شەجىرەلى ولكەنىڭ بالاسى
جاس اقىن ورمانتاي قوناقايەۆتىڭ شىعارماشىلىعى جايىندا
كۇللى الەمگە تانىمال ۇلىلار تۋعان ولكە،كيەلى قاسقابۇلاق ءوڭىرىنىڭ تۋماسى ورمانتاي بالتاقاي ۇلى قوناقايەۆتىڭ «شەجىرەلى ولكەنىڭ بالاسىمىن»اتتى كىتابى جارىق كوردى.
«اۋىلدا جۇرگەن اقىن» دەگەن ايدارمەن اباي ەلىنىڭ ءقادىرلىسى،اقيىق اقىن تولەگەن جانعالييەۆتاي اعامىز تەكتى اتانىڭ ۇرپاعى ەكەنىنە ءتانتى بولىپ،ولەڭدەرىندەگى اقىندىق قۋات پەن شەبەرلىگىنە ءسۇيسىنىپ اق باتاسىن بەرىپتى.
كىتاپ «شەجىرەلى ولكەنىڭ بالاسىمىن»،«تابيعات اۋەندەرى» «جۇرەك سىرى»، «سىزدەرگە جەتسىن جىرلارىم» دەپ اتالعان 4 بولىمنەن تۇرادى.
«قاسقابۇلاق»،»شىرايلى شيلىوزەگىم»، «قايران اۋىل»،»سىرت قاسقابۇلاق» «اۋىلعا بارىپ قايتايىق»، «تۋعان جەر» ولەڭدەرىندە ءوز اۋىلىنىڭ تابيعاتىن،قوناقجايلىلىعىن، جىرىنا ارقاۋ ەتەدى.
«سىرت قاسقابۇلاق» ولەڭىندە
ۇلى اباي تۋعان جەردىڭ سىيقى مىناۋ،
ورنىنداي كوشكەن جۇرتتىڭ قۇلازىعان،-دەپ اباي تۋعان جەردىڭ قازىرگى حالىنە جانى اۋىرادى،ناليدى.شىندىقتى ايتىپ،بۇلاق باسىن جوندەۋ پارىزىمىز دەپ جانايقايىن جەتكىزەدى.
شەجىرەلى ولكەنىڭ بالاسى ۇلىلاردى بەسىگىندە تەربەتكەن تۋعان جەرى اق شاڭىراعىمەن، قاسقابۇلاعىمەن ، ماقتانادى.ولەڭدەرىندە ادالدىقتىڭ اق يەسى دەپ ەرالى اتانى،دانىشپان ابايدى،ۇلى مۇحتاردى،قۇنانباي ۇرپاعىن تەربەتىپ باۋىرىنا باسىپ جاتقان اقشوقىنى،جىلىستاپ اعىپ جاتقان،كوزىنىڭ قاراشىعى قاسقابۇلاعىن جىرعا قوسادى،ءوزى تۋىپ-وسكەن ولكەسىنىڭ وتكەنىنە كوز جۇگىرتەدى، تاريحى مەن جەر –سۋ اتاۋلارىن،جاعدايىن جاقسى بىلەدى.
«ارۋاقتى بابالار» ولەڭىندە باتىرلار مەن اقىندارعا توقتالا كەلە حالىق قامىن جەگەن اسىلدار شاكارىم مەن شاكىردەي دانا اقىنداردىڭ ارۋاعىنا جىرىممەن جاقىندايمىن دەيدى.بۇل- جاس اقىننىڭ تولعانىسى مەن ولەڭگە دەگەن ۇمتىلىسى.
ورمانتاي اقىننىڭ «اۋىل تاڭى» ولەڭىندە تىرشىلىك قايناپ جاتىر. الا تاڭنان ويانعان اۋىل ادامدارى،سيىر جەلىنىنە جارماسقان جەڭگەلەر، «كۇمپىلدەپ شەلەكتەرگە قۇيىلعان ءسۇت،قويدان بولىنگەن قوزى ،وشاقتاردان كولبەڭدەپ شىققان ءتۇتىن اۋىلدىڭ بوياماسىز،شىنايى تىرلىگىن كورسەتەدى.
جىلدىڭ ءتورت مەزگىلىن تابيعاتتى ءوز شابىسىمەن، وزىندىك شابىتىمەن جىرلايدى.
«قوڭىر كۇز»ولەڭىندە
شىق تۇنىپ ءشوپ بىتكەننىڭ قاباعىنا،
دامىلسىز توبەسىندە جەل ويناعان» دەسە،
جەل كۇشتى،داۋىل كۇشتى،ءبارى كۇشتى،
قوماعاي قارا داۋىل القىنادى ،- دەپ كەيىپتەۋ مەن ەپيتەتتى ءدال قولدانادى.
«قاراشادا قار جاۋدى»ولەڭىندە
قىلىشىن جالاڭداتىپ،قىس تا كەلدى،
قىرعيداي ءتيىپ اۋىل جاتاعىنا-، دەگەن جولداردا مەتافورا مەن تەڭەۋ ءوز ورنىن تاۋىپ تۇر.
