءتۇسىرىپ جاتاتىن مىڭ سان سۋرەتتىڭ ءبىرى ەدى بۇل.
You Might Also Like
-
جارقىناي مۇندا ءبىر-اق بايلاممەن كەلگەن — وسى جولى قاناتتى قايتسە دە وزىمەن الىپ كەتپەك. وسىدان باسقا، بۇل كورىپ تۇرعان امال دا جوق-تى. يەسىز ۇيدە جۇدىرىقتاي قىزدى قالاي قالدىرماق؟ قالادا شىرە...
-
قازان ايى تۋىسىمەن-اق ءبىزدىڭ شاعىن اۋىلعا قوڭىر كۇزدىڭ تولىپ جاتقان قوڭىرقاي تىرشىلىگى دە بىرگە ىلەسە كەلەتىن ەدى. ول ءوزى — قاباعى اشىلماستان بىردە تۇنجىراي، بىردە تۇنەرە تۇسەتىن كۇزدىڭ اۋمال...