سامارقاننىڭ كوك تاسىن جىبىتكەن ناۋرىزدى ەرەكشە شابىتپەن جىرلايدى. جىردا اسىق ويناعان بالا ،بايەك بولىپ جۇگىرگەن اجە،كەرەگەدەن سىعالاعان كەلىندەر، التىباقان تەبۋگە بويجەتكەندى شاقىرعان بوزبالا، مال قايىرعان جىگىتتەر ناۋرىز ايىنىڭ شىنايىلىلىعىن دەتالدار ارقىلى كوز الدىڭا كەلتىرەدى.
اناعا تابىنباي جىر ارناماي كەتكەن اقىن كەم دە كەم عوي. ورمانتاي اناسىن «اق باستى الاتاۋدىڭ تاۋ تۇلعاسىنا،قورشاپ تۇرار قامالعا»تەڭەيدى.
تەمىردەي ءتارتىپ بولىپ ۇعىمىڭىز،
ىزگىلىك جولىندا ءوستى ۇل-قىزىڭىز.
لاپىلداپ وتتاي جانعان ون بالامەن
ەمەندەي بەرىك بولدى تۇعىرىڭىز ،- دەپ تولعانادى.
ومىردەگى باقىتى دا، بايلىعى دا اناسى دەپ بىلەدى.
ءومىردىڭ تىرەگى اكەسىنە دە جىر جولدارىن ارنايدى.
بايلىق جوق مەندە جيعان ءسوزدىڭ شىنى،
قايتەمىن ونى جيىپ قولدىڭ كىرى.
دۇنيەدە ەشنارسەمەن ولشەنبەيتىن،
اكەم بار ەسەسىنە كوزى ءتىرى ،-دەپ اكە تۇلعاسىن اسقاقتاتادى. اكەسىنىڭ اماندىعىنا قۋانادى،باعالايدى.
قارىزبىز باسىمىزدى ماڭگى يەمىز،
انام مەن اكەمىزدىڭ ءالديى ەگىز.
ەسىكتەن نۇرىن شاشىپ تورگە وزعان
بەسىكتەن باستالىپتى تاربيەمىز.
اكە مەن انا تاربيەسىنە ءتانتى بولادى.قۇرمەتتەيدى،باس يەدى.
ءار اقىننىڭ شابىتتانا جىرلايتىن تاقىرىپتارىنىڭ ءبىرى -ماحاببات ليريكاسى. ورمانتاي دا ماڭگىلىك تاقىرىپقا سوقپاي كەتپەيدى.
جۇرەگىڭ بار بىلەمىن قۇلىپتاۋلى،
سول جۇرەككە بۇل جۇرەك قۇرىقتاۋلى.
تەبىرەنىپ،تولعانىپ مەن اشايىن،
كىلتىڭدى بەر كورىكتىم كۇمىس باۋلى-، دەپ سۇيگەنىنە جۇرەك سىرىن شەرتەدى.
ولەڭ جيناعىنداعى ارناۋ ولەڭدەرىنىڭ تاقىرىپتارى سان الۋان. «اقىن اعاما»، «كامەن اتاعا»،»قالقامان جەرلەسكە»،امان اعانى اڭساۋ»، «قازاقتىڭ ەركە جيرەنى»، «ءانشى اعا» اتتى ولەڭدەرى وسى سوزدەرىمنىڭ دالەلى.
اقىن ءوزىنىڭ ومىردەگى ماقساتىن،ۇستانىمىن ايقىن بىلەدى.
ورىستەتىپ سۋارعان ءار قۇدىقتان،
باي بولماي-اق قويايىن مال شۇبىرتقان.
ولمەيتۇعىن ارتىنا ءسوز قالدىرعان،
اقىن بولسام جەتەدى حالقىم ۇققان
ورمانتاي بالتاقاي ۇلىنىڭ بۇل جيناعىنا جۇزدەن اسا ولەڭى كىرگەن.اڭگىمە ولەڭ سانىن دا ەمەس،ەڭبەكقورلىعىندا. جىرلارىنىڭ شاشاۋىن شىعارماي جيناۋى دا ءىجداھاتتىلىق پەن جيناقىلىق بەلگىسى ەمەس پە؟ ولەڭ سانىمەن ەمەس ، ساپاسىمەن قۇندى.جىرلارىن تالداي وتىرىپ وي تۇيگەنىم،اقىننىڭ ايتاتىن ويى انىق،ولەڭدەرىندە ءومىر شىندىعى بار.
گىلىمبايەۆا لاۋرا مانسۋروۆنا
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
You Might Also Like
-
ءبىر جاسقا ءالى تولماعان بالالاردىڭ 2%-ىندە كوز جاسى قالتاسىنىڭ قابىنۋى كەزدەسەدى. جاڭا تۋىلعان نارەستەنىڭ ءبىر نەمەسە قوس كوزىندە ازداعان، ءتىپتى كەيدە كوپ ءىرىڭ بولادى. بۇل نە، ءجاي دانەكەر قابىقتىڭ قا...
-
«№26 مەكتەپ-بالاباقشا» كمم تورەبەكوۆا دامەگۋل سەيپاتتال قىزى — پەداگوگ-حورەوگراف
